Po pati mundesi mos te nderhyje njeri ne kete artikull, derisa ta mbaroje, se eshte i gjate.....(klodi)
Faleminderit..!
At. John Whitherford eshte nje ish-pastor i Asosacionit Nazarene, i cili u kthye ne Besen Orthodokse shpejt pasi perfundoi B.A-ne e tij ne Religjion, ne universitetin Southern Nazarene ne Bethany, Oklahoma. Ai u njoh fillimisht me Ortodoksine si pasoje e pjesemarrjes se tij ne nje levizje lokale Per-Jeten, e cila perfshinte edhe At. Anthony Nelson dhe disa te tjere te famullise se tij. Pas nje viti kerkimesh ne Shkrimin dhe shkrimet e Kishes se hershme, dhe nepermjet dashurise, lutjeve e durimit te At. Anthonit dhe pjesetareve te famullise te shen.Benediktit, Johni u pranua ne Kishen e shenjte Orthodokse. Kur ai e shkroi kete artikull, ai po sherbente si lexues ne Shen. Vladimir te Houston-it, Texas-it dhe po vazhdon studimet e tij. Qe atehere ai eshte hirotonisur (shuguruar) prift dhe sherben ne Shen. Jonah of Manchuria Orthodox Church, ne Houston, Texas.
Nje ekzaminim Ortodoks i mesimit protestant
Hyrje: A jane protestantet te pashprese?
Qe prej kthimit tim nga ungjillor protestant ne Besen ortodokse, kam vene re ne pergjithesi nje habi te shume prej atyreve, qe jane rritur si ortodokse per ate se si mundet qe nje protestant te konvertohet (kthehet). Kjo jo sepse ata jane te pasigurte per besimin e tyre, por zakonisht ata habiten nese do te kishte ndonje gje qe do te thyente kembenguljen kokeforte te nje protestanti ne te qenurit gabim. Cfare kam filluar te kuptoj eshte se shume ortodokse kane nje ide te kufizuar dhe konfuze per ate se cfare eshte protestantizmi, dhe se prej nga vijne aderuesit e tij. Keshtu kur besimtare "ortodokse me rrenje" merren me protestantet, edhe pse perdorin te njejtat fjale, ata nuk merren vesh kryesisht, sepse ato nuk flasin te njejten gjuhe teologjike-me fjale te tjera, nuk kane baza te njejta teologjike qe te mund te diskutojne ndryshimet e tyre. Sigurisht po te merret parasysh ekzistenca e afro 20-mije e plus grupimeve te ndryshme protestante (me pretendimin e vazhdueshem te secilit grup per kuptimin e sakte te bibles), do te lindi nje mirekuptim me ata qe jane pak konfuze prej tyre.
Me gjithe pengesat qe kane ne udhe, patjeter qe ka shprese edhe per protestantet. Protestantet ne kerkimin per nje pasterti teologjike, dhe te nje adhurimi te vertete dhe te besimit te vjeter te krishtere po trokasin praktikisht dyert e Kishes sone (sigurisht per ato qe si kushtojne vemendje, kjo mund tu tingelloje pak e cuditeshme). Ata nuk jane me te kenaqur me kontradiktat e protestantizmit bashkekohor amerikan, dhe kur ne u hapim dyert ketyre kerkuesve, duhet te jemi te pergatitur. Keta njerez kane pyetje! Shume prej ketyre kerkuesve jane ministra (drejtues) protestante, ose nga me te informuarit (me te mesuarit)e laikeve; ata jane kerkuesa te sinqerte te se Vertetes, por ata kane shume per te cmesuar dhe do tu duhet te krishtereve te informuar ortodokse tu ndihmojne te kalojne neper keto ceshtje-te krishtere ortodokse, qe e dine se nga vijne protestantet, por edhe me e rendesishme, qe dine se edhe se c'besojne vete!
Ironikisht (ose providencialisht) ky vershim interesimi ne ortodoksi prej shume amerikaneve me origjina protestante po ndodh madje ne kohen kur hapja e dyerve te bllokut ish-komunist, ka sjelle tek ortodokset e ketyre vendeve nje dyndje te papare nga cdo sekt religjioz apo kult. Ne krye evangjelistat amerikane dhe karizmatiket po bejne gara me njeri-tjetrin, se kush do te fitoje prestigjin krenues te zenies vend midis Te pa Perendishmeve Ruse! Keshtu qe ne ortodokset jemi para nje domosdoshmerie te dyfishte-nga njera ane detyra misionare e prezantimit te fese ketu ne Perendim, por nga ana tjeter lufta serioze e perhapjes se herezive midis ortodokseve, ketu edhe ne vendet tradicionale ortodokse. Ne secilin rast detyre eshte pajisja me njohuri te mjaftueshme dhe kuptueshmeri te ceshtjeve qe na ballafaqohen.
Ndoshta tipari me dallues protestant, tipar qe i ka dhene reputacionin e nje kembengulje kokeforte eshte ndryshimet numeroze dhe kontradiktat e tij. Ashtu sikunder Hidra mitike, kryet e saj te shumte vec shumohen edhe megjithese eshte nje detyre e denje te kerkosh te kuptosh dhe ballafaqosh cdo prej ketyre herezive, prape ky nuk eshte kyci i mundjes se tyre. Qe te kuptosh besimet unike te secilit sekt individual, kerkon nje njohuri te historise dhe zhvillimit te protestantizmit ne pergjithesi, nje kerkim te thelle ne cdo detaj kryesor te teologjise protestante, adhurimit etj.., sikurse edhe nje lexim i thelle i literatures bashkekohore, qe te kuptojme disa prej udhekryqeve me te rendesishem, qe jane ne zhvillim ( sikurse Liberalizmi, ose Emocionalizmi). Edhe me te gjitha keto madje nuk do te mund te shpresohej qe te vazhdohej me grupet e reja qe lindin thajse cdo dite.
Prape me gjithe diferencat, ka edhe nje shtrese bazike qe permbledh masen amorfe e ketyre mijera grupeve te deshperuara ne nje kategori te pergjitheshme te "protestantizmit". Te gjitha grupet protestante ( me ca kualifikime te pakta) besojne qe grupi i tyre e ka kuptuar drejte Biblen, edhe pse te gjithe nuk bien dakort per ato qe thote Bibla, pergjithesisht ato jane te nje mendje se si duhet te interpretohet Bibla- - Personale!--shkeputur nga Tradita Kishtare. Nqs ndokush do te arrije te kuptoje kete besim, se perse eshte i gabuar, edhe se si duhet afruar shkrimeve ne menyre te sakte, atehere cdo protestant, i cdo grupi, mund te filloje te kuptuarit. Madje edhe grupe aq te ndryshme sikunder Baptistet dhe Jehovistet, nuk jane dhe aq te ndryshem, se sa duken ne pamje te pare, kur ti fillon te kuptosh pikat kyce te tyre. Ne fakt nese te ka rastisur te kesh pare ndonje debatim te nje Baptisti me nje Jehovist mbi Biblen, do te vesh re se ne analizen perfundimtare ata citojne vetem vargje te ndryshme si kundrapergjigje ndaj njeri-tjetrit. Nqs jane te nje intelekti, askush nuk do tia arrije asgjeje gjate diskutimit, sepse qe te dy bien dakort esencialisht, persa i perket menyres se afrimit ndaj Bibles. Ketu pra edhe gjendet Kryet e Hidres--preja zemren edhe shume kryet e saj do te bien njehersh per toke.
Perse vetem Shkrimi?
Nese do te kuptonim, se c'mendojne protestantet, do te na duhet fillimisht te njohim, se perse besojne ne ato qe besojne. Faktikisht po ta vendosnim vetveten per nje cast ne vedin e reformuesve te hershem, sikurse Martin Luther, do te na duhet sigurisht ti simpatizojme sadopak per ngrejtjen lart te doktrines Sola Scriptura (Vetem Shkrimi). Po te shohesh korrupsionin e Kishes Romake te asaj kohe, mesimet e degjeneruara qe jepte, dhe shtremberimi i te kuptuarit te tradites, qe vetembrohej, dhee faktin se Perendimi, per disa shekuj ishte shkeputur nga cdo kontakt me trashegimine e tyre te meparshme ortodokse-eshte e veshtire te imagjinojme qe brenda atyre limiteve, se si nje si Lutheri do te mund qe ti pergjigjej me rezultate domethenese edhe me te mira. Si mundi qe Luteri apeloi kundra tradites, qe te luftonte ato abuzime, ne nje kohe kur tradita (sikunder edhe besonin ne Perndimin Romak) ishta personifikuar ne vete papen, qe ishte edhe pergjegjes per abuzimet? Per Luterin gaboi tradita, dhe nqs do i duhej te reformonte Kishen, do ti duhej ta bente, duke rigerrmuar Shkrimet. Sidoqofte, Lutheri asnjehere nuk synoi te eleminoje te gjithe traditen, dhe ai asnjehere nuk i perdori SHKRIMET VETEM ne te vertete. Cfare tentoi ne te vertete, ishte perdorimi i Shkrimeve, qe te hiqte qafe ato tradita Romake te korruptuara. Fatkeqesisht retorika e tij, iu kthye vete praktikes se tij, dhe reformues me radikale e morren idene e Sola Scriptura si nje perfundim logjik.
PROBLEMET ME DOKTRINEN E SOLA SCRIPTURA
a) ESHTE NJE DOKTRINE E BAZUAR MBI NJE NUMER SUPOZIMESH TE GABUARA
Supozim eshte dicka qe merret per garant nga vendimi, pergjithesisht jo i vetedijshem. Per sa kohe qe nje supozim te jete i vlefshem, te gjitha jane ne rregull e per bukuri; por nje supozim i gabuar te shpie ne menyre te pashmangeshme ne konkluzione te gabuara. Duhet shpresuar, se edhe kur behen supozime te pavetedijshme, dhe kjo kur konkluzionet e tij kane dale te gabuara, duhet pyetur vetja, se ku paska qene gabimi. Protestantet, qe jane te sinqerte, qe e shohin gjendjen e sotme te botes protestante, duhet te pyesin vetveten se perse, nqs protestantizmi dhe mesimi i tij bazik i Sola Scriptura jane prej Perendie, ka perfunduar ne nje grupim prej mbi 20-mije grupimesh te ndryshme, qe s'mund te bien te nje mendje ne aspektet bazike te asaj qe thote Bibla, ose edhe e asaj se cdo te thote te qenurit i krishtere? Perse (nqs Bibla mjafton, jashte Tradites) nuk bien te nje mendje nje Baptist, Jehovist, Karizmatik, nje Metodist, qe pohojne se besojne ato qe thote Bibla dhe prape ndryshojne midis njeri-tjetrit per ato qe thote Bibla? Padyshim qe kjo eshte nje situate, nete cilen protestantet e kane pare gabimin e tyre, pa u zgjatur me tutje. Fatkeqesisht, shume protestante do te fajesojne per kete gje gjithshka, pervec se jo rrenjen e ketij problemi. Idea e Sola Scriptura eshte kaq bazike per ata, sa do tu dukej si mohim i Zotit, diskutueshmeria e kesaj pike, por sikunder tha dhe Zoti "cdo peme e mire jep frut te mire, e cdo peme e keqe jep frut te keq" (Math 7:17). Nese gjykojme teorine Sola Scriptura nga frutet, dalim ne konkluzionin, se kjo "peme duhet keputur dhe hedhur ne zjarr" (Math 7:19)
SUPOZIM I GABUAR # 1:
Bibla ka qene faktikisht fjala e fundit persa i perket Beses, pershpirtshmerise dhe adhurimit.
a) A meson Shkrimi se eshte "i vetmjaftueshem"?
Supozimi me i dukshem qe nenvizon doktrinen e "Sola Scriptures" eshte qe Bibla ka ne vetvete gjithshka cka i duhen nje jete te Krishtere--gjithshka qe do te nevojitej per bese te vertete, praktika, pershirtshmeri dhe adhurim. Shkrimi qe citohet me shume zakonisht per te mbeshtetur kete ide eshte:
...qe prej femijerie i ke njohur Shkrimet e shenjta, te japin urtesi per shpetim me ane te beses, qe eshte ne jesu krishtin. I gjithe shkrimi eshte i frymezuar nga Perendia dhe eshte fitimprurese per doktrinen, per riprovim, ndreqje, per mesim ne drejtesi: qe njeriu i perendise te jete i pa te meta, i pajisur me cdo pune te mire (2Timotheu 3:15-17).
Ata qe duan ta perdorin kete pasazh per te mbrojtur Sola Scripturen, argumentojne qe ky pasazh meson "gjithe mjaftueshmerine" e shkrimit, sepse " Nqs ne te vertete, Shkrimi i shenjte do ta bente besetarin perfekt..., atehere, qe te arrihej mbushja dhe perfeksioni, nuk do te nevojitej tradita" 1 Por cfare mund te thuhet persa i perket ketij pasazhi?
Si fillim, na duhet te pyesim se per cfare eshte duke folur Pali, kur ai flet per shkrimet qe Timotheu i ka njohur qe ne femijeri. Jemi te sigurte qe nuk e ka patur fjalen per Testamentin e ri, sepse ky testament nuk ishte shkruar ende, kur timotheu ishte femije-faktikisht nuk kishte perfunduar perfundimisht, kur pali e shkroi kete leter Timotheut, dhe aq me pak te ishte mbledhur ne Kanonin e Testamentit te Ri, sikurse e kemi. Padyshim qe ketu, dhe ne te shumtat e referencave ndaj "Scriptures (Shkrimit)", qe gjejme ne Testamentin e Ri, Pali e ka fjalen per Testamentin e Vjeter; keshtuqe nqs ky pasazh do te perdorej si kufi vendosese ne autoritetin e frymezuar, do te perjashtohej jo vetem tradita, por edhe vete ky pasazh dhe i gjithe Testamenti i Ri.
Se dyti nqs Pali e tha qe ta perjashtonte traditen, si jo e vlefshme, atehere do te habiteshim per faktin se pse Pali perdor tradita jo-biblike gojore po ne kete leter. Emrat Jannes dhe Jambres nuk gjenden ne Testamentin e Vjeter, por ne 2Timotheu 3:8 Pali i referohet atyre si kundershtare te Moisiut. Pali i referohet nje tradite gojore, qe emrat e dy prej magjistareve egjiptiane ne tregimin e Eksodit (kap 7-8) te kene qene "Jannes" dhe "Jambres" 2 Dhe ky eshte i vetmi vend padiskutim, qe nje burim jo-biblik eshte perdorur ne Testamentin e Ri-Letra teper e njohur e shen.Judes, i cili citon prej librit te Enohut (*shenim nga Klodi-ky eshte nje liber apokrife dhe apokaliptik) Juda 14,15 krahasuar me Enohun 1:9)
Kur Kisha i kanonizoi zyrtarisht librat e Shkrimit, qe llimi kryesor ne berjen e listes se librave autoritare, qe edhe u pranuan si Shkrime te shenjta, ishte mbrojtja e Kishes prej librave te dyshimte qe pretendonin autoritet apostolik, por qe ishin ne fakt vepra heretikesh ( psh. ungjilli sipas Thomait). Grupet heretike nuk mund ti bazonin mesimet e tyre ne Traditen e shenjte, sepse mesimet e tyre e kishin origjinen jashte Kishe, keshtuqe e vetmja rruge qe ti jepte ndonje baze autoriteti herezive te tyre, ishte shtremberimi i Shkrimeve dhe librat e rnj te falsifikuar ne emer te apostojve ose shenjtoreve te Dhiates se Vjeter. Kisha u vetmbrojt kunder mesimeve heretike, duke vene ne dukje origjinen apostolike te Tradites se Shenjte ( e aprovuar nga trashegimia apostolike, me fjale te tjera fakti qe Episkopet dhe mesuesit e Kishes mund ta demonstrojne historikisht ardhjen e tyre prej apostojve), dhe duke vene ne dukje universalitetin e Beses ortodokse ( pra qe Besa Ortodokse eshte e njejte me ate qe te krishteret ortodokse e kane pranuar gjate gjithe historise ne mbare boten). Kisha u vetmbrojt kunder ketyre librave te dyshimte dhe heretike, duke krijuar nje liste autoritative te librave te shenjta, qe u pranuan nga e gjithe Kisha si te frymezuara hyjnisht dhe me origjina te pastra apostolike apo te Testamentit te Vjeter.
Me krijimin e kanonit te Shkrimeve te Shenjta Kisha nuk pati per qellim qe te mesonte se e gjithe besa e krishtere dhe i gjithe informacioni i domosdoshem per adhurim dhe rregull te mire permbahej ne ato libra. 3 Nje gje qe eshte tej cdo diskutimi eshte se ne kohen kur Kisha krijoi kanonin e Shkrimeve, ajo ishte ne besim dhe adhurim qenesisht e padalluar nga Kisha e periudhave te mevonshme--dhe kjo eshte nje siguri historike. Persa i perket autoritetit te struktures Kishtare, ishin Episkopet ortodokse sebashku, qe ne vendosen ceshtjen e kanonit ne Koncile te ndryshme--dhe keshtu eshte deri me sot ne Kishen Ortodokse, kur nje ceshtje doktrinore apo displinore duhet shqyrtuar.
b) Cfare ishte qellimi i shkrimeve te Testamentit te Ri?
Ne studimet Biblike protestante mesohet (dhe mendoj se deri ketu eshte korrekte), se kur studiohet bibla, midis kujdesjeve te tjera, duhet marre parasysh Genra (ose menyra fjale per fjale) e shkrimeve qe po lexohen ne nje pasazh te vecante, sepse Genra te ndryshme kane perdorime te ndryshme. Nje perkujdesje tjeter eshte sigurisht subjekti dhe qellimi i librit apo pasazhit me te cilin ke te besh. Ne testamentin e ri kemi kater kategori te genrit fjale per fjale: Ungjilli, Veprat, Letrat dhe libri apokaliptik, Zbulesa. Ungjijte u shkruajten per te deshmuar per jeten e Krishtit, vdekjen edhe rringjalljen. Tregimet historike biblike japin historine e njerezve te Zotit edhe po ashtu jetet e njerezve te shquare ne ate histori, edhe tregojne perkujdesjen e Perendise ne mes te gjithe asaj. Letrat u shkruahten kryesisht per tu pergjigjur problemeve specifike qe ngriheshin neper Kisha te ndryshme; keshtuqe gjerat qe ishin te ditura edhe te kutuara prej te gjitheve, edhe qe nuk konsideroheshin si problem nuk u trajtuan pergjithesht ne detaj. Ceshtjet doktrinore qe u adresuan ishin ato pergjithesisht te diskutuara apo keqkuptuara si doktrina. 4 . ceshtjet e adhurimit u trajtuan vetem kur pati probleme qe lidheshin me to (ps 1 Kor 11-14). Shkrimet apokaliptike (sikunder Zbulesa) u shkruajten per te treguar triumfin perfundimtar te Zotit ne histori.
Le te verejm se asnje prej ketyre lloj literaturash prezente ne Testamentin e Ri e paten adhurimin si nje ceshtje kryesore, apo se u duhej te jepnin detaje te adhurimit ne Kishe. Ne Testamentin e Vjeter ka trajtime te detajuara te adhurimit te popullit israilit (ps Levitiku edhe Psallmat) - ne Testamentin e Ri jepen vetem te dhena te pakta mbi adhurimin e te krishtereve te pare. Perse keshtu? Sigurisht jo sepse nuk kishin rregull ne sherbesat e tyre - historiane te liturgjikes kane vertetuar faktin se te krishteret e pare vazhduan te adhurojne ne nje menyre te bazuar fuqimisht ne tiparet e adhurimit Hebre, te cilin e trasheguan prej apostojve. 5 . Sidoqofte edhe me pak referencat e Testamentit te Ri qe cekin adhurimin e Kishes se pare tregon se te krishteret, larg prej te qenit nje grup i eger -mendje-lire "karizmatikesh", e Testamentit te Ri adhuronin liturgjikisht, sikunder bene eterit e tyre me pare. Ata mbanin lutjet e oreve (Vep 3:1); Adhuruan ne Tempull (Vep 2:46, 3:1, 21:26); edhe adhuruan neper sinagoga (Vep 18:4).
Na duhet te shohim gjithashtu se asnje prej llojeve te literatures prezente ne Testamentin e Ri, kane paur per qellim nje mesimdoktrinor te organizuar - nuk permban nje katekizem apo theollogji sistematike. Nqs cdo gje qe na nevojitet eshte vetem bibla, perse te mos kete pohime doktrinore te organizuara? Imagjino se sa lehte do te zgjidheshin shume prej kundershtive, nqs Bibla do tu pergjigjej qartesisht cdo ceshtje doktrinore. Por sa e pershtatshme edhe te kete qene ndryshe, te tilla gjera nuk gjenden midis librave te Bibles.
Askush te mos keqkuptoje ate qe po thuhet. Asgje prej ketyre nuk ka per qellim te zvogeloje rendesine e Shkrimeve te Shenjta - qofte larg! Ne Kishen Ortodokse besohet se Shkrimet jane plotesisht te frymezuara, te pagabuara edhe autorittative; por fakti eshte se Bibla nuk permba ne to mesime ne cdo subjekt te rendesishem te Kishes. Sic eshte edhe thene tashme, Testamenti i Ri jep informacion te paket mbi adhurimin - edhe kjo s'eshte gje pa rendesi. Per me teper e njejta Kishe qe na ka dhene Shkrimet, edhe qe i ka ruajtur ato, ishte e njeta Kishe prej se ciles ne kemi marre tiparet e adhurimit tone. Ne qofte se ne nuk do ti zinim bese kesaj Kishe besnike ne ruajtjen e adhurimit apostolik, atehere po ashtu do te na duhet te mos i zinim bese ne ruajtjen e Shkrimeve. 6 .
Pėrgjigju Duke Cituar
Krijoni Kontakt