Visar Zhiti

[GeoF]

Veshtrusja,michigan, dita,fiori , jeni fantastike per materialet e postuara.
Ju pershndes te gjitheve.

[shpresa vranari]

E kam njohur Visarin kur sapo kishte lindur demokracia nga vitet 1991 -1992.
I brishte,i bute ,me veshtrimin e cilter te syve te rimet,me nje buzagaz te paster ,entuziast per vleren e librit tim te pare,ai me prezantoi ne nje grup intelektualesh (te letrave)
-Kjo eshte zonja Shpresa Vranari,shkrimtarja Shpresa Vranari dhe na ka sjelle per botim nje liber te vertete,nje roman...etj.
une u befasova nga fjala tabu e vitete te periudhes socialiste.
Dhe vura buzen ne gaz dhe e pyeta gjysme me shaka:
-shkrimtare?
-Po po ju keni shkruar nje roman dhe jo kushdo e ben kete.
Eshte natyra e njerezve te medhenj te jene nje zemer te madhe plot me drite e dashuri.
Dhe Visar Zhiti eshte nje njeri i madh jo vetem per krijimtarine e tij si ujevare por sepse mbeti NJERI edhe pas atij kalvari te kaluar ne Ferrin e burgjeve shqiptare.

[shigjeta]

Po kurdis zilen e orës

Po kurdis zilen e orës,
....që të më zgjojë nesër
......të kap trenin e hershëm.

Që të zgjohesh nga gjumi i madh, i zi
bëj një vepër ti,
......kushdo qofsh,
s'ka rëndësi madhësia e saj.
Le të jetë e thjeshtë
....si mbjellja e një peme
......e imët si thërrimet e biskotës
........mbi parvazin e dritares për një zog
....................lajmëtar,
....apo delikate le të jetë - si tualeti i gruas
......që ndikon, po, po, ndikon në bukurinë
..............e fëmijës që do lindë.

Mos ki frikë, le të jetë dhe vdekje
po e tillë që e kundërshton vdekjen.

Bëj diçka që t'u hyjë në punë njerëzve, kafshëve
dhe pemëve...

Kurdise
zilen e zemrës
....në natën tënde të indiferencës.

[BlerinaL]

Pas shtate 1001 netesh
Epilog
Visar Zhiti
nga Valixhja e shqyer e perrallave
Botimet Toena

dy faqet e fundit te librit:

Na ishte sec na ishte, na ishte nje fatkeqesi qe u shkaktua prej shkrimeve. Me burgosen per to, sepse je metaforik, me akuzuan gjykatesit. Pse flet me gjuhen e Ezopit, e? C'jane keto rrefenja armiqesore!!

Politika atehere ishte si nje murtaje, bente shume deme. Me hodhen prangat dhe me denuan afersisht tri 1001 dite dhe tri 1001 net. Oh, vinte nena ime, babi i verber te me takonin, vellezerit, motra, me jepnin kurajo, por dhe Holta me Kalterinen.

- Perralle eshte qe ti je ne burg? - me pyeten me lot ne sy.
Une buzeqeshja hidhur:
- Pjese e perralles eshte, - thashe, - pjesa me e keqe.

Pastaj iu luta rojave qe Holten me Kalterinen t'i fusja mes hekurave ne pjesen brenda ku isha mbyllur une, pra ne burg, qe t'i perqafoja me mire, t'i puthja.

Si dy engjejt e mi shpetimtare m'u bene ne krahe. Holta me dha nje pako me biskota, me nje liber te fshehur brenda, kurse Nina nje shami ku kishte qendisur vete ajo, me dockat e vogla pellumbin dhe fytyren e njeriut - nje skice e Pikasos se ndaluar, te cilen e pelqeja shume.

Oh, sa u gezova! Sa mire qe policet s'dinin c'ishte Pikaso, se s'do te ma jepnin shamizen dhe do te na denonin serish mua dhe vogelushet.

Po une dola nga burgu...
Dhe lozja me femije te tjere, me vellezerit dhe motrat e Holtes dhe Kalterines, se ato jane te rritura tani. Lozja me Helidonin e bukur dhe Amarden e urte, me Eraldin bjond qe ka qejf te behet futbollist dhe me Liaden pianiste, se ciles emrin ia vura une qe nga burgu: Liri, atdhe, dashuri.

Kurse Heriani eshte miku me i mire ne bote i qenve. Dhe buken e ndan me ta.

Po perrallat? Ah, harrova perrallat. Valixhen e tyre ma shqyen policet, kur kontrollonin shtepine. Ndersa ca nga fletet e shkruara humben, u zverdhen.

I mora nder duar pas njezet vjetesh, te lidhur me kujdes nga njerezit e mi, si nje liber mesjetar, qe e fshehen nen dhe, ne kpshtin e motres. Sepse une isha i ndaluar edhe si emer.

Fletet renkonin te zbehta. Diku mezi kuptoheshin fjalet, te kalbura si filli i telave me gjemba ne burgun tim tani. Sepse, harrova t'ju them, diktatura ra si nje perbindesh qe i pushon zemra. Megjithese nuk e di, a kane perbindeshat zemer?

Dhe po rishkruaja siper fleteve te dikurshme, plotesoja, ndreqja, me doren e dridhur dhe lot te padukshem binin mbi perrallat e mia si shi me diell.

Atjoni im i vogel, i vogel qe e mbaj ne preher, s'me le te vazhdoj. E do ai penen qe te zhgarravise. (Merre, bir!)

Po a do te kene fat te dalin nga burgu i harreses ato qe shkrova dikur nga dashuria per ata qe rriten?

Libri nuk te braktiska si njerezit. Dhe pikerisht atje ku ishin zyrat -qeli te redaktoreve police, qe denonin librat dhe autoret, tani eshte Shtepia e mire Botuese TOENA, e cila pranoi ta nxjerre kete liber pas njezet vjetesh.

Rastesi e bukur, e cuditshme! Apo dicka misterioze, prej kohe, kerkon te korrigjoje vetveten?

Sidoqofte, libri ne duart tuaja me gezon me shume se amnistia.

Duart tuaja do te sherojne shume gjera. Dhe kete liber si nje plage...

[[Perla]]

Dr Gëzim Alpion

Po qe se akoma nuk e keni lexuar romanin e Visar Zhitit “Funerali i Pafundmë” , nxitoni të gjeni një kopje. Po qe se libri nuk është më në qarkullim, i shkruani botuesit menjëherë që të botojë kopje të tjera, mundësisht sa më shumë. Po qe se ribotimi do të marrë kohë, më shkruani që t’iu dërgoj kopjen time. Sa më herët që ta lexoni këtë vepër, aq më shumë do të përfitoni.

Sa për sqarim – ky roman nuk është argëtues. Megjithatë, pavarësisht nga kjo, ose më saktë, pikërisht për këtë gjë, ju duhet ta lexoni këtë libër, dhe sa më parë. Po qe se nuk e ndiqni këshillën time, ka të ngjarë që pa dijeninë tuaj, ju do të vazhdoni të jeni pjesëtarë sonambulistë i një funerali të cilit ju ngjitet ndoshta që kur lindët. Ndoshta ju keni lindur në këtë funeral. Ndoshta ky është funerali juaj. Ndoshta ju jeni kufoma që të tjerët përcjellin në varr. Ndoshta ju jeni kufoma dhe një nga pjesëtarët e korteut në të njëjtën kohë.

Në këtë roman Zhiti na rrëfen ne shqiptarëve gjëra që tradicionalisht nuk na pëlqejnë t’i dëgjojmë, shikojmë dhe pranojmë, veçanërisht kur bëhet fjalë për mëkate të përbashkëta.
Si çdo vepër me vlerë, ky roman iu ofron lexuesve një trajtim terapik që do t’i ndihmojë ata ta njohin vetveten ndoshta më tepër se nga çdo libër tjetër që kanë lexuar deri tani. Si një Frojd letrar, Zhiti e drejton lexuesin me mjeshtëri, simpati, por disa herë edhe me insistim në turneun e vështirë nëpër labirintet e errëta të koshiencës dhe subkoshiencës. Me Zhitin, letërsia shqiptare ka gjetur një stil të ri rrëfimi, që u përsos nga James Joyce dhe Virginia Woolf.

Shkrimtarë si Visar Zhiti janë shumë të talentuar për t’u liruar nga burgu. Edhe kur artistë të tillë e kryejnë dënimin e ‘merituar’ për ‘komplotet’ që thurin duke ‘manipuluar’ fjalën, armën më të rrezikshme që disponojmë ne njerëzorët, ata duhen flijuar me ngujim të përhershëm në kullën e harresës. Për këtë të fundit ne kemi merita, veçanërisht kritika letrare shqiptare.
Po qe se prisni që të informoheni nga kritika letrare shqiptare për një libër të jashtëzakonshëm si ky, ka të ngjarë që të mbeteni të patrazuar në padijen tuaj edhe për shumë kohë. Kritika letrare shqiptare, që tani për tani është në një gjendje vegjetative, ka ende shume për të bërë për t’u afirmuar si një art i mirëfilltë dhe shkencë në vete.

Kritika shqiptare do ta ngrinte në qiell këtë roman po qe se do të kishte tërhequr vëmendjen e kritikëve në perëndim. Tani për tani kjo nuk ka të ngjarë, sepse Zhiti nuk është i interesuar të trajtojë tema folklorike dhe ekzotike që perëndimorët e interesuar për Shqipërinë dhe hapësirat shqiptare, si gjithmonë, vazhdojnë t’i kenë aq shumë për zemër. Zhiti është shkrimtar shumë serioz që të shkruaj vetëm me qëllim që të tërheqë vëmendjen dhe siguroj aprovimin e kritikës së huaj. Disa shkrimtarë shqiptarë, me eksperiencë apo edhe pinjollë të rinj, që me sa duket e masin suksesin kryesisht me kutin e vlerësimeve të befta që vijnë nga përtej Adriatikut, duhet të mësojnë nga dinjiteti dhe integriteti profesional i Zhitit.

Po qe se mendoni se një vepër e tillë duhet të ishte propaganduar nga qeveria shqiptare, në kohën tonë kjo nuk është më e mundur. Shkrimtarët dhe artistët shqiptarë trajtohen nga establishmenti politik si fëmijë ilegjitimë të braktisur. Koha kur shteti shqiptar ta kuptojë sa e rëndësishme është të investojë për t’u krijuar artistëve si Zhiti kushte dinjitoze për të vazhduar krijimtarinë, fatkeqësisht duket se është akoma e largët.
Megjithëse në kushte jo normale, Zhiti vazhdon të shkruajë vepra të cilat janë pasuri kombëtare. Ky është ndoshta romani më origjinal i botuar në gjuhën shqipe në dy dekadat e fundit. Qoftë edhe vetëm me këtë vepër, Zhiti radhitet ndër klasikët e letërsisë bashkëkohore shqiptare. E megjithatë kjo vepër pothuajse nuk është vënë re. Edhe ato pak komente që janë bërë për të theksojnë se ky është një roman kundër diktaturës komuniste.
Deri diku, kjo vepër e Zhitit vërtet është një roman anti-diktature. Diktatura që Zhiti demaskon pamëshirshëm, megjithatë nuk është thjesht ajo komuniste. Si çdo shkrimtar, Zhiti pasqyron në veprat e tij eksperiencën personale. Si çdo shkrimtar i madh, ai nuk është rob i saj, por e përdor atë si platformë për të trajtuar çështje të rëndësishme që kanë të bëjnë me kombin shqiptar. Dhe jo vetëm me të.

Romani i Zhitit përqendrohet, ndër të tjera, në çështjen thelbësore të marrëdhënieve të njeriut me shtetin si një instrument force, indoktrinimi dhe totalitarizmi. Këto tipare janë karakteristika të shtetit në çdo sistem shoqëror, përfshirë shtetet demokratike.
Zhiti ka shkruar një vepër origjinale sa moderniste po aq edhe postmoderniste për nga konceptimi dhe ekzekutimi artistik si dhe mesazhi filozofik. Ky roman mund të krahasohet denjësisht me disa nga veprat më të mira të autorëve si Kafka, Orwell, Salinger, Heller dhe Solzhenitsi. Duke pasur parasysh historinë e romanit shqiptar, “Funerali i Pafundmë” është një arritje jo e vogël për letërsinë dhe kulturën shqiptare.

Që ky roman ka për autor një poet të talentuar si Zhiti, e bën këtë vepër edhe më të veçantë. Ky është romani i parë i suksesshëm në shqip i kompozuar në vargje të lira, që për nga mesazhi, pasuria e gjuhës dhe thellësia e mendimit mund të barazohet me kryeveprën Toka e Djerrë të T. S. Eliot.
E veçanta e këtij romani-poemë është se edhe pse simbolizon jetën si një korte kotësie (ndoshta Korteu i Kotësisë do të ishte një titull më domethënës për këtë vepër), Zhiti nuk e humb besimin te njerëzimi, te vitaliteti ynë si qenie njerëzore për të ngadhënjyer në situata kur arsyeja duket se ka vdekur. Zhiti gjen kuptim dhe kthen në art anët më të errëta të realitetit njerëzor. Si çdo kryevepër që përqendrohet në temën e pesimizmit, atë e përshkon një damar elegant optimizmi.

Romani i Zhitit shënon një arritje të re në letërsinë shqiptare, për të cilën duhet të gëzohemi të gjithë, veçanërisht Kadareja. Për më shumë se katër dekada, Kadareja duhet të jetë mërzitur në vetminë e tij. Nuk them se Zhiti është një Kadare i dytë. Kjo do të ishte një pasaktësi e madhe dhe nënvleftësim i pafalshëm si për Kadarenë, ashtu edhe për Zhitin. Nuk duhet që ta masim vlerën dhe origjinalitetin e shkrimtarëve tanë me metrin e suksesit të Kadaresë. Kadareja është një fenomen unik në letrat shqiptare. Kur të vlerësojmë shkrimtarë të talentuar si Zhiti, nuk duhet të nisemi nga premisa që të gjejmë në veprat e tyre një Kadare të dytë. Ne nuk na duhet një Kadare i dytë. Asnjë vendi dhe asnjë letërsie nuk i duhen klone letrare.

Kur kjo vepër të përkthehet në gjuhët kryesore evropiane, veçanërisht në gjuhën angleze, Zhiti me të drejtë do të konsiderohet si një shkrimtar premtues bashkëkohorë. Me shkrimtarë si Kadareja dhe Zhiti letërsia shqiptare dhe ajo ballkanike përfaqësohet edhe më denjësisht në botë.

Voal

[[Perla]]

Shkrimtari Visar Zhiti vlerësohet me çmimin "Beqir Musliu" në Kosovë. Ishte hera e parë që Ars Clubi i Kosovës me seli në Gjilan, në nderim të figurës dhe veprës së shkrimtarit Beqir Musliu, në bashkëpunim me Komunën, kanë themeluar tashmë një Çmimin Letrar, të njohur në Kosovë, që tashmë del për herë të parë jashtë kufijve të saj. Mësohet se për çmim konkurronin emra si Dritëro Agolli, Fatos Arapi, Teki Dërvishi, Ibrahim Kadriu, Elvira Dones, Brunilda Zllami, etj.

Pasi juria zhvilloi disa takime intensive, u konsultua me specialistë të letërsisë, e mori kontakte me lexues të shumtë, vendosi që për këtë edicion ky çmim t'i shkonte shkrimtarit Visar Zhiti me motivacionin: "Visar Zhiti është krijues letrar, poet, prozator, eseist, publicist dhe personalitet i shquar i letrave shqipe e i jetës publike shqiptare. Ai është njëri ndër personalitet epiqendrore të letërsisë së sotme shqipe, i njohur, i përkthyer dhe i vlerësuar në Evropë e në Amerikë. I burgosur për shkak të poezisë, iu vunë prangat në moshë të re, kur po punonte si mësues në një fshat të Kukësit, duke punuar pastaj përdhunshëm në minierat e burgjeve. Pas rënies së komunizmit i botoi krijimet letrare, të shkruara fshehurazi nëpër burgje...".

Më tej motivacioni vijonte me një deklaratë të kryetarit të shoqatës evropiane të juristëve-shkrimtarë, Gennaro Francione, i cili thotë se "është e tmerrshme të dënosh të tjerët për poezitë e tyre. Kështu më shumë jemi të vetëdënuar. Kush jemi ne që kemi të drejtë të dënojmë. Unë si jurist, e ul kokën tani dhe, po të kisha togën e gjykatësit këtu, do t'ia jepja Visar Zhitit". Viteve të fundit, vepra e Visar Zhitit i ka kaluar kufijtë shqiptarë dhe është vlerësuar dukshëm nga kritika e huaj. Ka fituar një varg çmimesh letrare, kombëtare e ndërkombë-tare, në poezi e në prozë. Vitin që shkoi ai u shpall Shkrimtar i vitit, në Shqipëri, fitoi çmimin e madh ndërkombëtar "Mario Luzi" në Itali, kurse këto ditë u shpall edhe Qytetar Nderi i një qyteti italian. Gjatë ceremonisë së ndarjes së çmimit, në Kosovë, Visar Zhiti u takua edhe nga krerë të shtetit kosovar, si Presidenti Fatmir Sejdiu dhe Ministri i Kulturës, Valton Beqiri.

Panorama

[shigjeta]

Si ta shohe vdekjen nje i burgosur i ri

Kur je i ri
.....ze nje qoshe dramatike ne oborr
dhe sheh ate popull te burgosur si mallkim
........................................mes zjarreve.
Me vete thua: te urtet ketu jane bere shenjtore,
kurse te fantaksurit - te çmendur fare

Dhe e di qe me vone do njihesh me artista,
..........me te arratisur, atentatore,
..........me burra te mundshem shteti,
nen nje pluhur ngjarjesh te çuditshme.
Kaq te ndryshem nga njeri tjetri
.....dhe prangat te pandryshueshme.

Me vone do kesh te besh dhe me vrasesa,
me te denuar me pushkatim.
Do te shohesh dhe nga ata qe qajne,
pa asnje shpjegim.

Kurse une,
.....ne diten e pare timen,
.........................nuk harroj,
sollen me barele nje te burgosur.
E kishin zene guret? E kishin rrahur
.........................per vdekje?...S'e di.
Por njoha vdekjen,
qe e njihja si nje lemeri.

Pastaj do zbuloja ketu nje vdekje,
............te qete dhe te perditeshme
mbi gjithçka dhe pa ate misterin tragjik.
Lutju vdekjes qe te marre natyrshem
dhe burgjet
......si perbindshat prehistorike.

1982

[shigjeta]

Shokët e mi të pushkatuar

Mes nesh ju zgjodhën
me dorë një e nga një.
Ikët dhe s'u kthyet më.

Krismat e armëve
ne s'i dëgjuam.
Qielli u mbyll
me qepallat e syve tuaj.

Gjaku
për herë të parë rrodhi i lirë
jashtë lëkurës së burgut,
përtej telave me gjëmba
gulshe, gulshe
nga vrimat e plagëve
..............të plumbave.

A ishit heronj?
Heroikisht a ratë?
Me këto le të merret
e ardhmja.

Mua më takon
të fshij lotët
......(...dhe asgjë?)
Sepse mëngjesi
s'do të vinte më.

Burgu i Qafës - Barit, 19.4.1984

[bili99]

Nobelisti Shqiptar !

Do te vdiste cdo komb per nje poet si Visar Zhiti, Ismail Kadare ishte kandidat per Cmimin Nobel dhe shpresoj qe poeti/shkrimtari ,eseisti dhe mbi te gjitha shpirt-fisniku do jete Nobelisti i pare shqiptar per letersi.
Nuk ka hije te gjalle qe e mbulon madheshtine e poetit Visar Zhiti.
Shqiptaret duhet te bejne nje ekip profesional si me perkethime ashtu edhe me angazhim konkret institucional qe ti dhurojne botes dhe Nobelit produktin me fisnik te kombit !
Poet i dashur , kur ne jete takoj shpirtra si ti ah! sa shume e dua qenjen njerezore, rrofsh per lotet....!

me nderime per kete xhevahir te kombit tone,
bili99

[shigjeta]

Gjithë dashurinë

Siç flije, shkujdesur
gjinjtë t'u zbuluan.
Nga aty doli befas
mëngjesi i kulluar

dhe mbushi botën
magjishëm plot dritë.
Nga që ti u çove
unë besoj te kjo ditë

Tek ty do të vij,
s'mund të rri pa të parë.
Mbi flokët e tu vështrimin
do e ngrij - karficë të artë.

Dhe do të rri përballë,
do të tregoj fare thjeshtë:
Në TV, në mesnatë
pashë Nënën Terezë.

Ecte mes plageve,
në Kalkutën e dëshpërimit.
Shërohet me buzëqeshje
shpirti i njeriut.

Ti ndoshta dorën tënde
do ma vësh mbi sup.
Gjithçka që kam mbajtur -
............................ të rëndë
do më bëhet e butë.

Dhe do t'i shtysh në të djeshmen
frikën, vetminë.
Do lësh - qiell të përhershëm -
gjithë dashurinë.