Kabulov dhe misteret e Kabulit.

[BlueBaron]

Nga Taraki tek Karzai. Kujtimet e një ambasadori rus shumë afganas ...


Diktatorët sovjetikë që kanë shkatërruar Afganistanin, ushtarët sovjetikë me kokë të prera gjatë pushtimit të viteve tetëdhjetë, ikja e ngutshme nga Kabuli, takimet me Mullah Omarin, liderin me një sy të talebanëve, dhe lufta e fshehtë kundër al Qaedas janë disa fragmente të kujtimeve aventureske të ambasadorit rus në Kabul. Ish Leninist i bindur, specialist në misione të pamundura, Lawrence of Arabia i Moskës në Afganistan nuk mund të kish një mbiemër më të përshtatshëm: Kabulov. Me origjinë yzbeke, emri i tij është Zamir dhe prej një çerekshekulli merret vetëm me këtë vend të mallkuar në udhëkryqin e Azisë. Në Kabul është një prej ambasadorëve më ekspertë dhe u jep këshilla të gjithëve, sidomos kolegëve perëndimorë, gjithmonë me të njëjtën moto: "Disa gabime i kemi bërë ne. E kotë t'i përsërisim". Kostum blu, fizik prej aktori, buzëqeshjen gjithmonë gati, ambasadori na pret në rezidencën e tij të ruajtur nga njësi rambosh ruse, të cilët i kontrollojnë me mirësjellje miqtë dhe u mbajnë celularët nga frika se mos aktivizojnë ndonjë ngarkesë eksplozive të radiokomanduar.


Përkthyesi i Brezhnjevit.

Sot pesëdhjetëvjeçar, Kabulov ka filluar të punojë si përkthyes për Ministrinë e Jashtme të Moskës në vitet Shtatëdhjetë. Pagëzimi i tij me zjarrin në Afganistan ka qenë grushti i shtetit komunist i vitit 1978. "Qenë kohërat e Princit Mohammed Daud, i cili kish përmbysur monarkinë dhe synonte të bëhej President i përjetshëm". Diplomati sjell ndërmend misionin e tij të parë në Kabul. Prej disa muajsh komunistët po përgatisnin grushtin e shtetit, të ndihmuar nga Bashkimi Sovjetik. "Atë mëngjes kujtoj se kishim urdhër të ktheheshim në Moskë dhe ambasadori ishte mjaft nervoz. Këmbënguli me pilotin, i cili duhej të nxehte motorët, në mënyrë që të nisej menjëherë. Kur u ngritëm, pamë nga dritarja e tij gjuajtësit e parë afganas që bombardonin aeroportin". Puçistët sulmuan pallatin presidencial duke vrarë Daud dhe të gjithë familjarët e tij, përfshi gra e fëmijë. "Një traditë e përgjakshme afganase: asnjëherë mos lër armiq të mundshëm prapa krahëve". Në pushtet erdhi Mohammed Taraki, që me të hyrë në pallatin e ish monarkut Zahir Shah, thirri: "Tani jam unë Mbreti". Kabulov i takoi detyra të përkthente takimet midis Taraki e Leonid Brezhjnev, lider i Kremlinit. Pavarësisht se sovjetikët kishin stërvitur me shpenzimet e tyre 15000 afganas, midis ushtarakësh dhe civilësh, situata në kabul ishte e paqëndrueshme. Hafizullah Amin, rival i përjetshëm i Taraki, po përgatitej ta përmbyste. Amin mbante postin e Ministrit të Jashtëm kur unë e takova për të zgjidhur një problem lidhur me kufijtë - kujton ambasadori - Amu Darya, lumi që ndante Afganistanin nga ish Bashkimi Sovjetik, e ndryshonte shpesh rrjedhën e tij për shkak të prurjeve dhe, për pasojë, kufijtë mbesnin të paqartë. Në fund Amin u mërzit dhe tha: "Le ta bëjmë si Stalini. Marrim një kalem dhe heqim një kufi në hartë". Kabulov konfirmon se Brezhnjevi e informoi Tarakin për rrezikun e grushtit të shtetit, por njeriu i Moskës u përgjigj: "Nuk mund të jetë e vertetë, Amin është si djali im". Pak kohë më pas, tre cuba të policisë sekrete, nën urdhërat e Amin, e mbysin me një jastëk Presidentin. "Hynë në dhomën e tij të gjumit dhe Taraki, akoma i zgjuar, e kuptoi se nuk kish rrugëdalje. Përpara se të vritej u dorëzoi masakruesve teserën e partisë duke u kërkuar që t'i jepej Amin". Diktatori i ri i kuq, shumë më mizor se paraardhësi, donte ta ndryshonte me forcë strukurën e shoqërisë afganase. "Ishte një lloj Pol Poti, por nuk pati kohë që të përgatiste genocidin e popullit të tij siç ka ndodhur në Kamboxhia". Ushtria e Kuqe pushtoi Afganistanin në Krishtlindjen e vitit 1979, edhe pse qindra e ndoshta mijëra këshilltarë dhe reparte speciale ndodheshin tashmë prej muajsh në vend. "Vendimi u muar sepse Amin po masakronte vetë kuadrot e tij komunistë që kishim përgatitur me aq mundim në Bashkimin Sovjetik. Dosjet e shërbimeve sekrete dhe të ushtarakëve bindën Brezhnjevin dhe Yuri Andropov (njeriu i fortë i Byrosë Politike, shënimi im.), ndërsa Andrei Gromiko (Ministër i Jashtëm i Bashkimit Sovjetik, shënimi im.) ishte më dyshuesi". Pak përpara pushtimit, KGB-ja kërkoi ta helmonte Amin nëpërmjet kuzhinierit të tij, por porcioni vdekjeprurës duhej ta dobësonte dhe të mos vepronte menjëherë, për të shmangur që të dukej pastër një vrasje politike. "Vetë Amin nuk dyshonte aspak dhe kur filloi të dridhej ishte i fortë dhe nuk vdiste. Në fund ndërhyri reparti Alpha (komandot sovjetikë në shërbim të KGB-së, shënimi im.). Sulmuan pallatin presidencial dhe luftuan fuqishëm, duke humbur 11 vetë. Amin doli nga dhoma e gjumit me gjilpërën e serumit në krah, duke qëlluar si i çmendur me një kallashnikov. U vra". Në vitet e para të pushtimit, Kabulov u dërgua në një tjetër front të nxehtë, atë të revolucionit khomeinist në Iran. Në vitin 1983 ajatollahët e përzunë nga Teherani, sëbashku me diplomatë të tjerë sovjetikë, si "person non grata". Në Moskë u rilëshua në dashurinë e parë dhe u ngarkua të instruktojë Presidentin e ri afganas, Babrak Karmal, i sjellë në Kabul në bordin e një avioni rus në ditët e para të pushtimit. Në kryeqytetin afganas mjekët e kishin ndaluar të pinte, por ambasadori afganas i mbante shishet e vodkës të fshehura në valixhen diplomatike. Kemi bërë senca të mëdha pijesh sëbashku". Kabulov ishte i gatshëm të kthehej në Afganistan dhe besonte vendosmërisht tek socializmi: "Quamëni idealist, por mendoja se detyra ime ndoshta ishte të vazhdoja misionin e nisur nga Lenini. Sllogani ishte se Afganistani do të kalonte nga fedualizmi në socializëm, duke e tejkaluar kapitalizmin. Në ambasadë qemë të bindur se do të fitonim jo vetëm në Kabul, por në të gjithë botën". Në të vërtetë nuk ndodhi kështu dhe në harkun e një viti Kabulov u ndesh me një realitet të tmerrshëm. "Humbjet tona qenë të paktën dyfishi i atyre të pranuara zyrtarisht. Shumë ushtarëve sovjetikë u qe prerë koka nga muxhahedinët, të tjerëve u qe rrjepur lëkura, të tjerë akoma përfundonin të djegur të gjallë. Kishte nga ata që preferonin më mirë një plumb kokës në vend që të bëheshin të burgosur nga islamikët". Ushtria e Kuqe ishte e demotivuar dhe e mbytur nga korrupsioni, që arrinte t'ia sviste armët e saj armikut. "Në vitin 1984 filluam të kuptojmë se duhej të tërhiqeshim, përpara se Afganistani të bëhej Vietnami ynë". Erdhi Mikhail Gorbaciov, i cili i hapi rrugën tërheqjes, por që plaku Andropov, përpara se të vdiste, që zgjodhi Mohammed Najibullah si President në vend të Karmal, i bindur se ishte personi i duhur për të filluar largimin nga baltovina afganase. Najibullah ishte kreu i policisë sekrete, i mbiquajtur "kasapi" për metodat e tij gjatë pyetjeve, por bëhej fjalë edhe për një politikan largpamës, respektivisht paraardhësve të vet. "Kam përkthyer takimin midis Eduard Shevardnadze, atëhere Ministër i Jashtëm i Bashkimit Sovjetik, e Vladimir Kryuchkov, kreu i KGB-së (i cili tentoi të përmbysë Gorbacion përpara fundit të Bashkimit Sovjetik, shënimi im.) me Najibullah, kur i thanë në mënyrë të qartë se Ushtria e Kuqe do të tërhiqej. Ai e priste dhe filloi të ndryshonte tonet, duke kaluar nga nacionalizmi në komunizëm, duke folur për pajtim kombëtar dhe duke kërkuar të synojë mbi Loya Jirga, asamblenë tradizionale afganase, për gjetjen e një marrëveshjeje me opozitën e armatosur". Sovjetikët u tërhoqën në vitin 1989 dhe Najibullah mbeti në pushtet deri në vitin 1992, kur gjeneralët e tij e tradhëtuan duke ua hapur dyert e Kabulit muxhahedinëve. Kabulov ishte numri dy i ambasadës jo më sovjetike, por ruse, kur ka parë të vijë taborri yzbek i Rashid Dostum (një prej gjeneralëve që kish tradhëtuar Najibullah, shënimi im.). Kam shpëtuar sepse flisja gjuhën e tyre. Nuk duhet ta kenë kuptuar se kush isha". Rusët që punonin në ambasadë, përfshi familjarët e tyre, qenë një komunitet prej 300 personash. Pavarësisht sigurimeve të muxhadeinëve, milicët e Hezb i Islami e fajkoit Gulbuddin Hekmatyar lëshuan një shi bombash mbi selinë diplomatike. Evakuimi qe i mahnitshëm. "Nga Moska u dërguan tri aeroplanë, por sapo ata u ulën, Hekmatyar filloi të bombardojë aeroportin. Një prej mjeteve të fluturimit u godit dhe mori flakë. U strehuam të gjithë në bunkerin e tranzitit që mbahej nga njerëzit e Dostum. Gjenerali po bënte të vinin përforcime me rrugë ajrore. Sapo zbarkuan, ushtarët na ngarkuan ne rusëve dhe kështu shpëtuam". Pas evakuimit Kabulov dërgohet në Pakistan për të ndjekur në largësi çështjet afganase. Në Kabul po lindnin talebanët, që më pas pushtuan pjesën më të madhe të vendit me goditje urani dhe sopate. Moska e emëron Lawrence of Arabia të saj si Këshilltar Politik të Misionit të Kombeve të Bashkuara në Afganistan dhe për veteranin e diplomacisë ruse fillojnë aventura të tjera. Në vitin 1995 talebanët interceptojnë një avion transportues plot me armë të drejtuar për komandantin Ahmad Shah Massoud, armik i betuar i studentëve luftëtarë. Ekuipazhi, i përbërë nga shtatë rusë, u detyrua të ulej në Kandahar. "Shkova në Kandahar për të takuar Mullah Omarin, liderin e talebanëve, dhe të negocioja lirimin e bashkëqytetarëve të mi. E kujtoj me një pallto, çallma klasike e kokës afganase, pa syrin e majtë dhe i ndrojtur. Fliste nën zë dhe në fund tha: "Inshallah (Dashtë Zoti, shënimi im.) do t'i lirojmë shumë shpejt pilotët tuaj". Askush nuk u lirua dhe rusët shpikën një strategjemë si prej filmi. "Pilotët e ndodhur nën arrest i bindën talebanët se mund të fitonin një dorë me para duke u shitur aeroplanin. Por, për ta bërë një gjë të tillë, duhej të provonin motorët dhe të ecnin përgjatë pistës. Fondamentalistët pranuan, duke lënë në bord disa roje. Ekuipazhi fitoi kohë dhe kur rojet e tjerë u shpërqëndruan, në orën e çajit, filluan të lëviznin avionin. Ju kërcyen në shpinë rojeve dhe u nisën vetëtimë". Talebanët e mbetur në tokë nuk u besonin syve dhe qëlluan në ajër pa sukses. Avioni fluturoi shumë ulët për të shmangur radarët, por talebanët urdhëruan një Mig që të ngrihej dhe ta qëllonte mjetin në ikje. Gjuajtësi, i fabrikimit sovjetik, u gjend me një karrel të dëmtuar, falë ndonjërit në borderonë e shërbimeve sekrete ruse dhe kështu nuk mundi të nisej menjëherë. Aeroplani në ikje, me të gjithë ekuipazhin e tij, mbërriti si kokrra e mollës në Iran.


Kampet e al Qaedas.

Neogicata e gjatë lidhur me pilotët i mundësoi Kabulov që të përballonte edhe tema politike, duke bërë të bien këmbanat e para të alarmit. "Më thoshnin në mënyrë të qartë se për momentin merreshin me Afganistanin, por më pas do të zgjeroheshin drejt Azisë Qëndrore. Kishin harta të mbretërisë islamike që ëndërronin, e cila fillonte nga Arabia Saudite dhe arrinte deri në dyert e Moskës" më pas Kabulov zbuloi se Usama bin Laden, me një shpurë prej 136 personash, midis familjarëve dhe truprojeve, kish arritur në Jalalabad. Në vitin 1999, si përgjegjës i seksionit Afganistan i Minsitrisë së Jashtme ruse, diplomati u ndodh përballë skenari shqetëues. "Bin Laden kontrollonte Mullah Omarin dhe kishim individualizuar të paktën 40 kampe stërvitore për terroristët islamike të ardhur nga e gjithë bota. Përveç çeçenëve në provincën e Uruzgan kishte bërthama muxhahedinësh të ardhur nga Bullgaria dhe Republika Çeke". Moska vendosi ta përballojë rrezikun talebanas dhe të al Qaedas duke mbështetur Ahmad Shah Massoud, një prej armiqve më të tmerrshëm në kohën e pushtimit sovjetik, që nuk e pranzi asnjëherë zgjedhën talebanase. "Qe i vetmi që e kuptoi rrezikun e vërtetë të përfaqësuar nga studentët guerrilas. E kam takuar shumë herë Massoud, duke e konsideruar një lloj Ho Chi Min afganas. Edhe pse kish qenë armiku ynë, nuk kemi pasur dyshime në dërgimin e 28 trenave të ngarkuar me municione, mjete të blinduara dhe pjesë artilierie, kur talebanët ishin duke e vënë përfund". Aspekti paradoksal është se studentët guerrilas kërkonin të gjenin një marrëveshje me Moskën. "Në vitin 2000 u ndodha në një seminar në tashkent me Ministrin e Informacionit talebanas, Amir Khan Muttaqi. Mu afrua duke i propozuar Rusisë që t'i bashkonte forcat kundër Amerikës. Ju përgjigja me një buzëqeshje dhe informava menjëherë Moskën për idenë e çmendur talebanase". Pas 11 shtatorit rusët i ndihmuan në mënyrë secrete amerikanët për të bërë të binte regjimi i Mullah Omarit dhe të zhdukeshin kampet e terrorit të al Qaedas. Në mars të vitit 2004, Kabulov emërohet ambasador rus në Kabul: "Ka qenë sikur të kthehem në shtëpinë time të vjetër". Nga rezidenca - fortesë e tij nuk lodhet së përsërituri se "me afganasit duhet të jeshë i kujdesshëm edhe pse të buzëqeshin, por secreti i mbijejetesës në këtë vend është të mbetesh gjithmonë i paanshëm në xhunglën e klaneve dhe etnie". Pasi ka jetuar një çerekshekulli grushtesh shteti, pushtimesh dhe konfliktesh civile, Kabulov është realist për të ardhmen, por nuk e fsheh një dell të vogël optimizmi: "Zgjedhjes së tetorit të Presidentit Hamid Karzai, do t'i pasojnë të tjerta. E dimë se nuk janë të përsosura, por është gjithmonë më mirë një votë jo e përsosur, sesa vërshëllimat e plumbave".