Robert Elsie

[Fiori]

Duke kerkuar per nje mikun tim amerikan i cili i eshte futur shqipes me themeli, disa faqe anglisht-shqip ne internet. Fare rastesisht dhe per cudine time sigurisht (pasi isha e sigurt se nuk kisha lene faqe rreth letersise shqiptare ne internet pa lexuar) has ne faqen e Robert Elsie Letersia Shqiptare. Shume nga ju mund ta kene vizituar dhe me pare si faqe, dhe kjo nuk eshte ndonje zbulim i ri...por une edhe pse kam tre kater ore qe e "zbulova" si faqe, perseri ndihem shume e emocionuar. Kjo me shume per faktin se nje i huaj ( i lindur ne Kanada - Me shume rreth jetes se tij ne shqip, apo perkthime te letersise shqiptare ne anglisht mund ti gjeni tek faqja e tij, lidhjen per te cilen ja u kam dhene me lart) studion kaq shume letersine shqiptare dhe interesohet te krijoje faqen me te madhe ne internet te kesaj letersie te perkthyer ne anglisht.

KU JANE FUTUR SHQIPTARET INTELEKTUALE ????!

Gjithsesi arsyeja pse e solla kete faqe ketu eshe sepse 1. duket qe eshte faqe e cila rrifreskohet gati cdo muaj, si rrjedhoje autori eshte akoma i interesuar ne letersine shqiptare dhe 2. nje rrjedhoje akoma me e rendesishme eshte se shume nga shkrimtaret e rinj ne kete forum, te cilet jane te interesuar te perkthejne shkrimet e tyre ne anglisht mund te lidhen me autorin nepermjet adreses se tij elektronike dhe ndoshta mund te kene fatin e mire te bashkpunojne me te.

Shpresoj tu vije ne ndihme!


Pershendetje

[lozonjare]

faleminderit per njoftimin

[AsgjëSikurDielli]

NJË KULTURË - DY REALITETE.

RËNDËSIA E LETËRSISË KOSOVARE PËR SHQIPËRINË


nga Robert Elsie

Nuk ka dyshim se shqiptaret kudo në Ballkan flasin gjuhën e tyre të përbashkët dhe, si rezultat, kanë kulturën e përbashkët, ndryshimet krahinore të së cilës veçse e begatojnë atë. Megjithatë, tani mund të shtrohet teza e ekzistencës, jo e një, por e dy letërsive shqiptare, ose të paktën e një letërsie me dy realitete.

Gjysmëshekulli i fundit, periudha më e rëndësishme e historisë së zhvillimit të Shqipërisë, ka qenë periudha e ndarjes. Flirti politik midis partisë komuniste jugosllave dhe partisë komuniste shqiptare përfundoi në një tërmet qe tundi gjithë shtëpinë Shqipëri duke e ndarë në copa. Kështu u krijua drama e saj e madhe, aktet e së cilës luheshin njëkohësisht.

Me çlirimin e Shqipërisë nga diktatura, me shpërthimin e luftës në ish-Jugosllavi, një lufte e cila bëhet afër, shumë afër Kosovës, me rritjen e nacionalizmit dhe acarimin e marrëdhënieve midis vendeve të Ballkanit, ideali i ribashkimit të popullit shqiptar merr një rëndësi të veçantë. Nga ideali i përhershëm u bë sërish shpresë konkrete. Realizimi i bashkimit politik tani për tani duket një çështje tepër delikate dhe plot rreziqe. Mundësia e bashkimit duhet trajtuar me qetësi, kujdes dhe me një shikim afatgjatë.

Mirëpo ekziston një fushë tjetër bashkimi, ndoshta po aq e rëndësishme, në mos më tepër, që, ndërkohë, mund të realizohet mjaft shpejt dhe pa rreziqe. Është bashkimi kulturor i shqiptarëve.

Bashkimi kulturor në ansjë mënyrë nuk duhet të sjellë me vete nivelizimin e gjërave, as dhe uniformitetin. Përkundrazi, kultura shqiptare, le të ketë dhe ajo sa më shumë ndryshueshmëri, sa më shumë kundërshtime. Nivelizimi, kjo ambicie partiake, ëndrra delirante e shokut Enver, gjendej shpesh në Shqipëri. Shkrimtari Anton Pashku e përshkroi bukur në romanin 'Oh' nga ku po e citojmë:

"Do të ketë vetëm nji shtypshkronjë, e cila do të botojë vetëm nji abetare, vetëm nji libër leximi, vetëm nji libër të historisë, vetëm nji libër të filozofisë, vetëm nji tregim... vetëm nji dramë, vetëm nji sonet... vetëm nji gazetë të përditshme... do të ketë vetëm nji radiotelevizion, i cili do të emitojë vetëm nji kangë... vetëm nji lajm, vetëm nji informatë... vetëm nji vështrim, vetëm nji kritikë letrare..."

Nëse do duhen diversitete sa më shumë, ç'do të ishte atëhere bashkimi kulturor? Për mua ai duhet të jetë zbulim, një zbulim i vërtetë. Shqiptarët të Republikes së Shqipërisë, të cilet jetuan për një kohë të gjatë, jo në Evropë por, si të thuash, në një shkretëtirë të një planeti tjetër, tani po prekin botën e madhe jashtë. Ndërkohë ata vlen të përvetësojnë arritjet e kulturës së shkruar në Kosovë.

Ç'ka Kosova për t'i ofruar dheut amë? Me siguri mendimet ndryshojnë. Në fushën e letërsisë, sipas meje, ka mjaft elemente që e pasurojnë mozaikun magjepës kulturor e Shqipërisë.

Në një kohë, kur intelektualet e Shqipërisë rrinin urtë, detyrimisht shumë urtë, ashtu të urtësuar, mbrënda mureve të Spitalit Psikiatrik me emrin Republika Popullore Socialiste e Shqipërisë, intelektualet dhe shkrimtarët e Kosovës zbuluan botën, shkruan dhe shprehen mendimet dhe ndjenjat e tyre në mënyrë pak a shumë të lirë. Bile kjo vetëkuptueshmëri e lirisë së fjalës në Kosovë përbën për mua ndihmesën kryesore. Por kultura kosovare nuk është vetëm kaq. Ajo na sjell gjithashtu mendime, guxim dhe eksperimente të shumëllojshme.

Nuk ka dyshim se gjatë njëzet viteve të fundit, librat me interesante të poezisë dhe të dramës shqiptare u botuan, jo në Tiranë, por në Prishtinë. Kritika letrare shqiptare e mirëfilltë, do të thosha, u botua ekskluzivisht në Kosovë. Edhe në fushën e prozës letrare u bënë eksperimente të shumta, disa prej tyre, jo të gjitha, me një sukses të dukshëm, veçanërisht në adaptimin e rrymave kryesore të kulturës bashkëkohore evropiane dhe botërore në letërsinë shqipe.

Mund të jetë e kundërshtueshme, por, gjithmonë sipas meje, letërsia e Kosovës përbën urën e Shqipërisë që lidh rrugën e kultures bashkëkohore të Evropës atë urë shqiptare me vlerat e kultures tradicionale shqiptare, të cilat u humbën, u shkatërruan gjatë viteve të diktaturës komuniste.

Populli i Shqipërisë ka për të mësuar shumë nga Kosova dhe kultura e saj. Gjithashtu edhe populli i Kosovës ka aq shumë për të mësuar nga dheu amë. Arritjet në prozen e gjatë dhe në poezinë e re janë të padiskutueshme. Shpresoj se ky zbulim i ndërsjelltë do të përfundojë në një pasurim të mëtejshëm dhe jo në një nivelizim të kontraktuar.

Duke theksuar rëndësinë e letërsisë së Kosovës për Shqipërinë, unë e kam të qartë se jo çdo gjë do të arrijë të sigurojë pëlqimin e lexuesit. Përdorimi i gjuhës herë-herë mund të duket i rëndë në Shqipëri, lexuesi i të cilës është mësuar ta shijojë fjalën. Disa nga figurat, stilistikisht, do t'i duken të dyshimta. Çdo lexues ka të drejtë të krijojë mendimin e vetë: ose do të pranojë ose do te refuzojë, por ajo që është kryesorja edhe të bindet dhe një herë se fjala shqipe ka mundësi të pafundme.


[published in: Rilindja, Tirana, 01.07.1993, p. 9, and in: Illyria, New York, 408, 19-21.06.1995]

[Shijaksi-London]

Katër vjet për ta përkthyer, promovohet me 2 libra për Shqipërinë

“Lahuta e Malcis” Elsie e sjell në anglisht


Nga Londra
Muhamed Veliu

Shqipëria vazhdon të tërheqë vëmendjen e studiuesve të huaj. Këtë e vërteton më së miri promovimi i tre librave më të fundit rreth vendit tonë në kryeqytetin britanik, Londër. Dashamirësit e letërsisë, emigrantët, studentët, studiuesit e Shqipërisë, kanë pasur rastin të marrin pjesë të premten në promovimin e librave “Lahuta e Malcis”, “Literatura shqiptare”, dhe “Shqipëria sot”.
“Lahuta e Malcis” për herë të parë pas një pune katër vjeçare, është përkthyer në anglisht nga Robert Elsie dhe Janice Mathie-Heck. Përkthimi i veprës gjeniale së Fishtës u bë i mundur nga sponsorizimi i komunitetit shqiptar në Michigan të Amerikës. “Literatura Shqiptare” është vepër e albanologut të mirënjohur me origjinë kanadeze. Ndërsa “Shqipëria sot” është një libër për aktualitetin shqiptar të pas viteve 90, me autor antropologen Clarissa de Waal. Tre librat janë prezantuar publikut nga anglezi i apasionuar pas mrekullive të natyrës shqiptare, Dr Noel Malcolm. Ai ka nisur prezantimin e librave me një ndodhi shumë domethënëse ndodhur atij dy ditë para këtij promovimi në qytetin e Kembrixhit, që ilustron më së miri mungesën e librave mbi Shqipërinë dhe shqiptarët në libraritë angleze. “Dje vizitova disa nga libraritë e Kembrixhit duke i pyetur librarët nëse kishin ndonjë libër rreth Shqipërisë. Disa prej tyre, as që e kishin idenë se ku binte Shqipëria, madje qeshnin kur dëgjonin kërkesën time. Mbeta i ofenduar”. Më pas Malkolm ka folur rreth rëndësisë së botimit për herë të parë në anglisht të “Lahuta e Malcis”, si një vepër e ndaluar nga regjimi komunist i asaj kohe. Ai ka vlerësuar punën voluminoze të përkthyesve Elsie dhe Mathie-Heck, duke çmuar lart njëkohësisht angazhimin e institutit “Albanian Studies” në Londër me drejtor Bejtulla Destanin, i cili inicioi sjelljen në anglisht të “Lahuta e Malcis” së bashku me dy librat e tjerë. Librat janë botime të publikuara nga “I.B. Tauris Publisher” me qendër në Londër.Veprimtaria e promovimit u zhvillua në ambientet e teatrit Hong Kong pranë “London School of Economics” organizuar nga dy shoqatat studentore shqiptare, “The LSE Albanian Society”, dhe “The Albanian Student Association” nën kujdesin e Albanian Studies dhe Ambasadës Shqiptare në Mbretërinë e Bashkuar.

“Lahuta”,promovim në Parlamentin Anglez

Ambasadori shqiptar në Mbretërinë e Bashkuar, Kastriot Robo, i pranishëm në promovimin e tre librave në gjuhën angleze, kushtuar Shqipërisë, u shpreh se botimi i këtyre tre librave merr një rëndësi të veçantë për lexuesin anglishtfolës jo vetëm në Angli por edhe në të gjithë botën, pasi ata tani kanë mundësi të lexojnë rreth historisë, kulturës, dhe gjuhës shqipe. Robo ekskluzivisht për “Gazeta Shqiptare”, ka treguar se për pak ditë do të organizohet promovimi i dy librave të tjerë “Lahuta e Malcis” dhe “Ali Kërcyra, Aristokrati kuqezi”, në dhomën e komunave të Parlamentit Britanik. Kjo është bërë e mundur në bashkëpunim me shoqatën gjithë partiake “Shqipëri, Mbretëri e Bashkuar” pranë parlamentit britanik, dhe do të jetë më shumë një promovim me vlera politike historike kulturore për Shqipërinë.

Flet studiuesi i arkivave angleze
Pse mungojnë në perëndim librat mbi Shqipërinë

Bejtulla Desatani ia ka dedikuar jetën e tij arkivave angleze dhe publikimit të librave me karakter historik e aktual për Shqipërinë. Ai thotë se është me vlerë të madhe publikimi i këtyre librave. “Këta libra janë të rëndësishme për bibliotekat perëndimore që siç e tha edhe Noel Malcolm, mungojnë edhe për Shqipërinë dhe Shqiptarët”,- shprehet Destani. “Mendoj se publikimi i tyre do të mbushë atë boshllëk që ekziston prej vitesh për literaturën shqipe”. Studiuesi i vetëm shqiptar i Londrës, thotë se mungesa e librave shqip në libraritë perëndimore, vjen si pasojë e një interesimi jo të madh për to. Po ashtu ai nënvizon faktin se autoritet shqiptare nuk veprojnë njësoj si vende te tjera në Greqi apo Evropën Lindore ku financojnë projekte që kanë të bëjnë me çuarjen më tej të njohjes së kulturës, nëpërmjet botimeve të shumëllojshme. Destani ngre edhe një problem që ai si studiues, e ka vërejtur vazhdimisht në botimet në anglisht përkthyer nga shqiptarët. “Nëse një ditë qeveria shqiptare do të vendosë të ndihmojë në publikimin e librave, përkthimet në anglisht duhet t’i bëjnë njohës të mirë të gjuhës angleze dhe jo njerëz do si do, siç ka ndodhur shpesh në të kaluarën duke publikuar libra me nivel të ulët përkthimi”.