Hasan Prishtina [1873-1933]

[fegi]

...grindavecë politikanët shqiptarë

Shkruan : Ben Andoni

Burgu i Burrelit. Tre të burgosur japin e marrin me njëri-tjetrin. Janë të veshur keq, shumë keq. Askush nuk u afrohet, ndërsa janë duke ‘larë hesape’ mes veti. Sejfi Vllamasi, ish-mik i Zogut; Kristaq Qirko dhe Koço Tasi; bisedojnë se pse u larguan nga Partia Popullore. Në kohën që flasin, nuk ka më as vlerë. Vetëm se, në Burrel flitet për të shkuarën ende. Të burgosurit politikë të diktaturës komuniste e respektojnë njëri-tjetrin nga ofiqet e dikurshme. Ish-parlamentarët, Qirko dhe Tasi, ia thonë troç se e bënë ngaqë e urrenin Zogun. Në fakt, në kohën kur ata janë larguar, Zogu kishte fare pak fuqi. Por, vetë Vllamasi, që flet dhe bën burrin e mirë, njësoj, pak vite më parë është në dijeni të atentatit, që do i bëjnë mikut të tij, Ahmet Zogut, në Vjenë. Çfarë miqsh?! Ishin të gjithë politikanë, njësoj si të sotmit.
http://www.google.se/url?sa=t&source...3Wk97RrrFHdQ1A



Lajme nga Dosier

Si u shpëtoi Zogu 15 plumbave të atentatit në Vjenë
Dyshimet se sulmin e kishin organizuar jugosllavët. Ngjarja që tronditi “Operngasse”, rrugën më të qetë të kryeqytetit austriak. Pse Zogu doli nga Pallati i Operas 15 minuta përpara se të përfundonte “Pagliaçi”

Autori i Lajmit: Androkli Dralo
Shërbimi i jashtëm i “Uashington Post”

Vjenë, 1 mars 1931 - Informacionet e mundësive të një hakmarrjeje të mundshme ndaj vdekjes së majorit Topallaj, i cili u vra këtu së fundmi në përpjekje të mbrojtjes së Mbretit Zog nga dy atentatorë, erdhën ditën e sotme nga kryeqyteti jugosllav, Beograd. Oficeri do të varroset ose në fshatin e tij malor të Matit, ose në Tiranë, ku ai jetonte së bashku me gruan e tij. Trupi i tij mendohet të mbërrijë në vendlindje në datën 5 nga qyteti i Durrësit. Kur shpallet një gjakmarrje ndaj vrasësve, të afërmit zakonisht ndjekin ritin solemn të betimit për të marrë hakun ose në varreza, ose pasi përcjellësit e të vdekurit të kthehen në shtëpinë e viktimës. Njoftimet e mëparshme nga Shqipëria kanë treguar se të afërmit e viktimës mund të mblidhen së bashku për t u betuar që të hakmerren kundër vrasësve të Topallajt, i cili ishte adjutant i përkushtuar i Mbretit Zog, që po kurohej këtu në kryeqytetin austriak pas problemeve me grykët dhe stomakun. I njohur si një nga njerëzit më besnikë të Mbretit të Shqipërisë. me gjersishte.ketu
http://www.google.se/url?sa=t&source...agIDFCwcipofjg

[petrol]

I nderuar Fegi. Ju shkruat qe Vllamasi akuzohet të jetë përfshirë në grupin e antizogistëve që merrnin fonde nga qeveria e Beogradit, atëherë Jugosllavi.
Une kete fjali e kuptova qe edhe ai merrte para nga Jugosllavet. Kjo eshte nje akuze qe me interesonte ta dija ku e faktoni, dhe jo se Sejfiu ishte ne dijeni te atentatit. Pershendetje

[fegi]

I nderuar Fegi. Ju shkruat qe Vllamasi akuzohet të jetë përfshirë në grupin e antizogistëve që merrnin fonde nga qeveria e Beogradit, atëherë Jugosllavi.
Une kete fjali e kuptova qe edhe ai merrte para nga Jugosllavet. Kjo eshte nje akuze qe me interesonte ta dija ku e faktoni, dhe jo se Sejfiu ishte ne dijeni te atentatit. Pershendetje

"ShIK-u I Serbise dhe Shqiptaret Shkruan:Prof.dr.Sabri Rexha
Ne nji liste te gjetur te Angjelin Suma rezultonte se legata jugosllave ne Vjene financonte 41 emigrante shqiptare me emer e mbiemer qe i shfrytezonte per interesa te veta.Mendimi im eshte "Gjde e vertet meret veshe her do kure"

[fegi]

Zbulohet flet arresti i Hasan Prishtinës


Fletë arresti për burgosjen e Hasan Prishtinës gjendet në arkivat e Beogradit, ndërkaq që një kopje e tillë gjendet edhe në arkivin e Maqedonisë. Ndërkaq, në arkivin e shtetit shqiptar, dosja e Hasan Prishtinës nuk përmban asnjë dokument

pasi regjimi komunist i Enver Hoxhës e ka anashkaluar këtë figurë markante të popullit shqiptar. Historiani Skënder Hasani, që ka rënë në gjurmët e këtij dokumenti, faksimilen e të cilit po e botojmë në “Lajm”, thotë se ky dokument është i dërguar prej Shkupit në Beograd disa ditë pas arrestimit të Hasan Prishtinës.

“Ky dokument përmban të dhëna për burgosjen e Hasan Prishtinës, dhe Said efendi Hoxhën ku thuhet se u burgosën nacionalistët më të mëdhenj shqiptar”, thotë Hasani, duke shtuar se Hasan Prishtina është burgosur para 14 tetorit të vitit 1912, ku vendosej për fatin e shqiptarëve.

Dihet mirë se Hasan Prishtina kishte legjitimitetin edhe të Shqipërisë së Jugut, edhe atë të Veriut, edhe atë të vilajetit të Kosovës për të marrë hapat e mëtutjeshme për të vendosur për fatin e kombit. Hasani sqaron se më 14 tetor 1912 në Shkup, në shtëpinë e Sali Çukës u vendos që kërkesa e deriatëhershme për autonomi të shndërrohet në akt për pavarësi.

“Burgosja e Hasan Prishtinës ishte shkak pse pavarësia nuk u shpall në Shkup”, thekson ai. Hasan Prishtina bashkë me Said efendi Hoxhën nga fshati Moranë i Shkupit, kryengritësve në Shkup, iu bashkëngjitet Hasan Prishtinës dhe prej asaj kohe deri në vdekje i qëndron besnik nacionalizmit shqiptar cili u arrestuan në fshatin Bllacë dhe u dërguan në burgun e Kalemegdanit në Beograd.

“Burimet e ndryshme kërkimore na japin të dhëna se në Shkup do të mbahej një kongres i përgjithshëm i të gjitha viseve etnike ku do të vendosej për shpalljen e pavarësisë. Burgosja e Hasan Prishtinës i ndryshon të gjitha rrjedhat e ngjarjeve”, sqaron historiani Skënder Hasani. Ndërkaq, në fillim të vitit 1913, tre Qeveritë, ajo e Italisë , Anglisë dhe Austro -Hungarise me anë të një memorandumi kërkuan në mënyrë ultimative lirimin e menjëhershëm të Hasan Prishtinës nga burgu dhe ajo ndodhi.

[fegi]

Fillim të "luftës së Madhe" la të hapur një pyetje në lidhje me shënimin e saktë në mes të Serbisë dhe Shqipërisë. Komisioni demarkacionin ndërprerë punën Ndërkombëtare në mes të 1914, pra kufijve shtetëror në zonat e konfliktit të mbetur të jetë fikse. Lufta e kapur i pamatur e-kufirit Serbo shqiptare. Austro-Hungaria, nuk e vënë veshin për të holla, të përgatitur bastisje të reja në territorin serb. Pašiæ drejtë pritur qëllim-ofVien na e diplomacisë deri të hapur, të ndihmuar nga turqit e rinj, një tjetër para dhe serbe Toka ndodhet pranë: kishte frikë se udhëheqësit shqiptarë të financuar nga Vjenës-Hasan Prishtinës, Isa Boljetinac (Bollletini), Bajram pra (Curri) dhe Riza Bej Krieziu - do të "sulm të Serbisë, kur ata marrin urdhërat nga Turqia apo Bullgaria dhe dobësojnë veprimin ushtarak të Serbisë në anën tjetër". 1shqetësuar me raportimeve rreth trazirave të pandërprerë në brezin kufitar dhe përpiqet të fomcnt një kryengritje shqiptare në Serbi, qarqet ushtarake në Rajoni Re trupat në Shkup propozuar veprimi ushtarak parandalue.http://translate.google.com/translat...%3Dsq%26sa%3DG

[petrol]

Perseri nuk u saktesua ku del qe Vllamasi ka mare para nga jugosllavet! Kur ende nuk eshte saktesuar, pse thuhet kjo akuzë?
Historia si shkencë bazohet në ngjarje dhe data të shoqëruara me dokumenta dhe jo supozime. Për fat të keq disa për interesa të caktuara nuk ndalen përpara “lojrave” me të vërtetat e njohura. Në rastin e Hasan Prishtinës kjo ka ndodhur shpesh.
(A mund të merren kujtimet personale si dokument i patjetersueshem. Shkoni e shikoni si jane mbushur studimet per Hasan Prishtinen me referenca baze citimet nga kujtimet e tij.)
Po marrim rastin e mëposhtëm:
“Burimet e ndryshme kërkimore na japin të dhëna se në Shkup do të mbahej një kongres i përgjithshëm i të gjitha viseve etnike ku do të vendosej për shpalljen e pavarësisë. (Kjo fjali a ka ndonjë referencë dokumentare?)
Burgosja e Hasan Prishtinës i ndryshon të gjitha rrjedhat e ngjarjeve”, sqaron historiani Skënder Hasani. (Tepër subjektive!)
Sa për ide analize: Kur do të mbahej ky kongres?
Ku del që vetëm burgosja e Hasan Prishtinës i ndryshoi rrjedhat?
Me këtë përmbysen edhe vetë justifikimet e H.Prishtinës dhe pasuesve të tij pse hoqen dore nga pavaresia? Madje edhe një nga përkrahësit më të mëdhenj të H.Prishtinës, studjuesi G.Demiri, në prezencë të studjuesit Sherif Delvina lidhje me mosngritjen e flamurit shqiptar ne Shkup u justifikua se kishte dokument: ‘’Keshtu e urdheroi edhe Austro-Hungaria’’.
Kur do të bëhet historia shqiptare me referenca të sakta e jo mbi opinione personale?
Gjithsesi shpreh mirenjohje per kontribuesit ne histori.

[petrol]

Gjithashtu më siper eshte shkruar:
“Ky dokument përmban të dhëna për burgosjen e Hasan Prishtinës, dhe Said efendi Hoxhën ku thuhet se u burgosën nacionalistët më të mëdhenj shqiptar”, thotë Hasani, duke shtuar se Hasan Prishtina është burgosur para 14 tetorit të vitit 1912, ku vendosej për fatin e shqiptarëve.

Dihet mirë se Hasan Prishtina kishte legjitimitetin edhe të Shqipërisë së Jugut, edhe atë të Veriut, edhe atë të vilajetit të Kosovës për të marrë hapat e mëtutjeshme për të vendosur për fatin e kombit. Hasani sqaron se më 14 tetor 1912 në Shkup, në shtëpinë e Sali Çukës u vendos që kërkesa e deriatëhershme për autonomi të shndërrohet në akt për pavarësi.

Nga kjo rrjedh qe kur u vendos që kërkesa e deriatëhershme për autonomi të shndërrohet në akt për pavarësi Hasan Prishtina qe ne burg. Ku del ketu roli i Hasan Prishtines apo i dha direktivat nga burgu? etj, etj.

[fegi]

Por situatat kane precipituar shpejt. Pas luftrave ballkanike, plasi Lufta e Pare Boterore, nderkohe qe ne Shqiperi mberrin ne vitin 1914 per te qeverisur me vendim te fuqive te medha, princ Vidi. Hasan Prishtina zgjidhet ne qeverine jeteshkurter te Durresit si minister i Puneve Botrore. Gjate viteve te luftes, bashke me Bajram Currin punojne per shkollat shqipe ne Kosove. Veprimtaria diplomatike e tij ne vitet 1916-1918, eshte vleresuar edhe ne diplomacine austro-hungareze. Ne Luften I Boterore i ka kerkuar Vjenes, qe te formonte nje regjiment ushtarak shqiptar, i cili do te kujdesej per ardhmerine e Kosoves. Ne kete menyre synonte te pengonte dergimin e ushtareve shqiptare ne frontin e Galicise, kunder Rusise, sepse i donte ne momentin e duhur per te mbrojtur trojet shqiptare. Me 1918, ai dhe Bajram Curri emigrojne drejt Vjenes, ku ne dhjetor te atij viti, Hasan Prishtina zgjidhet nga Komiteti per Mbrojtjen e Kosoves, kryetar delegacioni per ne konferencen e Paqes ne Paris.

Me 1921, dibranet e zgjodhen deputet te tyre ne parlamentin shqiptar. Kur u rrezua qeveria e Pandeli Evangjelit, Keshilli i Nalte i ngarkoi me 7 dhjetor Hasan Prishtines formimin e kabinetit te ri. Por ai ishte kryeminister vetem per tre dite. Kur Zogu rrethoi parlamentin me ushtri per te detyruar deputetet demokrate (grupi i Drinit), te japin doreheqjen, Hasan Prishtina deklaroi: “Shqiptareve kurre nuk kane mujtun me ia lidhun gojen, jo dyfeku, por, as topi”. Keto qene fjalet e fundit te tij ne parlament, dhe u hodh ne ilegalitet, ne malesite e Gjakoves. Pasi qeveria e Zogut dhe Xhaferr Ypit lidhi marredhenie diplomatike me mbreterine serbo-kroato-sllovene me 1922, Hasan Prishtines, Bajram Currit, Hoxhe Kadriut dhe eksponenteve te tjere kosovare iu hoq mandati i deputetit, madje qeveria e Tiranes la dore te lire qe ushtria serbe t’i ndiqte ata edhe brenda territorit shqiptar. Megjithate, ata gjate kesaj kohe punuan per rrezimin e Zogut, cka u realizua me ardhjen ne fuqi te qeverise se Fan Nolit. Me 26 shtator 1924, Noli, Luigj Gurakuqi, Hasan Prishtina, Bajram Curri e Bedri Pejani perbenin delegacionin shqiptar ne Lidhjen e peste te Kombeve ne Gjeneve. Pas rrezimit te Nolit dhe rikthimit te Zogut me ndihmen serbe, Hasan Prishtina do te largohej perfundimisht. Veprimtaria e tij do te endej pasketaj, mes Italise, Austrise, Greqise etj. Ne fakt ai pati kontakte te ngushta me diplomacine italiane edhe me pare, ku vecohet ne vitin 1923 rasti i takimit te tij dhe Dervish Mitrovices, me poetin e veprimtarin e madh italian Gabriele D’Anuncio, i cili perkrahte komitetet irredentiste shqiptare. Perkrahesit e D’Anuncios i derguan per mbrojtjen e Kosoves, mbi 25 mije pushke, por qeveria e Beogradit, nuk lejoi qe ato te zbarkonin.

Ne vitet 1932-33, per veprimtarine e Hasan Prishtines u interesuan ne vecanti qarqet italiane, austriake e franceze. Ne Itali, njerez me influence si Auriti e Mazoti, por dhe Mapeti, kishin deshire aktivizimin e tij per clirimin kombetar te Kosoves. Ne arkivat italiane ekziston nje material i gjere i ketyre tentativave. Mirepo e vecante ka qene nderhyrja italiane per bashkepunimin e Hasan Prishtines, me eksponentin maqedonas Vance Mihajlov. Edhe pse u bene 2-3 vjet perpjekje qe komitetet e Mbrojtjes Kombetare te Kosoves dhe te maqedono-bullgareve, te akordonin punet e tyre kunder Jugosllavise, keto nuk u realizuan per faj te maqedonasve. Edhe ne sfondin politik e diplomatik, per bashkeveprimin e Hasan Prishtines me V.M.R.O-ne, ka nje aktivitet mjaft te gjere. Keshtu, ne takimin Prishtina-Mihajlov ne Gjeneve, u be marreveshje qe Komiteti i Kosoves, dhe Komiteti maqedono-bullgar te vepronin ne menyre te perbashket kunder jugosllaveve. Sipas promemorjes te dates 15 mars 1932, jepet e gjithe praktika e punes e komiteteve lokale, ne Tetove, Diber, Shkup, Prizren, Gjakove, Prishtine, Gostivar e ne Mitrovice, qe sipas diplomacise italiane, i perkrahte si nisma kombetare pa asnje rezerve. Kuptohet, se kjo perkrahje e diplomacise italiane behej per qellime politike te depertimit te saj ne Ballkan dhe per ta perdorur, si nje celes per shkaterrimin e mbreterise se Jugosllavise. Ketu, spikat, roli i zgjuar i politikanit Hasan Prishtina, i cili nuk u be vegel e nje shteti tjeter. Ai i ben apel ne vitin 1931, Sekretarit te Pergjithshem te Lidhjes se Kombeve, Erik Drumond. Keto apele, promemorje, leterkembime, takime me funksionare, politikane e diplomate ne Itali, Paris, Vjene, bene mjaft jehone, dhe kudo kerkonte verifikimin nepermjet nje komisioni vrojtues, te kesaj gjendjeje skandaloze shqiptare ne Kosove. Diplomacia italiane, te gjithe kete aktivitet te Hasan Prishtines e ka ndjekur me nje vemendje te madhe dhe e ka shfrytezuar me nje interes te madh per interesat e saj ne Kosove e ne Shqiperi.

[Dar_di]

JETA DHE VEPRA E HASAN PRISHTINËS NGA LINDJA DERI MË 1912

Punim hulumtues - përmbledhës (version i shkurtër),
Autor: Dar_di

HYRJE

Hasan Prishtina ka qenë njëri nga personalitetet dhe figurat më të shquara të Lëvizjes sonë Kombëtare. Ky ideolog i shquar, dhe udhëheqës i palodhur i kryengritjes së përgjithshme për pavarësinë e tokave shqiptare, tërë pasurinë e dha për çështjen kombëtare shqiptare.
Lirisht mund të thuhet se veprimtaria e tij luftarake gjatë muajve maj-gusht 1912 e përgatitën ngritjen e Flamurit në Vlorë. Hasan Prishtina lindi në vitin në vitin 1873 në Vushtrri, por familja e tij, ishte nga treva e Drenicës, Polaci. Mbiemri i vërtet i Hasan Prishtinës ka qënë Berisha, por me largimin e gjyshit të tij Haxhi Ali Berisha nga Polaci në Vushtri, mbiemrin e ndryshoi nga Berisha në Polaci.
Mbas zgjedhjes së tij deputet në Kuvendin Popullor Turk (1908-1912), ai e ndryshoj mbiemrin përsëri, por kësaj here nga Polaci në Prishtina pra, edhe u njoh si Hasan bej Prishtina. Studimet politiko-juridike i kreu në Stamboll. Shovinizmi i xhonturqve kundër shqiptarëve dhe Shqipërisë, nxiti një urrejtje të deputetëve shqiptarë, antarë të Kuvendit Popullor turk, të cilët ndërrmorën një takim të fshehtë për fillimin e Kryengritjes (1909-1912) në Shqipëri. Ismail bej Qemali u nis për në Evropë, për të mbledhur të holla dhe armë për kryengritjen. Hasan bej Prishtina mori përsipër organizimin e kryengritjes në Kosovë, bashkë me Bajram Currin dhe Isa Boletinin.
Kjo kryengritje do të kurorëzonte më 28 nëntor 1912 me shpalljen e Pavarsisë së Shqipërisë së zvogëluar.


FËMIJËRIA E HASAN PRISHTINËS

Drenica është njohur në historinë e popullit shqiptar si vatër heroike që i ka dhënë kombit tonë shumë heronj e dëshmorë për çlirim, liri, pavarësi e bashkim kombëtar. Njëri prej tyre, është edhe atdhetari më i ndritur i popullit shqiptar, truri i Lëvizjes Kombëtare Shqiptare, Hasan Prishtina nga Polaci i Vushtrrisë.
Kur, më 1771, një plak me emrin Ali, kapërceu kodrat e Galicës dhe zbriti në Vushtrri. Ishte ky Ali Berisha nga Polaci i Drenicës, i biri i Abdullah Aliut, njeriut të fundit të kësaj familje që vdiq dhe u varros në Polac. Haxhi Ali Berisha kishte me vete edhe të tre djemtë: Mehmetin, Mahmutin dhe Ahmetin. Mehmeti la pas vetes Sylejman agën, i cili më 1898 arriti të fitojë titullin pashë. Mamuti la një djalë, Zejnullah be Vuçitërnën. Ahmeti pati dy djem: Hasanin dhe Ymerin .
Hasan Prishtina u lind në Vushtrri, më 27 shtator 1873 , vit ky i cili dominon në shumicën e dokumenteve dhe literaturës historiografike, por ka edhe mendime se ai ka lindur në vitin 1878 . Deri në vitin 1908 është quajtur Hasan Berisha – Polaci, gjegjësisht Hasan Vuçitërni, kurse nga ky vit, kur zgjedht deputet i Prishtinës në parlamentin turk, nënshkruhet Hasan Prishtina. Fëmijëria e tij dallonte nga ajo e fshatarëve të vet. Ai ishte kureshtar dhe inteligjent. Mësimet e para (mejtepin) dhe disa klasë të progjimnazit (iptida) i mbaroi në Vushtrri, me sukses të shkëlqyeshëm. Qysh si nxënës u tregua i vrullshëm dhe i guximshëm, duke kundërshtuar disa herë hoxhën. Ai pati fat që mësues letërsie ta kishte profesorin nga Prekazi, Hafëz Arifin, nga i cili edhe u frymëzua me ide atdhedashurie .
Meqë mësonte mirë dhe kishte mundësi materiale, ai do të vazhdonte shkollimin ne gjimnazin grek të Selanikut dhe në Stamboll, ku u diplomua në Fakultetin e Drejtësisë, përkatësisht në Fakultetin e Shkencave Politike – Juridike. Gjatë shkollimit fitoi kulturë të gjerë dhe u brumos me ide revolucionare e përparimtare evropiane, sidomos sa ishte në Selanik. Ishte ithtar i ideve të Revolucionit Francez (1789-1794). Të gjitha këto u gërshetuan harmonishëm me edukatën e tij të lartë e të thellë familjare, me shumë tipare atdhetare duke formuar kështu një personalitet liridashës .
Hasan Prishtina shumë shpejt u bë një erudit dhe purist i madh. Ai njihte shumë gjuhë: anglishten, arabishten, çerkezishten, frëngjishten, greqishten, gjermanishten, italishten, serbishten e turqishten. Brenda një kohe të shkurtër zuri pozita të rëndësishme në administratën turke dhe arriti të bëhet edhe kryekonsull në shtetin e Turqisë .


VEPRIMTARIA POLITIKE E HASAN PRISHTINËS GJATË VITEVE 1908-1912

Kjo periudhë e viteve, për atdhetarin e madh Hasan Prishtina, do të jetë vendimtare në kthesat historike kombëtare të popullit shqiptar. Ai do të bëhet njëri ndër protagonistët kryesor që do të godiste fuqishëm themelet e Perandorisë Osmane në tokat shqiptare, por edhe ta largonte atë përfundimisht nga Shqipëria.
Ky veprimtar i palodhur u bë edhe më i njohur pas vitit 1908, kur u zgjodh deputet i Prishtinës në parlamentin turk. Ai që nga ky moment ndërroi edhe mbiemrin dhe do të quhet Hasan Prishtina. Njëkohësisht, ai dha një kontribut edhe në Revolucionin Xhonturk. Dihet se trojet shqiptare ishin ndër vatrat kryesore të këtij revolucioni, që rezultoi me kthimin e Kushtetutës (Hyrietit) dhe me disa premtime boshe. Kjo lëvizje, e ndikuar nga revolucionet borgjeze evropiane, sidomos nga ai francez i vitit 1789, huazoi prej tyre devizën e njohur: Liri, Barazi, Vëllazëri, e cila u përdor si mjet propagandistik për arritjen e qëllimeve politike .
Në kohën kur u formua Klubi “Bashkimi” i Shkupit, Hasan Prishtina do të ishte pjesë e këtij klubi. Mirëpo, Turqit e Rinj penguan veprimtarinë e klubeve dhe të shoqërive shqiptare. Edhe kësaj radhe për shqiptarët nuk pat asgjë të re, përpos shtypjes dhe shkatërrimeve. Kjo e mundonte shumë Hasan Prishtinën. Sidomos, në kohën e ekspeditave të Xhavit Pashës kundër kryengritësve shqiptarë, në vitin 1909, e acaruan gjendjen edhe më shumë .
Situatë e tillë mbretëroi edhe në pranverë të vitit 1910. Vala kryengritëse shqiptare kundër Turqve të Rinj u shua me gjak. Deputetët shqiptarë ngritën zërin kundër këtyre gjakderdhjeve e shkatërrimeve barbare. Më i zëshmi në këtë drejtim ishte Hasan Prishtina, i cili me diskutimet e tij të zjarrta trazoi gjithë parlamentin. Kështu, ai vendin e deputetit e përdori si tribunë për mbrojtjen e të drejtave kombëtare. Ai duke qenë një nga përfaqësuesit më të përparuar dhe më largpamës të forcave atdhetare, qysh në fillim, së bashku me deputetët shqiptarë si: Ismail Qemali, Shahin Kolonja etj., formojnë grupin opozitar .
Hasan Prishtina ishte mjaft i arsyeshëm në fjalimet e tij para deputetëve dhe godiste drejtpërdrejt qeverinë e Tuqëve të Rinj. “Në radhë të parë dua të theksoj se nga kjo tribunë (...) do të flas jo si mbrojtës dhe partizan i shqiptarëve, por si njeri që mbron një të vërtetë, madje një të vërtetë në kuptimin e saj shumë të gjerë. Do të flas, jo duke iu nënshtruar ndjenjave të mia, por asaj që më urdhëron ndërgjegjja”, thoshte ai në një replikë që zhvilloi me ministrin e Punëve të Brendshme dhe me deputetë të tjerë shovinistë .
Në kohën kur kishte rënë kabineti i Hilmi Pashës, e që në vend të tij ishte formuar kabineti i ri i Haki Pashës, prapë edhe kjo qeveri ishte antishqiptare. Në kohën kur një deputet turk kishte folur keq për historinë e shqiptarëve, Hasan Prishtina kishte reaguar duke i thënë atij se “Nuk e njeh ti historinë e tij... dhe nuk zbres nga kjo tribunë pa e nxjerr gjithë mllefin e qenies kombëtare. Populli im, në asnjë shekull nuk ka vuajtur, siç po vuan sot. Mbi trungun e tij të hepuar derdhen stuhitë aziatike. Edhe rrahin ta shkulin me rrënjë. I mohohet ta ketë dhe ta ruajë botën e vet, e cila e ka zanafillën prej atëherë, kur ju nuk ishit fare...” .
Edhe qarqet politike e publicistike serbe ndihmonin politikën antishqiptare të Haki Pashës. Atyre, më shumë se gjithë të tjerëve u konvenonte pengimi i përparimit të kombit shqiptar dhe shtypja mizore e kryengritësve që kishin kapluar vendin. Sigurisht, mirëpritnin ekspeditat e Xhavit Pashës kundër shqiptarëve .
Kryengritja e vilajetit të Kosovës, që shpërtheu në prill të vitit 1910 u shua me gjak nga mbi 50 000 forca të armatosura osmane. Kjo e kishte tmerruar Hasan Prishtinën, i cili u ngrit në seancën parlamentare dhe kërkoi që të shpërndahej menjëherë kabineti i Haki Pashës, i cili mbante përgjegjësinë për ngjarjet tragjike. Nga fjalët e tij mbrojtëse për kryengritësit u kuptua se ai ishte ideologu i tyre, prandaj gjyqësia turke e dënoi me vdekje. Mirëpo, sulltan Mehmet V Reshit, e amnistoi .
Më 3 mars të vitit 1911, Hasan Prishtina duke përkrahur kryengritësit shqiptarë, parashtroi edhe kërkesat kombëtare të tyre, të cilat u refuzuan nga Turqit e Rinj. Këto kërkesa u përkrahën edhe nga deputeti shqiptar në Parlamentin turk, Ismail Qemali. Ministrat u zemëruan keq. Një deputet, Dervish beu nga Serezi i Maqedonisë, e kishte goditur fizikisht Ismail Qemalin. Hasan Prishtinës i erdhi aq keq saqë i kërkoi dyluftim deputetit. Mirëpo, ndërhyri Ismail Qemali: “Biro! Ti i duhesh Shqipërisë!”. Ai e ndëgjoi atë dhe iu drejtua masës në parlament: “...ta dini se kjo ngjarje do të sjell gjëra shumë të liga!” .
Edhe pse pas zgjedhjeve të reja u zgjodhën disa deputet shqiptar, Hasan Prishtina e vazhdoi veprimtarinë e tij për lirinë e kombit. Ai denoncoi paudhësitë shoviniste të xhonturqve ndaj shqiptarëve. Duke ditur karakterin e tij, qeveria xhonturke i ka ofruar Hasan Prishtinës 2000 lira vetëm të mos bëhet deputet . Mirëpo, ai u bënte thirrje shqiptarëve të Prishtinës, të Mitrovicës, të Gjilanit, të Preshevës e të Novi – Pazarit të zgjidhnin deputet Hasan Prishtinën. Dhe, në këto zgjedhje, prapë u zgjodh Hasan Prishtina, madje me forcën e popullit.
Hasan Prishtina, njëri nga drejtuesit e Lëvizjes Kombëtare Shqiptare, në fillim të janarit të viti 1912 në takimin që pati me konsullin austro – hungarez në Selanik deklaroi se pakënaqësia kundër regjimit xhonturk manifestohej kudo në Shqipëri. Meqenëse kërkesa e deputetëve shqiptarë për zbatimin e reformave nuk u pranua nga qeveria xhonturke, Hasan Prishtina, i cili u shqua për guxim nga deputetët e tjerë e shtroi përsëri këtë çështje në seancën e parlamentit turk më 11 janar 1912. Ai dënoi terrorin që ishte ushtruar mbi popullin shqiptar gjatë kryengritjes së Kosovës. Ai iu kërcënua qeverisë me kryengritje të re, nëse nuk do të zbatoheshin reformat në Shqipëri .


KONTRIBUTI I HASAN PRISHTINËS NË ARSIMIN KOMBËTAR

Kontributi i Hasan Prishtinës në zhvillimin e arsimit kombëtar është i madh dhe i pakrahasueshëm. Përpjekjet e tij për shkollën shqipe përbënin një krah të luftës së përgjithshme për lirinë kombëtare shqiptare. Në këtë luftë ai mëtonte për literaturën në gjuhën shqipe, për fitoren e alfabetit latin dhe për shkolla shqipe fillore, të mesme e të larta.
Në kohën kur kishin filluar të formoheshin klubet shqiptare, me shkollën shqipe në vilajetin e Kosovës u mor Klubi Shqiptar i Shkupit, i formuar në gusht të vitit 1908 me kërkesën e Hasan Prishtinës, Bajram Currit, Nexhip Dragës, Bedri Pejanit etj . Ndër aksionet e mëdha të këtij klubi ishte inicimi i Kongresit të Alfabetit Kombëtar. Kështu, më 14-22 nëntor 1908, në Manastir, u mbajt Kongresi i Alfabetit. Mirëpo, me gjithë vështirësitë që hasi ky Kongres, veprimtaria për realizimin e synimeve kombëtare nuk u ndal .
Në Kongresin e Elbasanit, më 2 – 8 shtator 1909, u vendos në hapjen e një shkolle normale të mesme e kombëtare. Kështu, me hapjen e Normales së Elbasanit, më 1 dhjetor të vitit 1909, Hasan Prishtina po përgatiste djem nga vilajeti i Kosovës që ti dërgonte atje për shkollim. Ja se çka thotë gazeta “DIELLI” e Bostonit: “...lëvizja kombëtare ka nisë m`u ngjallë shumë në Kosov... ndër këto ditë, me të përpjekunat e Hasan Beut, deputetit Prishtinës, u hap një mësonjtore shqipe në një fshat afër Vuçitërnës... pritet për së shpejti qi Hasan Beu të çelin edhe një mësonjëtore tjatër (shqipe) brenda në Vuçiternë, ku ka shpin`e vet. Prej këti atdhetari të nderçëm priten shumë punë të dobishme për kombin, se asht tuj na dhanë provë për dit e ma tepër qi asht një atdhetar i flaktë e i vërtetë, e qi përpiqet me mish e me shpirt për shndritjen e kombit të vet” (26 nëntor 1909) . Nga kjo mësojmë se shkollat shqipe kishin filluar të hapeshin edhe para Normales së Elbasanit.
Hasan Prishtina, për hapjen dhe shkollimin e nxënësve në Shqipëri, u zotua se do të japë 5% nga të gjitha të ardhurat që ka në vit dhe kërkoi që shembullin e tij ta ndiqnin edhe atdhetarë të tjerë shqiptarë që kishin pasuri të mjaftueshme. Sigurisht se kjo shumë që caktoi Hasan Prishtina, nuk ishte e vogël. Me këto mjete ai mund të mbante rreth dhjetë shkolla shqipe në Kosovë dhe t`i shkollonte në Normale të Elbasanit më shumë se 60 nxënës nga vilajeti i Kosovës . Atë kohë, gazeta “DIELLI” e Bostonit shkruante: “Sido që na mban një frikë, se mbase disa prej syresh sillen rrotull vetëm për nonjë memurjetllëk, ose të bëhen ministorë, po prap nuk munt të mbetemi pa krisur duart, kur dëgjojmë burra me vleftë si Hasan be Prishtina, i cili të lëçitnjë çiltazi se << që sot e tutje pesë për qint nga gjë e tij e përvitëshme, si dhe nga muaj që merr e do të marrë qeveria, do ta përdorjë vetëm për mësimin e gjuhës shqip>>. I lumtë këti zotnijë dhe shprehim që dhe mjaft nga e ndermja parësi do të ecëjnë pas gjurmëvet për të mirë të kombit e të vendit tonë” . Po me këtë kontekst aludon edhe një letër tjetër e nxjerrë nga Lidhja Orthodokse e Korçës, e cila kërkon nga të tjerët që të ndjekin shembullin e Hasan Prishtinës. Aty, ndër të tjerash, thuhet: “Lini, pra, o vëllezër të dashur, të gjitha armiqësitë me një anë, hapëni kuletat tuaja, dyke marrë për shëmbëll të nder, deputet te Prishtinës z. Hasan bej, i cili pasjen e tij e përdor për lulëzim të kombit, e kështu një herë pas që keni vdekur, emri i juaj do të rojë i pavdekur, gjersa të rojë Shqipëria” .
Me nismën e Hasan Prishtinës u hapën shkolla edhe në kazanë e Gjilanit, si në Pozharan, në Gjilan e Moravë . Përveç këtyre, Hasan Prishtina kishte gjetur edhe 5 djem të varfur nga këto anë dhe do t`i dërgonte në Normalen e Elbasanit me financimin e tij. Hasan Prishtina kërkonte 10 mësonjës për mësonjëtoret shqipe në Koosvë, të cilët do t`i mbante vetë, me mjetet e tij. Në një fjalim që ai mbajti në Klubin Dituria të Selanikut vuri në pah dhe u betua se “Sado që kundërshtimet për shkronja të shenjta janë shumë të rrebta, dituria dhe e drejta e poshtërojnë padijen dhe shtrembërimin. Unë sa të rrojë do të përpiqem për diturinë edhe për atdheun e për mbrothësinë e vendit tonë” .
Nga mesi i shkurtit të vitit 1910, Hasan Prishtina e njoftoi telegrafisht Shkollën Normale të Elbasanit se do të niste 16 nxënës nga vilajeti i Kosovës (Shkupi). <> (“BASHKIM`I KOMBIT”, Manastir, 25 shkurt 1910) . Pas arritjes së këtij grupi nxënësish, arriti në Elbasan edhe grupi tjetër prej 19 nxënësish nga Gjakova, Prishtina, Vuçitërna, Mitrovica, Peja, Struga etj. Me këtë rast, Luigj Gurakuqi, drejtor i kësaj shkolle, do të shprehej: “Nuk asht nevoja t`jua thom me gojë, pse as nuk mundem t`jua rrëfenj me fjalë haren e madhe që na dëgjon zembëra në ditë të sotshme: ju vet mund ta këndoni ma mirë ndë syt e fytyrat tona, munt ta kuptoni nga kjo shumicë njerëzish, prej ma të parëvet e ma të mirëvet të Elbasanit që ju kan dalë përpara me ju pritun! Rroftë atdhetari i shkëlqyer Hasan Prishtina. Po! Rroftë përjetë ky atdhetar i lartë, ky engjëll i Shqipnis së mjerë”(<>, Elbasan, 31 mars 1910) .
Pas Kongresit të Dytë të Manastirit (2-3 prill 1910), Hasan Prishtina i dërgoi edhe 17 nxënës të tjerë në Normalen e Elbasanit të cilët u pritën nga Luigj Gurakuqi. Mirëpo, qeveria xhonturke nuk e shikonte me sy të mirë përparimin e shqiptarëve dhe vendosi të ndërmerrte masa kundër alfabetit, gjuhës, shkollave, klubeve e shoqërive kombëtare shqiptare. Ajo vendosi se do të hapeshin 200 shkolla të reja, me ç`rast Hasan Prishtina kishte reaguar që mësues në ato shkolla të ishin njerëzit e zotë dhe që do të njihnin gjuhën shqipe. Mirëpo, qeveria xhonturke shkoi edhe më larg duke vendosur përfundimisht mbylljen e mësonjëtoreve në Shqipëri. Por, Hasan Prishtina nuk u ndal. Ai kërkonte në fund të vitit 1911 që të hapej një shkollë praktike bujqësore në Kosovë. Në kohën kur ai vazhdimisht po bënte luftë diplomatike, në mars 1912 rihapet Normalja e Elbasanit, për të cilën Hasan Prishtina kishte shkrirë pasurinë e tij për mbarëvajtjen e saj dhe shkollimin e nxënësve shqiptarë .


NISMËTAR I KRYENGRITJES SË PËRGJITHSHME

Hasan Prishtina për asnjë çast nuk pushoi së punuari për çështjen kombëtare. Tashmë, ai ishte truri i Lëvizjes Kombëtare Shqiptare. Ai pranoi më mirë të vdes nëpër malet e Kosovës, se sa kolltukun e turpit në një ministri në Stamboll. Dhe fitimi i së drejtës do të ishte një shpërblim i merituar, një peng nderimi për këtë burrë të shquar prej atdhetari.
Kërcënimi i Hasan Prishtinës në Parlamentin e Turqisë para më se 200 deputetëve, më 11 janar 1912, se “në kjoftë se Qeveria nuk ndrron politikë dhe administrim në Shqypni, në kjoftë se shqiptarët nuk i gëzojnë të drejtat e tyne politike... vendi do të hidhet në kryengritje, do të shpërthejë revolucioni. Dhe një ndër të paret që do të marrë në dorë flamurin e revolucionit, ndofta i pari nder të paret do të jem unë” .
Dhe siç tregon edhe vetë ai në kujtimet e tij, në mbledhjen që u mbajt në lagjen Taksim të Stambollit me atdhetarë të tjerë shqiptarë, ai mori përgjegjësinë që të fillonte kryengritjen e përgjithshme në Kosovë. Dhe ky ishte edhe qëllimi i kësaj kryengritjeje, që shqiptarët të realizonin të drejtat e tyre . Kështu pas shpërndarjes së parlamentit turk në janar të vitit 1912, Hasan Prishtina u nis për në Kosovë. Ai ishte takuar edhe me ish deputetin e Shkupit, Pavlov, për përkrahje të kryengritjes edhe nga ana e maqedonëve, por nuk pati sukses. Nga ana tjetër ai u takua edhe me konsullin e Anglisë ne Shkup dhe e njoftoi atë që shqiptarët do të fillonin kryengritjen për çlirim kombëtar dhe kishte kërkuar ndihmën e Anglisë . Këtu Hasan Prishtina ka përmendur se do të kërkojë autonomi të plotë për Shqipërinë, por edhe deri në pavarësi, nëse kërkesat e shqiptarëve nuk merren në konsideratë nga ana e qeverisë xhonturke .
Gjatë prillit të vitit 1912, Hasan Prishtina, duke përdorur institucionin e besës shqiptare, kryesisht duke ndjekur edhe rrugën e takimeve në katër sy u lidhë me shumë krerë të popullit nga të gjitha vilajetet e Shqipërisë .


ORGANIZATOR DHE DREJTUES I KUVENDIT TË JUNIKUT

Pa dyshim se njëri nga organizatorët kryesorë për nismën e një kuvendi ku do të takoheshin gjithë krerët shqiptarë për të diskutuar rreth kërkesave të tyre dhe për të vendosur në përhapjen dhe fillimin e kryengritjes së përgjithshme kundër autoriteteve osmane në vilajetet shqiptare, ishte Hasan Prishtina, i cili udhëhoqi kuvendin që u mbajt në Junik.
Tubimi në Kuvend të Junikut, që i zhvilloi punimet prej 21-25 maj 1912, e që ndryshe njihet edhe si “Besa e Junikut”, ishte vendimtar për realizimin dhe fillimin e kryengritjes së përgjithshme. Edhe ky Kuvend, në sajë të oratorisë së shkëlqyer dhe mençurisë së Hasan Prishtinës, arriti t`i kapërcej pengesat dhe ngatërresat që u paraqitën prej disa përkrahësve të Turqisë . Ndër kërkesat kryesore që dolën nga ky kuvend ishin:
1. Të shënuemit e kufijve politik të Shqypënisë,
2. Në vend të flamurit të Turqisë të jet flamuri i Shqypënisë,
3. T`emnohet nji sundimtar i përgjithshëm në Shqypni, i cili të jet nga shpijat e vjetra qi sunduen nji kohë në Shqypni,
4. Në vend të nëpunësave të huej në Shqypni, të vehen nëpunës shqiptarë,
5. Të përdoret shqypja si gjuhë zyrtare dhe
6. Të kryemit e këtyre kërkimeve të jenë të garantume nga pushtetet e mëdha .
Duke parë që ishte marrë ky vendim, kërkesat e të cilit përfaqësonin të gjithë tokat shqiptare (vilajetet shqiptare) filluan edhe masat kryengritëse dhe çliroheshin qytetet në vazhdimësi. Me këtë rast qeveria xhonturke u ngushtua që të hynte në bisedime me përfaqësuesit shqiptarë. Në bisedimet që u zhvilluan në qytetin e Prishtinës mes shqiptarëve dhe Ibrahim Pashës (të dërguarit turk), kërkesat që iu parashtruan atij, ai i kishte gjykuar si shumë të rënda dhe kishte thënë se shqiptarëve nuk u ka hije të kërkojnë këso pika, sepse janë muhamedan. Hasan Prishtina ia kishte kthyer: “...feja nuk ka shka të baj me komsi... nuk pranoj kurrfarë përgjegjësie në kjoftë se këto pika nuk pëlqehen e na mund të hecim kështu deri në Stamboll e aty mund të mirremi vesh me Turkin. Besojmë se kjo punë nuk asht aq e vështirë për ne” . Bisedimet nuk patën sukses, ndërsa kryengritësit vazhduan drejt Ferizajt.


HASAN PRISHTINA NË FERIZAJ DHE SHKUP (gusht-nëntor 1912)

Meqë dështuan bisedimet shqiptaro-osmane në Prishtinë, që ishin rrjedhojë e mungesës së jogatishmërisë së të deleguarve qeveritarë për të pranuar jo vetëm kërkesat e karakterit autonomist të drejtuesve të kryengritjes së përgjithshme, por edhe atë të shpërndarjes së parlamentit. Prandaj kryengritësit, nga Prishtina marshuan drejt Ferizajt.
Në një intervistë që Hasan Prishtina i kishte dhënë gazetës së Selanikut “Jeni Asar”, deklaronte se “qëllimi i kryengritjes është fitimi i autonomisë së Shqipërisë” . Meqë kryengritësit kishin arritur në Ferizaj (5 gusht 1912), në po këtë ditë kishte dalë edhe dekreti perandorak për shpërndarjen e parlamentit, por njëkohësisht në Ferizaj u thirr një kuvend me nismën e Hasan Prishtinës . Ai i paraqiti këtij Kuvendi 14 kërkesa që ndryshe njihen edhe si “14 pikat e Hasan Prishtinës”, e ato janë:
1. Me perdorue në Shqypni nëpunës të praktikuem qi dijnë gjuhën e zakonet e vendit;
2. Me ba sherbimin ushtarak vetem në Shqypni e Makedoni, per jashta kohës së luftës;
3. Me ba e me vu në zbatim ligjë tue u bazue ne ligjen e maleve (xhibal) për disa krahina në të cilat asht forcue me fakte se nuk mund të xierret kurrnji fryt prej organizmit të drejtsis;
4. Me i dhanë shqyptarve armët e nevojshme e moderne, mënyra e të damit të cilavet do t'i perkitte Qeveris. (Do t'u bajshin nder vende të randësishem deposita armësh, të cilat, në rasë të nevojes, do të mund t'i merrshin shqyptarët).
5. Me themelue e me hapë shkolla reale në të gjitha Prefekturat e qandrave të Kosoves, të Monastirit, të Shkodrës e të Janinës qi numrojnë ka nji popullsi ma se 300.000 frymesh; me hapë edhe shkolla bujqsije si të Salonikut, mbassi vendi me krejt kuptimin asht nji vend bujqsije; si edhe me shti në program të mësimeve gjuhen e vendit.
6. Me hapë shkolla theologjike moderne ndër vende ku asht nevoja;
7. Me kenë i lirëshëm në Shqypni të hapunit e të themeluemit e shkollave private;
8. Me u mësue gjuha e vendit në shkollat fillestare, qytetse e në gjymnaze;
9. Me i dhanë randsi të posaçme tregtis, bujqsis e punve botore si edhe me plotsue e me perhapë udhët e hekurit;
10. Me vu në veprim organizimin e krahinave;
11. Me u kujdesue me ruejtë ma fort se perpara zakonet e tradicjonet komtare;
12. Me çpallë amnistin (faljen e pergjithshme), pa vështrue klasë e racë, per të gjith othomanët qi kanë marrë pjesë ne kryengritje, per komandantat, oficerat, nepunesit e ushtaret qi kanë lanë ushtrit e vendet e veta si edhe per të liruemit e t'ikunit prej burgut ne kohen e kryengritjes;
13. Me u dhanë çdamim, mbas çmimit të vertetë, prej Qeveris Turke për të gjitha ato shpija qi u prishen ma para e nuk u kje dhane të zotve çdamimi si edhe për ato qi u prishen e u rrenuen kësaj here;
14. Me i marrë në gjyq të naltë pjestarët e kabinetvet të Haki e të Sait Pashes; .
Meqë këto kërkesa nuk morën përgjigje në afatin e caktuar, atëherë kryengritësit marshuan drejt Shkupit së bashku me drejtuesit e tyre . Sipas dokumenteve ruse, në Shkup kishin arritur deri në 15 000 shqiptarë me Bajram Currin, Isa Boletinin e Riza Beun, ndërsa pritej të vinin Hasa Prishtina dhe Idriz Seferi (4/17 gusht 1912) . Pas udhëzimeve që mori nga Stambolli, Komisioni qeveritar rifilloi bisedimet rreth kërkesave të parashtruara nga kryengritësit në 14 pikat e Hasan Prishtinës. Më 18 gusht qeveria turke deklaroi se i pranonte ato, përveç kthimit të armëve të luftës dhe hedhjes në gjyq të pjesëtarëve të kabineteve xhonturke të Haki dhe Said Pashës. Udhëheqësit e kryengritjes i pranuan këto pika dhe Hasan Prishtina njoftonte me telegram kryengritësit e Elbasanit se kërkesat e tyre ishin pranuar dhe se do të përfshijnë gjithë Shqipërinë .
Pas fillimit të Luftës së Parë Ballkanike (tetor 1912), Hasan Prishtina me disa atdhetarë të tjerë ndodhej në Shkup, ndërsa më 4 nëntor 1912, bashkë me disa atdhetarë të tjerë shqiptarë, ishte zënë dhe ishte burgosur nga forcat serbe në Kalemegdan të Beogradit, ndërsa do të lirohej më 1 prill të vitit 1913 .


PËRFUNDIME

Hasan Prishtina veproi si ideolog, arsimdashës, shtetar, përgjithësisht politikan, jurist, erudit, orator, liridashës, patriot e diplomat i shquar i Lëvizjes Kombëtare Shqiptare, në kohët më të vështira të mbarë Shqipërisë Etnike.
Ai, e braktisi parlamentin turk, duke i refuzuar gradat, ofiqet e postet e ofruara turke, madje edhe postin e kryeministrit të qeverisë turke, për t`u gjetur në krye të detyrave kombëtare. Kështu, me vendosmëri, ai zgjodhi rrugën e luftës për liri, qoftë edhe me rreziqe, kryesoi zhvillimin e kryengritjes gjithëshqiptare më 1912, organizoi dhe kryesoi Kuvendin e Junikut e atë të Ferizajt, që shërbyen si bazament i përgatitjes së Kuvendit vendimtar të Vlorës për shpalljes e mëvetësisë së Shqipërisë.
Bashkë me shokët e luftës së shumanshme për liri, si Ismail Qemali, Luigj Gurakuqi, Isa Boletini, etj., përgatiti dhe jetësoi rrugën e pavarësisë. Me karakterin dhe pjekurinë e tij si një burrë i formuar ai dha kontribut të gjithanshëm për emancipimin kombëtar e liri politike të shqiptarëve. Shkriu pasurinë e tij për arsimimin e fëmijëve, hapjen e shkollave në gjuhën shqipe e mbarëvajtjen e tyre. Ai ishte ndër deputetët më të zëshëm në parlamentin turk që mbronte të drejtat kombëtare të shqiptarëve.
Pa dyshim, Hasan Prishtina do të mbetet një prej atdhetarëve më të ndershëm të Lëvizjes Kombëtare Shqiptare dhe ndër nismëtarët e Pavarësisë së Shqipërisë.


LITERATURA

Abdyli, Prof. Dr. Ramiz & Prof. Abdurrahman Zulfiu. FJALOR HISTORIK (Ngjarje, personalitete dhe shprehje). Shkup-Preshevë, 2009.

Abdyli, Prof. Dr. Ramiz, Lëvizja Kombëtare Shqiptare 1908-1910, Libri 1, Instituti i Historisë, Prishtinë, 2004.

Abdyli, Prof. Dr. Ramiz, Lëvizja Kombëtare Shqiptare 1911-1912, Libri 2, Instituti i Historisë, Prishtinë, 2004.

Abdyli, Dr. Tahir, HASAN PRISHTINA në Lëvizjen Kombëtare e Demokratike Shqiptare 1908-1933, GME, Prishtinë, 2003.

Akademia e Skencave e Shqipërisë (Instituti i Historisë), HISTORIA E POPULLIT SHQIPTAR II (RILINDJA KOMBËTARE, VITET 30 TË SHEK. XIX-1912), TOENA, Tiranë, 2002.

Bajrami, Dr. Hakif, Pse Hasan Prishtina më 28 Nëntor 1912 nuk ishte në Kuvendin e Vlorës, Kosova nr. 24-25, Prishtinë, 2003.

Bartl, Peter, Myslimanët shqiptarë në lëvizjen për pavarësi kombëtare (1878-1912), DITURIA, Tiranë, 2006. fq. 223-224.

Cana, Zekeria, Lëvizja Kombëtare Shqiptare në Kosovë 1908 – 1912, Rilindja, Prishtinë, 1979.

Cana, Zekeria, Politika e Serbisë kundrejt çështjes shqiptare 1903-1913, Instituti Albanologjik i Prishtinës, Prishtinë, 2006.

Clayer, Nathalie, Në fillimet e nacionalizmit shqiptar, Përktheu nga origjinali: Artan Puto, Përpjekja, Tiranë, 2009.

Dokumente Ruse për Lëvizjen Kombëtare Shqiptare më 1912, Përgatitur nga Prof. Dr. Muhamet Shatri dhe Prof. Dr. Ramiz Abdyli, Instituti i Historisë, Prishtinë, 2006.

Malcolm, Noel, Kosova – Një histori e shkurtër, KOHA, Prishtinë, 2001.

Mendimi politik e shoqëror i Rilindjes Kombëtare Shqiptare (Përmbledhje artikujsh nga shtypi), Vëllimi II 1908 – 1910, Tiranë, 1976.

Myzyri, Prof. Dr. Hysni, Arsimi Kombëtar Shqiptar (1908-1912), Enti i Teksteve dhe i Mjeteve Mësimore i Kosovës, Prishtinë, 1996.

Përmbledhje dokumentesh mbi kryengritjet shqiptare (1910-1912), Përgatitur nga Nevila Nika, Instituti i Historisë, Prishtinë, 2003. fq.

Prishtina, Hasan, Nji shkurtim kujtimesh mbi kryengritjen shqyptare të vjetit 1912, Prishtinë, 2009.

Rahimi, Dr. Shukri, Lufta e shqiptarëve për autonomi (1897 – 1912), Enti i Teksteve dhe i Mjeteve Mësimore i KSA të Kosovës, Prishtinë, 1978.

Selmani, Mr. Aliriza, Gjilani me rrethinë 1908 – 1912, Lidhja e Historianëve Shqiptar “Ali Hadri”, Prishtinë, 1998.

Tahiri, Bedri, HASAN PRISHTINA Truri i Lëvizjes Kombëtare Shqiptare, Drenusha, Prishtinë, 2008.

[Dar_di]

Hasan Prishtina - Deri në vdekje

Dokumentar