Sekretet e buxhetit TE 2004-ës

[ALBA]

Ja sekretet e buxhetit TE 2004-ës


--------------------------------------------------------------------------------

Fatos ÇOÇOLI


Në mbi 12 vjet qeverisje në tranzicion, buxheti i shtetit për çdo vit të ardhshëm ka kaluar pa ndonjë debat të fuqishëm të të gjithë shqiptarëve. ...
... Një indiferencë gati tërësore e ka karakterizuar aprovimin e tij në vitet 1992-1999. Po ashtu dhe një miratim shumë të vonshëm në Kuvend(në fund të janarit të vitit ushtrimor, ose gjatë shkurtit). Kjo bënte që shumë fonde të mos çeleshin në kohë dhe kështu një pjesë e mirë e tyre të digjeshin. Kjo shkaktonte që investimet publike në muajt e parë të vitit të vuanin periudhën e "foshnjërisë" (mungesë fondesh, mungesë informacioni për mjetet financiare, etj.). Diçka ndryshoi në vitin 2000, kur nga qeveria, e etur për fonde për ndërtime rrugësh, u kërkua miratimi i projekt-buxhetit në fund të vitit paraardhës. Kjo praktikë pozitive u zbatua edhe për dy vitet në vijim dhe pa dyshim mundësoi strukturat shtetërore që donin të punonin që të kishin para për punë (tendera, prokurime, etj.). Duke filluar nga vitit 2002 projekt-buxheti i shtetit u diskutua edhe në publik, nëpërmjet një emisioni televiziv të drejtpërdrejtë, me pyetje nga gazetarë ekonomikë dhe përgjigje nga hartuesit e projekt-buxhetit. Megjithë formën transparente, qytetarët e thjeshtë kuptuan pak gjëra nga ajo mori shifrash të ofruara qëllimisht pa shumë lidhje kuptimore me njëra-tjetrën. Tani, në këtë muaj të fundit të vitit, projekt-buxheti diskutohet gjerësisht në komisionet parlamentare. Të vjen keq të shikosh pozicionin e opozitës. Duket sikur ajo është shndërruar në një shoqatë biznesi. Kritikon qeverinë dhe projekt-buxhetin e saj vetëm për rritjen e barrës tatimore për biznesin. Nuk kupton se opozita ka shans me këtë diskutim që në rradhë të parë të bëhet avokate e mbi 2.5 milionë shqiptarëve të thjeshtë. E qytetarëve që kërkojnë jo pensione për të vdekur urie. Që kërkojnë spitale për njerëz dhe mjekë e informierë që të mos marrin para nën dorë për të mbajtur gjallë krijesa njerëzore. Që kërkojnë shkolla me dritare dhe jo me mbi 60 nxënës për klasë. Që duan mësues që të mos rrjepin xhepin e prindërve. Që duan drita dhe ujë. Si dhe rrugë dytësore pa baltë dhe gropa. Pastaj opozita mund të bëhet avokate e mbi 60 mijë sipërmarrësve privatë.

Ku vajti buxheti "i pasur"?
Vërtet në Shqipëri ngarkesa tatimore është më e larta në Ballkan. Por ama, ndofta si asnjë shtet tjetër në Ballkan, viti 2004 për Shqipërinë projektohet si një vit i bollshëm me privatizime strategjike. Ndoshta xhepi i të ardhurave shtetërore mund të shtohet mbi 20 përqind, nga qindra milionë eurot që do të arkëtohen për shitjen e Bankës së Kursimeve. Në mes të këtij muaji shpallet fituesi i tenderit për blerjen e kësaj banke. Pa tjetër që një këst i majmë(ndoshta edhe 120 milionë euro) do të paguhet gjatë vitit 2004. Atëhere, përse një buxhet kaq dorështrënguar? Ku vajti varianti i dytë i projekt-buxhetit, i atij nëse realizohen privatizimet strategjike? Pse nuk thuhet se pensionet e rrogat e arsimtarëve dhe mjekëve do të rriten edhe 30 përqind, për shembull, në rast se shitet Banka e Kursimeve? Nga tabela e projekt-buxhetit për vitin e ardhshëm(qe tregon paratë për sektorët jetikë si shëndetësia, arsimi) rrjedh se pensionet, rrogat e policëve dhe ushtarakëve, po ashtu rrogat e arsimtarëve dhe mjekëve do të rriten me një përqindje modeste. Kjo për faktin se të gjitha paratë për këta sektorë rriten mesatarisht 9-11 përqind. Është e pamoralshme nga ana e qeverisë që nuk i ka dhënë parlamentit dhe gjithë opinionit publik shqiptar edhe variantin e një buxheti "të pasur". Pra të llogarive të shpenzimeve për pagat dhe investimet, të cilat mund të bëhen në bazë të marrjes parasysh edhe të fondeve nga shitja e Bankës së Kursimit(ndoshta edhe Albtelekomi mund të shitet suksesshëm gjatë vitit 2004). Një vit më parë, ministri ynë i Financave foli për disa variante buxheti, në varësi të suksesit apo mossuksesit të privatizimeve strategjike. Pse hesht ai për këtë vit? Mos i ka thënë ndokush të heshtë dhe të mos servirë një buxhet "të pasur"? Mos vallë ne shqiptarët jemi shndërruar të gjithë në Rokfelera dhe nuk kemi nevojë të na rriten ndjeshëm pensionet dhe rrogat e buxhetorëve?


Si mund të "pasurohet" buxheti "i varfër"?
Edhe në variantin më të keq, te atij të buxhetit "te varfer" pa privatizime strategjike(variant i dhënë tashmë si i vetmi dhe që po diskutohet "fort" në komisionet parlamentare), sërish projekt-buxheti i shtetit për vitin 2004 çalon në shumë anë. Së pari, në parashikimin e rritjes së të ardhurave nga taksat dhe tatimet. Rritja është menduar vetëm 5 përqind. Në një kohë që ulja e informalitetit të ekonomisë(pra futja e sa më shumë bizneseve që të paguajnë taksa, jo t'u shmangen atyre; ulja e numrit të mauneve që kalojnë pa u zhdoganuar, etj.) mund të realizojë një rritje të paktën 8 përqind. Kësaj mund t'i shtohet rritja e të ardhurave nga tatimi mbi fitimin, në sajë të një kontrolli të rreptë mbi bilancet e firmave. Parashikimi saraf për rritjen e të ardhurave buxhetore do t'u sjellë më pak andralla në kokë drejtuesve të ministrisë së Financave. Rrjedhimisht më pak punë dhe reformë nga ana e tyre. Ja përse rritja prej vetëm 5 përqind është komode për ta dhe e kanë propozuar në projekt-buxhet. E thënë ndryshe, ky projekt-buxhet shërben vetëm për të mbajtur karriget zyrtarët e ministrisë së Financave, jo për të ndihmuar dhe realizuar reformë. Asnjë frymëzim nuk merr ai nga reforma radikale e të ardhurave që ka ngjarë në buxhetin e bashkisë më të madhe të vendit, ajo e kryeqytetit. Kjo strukturë qe i shërben një të shtatës së popullsisë së vendit, ka trefishuar të ardhurat e saj vetëm nga mirëadministrimi i taksave bashkiake. Ministrisë sonë të Financave nuk i kërkohet të trefishojë të ardhurat, por të paktën të jetë pak më tepër ambicioze dhe e guximshme në objektivat e saj. Nga parashikimi saraf i rritjes së të ardhurave fiskale vuajnë investimet dhe rrogat në sigurimet shoqërore, arsim, shëndetësi e gjetiu. Sërish të vjen keq që deputetët e opozitës nuk ngulën këmbë në diskutimet e tyre pikërisht në rritjen e të ardhurave fiskale nga ulja drastike e informalizimit të ekonomisë. Ata vetëm kërkuan uljen e taksave për sipërmarrjen. Ata nuk këmbëngulën në rishikimin e shifrave të rritjes së të ardhurave nga tatimet e ndryshme, apo nga zhdoganimet. Ranë në çarkun e shifrave të turbullta të ofruara nga hartuesit e projekt-buxhetit. Referimi i të ardhurave me Produktin e Përgjithshëm të Brendshëm(GDP-në e famshme) ishte një lojë që turbulloi edhe atë pak hapësirë konkrete arësyetimi ekonomik të deputetëve tanë të opozitës. Në diskutime mjafton të thuhet që, për shembull për shëndetësine kam parashikuar "x" para, nga "y" që ishin vjet. Si dhe që këtë rritje e kam bazuar në rritjen e të ardhurave të shtetit. Pyetja që të vjen vetiu kur sheh një rritje të vogël të parave për sektorin, është:"Po pse nuk rrit më shumë të ardhurat?". Ndërsa opozita këmbënguli duke kërkuar ulje taksash për biznesin.
Në rast se deputetët e saj në ditët e pakta që ngelen do të duan të ndihmojnë vërtet shqiptarët në rregullimin e buxhetit të shtetit të tyre, mjafton të analizojnë rrugët nga ku mund të rriten të ardhurat buxhetore pa shtuar taksat(madje edhe duke i ulur gradualisht ato, sikurse kërkon BE-ja). këto rrugë janë ulja e evazionit doganor, nëpërmjet një reforme tërësore të strukturave të doganave, si dhe shtimi i fortë i të ardhurave nga tatimi mbi fitimin, duke mënjanuar bilancet e trukuara. Rruga e tretë po aq e begatë është shtrirja e sistemit të faturave me numër në të gjitha shërbimet e biznesit të madh e të vogël. Vetëm ashtu do të arrihet të mblidhet nga shteti vlera reale e tatimit mbi vleren e shtuar(TVSH). Sot buxheti ynë shtetëror arkëton apo jo as gjysmën e saj(pra gjysmën e xhiros së shitjeve dhe transaksioneve të tregut shqiptar). Është ky realitet i dhimbshëm për xhepat tanë, që e detyron përfaqësuesin e FMN-së në Tiranë të deklarojë se lart nga 40-50 përqind e ekonomisë shqiptare është informale, pra troç nuk paguan taksat.

Gazeta Shqiptare

[ALBA]

Socialistet pas kongresit, tallen me projektbuxhetin 2004
Deputetet e maxhorances ne Komisionin e Ekonomise degradojne diskutimin e projektbuxhetit 2004. Mbrojtja demagogjike dhe pa argumeta. Socialilistet: "Projektbuxheti i 2004 eshte shume mire. Do te ndertohen rruge e ujesjellesa, por edhe fusha sporti". Demokratet: "Treguesit kryesore ekonomike te 2004 ne renie"

Blerina Hoxha

Deputeteve te Komisionit te Ekonomise i'u ka munguar minimumi i seriozitetit dje kur kane nisur te diskutojne projektbuxhetin per vitin 2004, i cili eshte rradhitur nga juristet per nga rendesia i dyti pas kushtetutes se nje vendi. Perfaqesuesit e maxhorances i ka karakterizuar nje fryme e njejte me ate te kongresit duke bere nje mbrotje alla-demagogjike teresisht te paargumentuar me shifra ndaj projektligjit financiar, ndryshe te pakten nga dy vitet e kaluara. Ndersa oponenca e opozites e bere nga nenkryetari i Komisionit te Ekonomise dhe njekohesisht Sekretar i Pergjithshem i Partise Demokratike, Ridvan Bode, pervecse politizimit ishte mbeshtetur ne disa argumenta te qendrueshme, prezantimi i te cilave nuk pati piken e vemendjes nga deputetet pjesmarres ne diskutim. Por serioziteti me te cilin nisi diskutimi i projektligjit me te rendesishem financiar cenohet edhe me shume ne kushtet kur komisioneve parlamentare nuk u ka mbetur me shume se tre dite kohe per t'u njohur me draftin. " Projektbuxheti eshte shume i mire. Ai parashikon ndertim, rrugesh, shkollash dhe ujesjellesash deri edhe te fushat e sportit", ka thene deputeti socialist Mezan Malaj, i cili e me keto fjale e ka cilesuar diskutimin e tij te nje profesionisti, dhe jo te nje deputeti te zakonshem. Ndersa kolegu i tij Leke Cukaj eshte shprehur se "nuk ka projektbuxhet me me prespektive se ky i mbeshtetur ne nje rritje vjetore te Prodhimit te Brendshem Bruto 6 %". Te tilla argumente dhe te tjera ksisoj kane treguar qarte se nje pjese e madhe e deputeteve, kryesisht ato te maxhorances per shkak te zgjedhjeve ne parti nuk kane patur kohe te merren me leximin e buxhetit dhe aq me pak me studimin e tij. Nga ana tjeter ekspertet e pavarur kerkojne nga strukturat

ligjvenese te kene maksimumin e vemendjes pasi disa tregues te rendesishem makroekonomike i tille si, deficiti tregtar i vendit, i cili ka arritur ne shifra alarmante. Po keshtu disa tregues te tjere qe lidhen me nivelin e te ardhurave, buxhetore, nivelin e papunesise, borxhit jane perkeqesuar.




--------------------------------------------------------------------------------

[ALBA]

2004, "shtrengoni rripin"
Tani qe ndricimi verbues i fishekzjarreve dhe bolleku i tryezave te nates se nderrimit te viteve eshte shnderruar ne plehra, para se te rimarrin ritmin e punes per vitin e ri 2004, shqiptaret kane kohe qe te kuptojne se ky vit pritet te jete me i veshtire financiarisht per ta. Astrologet dhe "kasandrat", ne fakt, parashikojne qe keto 365 dite, bota te kete me pak luftra dhe tragjedi se gjate 2003 dhe Shqiperia fatmiresisht ndodhet prej disa vitesh jashte zonave te katastrofave gjithfaresh. Ndaj, lufta kryesore me te cilen pritet te perballemi, duket se do te jete ajo me varferine.

Kjo pasi qe nga 1 janari, tarifat per dritat dhe telefonin familjar, dy sherbimet baze ne familjet tona, kane pesuar rritje. Per konsumimin e 220 kWh ne muaj, do paguajme 9.8 % me shume se vjet dhe per cdo kilovatore mbi kete norme, duhet te paguajne edhe nga 1.1 % me shume. Nje rritje me te madhe se kaq,- per shkak se 2004 eshte viti i shitjes se Albtelecomit,- qytetaret do paguajne edhe per sherbimin telefonik familjar. Shqiperia numeron rreth 500 mije pensioniste, qe kane te ardhura mesatare 7.000-9.000 leke ne muaj. Ndaj barra e ketyre rritjeve do te bjere kryesisht mbi ta, por edhe mbi buxhetoret e tjere ne pergjithesi.

Qeveria mund te justifikohet se do t'a kompensoje kete humbje, me rritjen e paralajmeruar te pensioneve dhe rrogave ne masen 8- 10 %. Por, duke patur parasysh se ajo fillon nga 1 korriku,- pra ne 6 mujorin e dyte te 2004,- kuptohet se efekti real i perfitimit financiar te cdo qytetari, do te jete i pergjysmuar, pra 4-5 %. Ne kete menyre, pensionistet dhe buxhetoret e tjere,- pa llogaritur se edhe 17 % e popullsise figuron zyrtarisht e papune,- nuk do te perfitojne realisht asnje rritje te ardhurash, po te kemi parasysh se Banka e Shqiperise, parashikon qe inflacioni per kete vit te jete deri ne 4 %.

Nga ana tjeter, edhe per shtresat e tjera, "situata sinoptike" nuk duket optimiste. Pasi secili qe disponon nje autoveture 4+1, do i duhet te paguaje nje takse te re 7.000 lekeshe per rrugen Durres-Kukes dhe 1.500 leke per ato me tonazh me te madh. Pa llogaritur ketu qe per bizneset cmimi i dritave eshte rritur me 30 % dhe po kaq eshte shtuar edhe akciza e karburantit. Ndaj si ne nje film te njohur grek, shqiptareve gjate 2004, do t'i duhet "te shterngojne rripin".


korrieri