Visar Zhiti

[Veshtrusja]

Degjohet nje dasme pertej mureve te qelise
Visar Zhiti
nga libri “Dyert e gjalla”

Gjemimet e daulles
vijne nga larg.
Perplasen te verbera
si gjyle me flake.

Diku behet dasme,
kercen njerezia.
Mjellme e vrare-
shpaloset shamia.

Dhe dhendri dhuron
buzeqeshje dhenderore.
Une me s’i besoj
asnje fjale, asnje dore.

Dhendrin, e ndjej,
do ta arrestojne.
Nusja, nga e keqja,
divorc do kerkoje.

Ne bange te akuzuarve
te shoqin do shaje.
E vetme, qyqare
mbi shtrat do te qaje.

Mes lotesh do rishohe
kete dasme – delir.
Spiuni vjen rotull –
veshur civil.

Dhe rreh daullja
si hu pas kokes.
Me hu i bien
lekures se kohes.

Muret e qelise
dridhen nga tmerri.
Vdekja eshte nuse,
kurse une –dhendri.

[Veshtrusja]

Shpirti im
Visar Zhiti
nga libri “Dyert e gjalla”

Mirseerdhe, shpirt,
ne trupin tim.
Ku ishe, larg neper rete
dhe shkove yll me yll?
Ndersa une
isha nje peme ngjarjesh.
Apo ishe nen toke
e dole me burimet,
ndersa une isha
gur i lemuar, pa kujtese.

Mirseerdhe, shpirt
ne trupin tim.
Ku ishe fshehur,
mos po rrije ne koken e kaprollit,
ndersa une isha vec briret,
apo ishe tek zogjte,
ndersa une s’isha as lajm.

S’besoj te kesh qene
neper germa librash,
kur une s’isha as leter.
Shpirt, ku ishe?
Mos t’u lodh trupi im?
Apo ti je leta e bardhe
e une germat,
apo ti je lajmi
dhe une zogu I nxitimeve?
Mos jam une kaprolli
e ti – kurora e arte
e brireve
qe, edhe kur te mos jem,
te zbukurosh sallonet
e jetes.

Kur une te jem uje qe iken
Ti je guri qe s’iken.

Kur une te jem yll
i qiejve te larget,
ti je pema e vertete
plot fryte fytyrash –
qe une te ngec
neper deget e tua te blerta,
o Shpirti im!

[Dita]

Plotesim per "Rruget e ferrit" (propozimi im)



Shqiperi, te lutem, kupto me shume!

Nga Visar ZHITI

DOSJET E SHKRIMTAREVE, DOSJET E TE GJITHEVE

...do te doja qe kete leter t'ia drejtoja dikujt, ndonje ministri a kryeministrave tane, se s'e di mire sa kemi, shume apo asnje, a t'ia dergoja ndonje institucioni te rendesishem, akademise, parlamentit, vete presidences, por, meqenese kam kaq kohe qe i perkas opozites, ndoshta gjithe jeten dhe duke mos patur me besimin e sadopakshem te instutucionet tona dhe te personat qe i drejtojne ato, se mund te bejne tani dicka serioze, te rendesishme dhe te qendrueshme per vendin, o nga pazotesia o nga antizelli per te mos bere asgje, absurd ky qe jep perfitime vetanake me te medha, (kerkoj ndjese per pesimizmin tim te panderprere), vendosa qe kete leter, duke mos ia derguar kurrkujt, pra as te gjitheve, sic eshte zakon te thuhet per elegance mendimi, po ia drejtoj ndergjegjes, institucionit te ndergjegjes anonime, ne ajer, kujteses si deshmi, qe mund te buise ne te ardhmen, qe ka po aq rendesi sa kujtesa kolektive sot, ku nuk ka mure te dukshem dhe as roje anash, me arme, civile te policise sekrete, para se ciles nuk mund te shntendosen tela me gjemba e as te protestojne te persekutuarit e perhershem...

A duhet te hapen dosjet e shkrimtareve per te zbuluar se kush ishin spiunet, ata qe provokonin dhe denonconin koleget, por edhe lexuesit e tyre, qe dilnin ose jo deshmitare gjyqeve te tmerrshme te diktatures, qe benin akt-ekspertiza per krijimtarine e te tjereve te pa denuar ende, por qe ata, paraprakisht kishin kurajon e zeze dhe i cilesonin "armiq" ose per t'u ridenuar per ato qe shkruanin fshehurazi burgjeve, te cilat, akt-ekspertizat keshtu, te gjitha fillonin detyrimisht sipas kesj formule: une ose ne, anetare te Lidhjes se Shkrimtareve dhe Artisteve te Shqiperise, (emri ose emrat, te cilet mund t'i gjeni te zmadhuar neper kopertina librash), me kerkese te Ministrise, jo te Kultures, as te Arsimit a te ndonje ministrie paqesore te shpikur sic behet sot per te shperblyer klane apo aventuriere te politikes, as me kerkese te Komitetit Qendror te Partise, por te Ministrise se Puneve te Brendeshme, vini re: e Puneve te Brendeshme, pra me kerkese te Ministrise se Arrestimeve, te Torturave, te Internimeve dhe Burgjeve, te Pushkatimeve, ekspertizohej krijimtarine e... vini ke emer te doni: Vilson Blloshmi dhe Genc Leka, te pushkatuar dhe per poezite e tyre, por dhe emrin e Trifon Xhagjikes, qe pasi u denua me pushkatim, recitoi ne sallen e gjyqit poezine e famshme opozitare "Atdheu eshte lakuriq", apo te Avzi Neles, qe i fsheu poezite nendhe dhe e varen dhe gjykatesi i tij ahere ende s'ishte dekoruar, do te guxohej te dekorohej tani, vini po te doni dhe emrin e Pjeter Arbnorit qe u ridenua per nje roman te shkruar ne burg apo te Kasem Trebeshines, Arshi Pipes, ditarin trondites te Fatos Lubonjes, shkrimet e Zyhdi Moraves, vini emrat e romanciereve Astrit Delvina, Mustafa Greblleshi, Bilal Xhaferri, po te doni dhe te Mitrush Kutelit, edhe emrin tim merreni, per poezi u denova, vetem per to ashtu si Edison Gjergo apo Maks Velo a Ali Oseku per pikturat e tyre, ka emra plot, apo doni ndonje roman epokal te Kadarese per t'i bere akt-ekspertizen?

A duhen hapur, pra, arkivat e Lidhjes se Shkrimtareve, nese jane ruajtur, dosjet e shkrimtareve dhe artisteve te Shqiperise? Te pararojes se qyteterimit tone, te guximit te mendimit dhe atij artistik, te edukatoreve shpirterore te popullit?

Ne, ish te denuarit politike, shumica jone derrmuese, jo vetem e kemi te lehte te themi: po, madje jemi dramatikisht te vonuar ne kete ceshtje, por mund te shtoj se ne u perballem me te kaluaren e perbashket diktatoriale hapur, ndryshe, nuk iu perulem asaj, megjithese te mundur dhe skllever, se brendeshmi ishim fitimtare te asaj fitoreje qe do te vinte me vone. Meqenese une kam fatin te kem ne dosje, po e perseris, ngaqe e ka thene para meje historiani Uran Butka, pra, ne dosjen time, gje e rralle kjo, sipas Butkes, se vete s'kam pare dosje te tjera, eshte nje dokument me ane e te cilit refuzoja, edhe pas presioneve, bashkepunimin me Organet e Sigurimit te Shtetit, gje per te cilen do te kisha pasoja te renda gjithe jeten, e kam pershkruar dhe ne nje liber timin, pra, une kam ca me shume te drejte te gjykoj per ata qe u thyen e u perdoren, qe u shkaterruan me tortura fizike e psikike, nderkaq di plot emra qe i qendruan heroikisht te keqes, u martirizuan, megjithese ne kohera deheroike...

Shkrimtari yne i madh, Ismail Kadare, perserit ngulmueshem serisht ne letren qe i dergon bashkevuajtesit tim, Bedri Blloshmi, vellait te poetit te pushkatuar, Vilson Blloshmi, autor dhe i poezise metaforike desidente "Sahara", (mrekullisht edhe Kadareja ka nje poezi te tille, emigrim i fshehte i frymezimit dhe i ideve nga nentoka ku ata ishin mbuluar ne studion e shkrimtarit), domosdoshmerine e hapjes se atyre dosjeve dhe argumenton se do te ishte nje lehtesim per ndergjegjen shqiptare dhe ben apel per te vepruar sa me pare. E drejte! Madje ai te prek me propozimin per t'u ngritur nje monument poeteve martire. Se shteti nuk ben asnje demshperblim per familjet e tyre, femijet, mbi vete Bedriun, edhe ai ka qene i denuar me pushkatim, madje beri shume vite burg e tani e gjithe ajo shtrese e te persekutuarve eshte lene ne varferi e neperkembet paturpesisht nga te paturpshmit.

Ah, jane shume emra per Memorialin e mermerte, nese do te kete! Nje beme e tille dhe do te cdekoronte, sado pak, vrasesit tane si dhe do te pakesonte ndikimin egershan te atyre emrave qe ishin thjeshte atentatore per arsye ideologjike a te nje politike te caktuar, aq me keq te deshtuar dhe kane zene vend ne histori dhe rruget apo edhe shkollat ende mbajne emra te tille gjakataresh.

Shkrimtari dhe miku im Lazer Stani, i nxitur dhe nga letra e Kadarese, ne nje shkrim te tijin se fundi shton se duhen hapur dhe dosjet e politikaneve. Madje me pare ato. Nje veprim tejet i drejte dhe i domosdoshem. E di qe eshte i veshtire, se kujtoj qe kur qeveriste Partia Demokratike, doli nje ligj qe u ndalonte dhe zgjedhjen per deputet figurave jo te pastra ne kete drejtim dhe besoj se kjo ishte dhe nje arsyet qe shume prej tyre qe e pesuan nga ky ligj i rrepte, moren armet ne '97, u bene lidere te rebelimit dhe me pas zune poste te larta ne shtet e tani marrin pjese ne grabitjen e copave te Shqiperise se perbashket.

Si duhen hapur dosjet? Nje propozim i ri

Rreth nje dekade e gjysme me pare kam botuar nje ese ne shtypin e porsakrijuar opozitar per ceshtjen e dosjeve, te hapej apo te mos hapej libri i madh i mekateve. Po te hapej, do te ishte i tmerrshem. Po te mos hapej, do te kishte me tmerre. Po ta hapnim, do te na rrenonin ato qe do te shihnim, po te mos e hapnim, rrenimtaret do te persersnin rrenimet. Ta hapnim apo te mos hapnim? Ishte shpejt apo ishte vone. Ta fshihnim apo ku te fshiheshim?

Propozimi im atehere ishte qe librin e madh te mekateve ta hapnim ne faqet e fundit, te tryeza e lendes apo permbajtja e tij dhe aty te nxirrnim dukurite dhe t'i denonim ato.

Nderkaq une do te doja qe te pranoheshin nisma vetanake, t'i hapej dosja atij qe do te kerkonte t'i hapej e vetja. Sidomos njerezve publike. A nuk beri keshtu Ismail Kadare pas nje akuze qe i bene para do kohe? Arsyet per t'iu hapur dosja, do t'i dinte ai qe do e kerkonte hapjen e saj ashtu si ai qe nuk do te donte t'i hapej kurre.

Gjermania Lindore i hapi dosjet dhe, me sa di, e konsideroi ceshtjen e spiuneve si pune agjenturore te Bashkimit Sovjetik. E gjithe perandoria komuniste duhet te kete geluar keshtu. Ndersa Greqia pas diktatures se koloneleve te zinj pranoi hapjen e dosjeve, denoncimet e te demtuarve. Dhe pati prurje. Po keshtu dhe Afrika e Jugut. Madje krijoi nje si mjedis te hapur, lloj stadiumi ku rrefeheshin per te arritur nje si katarsis social.

Une vete me pas e kam ngritur kete ceshtje vite me pare dhe ne Komitetin e Helsinkit, kur isha anetar i saj ne Mbrojtje te te Drejtave te Njeriut. Le te ngrihen komisione ligjore per hapjen e dosjeve dhe krahas zbulimit te bashkepunetoreve te Sigurimit, pra te spiuneve dhe denoncuesve te fshete, akt-ekspertizueve, etj, te shihet domosdoshmerisht dhe ana tjeter e medaljes, qe s'eshte prekur fare, nga askush, qofte dhe teorikisht. Kush ishin ata qe bene spiune te tjeret? Kush apo cilet urdheruan te beheshin dosje te tilla, gje qe sot njihet si metode presioni, torture psikike qe kryen shteti, mbi te gjitha diktaturat nazifashistokomuniste, mbi shtetasit e vet dhe shkelje e te drejtave te njeriut? Pse e adoptuam dhe ne kete pervoje sovjetike te dosjeve? Me c'urdher u bene pushkatimet? Burgimet dhe internimet? Kush i mban dosjet sot dhe kush i zhduk? Pse nuk i hapin? Pse i hapin, apo thjeshte kur partite fitimtare apo lideret e tyre duan te bejne presion mbi anetaret e tyre a vartesit? Keshtu krahas listes se erret te atyre qe i shnderruan ne spiune, te dale dhe lista e kuqe dhe e gjate e atyre qe benin spiuna, duke perdorur jo vetem mashtrime, por dhe dhune te gjithfarshme e tortura, me gjak e hekur, te atyre qe dhane urdherat per t'u zbatuar nje manual i tere mizorish. Ata, operative, gjykatesa, shefa Degash, te partise, thone sot se benin detyren. Po dhe koha tani duhet te beje detyren ndaj tyre e te gjitheve. Natyrisht, une e di, se ka patur dhe shume spiune vullnetare ashtu sic ka patur dhe shume xhelate pa vullnet.

Mjerisht, ata qe u thyen dhe u perdoren, pasi e pesuan ne diktature mynxyren, te nakatosur me privilegje te turpshme, jane te mallkuar qe dhe pasdiktatures te vuajne pasojat e saj, turpin dhe pergjegjesine, kurse spiunberesit e tmerrshem, urdheruesit e tyre te larte, atehere jo edhe jo, perkundrazi ishin pjese e majme e shtetit, por as dhe tani nuk i prek askush dhe nuk i ve para asnje pergjegjesie morali dhe drejtesie.

Te hapen dosja e diktatorit, e klikes se tij, e diktatoreve te vegjel, te institucioneve te tyre, te denohet diktatura dhe makina e saj e perbindeshme! Se me ndergjegje te demtuar nuk kemi per te bere perpara dot.

Njekohesisht eshte detyre pra, ne mos e shtetit te tanishem, e shoqerise, qe te nxjerre dy lista, balle per balle, te atyreve qe lemerisshem benin spiuna dhe te atyre qe u bene spiuna. Dhe te ndahen pergjegjesite, cilet ishin shkaku dhe cilet pasoja, demtuesit dhe te demtuarit, qe mos te denohen gjithmone te demtuarit apo te demtuarit e te demtuarve, si te thuash pasojat, por, pasi te denohet (moralisht, por me ligj) realiteti qe pillte spiune si krimbat mbi nje kufome te lene, mbi te gjitha te shpallen shkaktaret dhe veprimtaret e se keqes.



Po kush do t'i hape?

Kjo eshte ceshtja? Kush do t'i hape dosjet? Kujt t'ia kerkojme? A i duhet shtetit? Une nuk besoj se i duhet demaskimi i se kaluares dikatoriale komuniste, por maskimi i saj. Se ata qe bene te kaluaren, po duan te bejne dhe te tashmen. Po popullit? Qe te shohe sa i keq ishte? Po individit? Qe te zbuloje se gjithcka e ka patur kundra, pas kraheve dhe sa poshte kishte rene morali? Nderkaq une dyshoj se mbi dosjet veprohet ne fshetesi, pergjysmohen, ndreqen, zhbehen, zhduken...

Megjithate ne parim, i priur nga e mira, jam per hapjen e dosjeve. Ta kontrollojme ndergjegjen tone, para(r)(n)ojen e saj. Ashtu sic kembengul shkrimtari yne i madh Ismail Kadare. Megjithate duhet kujdes. Dhimbje dhe force. Jo qe ta shembim edhe me njeriun sic i shembi krusma e dosjeve te tyre, por qe ta fitojme njeriun. Me qellim qe helmi te zbrazet nga plaget, ne menyre qe korpi i shoqerise te mos leqendiset edhe me dhe te shkoje drejt cofjes...

...ne fund te letres time do te doja te shtoja se Presidenti i Republikes e mirepriti apelin e Kadarese dhe la porosi, pak a shume, qe te shihet mundesia e nje ligji per hapjen dosjeve te shkrimtareve. Kujtoj se dhe nje here tjeter la nje porosi te tille per te persekutuarit, vuri dhe afat muajin shkurt. Por ata qe duhej ta benin, i rane shkurt, nuk e degjuan fare, duke i lene presidences vetem vlera dekorative. Madje me pas mbi protestat e te persekutuarve para parlamentit eshte perdorur dhune e eshte derdhur gjak.

Ne te gjithe, Shqiperia, duhet te kuptojme me shume, pertej fakteve dhe bemave te tanishme, pertej seancave parlamentare e kongreseve te partive, pertej dekorimeve e vetedekorimeve e porosive te pafuqishme formale, konferencave te shtypit te ambasadoreve, pertej protestave dhe gardhit te policeve, qe, gjithsesi, te mos lejojme ta trajtojne atdheun, te pakten brenda vetes, sikur "s'merr vesh", si handikapat mental e te bejne mashtrueshmerisht gjithcka qe duan mbi kurrizin e tij. Se me e renda e te gjitha eshte bere dosja e atdheut.


===

(sjelle nga Bokerrima ne Portalin e Forumit (tek tema per hapjen e dosjeve))

[shigjeta]

Visar Zhiti mbaroi shkollen fillore ne Durres, te mesmen e kreu ne Lushnje dhe mbaroi Institutin e Larte Pedagogjik ne Shkoder. Punoi pese vjet mesues ne fshatrat e Kukesit.
Poezite e tij ne doreshkrim u bene shkak qe te denohet me dhjete vjet burg, qe i vuajti ne minierat e Spaçit dhe Qafes se Barit, pastaj ne fabriken e tullave Lushnje.
Sot eshte gazetar dhe botues. Per poezi dhe proze ka marr çmime nderkombetare
Poezite me poshte jane shkeputur nga libri Kujtesa e ajrit


SA GJERA ME PRESIN

O zot, sa gjera me presin
qe duhet t’i kryej
e jeta s’mjafton
Me duhet nje pyll
kur nuk kam asnje peme
Me duhet rruga te eci
dhe une, mjerisht, kam mbrritur
………………………..me kohe…

Me duhet te gdhend
fytyren time
me duart e tua
po ti nuk je
Te çlodhem me duhet
kur nuk kam bere asgje

Do desha te le nje buzeqeshje
ne ajer, vetem nje,
por ne nuk dime ta kuptojme
kujtesen e ajrit


GJERAT E VOGLA

Vetem me nje gjethe
di te flas per pyllin

dhe vetem nje yll
te thote se s’je vetem

nje kepuce e humbur
te zgjon rruge pafund

Ndize nje cigare
nga paketa e Prometeut.

1972

[Veshtrusja]

Visar Zhiti
nga libri: Si shkohet ne Kosove

* * *

- (...) kam humbur udhen, o njeri. Nga bie Itaka?
- Cila Itake? Ketej s'ka. Ke gabuar.
- Eshte ishulli im, i gruas sime dhe i djalit tim...
- Po deti eshte larg ketu...
- Kam gjithe jeten qe udhetoj. Vij nga lufta dhe
vdekja. Ndihmome. Na u mbyt anija, vetem une
dola ne breg. E sulmuan trenin qe mora me pas
hordhite e jashtetoksoret, po une e cava rrethimin.
Ra avioni, gjalle mbeta dhe une.
- Te paska zgjedhur fati! Cmoje!
- Dallget me behen male e malet dallge. S'e di ku
po eci. Jam hutuar nga lodhja.
- Mbi veten tende po ecen. Po kush je, si te quajne?
- Jam ti. Emrin tend kam. Po mos eshte ketej
Itaka?
- Jo, ketej eshte Kosova. Eshte e ndaluar te shkosh!
- Per andej do marr udhen. Te te ndaluarat gjej
ato qe dua. Mireupafshim, o njeri, e di qe do te
takohemi.
- Mirevafsh, udhetar i cuditshem! (...)

[Veshtrusja]

Mbreti i asgjesise
Dyert e Gjalla
Visar Zhiti

Te jesh ti mbreti lakuriq i perralles,
te shihesh ne nje pasqyre qe s'eshte,
te trokase dera e nje shtepie germadhe,
te hyje gruaja e vdekur dhe e veshur nuse,
te ngrohesh ne nje zjarr te shuar,
te flasesh pa fjale sikur
te lozesh me topa bore nga borerimi i pa rene,
te dalesh ne rruge vete i dyte,
__________________kur s'ke as veten tende,
te jesh ne te nesermen,
te rrezohesh si statuje e vdekjes,
te shohesh hijen tende sikur
te jeni bashke te lidhur me nje prange
_________________ne kembe,
___________te mos harrosh, jo, jo te mos harrosh,
___________se hija mund te jesh ti vete,
_________________i palendet, pa skeletin antik,
___________qe pret klithmen feminore
e ti, Mbreti i asgjese, dicka te besh.

[Veshtrusja]

poet fantastik!

[Michigan2005]

Visar ZHITI, Valixhja e shqyer e perrallave - (rrefenja per ato qe rriten)

PROLOG

Perralletari me i ri ne Atdhe

Na ishte sec na ishte, bora binte nga qielli i perrallave, e qete, me floke te medhenj, pa u endur neper ere, drejte e ne toke.

Pra, bora po shkonte ne shtepine e saj ne toke. Pse toka eshte shtepia e bores, apo qielli?

Ndoshta i gjithe qielli, e gjithe toka ashtu si dhe une qe kam per shtepi, jo vetem ate ku jetojne nena ime, babai, vellezerit e mie e motra, por te tere Atdheun.

Ja kjo bore e bute eshte shpirt i bardhe, i bardhe qe po perhapet lehtesisht, pa mundime neper udhet, ne deshirat, mbi punen, mbi mallin qe i ka hapur krahet si pemet; ja deget u renduan nga bora, per kercasin, patjeter do thyhet ndonjera.

Po kthehesha ne shtepi, se une punoja larg, pas maleve, afer Kosoves martire. Deren e dija, do ma hapte Holta e vogel, cupa e vellait tim te madh. Mbas cdo trokitjeje ajo shkon me vrap, se mos kam ardhur une. Kete radhe s'do te zhgenjehet. E gezuar do me hidhet ne qafe dhe do therrase Kalterinen e vogel, cupen e motres sime, qe patjeter do te kete ardhur nder ne.

-Xhaxhi, xhaxhi, oh, oh!

Bashke me Kalterinen do me shkundnin boren nga supet, nga floket dhe mezi do me linin te takoja te tjeret.

Dhe pastaj, pa e pritur fare rastin, ose Holta ose Kalterina do me pyesnin:

-A i solle ato?
-Po.
-C'jane ato, - do pyeste ndoshta nena. - Arra? - Se atje ku punoj une ka pyje te tera me arra e geshtenja dhe me bore.
-Jo! - do te thoshte Holta.
-Atehere kukulla?
-Jo, kemi plot! - do te thoshte Kalterina.
-Po c'kerkojne? - do te pyeste ndonje nga vellezerit, ndoshta motra. - Mos jane cizme te kuqe?
-Jo dhe jo!
-Po c'jane?
-Perralla! - do te bertisnin Holta me Kalterinen bashke.

Kur isha per here te fundit ne shtepi, para ca kohe, ato me kishin thene t'u kallezoja perralla. Nuk di, - u thashe. Pse s'di? Po kam pune te tjera, thashe. Pse a s'eshte pune te thuash perralla per ne, me kundershtuan Kalterina me Holten. Une qesha. Dhe u mbusha duart me arra. Ato mbajten ca per vete, ca per kukullat e per macen. Une qesha me te madhe.

-Degjo, - me tha Holta, - kur te vish heren tjeter, na sill ca perralla.
-Po ku t'i gjej? - pyeta une.
-Gjeji! - tha Kalterina. - Atje bore ka, edhe kuaj...
-Po, po, beji vete, se po s'i bere, do te thote se s'na do shume. - Pranova, kot, duke shpresuar se ato pas ca ditesh do te harronin c'me kerkuan. Por femijet nuk harrojne. Holta u deshperua.

-Po c'ke, moj Holta - thashe - c'ke?
-Ah, xhaxhi!...
-Po fole!
-Do t'i shkruash perrallat? - me pyeti e trishtuar. Syte iu hapen me teper. Buza pati nje dridhje fluturash. Ajo dukej me e bukur keshtu. Si e magjepsur.
-Pse? - u habita une.
-Jo, jo... po i shkruajte perrallat, ti duhet te lesh edhe mjeker te gjate sa nje plak njeqind vjec. Ndersa ti, xhaxhi, je i ri, fare i ri.
-Pse, do plakesh ti, po bere perralla - u shqetesua Kalterina.

Qesha kaq shume, sa s'kisha qeshur gjithe jeten. Po mire, u thashe, e zeme se une jam perralletari pa mjeker, krejt i ri, ndoshta me i riu ne gjithe Atdheun.

...Po u sillja perrallat e premtuara, i qeshur, por qe i shkruajta seriozisht neteve, kur te tjeret flinin. E mbusha valixhen plot me to. si nje shpelle me ekskursioniste.

U cova leter Holtes dhe Kalterines e u thosha se perrallat i fillova, por me perpara s'e t'ua tregoj, do t'i coj t'i bej liber e do t'ua dhuroj juve. Ato me pergjigjeshin se do te ishte me mire qe t'jua tregoja atyre ne fillim; po te mos i pelqenin, libri s'do ishte i bukur. Pastaj se c'me thoshin ne leter per nje marrezi te maces me kukullat. Ne faqen tjeter te letres kishin vizatuar duart e tyre. Si lule dukeshin ato duar! C'ne, ato s'ishin gishta, por petale gezimesh.

Une i mbarova perrallat, por duke mos qene i vogel sa ato, (kurre s'do te behem i tille) shume gjera te asaj moshe i kam harruar ose s'i kam ditur. Cdo femijeri eshte e paperseritshme.

Le t'i lexojne perrallat e mia, ndoshta kur te rriten edhe pak. Po nuk i pelqyen, le t'ia lene maces qe t'i shqyeje me kthetra si nje lemsh te bezdisshem. Dhe bashke me macen copa-copa t'i bejne perrallat e mia.

Po s'ju gezova dot, do ndiej dhimbje. Po s'qene per ju, c'i dua une? Kjo do te thote se kam harruar feminine.

[Michigan2005]

Visar ZHITI, Valixhja e shqyer e perrallave - (rrefenja per ato qe rriten)

Perroi i vogel enderrimtar

Perroi i vogel kishte pare tre fshatra dhe nje lokalitet. ai ecte midis tyre si nje mez i bukur, i bardhe, qe defren me veten duke tundur krifen prej dheu dhe qielli.

Perroi e donte shume diellin. Cdo dite ngarkohej me te ne kurriz si me nje vogelush, ndersa ne mbremje merrte te motren e diellit, henen.

Po fshatrat i dhimbeshin me shume. I shikonte me etje sikur donte t'i perpinte me syte e medhenj, te kalter. Sa te bukura ishin fshataret qe lanin rrobat me te. Po delet qe vinin te pinin uje. Edhe ato dukeshin si perrua i vogel, i bardhe, gjithe shkume blegerimash. Perroi mbartte edhe dritat e vobekta te fshatit si nje cigane qe ka nje torbe plot me rruaza dhe unaza e ringa - xhingla vezulluese.

Tre fshatra dhe nje lokalitet kish pare perroi i vogel. Nuk jane pak, e? Por edhe shume nuk jane. Sidomos ai lokaliteti i ngjan nje cmendine terheqese.

Atdheu eshte i madh, shume i madh dhe i cuditshem.

Ai, perroi i vogel, kish degjuar shume gjera nga nje radio dore qe e merrte me vete nje nuse, qe prashiste ne arat aty prane. Oh, sikur te shikoja me shume bote! - memeriste perroi me vete.

Dhe nje dite vendosi te ndahej ne tri dege si nje peme qe, pervec trungut, ka dhe dy dege te tjera.

E para u nis per ne Veri, nga Alpet plot me bore si malesoret me qeleshe mbi krye. Tjetra shkoi mespermes Atdheut, qe te derdhej vete ne det. Dhe dega e trete iku nga jugu i portokalleve, ne Cameri. Por perroi qe vogelan, jo i fuqishem, tamam si nje mez capken qe di vetem te kerceje.

Secila dege e perroit humbi. (Keshtu do te thaheshin tri dege te prera nga nje peme).

Une i kam pare guret rreth e rrotull perroit te vogel dhe kam biseduar me ta ne muzg.

Guri me i madh me tha: Perroi i vogel eshte egoist. Pse s'i mjaftonin tri fshatra dhe nje lokalitet? C'i duhej atij!

-Dikush e mashtroi, - tha nje gur tjeter.
-Deshira s'eshte fuqi, - tha nje zall gri.

Ndersa guri me i vogel tha: Perroi i vogel duhet admiruar. Ai u tret duke kerkuar me teper ne jete. Dhe kjo eshte e natyrshme - thane shume gure.

Ndersa nje gur, as i madh as i vogel, me tha: Cdo gje duhet bere ne kohen e duhur. Dhe duhet bere mire. Une kam pare nje fshatar, vazhdoi te me tregoje guri as i madh as i vogel, qe per te nxjerre uje, hapi shume puse e s'nxori asgjekundi. Po te germonte vetem te njeri dhe thelle, patjeter do nxirrte. Perroi u shpernda shume dhe s'arriti asgje, - tha nje tjeter gur. Megjithate, guximi i perroit me pelqen, edhe pse shpesh eshte i denueshem...

Mua me erdhi keq per perroin e vogel. Ashtu i thare ai ngjante me nje varr te gjate e bosh.

Si mund t'i beja deshirat e mia uje dhe shpresen dallge aty?

[Kandili 1]

SI SHK-OH-ET NË KOSOVË

-baladë-


- Ti, kalë i bardhë, Pegasi im,
si shkohet në Kosovë, tregomë!
Malli më ka marrë pa qënë kurrë.


- Përtej varrit të atit tënd
varret e tjerë u rritën dhe u bënë male.
Pas maleve ka varre prapë si retë
nëpër luginë.
Shtegtojnë varret në qiejt e ulët
dhe ta ngatërrojnë udhën.
Avionët kthehen pas të hutuar
nëpër mjegull nate.
Karvanët e veturave janë kthyer në shkëmbenj
si kuajt e krushqëve në mallkimin e lashtë.
O Zot! Dardhat dimërore dhe mëllenjat
janë bërë fushë me ofshama
të gjuhës time!


- Ti, yll blu i fatit mbi ballë të Atdheut,
si shkohet në Kosovë, tregomë!
- Kur të kesh një plagë tjetër të re në trup,
ndiq udhën e rrëkesë së gjakut,


që gjithmonë arrin para meje
dhe më pret atje - gurgullimë jete.


Marr dy pishtarë të shuar dardanë,
i ngjyej në gjakun tim
dhe ndriçoj udhën. Ndizen krahët,
flakët bëhen flatra,
unë bëhem shqiponjë prej dheu
dhe ndiej ciklonet e stepave
si duan të ma brejnë emrin prej guri.


NË NJË TAKIM NDËRKOMBËTAR POEZIE

A.

Të bukura janë poezitë e botës,
gjithë mister si sy dashurie.
Por kur lexon poeti i Kosovës
loti rrjedh e përndriten hijet.


Të çuditshme janë poezitë e botës,
si ashensorë të çojnë nëpër yje.
Por kur lexon poeti i Kosovës
ferri tronditet, portat Skee thyhen.


Paradokse janë poezitë e botës,
kollona ajri tempujsh t’vërtetë.
Por kur lexon poeti i Kosovës,
ujvara Agimesh derdhen mbi jetë.


Alvito, 28...




* * *

Me kalë,
me tren?
Si shkohet atje?
A janë të lartë muret rrethues? Në postblloqe
sa cerberë na presin?


Trenat,
kur futen në tunele, nuk dalin më.
Shinat humbin si rrëke të zeza dhe bien në ferr.
Kuajt nuk kthehen
me kalorësin e vrarë, por na i vjedhin bashkë me legjendat
në kufi.


Po si të shkoj?
Është amanet
i gjithë të vdekurve të mi. Dhe ata janë
më shumë se të gjallët. Avionët atje s’ulen.
Si në kohë të keqe gjithmonë. Semaforët janë të verbër
si syri i përgjakur i qikllopit.


Të hipi mbi kurrize zhgabash,
mes flatrave të tyre të mbahem? Të bëhemi bashkë
me dy kokë si në flamur.
Por në malet e mia s’kam parë më zhgaba
dhe mua s’më lënë të largohem nga puna... si i lidhur
në direkun e një anijeje. Veshët i kam të zënë si me dyllë
me dy kufje të zeza. Dëgjoj lajme dhe muzikë.


Ç’t’i them erës, psherëtimave të mia,
reve të dëshirave humbur qiejve,
ylberit delikat të guximit?


Një letër si ta nis për atje, të vogël fare sa puthja.
(Pëllumbat korrierë
ngrohin vezët në foletë e plagëve...)


Ç’më këshillon udhërrëfyes i përrallave shqiptare?
Ah,
muza
do të më çonte dot
në vendet e munguara...?


Në ëndrra
mos shkohet vallë veç me ëndrra?


25. 07. 2000




* * *


Darda-
-nia...
Prapa
mnia.


Shqipë-
-ria...
Gjithë
(I)liria.


Kos-
-ovar...
Mos
var(r)!




* * *



Më njohu
qeni i gërmadhave,
edhe pse s’më kishte parë kurrë.
M’u hodh te këmbët,
lëpiu me gjuhë
mallëngjimin tim dhe lehu i ngazëllyer.


Qetësohu, qetësohu,
ngushëllim i errët imi,
lozonjar i tëri.


Sa kohë u bënë
që ledhatoj hijen time,
përpara prin
dhe më pret si qen shtëpie
në qoshe tragjedish?


Unë i hedh
maska të lumtura.
Luaj me to,
rrokullisi me putrat e pista
sarkazmave të truallit.



PEMËT VAJTOJSA


Pemët
më të trishtuara në botë
janë në Prishtinë.


Vajtojnë rrugëve,
janë vetë vajtimet.


Në trup u dhembin
si fasho plagësh
lajmërimet e bardha të vdekjeve.
O Zot! Do të varrosin
përsëri ata që i vranë
dhe i hodhën në gropat e përbashkëta
të luftës!


Nga vdekja
të heqësh vdekjen.


Varroset shpesh këtu e njëjta pafajsi,
ma thonë pemët, Hekubat e vajtimeve.


Dhe unë ngrij si ato rrugëve të Prishtinës.



VARRIMET PËR SË DYTI...



Asnjëherë të mos vdesësh,
të varrosesh dy herë.


I masakruar
të endesh hije
nëpër harrimet e përgjakura.


Të të hedhin dheun e mirë
mbi fytyrë
e krimi të mos mbulohet.


Fusha e Kosovës
ka qindra vjet që mbillet me të vrarë
dhe ajo rrit veç grurin e jetës.


Unë mbledh si kallinjtë amanetet,
i bëj tufë dhe qaj.


Të vrarët nuk vdesin!



SHIU I PRISHTINËS


Le të më lagë shiu i Prishtinës,
ecjen ma bën të perëndishme.
Perlat e tij si emocion shndritës
ranë mbi supet e ardhjes time.


Mos më futni në klube, çadër nuk dua,
le të më lagë shiu i Prishtinës.
Dhimbja ime kaq shumë u gëzua
ashtu si shpirti i vetëtimës.


Vështroj statujat, i tëri goditës,
u heq shpatat, të hekurtat këmisha.
Le të më lagë shiu i Prishtinës,
i shenjtë, i shenjtë si përtëritja.


Humba mes resh, anonim i gjithë,
si vjeshta u bëra, më mahnitës.
Që fatin tim të njoh, të bukurisë,
le të më lagë shiu i Prishtinës.



KUAJT E MITROVICËS


Kuajt në Mitrovicë,
më të hijshëm se ideja e Kuajve të Triumfit,
të shëndetshëm dhe të urtë,
me xhufkat e verdhëllemta mbi ballë
si një tufë rrezesh hyjnore.


Kuajt në Mitrovicë,
më të edukuar se ushtarët e huaj tek ura
që s’lënë shqiptarët
të venë në shtëpitë e tyre
në lagjen me sërbë. Urat


gjithmonë i kam krahasuar me kuajt shekullorë.
Kali të çon në bregun tjetër të një legjende,
të fut nëpër qytet, sado modern qoftë.
Dua të rend pas kuajve të Mitrovicës,
të tërheq bashkë me ta ngjarjet
drejt ngjarjeve të tjera më të mira.


Kuaj fisnikë të Mitrovicës,
adhurimi ndaj jush
do të më bëjë sonte kentaur:
gjysma zell shtegtimesh me patkonj floriri,
gjysma tjetër dhëmbje
e madhe njerëzore.



Mitrovicë, 20. 11. 1999




FËMIJË TË LINDUR NGA PËRDHUNIMET


Fëmijë
të lindur nga përdhunimet,
si iu shkëlqejnë sytë!?
Ta krahasoj me të këlyshëve të ujqërve,
më vjen keq, shumë keq,
jeni fëmijë...
Po as te ujqërit nuk ndodh kështu?


Etërit tuaj - tërbimi i krimit
e nënat - pafajwsia e kapur robinjë.

Qe çmendur Perëndia e Luftës, Aresi!


E si mund ta besonim
se s’do të ishit më fruta të shenjtë
të dashurisë?
Që edhe shtrigat mund të lindnin,
por urrejtja e madhe të bënte fëmijë? E pamu...
...ndur, o Zeus i zi!... pranë kufomave e shtëpive
që digjen,
ai zjarr ju lindi, i betejave
dhe ftohtësia e vdekjes bashkë.
Në ç’shtëpi fëmije do të rriteni,
ëngjëj të së keqes?
Vërtet, kur të rriteni,
adritë të padëshërueshëm,
kë do të kërkoni të vrisni,
etërit apo nënat?
Foshnja të paligjshme,
dhe lufta përligjet. As në tragjeditë e lashta
nuk ndodh kështu,
orestër të vegjël, klitemnestra, edipër,
prapë është pakë dhe më keq.
Ç’do të bëjë Medea me ju, medet!?
Po unë si t’ja u tregoj përrallën
e Kësulkuqes? Mos u trembni, s’janë hapa
ushtarësh, po vjen kali
që sjell Konstandinin me Doruntinën!
Po ju ç’vëlla e motër kini?
Thikat, armët?
Me fishekë do të luani?


1 fishek + 1 vdekje + një kukull e therur.
2 fishekë = 2 vdekje x dy çerdhe të helmuara.
3 fishekë + 3 vdekje = tre shkolla të vrara,
pastaj një popull i masakruar
dhe mbetet një bajonetë
në barkun e një gruaje shtatzënë.


Lindja ka dhëmbje,
po jo kështu!
Lindja ka gjak dhe ulërima,
po jo kështu!
Si mundën dhe i shndërruan
në makina të dhunës dhe shkatërrimit?
Bomba hodhën mbi mitrën e Afërditës?
Kufoma e dashurisë
shkelet me çizmet e luftës.


Që pastaj të urrejmë dhe fëmijët...
Oh, e pamundur!


Kur do të lindim
edhe njëherë mirë? Kur(rë)?



* * *


Çdo njeri
ka Itakën e vet, thonë poetët.
Por dhe një Kosovë ka brenda vetes
çdo njeri. Që


të arrish në Itakë
duhet të ravgosh gjithë jetën nëpër dete vuajtjesh
e ishuj të papritur magjish.


Pritja
thur ditën dhe shthur natën qilimin e vet prej kohe,
endur me tejzat e nervave dhe arteriet e gjakut.
Me fijet e fatit.
Kurse në Kosovë je
e Kosova s’është. Ta kanë marrë
pa e marrë dot. Është vazhdimi yt e
ti si në ngërç nuk vazhdon dot. Ç’udhëtim
të çon në Kosovën tënde, ku duhet të shkelësh,
o njeri? Mbi kufomat e vetvetes?
I përzunë njerëzit e Kosovës. Bosh donin ta linin. As
varrezat nuk janë aq bosh. Katakombe
të harrimit gjakatar. Gërmadhë
donin ta bënin si Trojën. U mblodhën ushtritë e lashta
dhe Troja u shëmb. Me turmat ikte dardani Enea
përmes flakëve me të atin mbi shpinë,
dilte matanë detit
dhe themeloi Romën, thonë legjendat. Iknin
kosovarët me etërit pleq në kurriz dhe
fëmijët në krahë, (rëndonte e shkuara
dhe e ardhmja me-Zi mbahej), çanin
përmes baltrave
dhe barbarisë së huaj. Por


u mblodhën ushtritë e botës,
nisën një luftë tjetër
dhe Kosova shpëtoi.


Fëmijët
këputin copa dërrasash
nga Kali i përçudnuar i Trojës
dhe lozin si me shpata. Shkërbejnë luftën.


Gjallë është
ajo Kosovë brenda njeriut.



FUNDI SI FILLIM


E kuptove
ç’është...? Ti e dite truall,
por më shumë qënka shpirt.
U përsërit Beteja e Madhe, e dikurshmja,
qëllimet ishin ndryshe aq sa dhe armët,
veç betejat e përditshme janë njëlloj
dhe fryma, fryma, e jotja dhe e gjithçkaje të gjallë,
por dhe e sendeve. Vdekje s’ka.


S’është simboli këtu,
por vetë thelbi me qytetet
si shfletim i historisë,
e cila ka mallkimin të jetë përherë e tashme.
Është emblemë, do të thuash ti, jo, ideal,
akt. Provë e botës. Jo dhe jo! Janë rrugët
më shumë, janë njerëzit shumë më shumë,
ku urrejtja shkrin e bardhë
si bora dhe bari i dashurisë mugëllon kudo
livadheve dhe parqeve
deri dhe te flokët.
Mos e krahasoni hënën me kosën e vdekjes.
Nuk kam frikë nga vdekja,
nga jeta kam më frikë. E ardhmja vjen
prapa shpine. E kuptove?


Është njeriu përgjysmë
në kërkim të gjysmës tjetër, përtej miteve,
qofshin dhe modernë. Po na shikon,
e njohe? Je ti, unë. Është çdo vetvete
krejt e veçantë
në njerëzimin e njëjtë. Që
meriton gjithë qiejt, Perënditë
e së Mirës, (brenda nesh janë, zgjohini!),
ujrat e jetës, shkumba e valëve gjithmone krijon
çudira dashurish,
duam parajsën në tokë, që është gjendja jonë normale,
praruar me diej
dhe drejtësinë duam, të thjeshtë si natyra apo si epitafi
dhe bukuritë që gjithmonë janë hyjnore


deri në Fundin pa Fund.



Nje bore e cutishme qe bie se prapthi

Ka rene bore,
ka rene bore,
cuditerisht eshte e bardhe sikur ne
te ishim te lire,
ka mbuluar pemet qe s'kane bere asnje krim
dhe supet e te burgosurve
qe mbajne krimet e te tjereve.
C'bore e bukur! Dhe telat me gjemba befas i zbuti,
i shkelqeu, sikur te ishin ornamente.
Jashte qytetet qeshin.
Qytetet lozin
dhe statujat do kene zbritur nga piedestalet
dhe qellojne me topa bore. Statujat,
ne qofte se s'kane vrare te tjeret
per t'u ngritur lart.
C'mrekulli! Cdo gje eshte bere me e bute, me njerezore,
vetem njerezit kane ashpersine e shtetit
qe bora s'ka c't'i beje. Po dhe shteti
s'e ndalon dot kete frymezim bardhesie, fluid
qe vjen nga qiejt
e keshtu do te jete gjithmone.
Pavaresisht se tek une ka rene bore e zeze
se prapthi, ka dale nga toka
si muzg i derrmuar,
funebër...

Per Visar Zhitin kam degjuar shume vone.Ne te vertete vargjet e tija i lexova per here te pare ne kete Forum.Ky njeri, me shpirtin e tij fisnik dhe ndjenjat e pasterta kombetare, te ben te kesh shprese kur perjeton deshprim nga ndonje mbrapeshti e bashkekombaseve tu.
Njerezit e sojit te Visarit te bejne ta ndiesh per ndere kur kupton qe : atje, natane kufirit, jane njerezit e trungut tend.