Mikhail Lermontov

[shigjeta]

Mikhail Yurevich Lermontov është një nga shkrimtarët rus që mbetet i pavdekshëm në historinë e letërsisë ruse dhe atë botërore. Lindi në Moskë në 1814 në një familje fisnike. Në krijmtarinë e tij, ai pati shumë ndikim nga vepra e Pushkinit dhe Bajronit, sidomos në fushën e poezisë. Ashtu si dhe Pushkini, Lermontovi ra viktime e nje dueli te provokuar me qellim. Keshtu, ne 1841, ne moshen 27 vjec, u nderprene jeta dhe krijimtaria e nje artisti të madh.
Ndërmjet veprave të tij të përkthyera në shqip janë romani "Një hero i kohës sonë" si dhe poema "Demoni". Për këtë poemë ai punoi 12 vjet. E filloi që kur ishte në kolegj dhe e ripunoi deri pak përpara se të vritej. Në fillim ai mendoi ta shkruajë poemën mbi Demonin, i cili dashurohet pas murgeshës së bukur dhe "ajo më në fund e dashuron". Demoni e vret atë, nga cmira dhe nga urrejtja për ëngjellin e saj. Ne versionin përfundimtar, murgesha imagjinare u kthye në bukuroshen Tamara - bijën e princit plak Gudal. U ndërrua subjekti i poemës, rivali i Demonit u bë i fejuari i Tamarës - "Sunduesi i Sinodalit". Ai e mbaroi poemen ne 8 Shtator 1838. Por poema pa dritën e publikimit vetëm pas vdekjes së autorit dhe u publikua në vitin 1856.
Megjithëse nuk jetoi gjatë, Lermontov la mbrapa krijime qe frymëzuan dhe artistë të tjerë. Ne poemën e tij "Demoni" u mbeshtet Rubinshtejni, i cili krijoi operen me te njejtin titull. Vrubel i misheroi vargjet e Lermontovit ne nje nga pikturat e tij, ku ne sfondin e horizonteve te kuqerremte del fytyra e stermadhe e Demonit. Tolstoi e quante "faren" e vepres se tij "Lufta dhe paqja".
Përmbledhja e pjeses me pak fjalë është që Demoni pa një vajzë të bukur (Tamarën) dhe për herë të parë ra në dashuri. Ditën e dasmës së Tamarës me princin, ky i fundit ra në pritë dhe vritet. Nga mërzitja Tamara vendos të futet murgeshë, por përsëri ajo nuk gjen qetësi dhe herë pas here i shfaqet imazhi i princit. Në një nga këto netë asaj i shfaqet Demoni që i shpreh ndjenjat e tij. (pjesë nga e cila po vendos më poshtë)



Demoni

Jam un'ai që t'u fanit
Në mes të natës në qeli
Ai mendim që të trondit
Ai trishtim që të venit
Ai që pe në ëndërr ti
Ai që s'do e që s'e duan
Që me vështrimin shpresat shuan
Kamxhiku, jam që botën rreh
Jam mbret i dijes dhe lirisë
Armik i qiellit, gjithësisë
Po ja, per ty më gjunjë bie!
Me gjithë shpirt te dashurova
Prandaj ta çfaq me përgjërim
Të vetmen vojtje që provova
Të parin lot të syrit tim
O! Kij mëshirë - u përvëlova!
Vec' fjala jote mund t'u japë
Qiejve dhe mua mirësi
Në më rrethofsh me dashuri
Do dukem ëngjëll unë prapë
Në një parajs' e qiell të ri
O, ndal, dëgjo, të përgjëroj
Jam skllavi yt, të dashuroj!
Që atë çast që të vëreva
Me shpirt, pa masë e urreva
Pavdekësnë time, moj
Zili ja pata kësaj bote
Këtë të pakët lumturi
Kur s'jam me ty më mbytin lotë
Më kap një tmerr e llahtari
Në zemrën shterpë rrez' e ndritur
Sërishmi plagët m'i mais
E ç'kish e ç'ish gjer dje dremitur
Si gjarpr' i zgjuar nis lëviz
Pa ty ç'më është gjithësia
Pushteti im, pavdekësia?
Fjalë të thata që s'm'i ka ënda
Tempull vigan pa ëngjëll brënda

perkthyer nga Petraq Kolevica

[Lule Portokalli]

Te falenderoj "shigjeta" per shkrimin tend. Poema ne fjale, (pra DEMONI) eshte nje nga me te fuqishmet ne llojin e saj. Praqitet ne menyren teper artistike lufta midis vesit dhe virtytit. Ngjyrat qe i ka dhene autori te bejne te ndjesh nje lloj shtrengimi ne shpirt gjate gjithe kohes qe e lexon. Nuk e percakton dot pozicionin tend, aq mjeshteror dhe i vertete eshte pershkrimi dhe nderthurja. Nuk arrin as qe ta urresh Demonin dhe as qe ta falesh Tamaren.
Ne fund te poemes, pasi e ke mbaruar, mbyll kapakun e librit dhe qendron e cuditur, pa fjale. I gjithe konfliti brenda faqeve te poemes, ka kaluar tashme ne shpirtin tend dhe do qendroje aty per nje fare kohe edhe pse ti ndoshta nuk e ve re.
Ka kohe qe e kam lexuar, por shija qe me ka lene ne shpirt kjo poeme eshte dhe do mbetet po aq e fresket sa dhe e pashlyeshme.
Po shkruaj me poshte disa vargje, ku pershkruhet bukuria e Tamares, te cilat i mbaj mend permendesh dhe ju lutem te me falni per ndonje pasaktesi qe mund te kene.

Bej be per yjet e gjithesise,
Per kete diell qe me ngroh
Se jo as shahu i Persise,
As mbret ne kulmin e lavdise
S'ka puthur sycka si keto
S'ka shtervan Haremi i tere
Qe te kete lare ne behar
Te tille trup e gji e llere
Jo kurre dora njerezore
Qe bredh mbi faqet virgjerore
Te tille fytyre s'vizatoi
Qe kur u ngjiz kjo bote boshe
Bej be, e tille bukuroshe
Mbi kete toke, nuk lulezoi.

[Cupke_pe_Korce]

Gjithmone e kam pasur nje admirim te vecante per poezine ruse; eshte kaq e gjalle, e fuqishme...elegante. Nuk e di por, sec ka nje ekspresivitet te mahnitshem qe rralle e gjen ne gjuhe te tjera.
Kur e kam lexuar Demonin per here te pare, (s'mbahet mend qyshkur!) kam perjetuar pak a shume te njejtin emocion--te duket sikur ti je vete heroina, dhe gjithe ajo lufte emocionesh zhvillohet ne shpirtin tend.

Ju falenderoj qe me dhate edhe nje here kenaqesine te humbas per pak caste ne keto vargje. Tingellon kaq bukur ne shqip!

[Fiori]

I burgosuri
Përktheu Lasgush Poradeci


Hapmani burgun-katua,
Nëm-ni ditën plot ndriçim,
Vashën sy-zezë që dua,
Kalin, kresht-ziun t’im!
Unë nusezën e mirë
Do ta puth me ëmbëlsirë,
Do marr kalin e do shkoj
Stepave të fluturoj.


Po dritarja ësht’ e lartë,
Porta me një kyç mizor;
Dhe sy-zeza ndodhet largë,
Në hajatin madhështor;
Mbi blerime kal’ i mirë,
Pa fre, vetë, me dëshirë,
Rend gazmor e lot sa mund,
Bishtin nëpër erë e tund…


Jam i vetëm, s’kam gëzime:
Vetëm muret rrethpërqark,
Një kandil bën pak ndriçime
Me atë zjarr që vdes nga pak;
Veç se prapa aty në derë
Hap i regullt bje përherë;
Natën ec në qetësi
Roja pa përgjegjësi.




E shkëputur...

Një valë rrëshqet vetmitare
Në mjergull tej atje në det
N'kërkon ajo në vis të laget
E ç'po braktis atdheun e vet?
Lot era valët e direkun
Përulet e kërcet çdo ças'
As shkon ajo drejt lumturisë
As lumturi ajo lë pas.

[pelin]

i kujt eshte perkthimi i " e shkeputur" ? I cuditshem...
nuk eshte nje vale, eshte nje vel-anije,barke- ( bjeljejet parus odinokij...),
etj.

[Fiori]

Nuk e kam idene pelin, e gjeta ne internet, ndaj thashe dhe e shkeputur....

[shigjeta]

Per mua ishte hera e pare qe lexoja "Demonin" dhe me pelqeu pa mase. Eshte vertet nje poem e fuqishme. Ndersa po mendoja te shkruaja fragmente ne forum, e kisha te veshtire te zgjidhja, pasi e gjitha eshte shume e bukur. Nga Lermontovi kisha lexuar "Nje hero i kohes sone" qe te krijon po te njejten nderthurje ndjenjash me Pecorinin, personazhin kryesor.

Pershendetje

Demoni

Një turm shpirtrash të stuhishëm
Do t'i bëj zap, e të t'i jap
Veç shërbëtore të magjishme
Do t'të shërbejnë në çdo çap
Për ty nga yjet do të vjedh
Atë kurorën e praruar
Nga lulet vesën do të mbledh
Për ta stolisur e mbuluar
Me rreze purpur perëndimi
Do ngjyej vellon që do hedhësh
Do mbyt n'aroma kundërmimi
çdo vend e kënd ku do të bredhësh
Ku do të jesh, do ndjesh ne vesh
Më të mahnitshmet melodira
Pallatin tënd do të ta mvesh
Me qehlibar e xhevahira
Në fund të detit do të bie
Mbi re të shpie edhe kudo
Të fal sa njeh e sheh mbi dhe
Më dashuro!...

[heret a vone]

Me 29 janar 1837 vdiq poeti Pushkin, i vrare ne nje duel. Permes shqetesimit e tronditjes se te gjitheve, ne ato dite, dore me dore qarkullonte poezia "Vdiq poeti" shkruar nga Lermontovi 23 vjecar, pa ditur se 4 vjet me vone do te pesonte te njetin fat. Me ate poezi ku lartesonte poetin e vrare dhe denonte oborrtaret qe e nxiten ate duel, Lermontovi si nje ushtar ne lufte, rrembeu flamurin e poezise ruse te mbetur tashme jetim dhe e çoi me tej.
Fondi i poezise ruse do te ishte i varfer pa lirikat e Lermontovit, pa poezite si "Borodino" te cilen vet Tolstoi e pati quajtur faren e vepres se vet madhore "Lufta dhe paqja" Ai fond do te ishte i varfer mbi te gjitha pa poemen "Demoni". Gjithashtu proza ruse do te ishte e manget pa romanin e tij"Nje hero i kohes sone".E te mendosh se te gjitha keto u shkruajten ne nje kohe as 10-vjecare e me nje sherbim te rende ushtarak!
Lermontovi terhoqi vemndjen e te gjitheve qe me krijimet e para. Ate e vleresoi shpejt kritiku i njohur Bjelinski, i cili pati shkruar: "Nuk eshte e larget koha kur emri i tij ne letersi do te behet emer popullor". Kurse Çehovi, per nje nga tregimet e tij, pati shkruar :
"Une nuk di gjuhe me te mire se ajo e Lermontovit"

Marre nga libri "Kam njohur sy, o, ata sy"! , qe eshte nje permbledhje e poezive ruse te perkthyera nga Petraq Kolevica

Ja dhe nje pjese qe kam shkeputur nga Demoni e cila me pelqen

Me gjith' se jeta qesh perreth
Tamares zemra gjak i rrjedh,
Sikur kjo bote u permbys,
Sikur u vesh me nape zie;
Ç'do gje trishtim ne shpirt i shtie
Dhe dit' e qart' dhe nata pus.
Madje qellon qe naten vone,
Kur fryn i fresket fllad behari
Me lot ne sy si gjithmone
Pa ndjenja plaset ne altari.
E qan e qan me logori
E zeri saj ne qetesi,
I ngjethën mishrat udhetarit,
E thot' ai "diku e fshehur
ndonje fantazme po lengon"
E zemergur e veshengrehur
Me force kalin fshikullon.
Fytyre hequr, tretur fare
Tamara, ulur ne dritare
Diku pertej veshtrimin tret,
E qan e fshan e pret e pret.
E dit' e net s'nguron te rrije....
Dikush i flet - Ai do vije!
Se koti, jo s'pat enderruar
S'iu shfaq se koti ne qeli
Me ata sy te trishtuar
Edhe fjalemebel per çudi.
E s'di as vete se per ç'gje
Fillon te falet para kores.
Por zemra lutet per "ate"
Nga luft e brendeshme e drobitur;
Ne shtrat te flere, bje e shkreta
Jasteku lagur djeg... duke u ngritur
E tera dridhet si purteka;
Ka prush ne gjoks, ka zjarr ne goje
S'merr fryme dot, mezi shikon
Po pret ate te perqafoje
E buza puthje i kerkon....

Perkthyer nga P. Kolevica

[heret a vone]

Me pelqejne te gjitha poezite e tij, ashtu sikurse me pelqen e gjithe poezia ruse e atyre viteve..
Faleminderit Shigjeta qe e solle poetin e madh mes nesh

PER......

Nuk te perulem, ka mbaruar,
Asnje premtim i yti s'hyn dot
Ne shpirtin tim per ta sunduar,
Jemi te huaj, sot edhe mot.
Ti ke harruar qe lirine
S'ia fal mashtrimit kurresesi
Por dhe keshtu, vite qe s'vijne
Per syte e tu u bera fli.
Edhe keshtu tek ti pandehja
te gjeja shpirt e shok e short
Dhe tere boten e urreja
Qe te te desha ty me fort.
Gjithato çaste te qendrimit
Tek kembet tende, e beson?
Ia kam rrembyer frymezimit
Me se po mi zevendeson?
Nga ndonje çast mendimbegate
Dhe forc'e shpirtit s'ish çudi
T'i jepje botes nje dhurate
Dhe te me jepte pavdekesi.
Pse doje pra te me nderroje
ate kurore lavdiplot?
Pse s'qe athere kur premtoje
E tille sic je bere sot?
Krenar jam, falme eshte e kote
Kerko nje tjeter dashuri
per asnje gje ne kete bote
Nuk mund te rri ne skllaveri.
Nen qiell te jugut, ne vend tjeter
Do te largohem, ndoshta shpejt.
Po jemi njohur pak si teper
Per t'u harruar ashtu krejt.
Qe sot do te ze te argetohem
Dhe te betohem pasketaj,
Vetem do qesh e do gezohem
Dhe per asgje nuk do te qaj.
Do rrej si djalli sa te dua
Si desha, me s'do dashuroj
A mund te dua me nje grua
Kur sot nje engjell me tradhetoi?
Te vdisja desha dhe te vuaj,
me boten desha te luftoj
Qe fort te voglen doren tuaj
I çmendur, te mundja ta shtrengoj.
Pa te kuptuar dot mashtrimin
Ta fala shpirtin mbushur plot
Ia njohe ketij shpirti çmimin?
Ia njohe, une s'te njoha dot!

Ja dhe nje pa titull

Ne u takuam perseri,
Por qe te dy kishim nderruar!...
Gjithato vite me shpejtesi
Na kane shkuar pa kuptuar.
Kerkova zjarr ne syt e tu
Edhe ne shpirtin tim te thare
Ah, posi mua edhe ty
Kjo jet' e ndyre na ka vrare....

Perkthyer nga P. Kolevica

[Diabolis]

Ytëc

Ночевала тучка золотая
На груди утёса-великана,
Утром в путь она умчалась рано,
По лазури весело играя;

Но остался влажный след в морщине
Старого утёса. Одиноко
Он стоит, задумался глубоко,
И тихонько плачет он в пустыне.


The Cliff (përkthyer nga Irina Zheleznova)

By a cliff a golden cloud once lingered;
On his breast it slept, but, riseing early,
Off it gently rushed across the pearly
Blue of sky, a tiny thing and winged.

Still, a trace it left upon the stony
Giant's heart, and plunged in thought and weeping
Slow and tortured tears, he stands there, keeping
Vigil o'er the gloomy waste and lonely.