At Anton Harapi (1888-1946)

[Adavid]

Edhe komunisteve due t’ua them nje fjale,por qarte e shkurt.Une jam i bindur se pak jane ata shqiptar te cilet me te vertete e kuptojne doktrinen komuniste.Por tashma te gjithe po e shohim dhe po njohim organizaten dhe vepren komuniste ne Shqipni .
Kjo asht e vertet ,e kjo don me thane se gati te gjithe komunistet shqiptar veprojne me kry ne thes,pa e dit se shka bajne dhe per shka veprojne.Por po na thone se e kane per Shqipni,dhe vetem per Shqipni.Une do te kisha dashte t’u besoj,por ky dallim midis doktrines komuniste internacionaliste dhe vepreskomuniste ne formen kombetare,-ashtu sic i kam ndigjue une vete tujdishmue organizatoretkomuniste,-mueme ban me dyshue shume ne sinceritetin e kesaj rryme”Shqiptere”.Perse valle komunistet veshen e ngjeshenme zellen atdhetar kur atyne u interreson mbi te gjitha doktrina dhe jo atdheu?Gjithe keto masa terrori qe po bajne ,vellavrasja e mbi te gjitha lidhja e ngushte deri ne mvaresi te plote ndaj dores se huej,tuj perdore cdo mjet per t’ia arritur qellimit,te gjitha keto me lane me dyshue .Mero me kobure ne gjoks nuk bahet kush as vella e as shoq ,por do te mbetesh ndaj te huejit ose si mizor ,ose si nji hipokrit i vellait tand.Gjithmone tuj rrenue ,nuk Ndertohet.
Une gjej shka te admiroj edhe nder kundershtar: Vendimin e prere ,sakrificen dhe qendresen.Nuk jam me te as ne parim as ne metode,as per shka bajne e si bajne ;po atyne disi mund tu bahet hallall ,mbasi luftojne per dishka.
Por shka tu bajme gjysmakeve ,abstenuesve ,indiferenteve,shqiptareve te vdekun ne Shpirt,te cilet ,ose prej frike ,ose prej egoizmit vetjak per mos me i qite trazim vetes ,ku edhe per tu majt si elite ose “esnafe”ne sferen e tyne qe nuk dun te perzihen ,e kane vendose per ndere e per vlere qe te mos deklarohen ne asnje menyre ,as per qeveri ,e as per anarki.
Keta jane parazitet e Shqipnise .Per ta pasiviteti dhe negativiteti jane ideal ,nuk duen te vihen ne rrezik as sa te zit e thonit ,por duen te rrojne e te gezojne ne Shpine te tjereve .Dobesi mendore ,dobesi morale ,dobesi shoqnore!Po qe kush per plumb ,patjeter keta do te kishin me qene te paret
Ne luften e Waterloo-se i qe paraqitun Napoleonit nje kryetar komuneje i cili ,tuj e deklarue veten asnjanes ,mendoi te justifikohej.”vrajeni “tha Napoleoni .Venje ne plumb menjehere,sepse armiku qe te del perballe ,qofte fale .Por ky qe rri i fshehun ne apatine e vet ,ashte ma i rrezikshem ,sepse jo vetem asht armik por asht edhe spekulator i dobet.

[Adavid]

Pater Anton Harapi

[Guri i Kuq]

Çfarë i mungon mendjes!


At Anton Harapi

Zotërinj! Jemi idealista, por a e dijmë me të vërtetë se shka kërkojmë? Jemi intelektualë, por, ku do të përfundojmë më në fund? Duam të jemi dhe të mbahemi njerëz të lartër, po më në fund, nuk duam të dijmë as ne vetë se çfarë jemi!

Kjo është gjendja mendore e njeriut modern, dhe këtu gremis njerëzimi, pse skepticizmi vuri dorë në jetën mendore, egoizmi në jetën morale, afetarizmi në jetën besimtare, dhe, si rrjedhje e natyrshme, varfëria dhe pakënaqësia në jetën financiare ekonomike.

E vërteta ësht në rrezik të bëjë bankërrotë, dashuris’ i hyri vemja (mikrobi), religjioni u zbua.

Kriza mendore nëpër skepticizëm, kriza morale-shoqnore nëpër egoizëm. Dhe krizi i rrojtjes e i gjallërimit nëpër atë dhe neper këtë, janë plagët që po e dergjin, dhe po e prishin jetën moderne.

Kriza u përhap në tërë botën. Koha e jonë, në histori, do të cilësohet si periudha e krizave.

Ajo që të çudit edhe më tepër ësht, se afetarizmi n’emër të së vërtetës ç’këput besimin nga jeta; skepticizmi n’emër t’arsyes dhe të filozofisë do t’a mbajë të varur mendjen mbi problemat e para të jetës dhe të verë dyshimin si sistem: progresisttat, n’emër të kulturës së vërtetë, vunë Zotin dhe shpirtin, moralin dhe idealin në shërbim të përparimit; sociologët dhe statistat n’emër të kombësisë së vërtetë duan të shkelin dhe të shuajnë të drejtat e idealet e njeriut si njeri, dhe mbi çdo gjë të hyjnojnë e të venë egoizmin kolektiv.

Kështu pra e vërteta na mundon me gjithë se fjala e ditës në botë ësht; e vërteta të ngadhnjejë!

Me parimin e relativizmit, pastaj, mori rëndësi të parë ideali i kohës, i çastit, i rastit, i rrethanave,; aqë sa ngjarja, fakti, dobija, çfrytëzimi quhet dhe mbahet si i vetmi realitet.

Kemi lënë gurrën ( burimin) dhe duam të mbledhim pikat.Mohojmë të vërtetën nër parime, dhe përpiqemi t’a kërkojmë nër dukje të veçanta.

Kështu, duke u tronditur parimet e jetës, u trondit dhe jeta; nga mungesa e parimeve të qëndruarshme, jeta moderne u bë një anije pa timon dhe pa kapiten në mes dallgavet.

Çudi! As kafshën nuk e mbajmë në shtëpi pa e ditur se ç’farë ësht, për ç’gjë mbahet e ç’do të bëjë; s’ka fenomen, të cilit nuk ia kërkojmë shkaket, ligjët e rrjedhimet; përkundrazi, njeriu për vehte nuk dëshëron të dijë as se nga vjen, as se ç’është, as se çdo të bëjë dhe ku do të dalë!!!

Kërkimi i shkakut të parë të botës, hetimi se njeriun e bën njeri shpirti, që ësht i pavdekshëm, të folurit ose veprimi për çështjen e mbrame, për jetën e ardhshme, të gjitha këto kërkesa sot quhen antimoderne, antishkencore.

E pra, fiziku nis nga parimi: ka fuqi nër trupa;kimiku nis nga parimi: ka atom e afërsi kimike; matematiku nis nga parimi: ka sasi, ka njësi, ka numur; zoologu nis nga parimi: ka jetë nër ogrnizme; mekaniku nis nga parimi: ka ligj graviteti dhe atrakcjoni; historiani nis nga parimi: e shkuara me të vërtetë nuk ësht por qe me të vërtetë.

Vetëm në besim dhe në moral duam të rrijmë të varur, nuk pranojmë parime, të vërteta të paluajtshme. Dhe ja si cungohen dhe cenohen idealet njerëzore.

Skeptiku nuk asht i denjë për jetën. Ay s’ka të drejtë të rrojë. Systemi i tij ësht ligshti dhe dobësi shpirtërore; po sa që s’ësht leal me veten, nuk ka si të jetë as me të tjerët; po sa që nuk ia mban t’a vendosë parimin dhe pozicionin e vet në jetë, ay ësht si gjymturë jashtë vendit në jetën shoqërore; atij s’i mbeten tjetër veçse dy ekstrema: Ngjitu, ngjitu gjer ku të mundësh; ku mos t’arrish, vraje veten. Pezullimi i skeptikut ësht një turp për ndërgjegjen e tij, ësht një dëm për jetën njerëzore.

Njeriu modern e kuptoi këtë mënyrë.

Provoi t’a vendosë veten në jetë, të nisë prej një parimi të paluajshëm. U mejtua dhe tha: Materja qe gjithmonë dhe ësht çdo gjë: njeriu s’ësht gjë tjetër përveçse një grumbull fuqish lëndore, një rrjedhje fatale e fuqive kimike, fizike e fiziologjike, që, posa vdes njeriu, bëhen të paqena dhe me ‘to bashkë edhe njeriu. Vijmë nga kaosi, do mbarojmë në kaos. Qemë asgjë, do të kethemi n’asgjë!

Mund të jetë kështu puna? Të tëra dija dhe kultura njerëozre do të përfundojë në nji zero, n’asgjë?!

Ndigjoni, zotërinj! Unë me gjithë ju, në themel të këtij parimi, jemi kafshë- le të themi, po të duam, të çvilluara e të përmirësuara- por gjithmonë kafshë, dhe jo si kafshët e tjera, por kafshë të mjera, më të mjera akoma se çdo lloj tjetër, pse kurrën e kurrës nuk do t’arrijmë te ato gjëra për të cilat rrojmë: te e vërteta dhe te mirësia.

Duam të dijmë dhe gënjehemi se dijmë gjë; kurse do të mbarojmë n’asgjë, dija e jonë nuk ka si përfundon në një dishka;kur aftësit t’ona nuk mund t’a kapërcejnë rrethin lëndor- ësht pun’ e kotë- se idealet dhe vlerat shpirtërore, s’kemi se ku t’i vendosim.

Duam të dashurojmë, por s’mund të duam, as s’kemi se ç’farë të duam që të ngopemi me dashuri.

Idealet njerëzore janë për ne vetëm një tym: na nxitin, por nuk na mbushin; na martirizojnë por nuk mund të na bëjnë të lumtur.

Jemi lindur pa qëllim. E filluam jetën n’errësirë, do t’a vijojmë fatalist në një dyluftim dhe puna e jonë do të mbarojë pastaj si fituam si nuk fituam- duke u mbuluar me dhe të zi ne me gjitha përpjekjet t’ona.

Pasi të kemi vënë këto parime, urdhëroni tani, zotërinj, dhe t’i shoshitim problemet e mëdha të jetës njerëzore.

Ka autoritet apo jo? Ku themelohet autoriteti njerëzor, kurse njeriu ësht një maqin’ e rregulluar me fuqi fatale? E pastaj: porsa që jemi të gjithë njerëz, ose të gjithë kafshë, pse të nënshtrohemi? Pse nuk do të leshohemi me të gjitha fuqitë një kundër tjetrit? Kemi parime dhe përpjekje njerëzore apo jo? Cilat janë? Që nga e marrin vlerën e fuqinë? Njeriu a ka detyra? Ç’ësht detyra? Ku themelohet? Ekziston nderi, drejtësia, mirësia, virtyti? Do t’u bindemi më këtyre idealeve? Dhe pse? Do t’a mbajmë fjalën e dhënë, nderin t’onë dhe të familjes? E pse? Cila është arsyeja e funtme? Ku t’a mbështetë? Si t’u përgjigjemi këtyre pyetjeve?

Njeriu i kohës nuk e ka iden-çelës, për të çvilluar këto problema, as nuk do t’a ketë gjersa të jetë i betuar që të mos dalë nga rrethi i lëndës, i dukjes, i interesës dhe i andjes.

Do t’u apë, po, nji çvillim provizor, do të shkojë duke bërë prova, por një përfundim të ngulur as nuk e ka dhënë as nuk do të mund t’a japë kurrë pa të vërtetën e paluejshme.

Dhe ja, sa më tepër që të duam të humbasim nër hypotheza dhe nër theori, duke mos u mbështetur nër parime dhe në siguri, që më tepër do të duam t’a lëmë jetën dhe problemat e saja si një iks i panjohur duke mos ditur se ç’jemi e ç’farë duam. Kriza mendore ësht shuplaka më e madhe në botë.

A ka më hall se të mos dijë njeriu nga t’ia mbajë? A ka si vihet më keq njerëzimi në botë, kur njerëzit janë si kuaj të vendosur në nji grazhd dhe mjer ay të cilit t’i mbarohet tagjia më parë?!

Mehr Licht, dua të shoh më qartë, thesh Goethe-ja, e ky ësht rënkimi i shpirtit tëkohës: duam t’i kuptojmë më mirë problemat e jetës; dhe ja, nonse kemi dituri dhe kulturë, prapë jemi duke i kërkuar.

E dini pse, zotërinj? Dituria ka me të vërtetë fuqi të mrekulluarshme po gjer më një pikë; fuqin’ e dashurisë ajo nuk mund t’a krijojë.



Zotërinj!

Nga shkaku se mendjes i mungoi drita e mjaftueshme dhe sigurimi i nevojshëm nër parime e ideale, edhe zemra e njeriut pësoi ndryshime duke u dobësuar pa masë.

Idet’ e larta, ndjenjat bujare, veprat më të vërtetë fisnike, nuk e prekin më shpirtin e njeriut si më përpara; vërehen, studjohen, po, por vetëm si gjëra të vjetruara, të cilave u ka shkuar koha, tamam sikur të mos vlerin ato më për ne, as ne për ato.

Korrupcjoni e prishi dashurinë aqe sa të vete mendja se nderi dhe dashuria nuk mund të bashkohen më njëri me tjetrin.

Dua t’u bëj t’a prekni me dorë se sa e vërtetë ësht kjo punë. Ka gjë më të shenjtë se familja? Më fisnike se karakteri moral? Me të përzemërt se atdheu? Njeriu modern, nga njëra anë, si i mekanizuar në ndjenja, nga ana tjetër, i mpirë në mendje dhe n’ideale njerëzore, nuk po i ndjen sa duhet rreziket e familjes, që dita me ditën po shtohen, as dobësite morale që tani janë bërë modë edhe në jetën publike, as sulmet, që egoizmi po u a drejton lidhjes dhe bashkimit në dëmin e atdheut.

Në kinema e gazeta, nër përpjekje shoqërore dhe nër raste të jetës së përditshme flitet pa bërë as më të voglën përshtypje, mbi rrezike dhe dobësi familjesh, mbi vepra imorale, dhe mbi tradhti që i bëhen jetës së përbashkët: këto tani u bënë punë të zakonshme, me të cilat kudo që ushqehet jeta morale, shoqërore dhe kombëtare.

Po dashurin’ e vërtetë, kalorin’ e jetës ku do t’a gjejmë? T’a kërkojmë ndofta në gruan moderne, që ësht bërë perperuge (pilivesë), qe krehur e stolisur si një Etera e dikurshme, do të derdhë pudër dhe hijeshi? Që e ndezur nga dëshira të duket e bukur dhe të pëlqehet, nuk bën gjë tjetër veçse provon dashurira dhe ësht gati t’i a falë zemrën më të parit njeri të poshtër, që t’ia kërkojë? Do t’a gjejmë dashurin’ e pastër dhe vigane në burrin e prishur nga interesa, nga feminizma, nga delikatesa? Kulture me të vërtetë do të thotë çvillim, mprehje, zbutje fuqish dhe ndjenjash, por do të thotë edhe naltësim shpirtëror dhe fisnikëri: dhe as kurr nuk do të thotë dobësi. Të mos gënjehet aspak njeriu modern; me komplimenta dhe mënyra tëbukura të të foluri ndofta mund të paraqitet si i mirë, po pa kulturën me të vërtetë shpirtërore kurrë nuk do të jetë ay që dëshëron të paraqitet: njeri me të vërtetë i përsosur.





Zotërinj! Jemi idealista, por a e dijmë me të vërtetë se shka kërkojmë? Jemi intelektualë, por, ku do të përfundojmë më në fund? Duam të jemi dhe të mbahemi njerëz të lartër, po më në fund, nuk duam të dijmë as ne vetë se çfarë jemi!

Kjo është gjendja mendore e njeriut modern, dhe këtu gremis njerëzimi, pse skepticizmi vuri dorë në jetën mendore, egoizmi në jetën morale, afetarizmi në jetën besimtare, dhe, si rrjedhje e natyrshme, varfëria dhe pakënaqësia në jetën financiare ekonomike.

E vërteta ësht në rrezik të bëjë bankërrotë, dashuris’ i hyri vemja (mikrobi), religjioni u zbua.

Kriza mendore nëpër skepticizëm, kriza morale-shoqnore nëpër egoizëm. Dhe krizi i rrojtjes e i gjallërimit nëpër atë dhe neper këtë, janë plagët që po e dergjin, dhe po e prishin jetën moderne.

Kriza u përhap në tërë botën. Koha e jonë, në histori, do të cilësohet si periudha e krizave.

Ajo që të çudit edhe më tepër ësht, se afetarizmi n’emër të së vërtetës ç’këput besimin nga jeta; skepticizmi n’emër t’arsyes dhe të filozofisë do t’a mbajë të varur mendjen mbi problemat e para të jetës dhe të verë dyshimin si sistem: progresisttat, n’emër të kulturës së vërtetë, vunë Zotin dhe shpirtin, moralin dhe idealin në shërbim të përparimit; sociologët dhe statistat n’emër të kombësisë së vërtetë duan të shkelin dhe të shuajnë të drejtat e idealet e njeriut si njeri, dhe mbi çdo gjë të hyjnojnë e të venë egoizmin kolektiv.

Kështu pra e vërteta na mundon me gjithë se fjala e ditës në botë ësht; e vërteta të ngadhnjejë!

Me parimin e relativizmit, pastaj, mori rëndësi të parë ideali i kohës, i çastit, i rastit, i rrethanave,; aqë sa ngjarja, fakti, dobija, çfrytëzimi quhet dhe mbahet si i vetmi realitet.

Kemi lënë gurrën ( burimin) dhe duam të mbledhim pikat.Mohojmë të vërtetën nër parime, dhe përpiqemi t’a kërkojmë nër dukje të veçanta.

Kështu, duke u tronditur parimet e jetës, u trondit dhe jeta; nga mungesa e parimeve të qëndruarshme, jeta moderne u bë një anije pa timon dhe pa kapiten në mes dallgavet.

Çudi! As kafshën nuk e mbajmë në shtëpi pa e ditur se ç’farë ësht, për ç’gjë mbahet e ç’do të bëjë; s’ka fenomen, të cilit nuk ia kërkojmë shkaket, ligjët e rrjedhimet; përkundrazi, njeriu për vehte nuk dëshëron të dijë as se nga vjen, as se ç’është, as se çdo të bëjë dhe ku do të dalë!!!

Kërkimi i shkakut të parë të botës, hetimi se njeriun e bën njeri shpirti, që ësht i pavdekshëm, të folurit ose veprimi për çështjen e mbrame, për jetën e ardhshme, të gjitha këto kërkesa sot quhen antimoderne, antishkencore.

E pra, fiziku nis nga parimi: ka fuqi nër trupa;kimiku nis nga parimi: ka atom e afërsi kimike; matematiku nis nga parimi: ka sasi, ka njësi, ka numur; zoologu nis nga parimi: ka jetë nër ogrnizme; mekaniku nis nga parimi: ka ligj graviteti dhe atrakcjoni; historiani nis nga parimi: e shkuara me të vërtetë nuk ësht por qe me të vërtetë.

Vetëm në besim dhe në moral duam të rrijmë të varur, nuk pranojmë parime, të vërteta të paluajtshme. Dhe ja si cungohen dhe cenohen idealet njerëzore.

Skeptiku nuk asht i denjë për jetën. Ay s’ka të drejtë të rrojë. Systemi i tij ësht ligshti dhe dobësi shpirtërore; po sa që s’ësht leal me veten, nuk ka si të jetë as me të tjerët; po sa që nuk ia mban t’a vendosë parimin dhe pozicionin e vet në jetë, ay ësht si gjymturë jashtë vendit në jetën shoqërore; atij s’i mbeten tjetër veçse dy ekstrema: Ngjitu, ngjitu gjer ku të mundësh; ku mos t’arrish, vraje veten. Pezullimi i skeptikut ësht një turp për ndërgjegjen e tij, ësht një dëm për jetën njerëzore.

Njeriu modern e kuptoi këtë mënyrë.

Provoi t’a vendosë veten në jetë, të nisë prej një parimi të paluajshëm. U mejtua dhe tha: Materja qe gjithmonë dhe ësht çdo gjë: njeriu s’ësht gjë tjetër përveçse një grumbull fuqish lëndore, një rrjedhje fatale e fuqive kimike, fizike e fiziologjike, që, posa vdes njeriu, bëhen të paqena dhe me ‘to bashkë edhe njeriu. Vijmë nga kaosi, do mbarojmë në kaos. Qemë asgjë, do të kethemi n’asgjë!

Mund të jetë kështu puna? Të tëra dija dhe kultura njerëozre do të përfundojë në nji zero, n’asgjë?!

Ndigjoni, zotërinj! Unë me gjithë ju, në themel të këtij parimi, jemi kafshë- le të themi, po të duam, të çvilluara e të përmirësuara- por gjithmonë kafshë, dhe jo si kafshët e tjera, por kafshë të mjera, më të mjera akoma se çdo lloj tjetër, pse kurrën e kurrës nuk do t’arrijmë te ato gjëra për të cilat rrojmë: te e vërteta dhe te mirësia.

Duam të dijmë dhe gënjehemi se dijmë gjë; kurse do të mbarojmë n’asgjë, dija e jonë nuk ka si përfundon në një dishka;kur aftësit t’ona nuk mund t’a kapërcejnë rrethin lëndor- ësht pun’ e kotë- se idealet dhe vlerat shpirtërore, s’kemi se ku t’i vendosim.

Duam të dashurojmë, por s’mund të duam, as s’kemi se ç’farë të duam që të ngopemi me dashuri.

Idealet njerëzore janë për ne vetëm një tym: na nxitin, por nuk na mbushin; na martirizojnë por nuk mund të na bëjnë të lumtur.

Jemi lindur pa qëllim. E filluam jetën n’errësirë, do t’a vijojmë fatalist në një dyluftim dhe puna e jonë do të mbarojë pastaj si fituam si nuk fituam- duke u mbuluar me dhe të zi ne me gjitha përpjekjet t’ona.

Pasi të kemi vënë këto parime, urdhëroni tani, zotërinj, dhe t’i shoshitim problemet e mëdha të jetës njerëzore.

Ka autoritet apo jo? Ku themelohet autoriteti njerëzor, kurse njeriu ësht një maqin’ e rregulluar me fuqi fatale? E pastaj: porsa që jemi të gjithë njerëz, ose të gjithë kafshë, pse të nënshtrohemi? Pse nuk do të leshohemi me të gjitha fuqitë një kundër tjetrit? Kemi parime dhe përpjekje njerëzore apo jo? Cilat janë? Që nga e marrin vlerën e fuqinë? Njeriu a ka detyra? Ç’ësht detyra? Ku themelohet? Ekziston nderi, drejtësia, mirësia, virtyti? Do t’u bindemi më këtyre idealeve? Dhe pse? Do t’a mbajmë fjalën e dhënë, nderin t’onë dhe të familjes? E pse? Cila është arsyeja e funtme? Ku t’a mbështetë? Si t’u përgjigjemi këtyre pyetjeve?

Njeriu i kohës nuk e ka iden-çelës, për të çvilluar këto problema, as nuk do t’a ketë gjersa të jetë i betuar që të mos dalë nga rrethi i lëndës, i dukjes, i interesës dhe i andjes.

Do t’u apë, po, nji çvillim provizor, do të shkojë duke bërë prova, por një përfundim të ngulur as nuk e ka dhënë as nuk do të mund t’a japë kurrë pa të vërtetën e paluejshme.

Dhe ja, sa më tepër që të duam të humbasim nër hypotheza dhe nër theori, duke mos u mbështetur nër parime dhe në siguri, që më tepër do të duam t’a lëmë jetën dhe problemat e saja si një iks i panjohur duke mos ditur se ç’jemi e ç’farë duam. Kriza mendore ësht shuplaka më e madhe në botë.

A ka më hall se të mos dijë njeriu nga t’ia mbajë? A ka si vihet më keq njerëzimi në botë, kur njerëzit janë si kuaj të vendosur në nji grazhd dhe mjer ay të cilit t’i mbarohet tagjia më parë?!

Mehr Licht, dua të shoh më qartë, thesh Goethe-ja, e ky ësht rënkimi i shpirtit tëkohës: duam t’i kuptojmë më mirë problemat e jetës; dhe ja, nonse kemi dituri dhe kulturë, prapë jemi duke i kërkuar.

E dini pse, zotërinj? Dituria ka me të vërtetë fuqi të mrekulluarshme po gjer më një pikë; fuqin’ e dashurisë ajo nuk mund t’a krijojë.



Zotërinj!

Nga shkaku se mendjes i mungoi drita e mjaftueshme dhe sigurimi i nevojshëm nër parime e ideale, edhe zemra e njeriut pësoi ndryshime duke u dobësuar pa masë.

Idet’ e larta, ndjenjat bujare, veprat më të vërtetë fisnike, nuk e prekin më shpirtin e njeriut si më përpara; vërehen, studjohen, po, por vetëm si gjëra të vjetruara, të cilave u ka shkuar koha, tamam sikur të mos vlerin ato më për ne, as ne për ato.

Korrupcjoni e prishi dashurinë aqe sa të vete mendja se nderi dhe dashuria nuk mund të bashkohen më njëri me tjetrin.

Dua t’u bëj t’a prekni me dorë se sa e vërtetë ësht kjo punë. Ka gjë më të shenjtë se familja? Më fisnike se karakteri moral? Me të përzemërt se atdheu? Njeriu modern, nga njëra anë, si i mekanizuar në ndjenja, nga ana tjetër, i mpirë në mendje dhe n’ideale njerëzore, nuk po i ndjen sa duhet rreziket e familjes, që dita me ditën po shtohen, as dobësite morale që tani janë bërë modë edhe në jetën publike, as sulmet, që egoizmi po u a drejton lidhjes dhe bashkimit në dëmin e atdheut.

Në kinema e gazeta, nër përpjekje shoqërore dhe nër raste të jetës së përditshme flitet pa bërë as më të voglën përshtypje, mbi rrezike dhe dobësi familjesh, mbi vepra imorale, dhe mbi tradhti që i bëhen jetës së përbashkët: këto tani u bënë punë të zakonshme, me të cilat kudo që ushqehet jeta morale, shoqërore dhe kombëtare.

Po dashurin’ e vërtetë, kalorin’ e jetës ku do t’a gjejmë? T’a kërkojmë ndofta në gruan moderne, që ësht bërë perperuge (pilivesë), qe krehur e stolisur si një Etera e dikurshme, do të derdhë pudër dhe hijeshi? Që e ndezur nga dëshira të duket e bukur dhe të pëlqehet, nuk bën gjë tjetër veçse provon dashurira dhe ësht gati t’i a falë zemrën më të parit njeri të poshtër, që t’ia kërkojë? Do t’a gjejmë dashurin’ e pastër dhe vigane në burrin e prishur nga interesa, nga feminizma, nga delikatesa? Kulture me të vërtetë do të thotë çvillim, mprehje, zbutje fuqish dhe ndjenjash, por do të thotë edhe naltësim shpirtëror dhe fisnikëri: dhe as kurr nuk do të thotë dobësi. Të mos gënjehet aspak njeriu modern; me komplimenta dhe mënyra tëbukura të të foluri ndofta mund të paraqitet si i mirë, po pa kulturën me të vërtetë shpirtërore kurrë nuk do të jetë ay që dëshëron të paraqitet: njeri me të vërtetë i përsosur.



Gazeta "Standard"


28/01/2010

[Reschen]

E lexova tekstin e shkruajtur per at Anton Harapin nga Ullmar Qvick i cili ka shfrytezuar edhe literature nga autore te tjere shqiptare dhe e vleresoj kohen dhe mundin qe zoti Ullmari rezervoi per te botuar ketu ne forum. Meqe jam shqiptar katolik dhe me koincidon qe zoti Qvick eshte suedez dua te shtoj se ne konferencen e Londres Suedise ju dha mundesia qe ta kishte Shqiperine si protektorat dhe shteti suedez nuk pranoi, kjo per arsye qe nuk i di.
Vete jetoj ne Suedi dhe kam respekt per gjithshka ne ate vend pasi neqoftese ne Shqiperi dhe Greqi isha shume i dobet ose zero per te kuptuar realitete historike dhe aktuale, Suedia me dha shansin te njoh veten por edhe historine e vendit tim edhe pse pafajesisht kam shkelur disa here ne kallo miresine e ketij vendi(Suedise)

[Xhuxhumaku]

Gëzimi nër dhimbje, ja mysteri i jetës!

At Anton Harapi 10/08/2010 12:02:00


Retro/Lideri politik dhe shpirtëror, At Anton Harapi

Ç’m’i thua ti tani, kush do që të jesh, fetar a po afetar, ç’m’i thua kësaj golle (grope) që, sjell jeta me vehte? Si m’i përgjigjesh kësaj ushtime, që duke dalur nga zemra e njeriut, fishk dhe than njomësin e jetës, këput dhe dërmon koncertin e lumtërisë, dhe shenon në ballin e njeriut ato rrulla, që nuk janë tjeter, veçse dëshmitaret e dhëmbjes dhe të mundimit? Pandeh se i shpëton këti ligji duke u munduar që t'a largosh sa më tutje nga mëndja, dhe me atë fjalën e Nastradinit: «bëje, o Perëndi, që të jem n'ëndër», (Bane Zo' anderr!) mund t'i a arrish qëllimit që t'a bësh dhëmbjen të paqënë? Ëndëro si të duash, nuk mund të çqitesh nga lëkura e jote dhe dhëmbja do të të njekë si hieja trupin.

Ti dëshron që të mos ekzistojë ajo gjë qe të mërzit, ti ëndëron që të mos mplakesh, vuan pa masë që t'i shpëtosh vdekjes, dhë ëndëra del e vërtetë (zhgjanderr) kur të t'arrijë sëmundja, kur të të zerë pleqëria dhe kur të të vijë vdekja. Dhe ja e para arsye e dhembjes: pse ëndrën e mbajmë realitet, pse presim prej saj atë që nuk mund të na sjellë; punët t'ona janë dhëmbje, dëshirat t'ona janë dhëmbje, e edhe të mirat e andjet t'ona janë ato që e shtojnë dhëmbjen më tepër. Shkaktarët e parë t'e dhëmbjevet jemi ne, pse e mbajmë jetën një ëndër kurse ajo ësht një realitet.

Edhe këtu duhen fakte. I bije botës dhe shekujvet an' e mb'anë, dhe piqem në dy veta, që si ata dhe kerkush tjetër, kan mundun të gëzojnë dhe t'i thonë jetës a je më e gjatë akoma: Leka i Math e Napoleoni.

Si zotëroi botën, Lekën e gjejmë në Hind, në breg të lumit Gange. Shihe: i bijën lotët pa pushim, qan si fëmia. Po ç'ka ky njeri? ç'i mungon këti që nuk i a këthen dot fjalën kush dhe që e ka botën në dorë? E pyesni dhe me dëshprim do t'u përgjigjet: Tepër e vogël ësht bota për mua; që të përmbushet dëshira e ime, duhet një botë e tërë pa fund dhe pa kufi.

Napoleoni, zotëronjësi i Europës, pushtonjësi i Asisë, ja atje nër bjeshkët e Rusisë, duke u dridhur nga e ftohta me të tërë ushtrin' e vet. Po qëndro, more i gjorë, a nuk sheh se u shojte? Këthehu, sundo dhe gëzohu, se tërë Europa të mjafton dhe të tepron! «Përpara» i thotë vehtes, «përpara» i thotë ushtrisë, «përpara» për të fituar prapë kurora dhe toka të rea. Dhe duke shkuar përpara mbeti prapa; mbaroi.

Brënda nesh ësht një prirje, një inklinacjon drejt një gjëje të pamatur, të pakufi, t'amshuar; nga do që të sillemi, piqemi në kohë, në hapësirë, nër kafshë, nër të mira të kufizuara, dhe kjo pjekje ësht dhëmbje, ësht mundim. Ja se si n'ë natyrën e njeriut shohim një dyluftim të pandarë: një zë, një kushtrim na ngjit drejt idealeve të ngaherëshme, na thotë pa pushim në vesh: njeri, ti nuk je lindur per të vajtur në greminë; ngjitu pra lart; njeriu i shkretë mundohet të ngjitet, por ja se pesha e trupit, koha i a ve priten (ndalimin) amshimit, gjërat e botës e mbajnë për këmbe si zogun, e pengojnë që të mos ngjitet do te ajo që nuk vdes, nuk mbaron, te ajo që ësht e përjetëshme. Kjo dhëmb, dhe ja si heqim dhe vuajmë ne.

Por ësht dhe një arsye tjetër për të cilën dhëmbjet dhe vuajtjet janë një nevojë e natyrës s'onë, një ligj nga i cili nuk përjashtohet njeri.

Marr në dorë më të vjetrin libër të njerëzimit, ku hetoj se dhëmbja trashegohet nga natyra, ësht prova e rëzimit nga lumturia, ndëshkimi i njëfaji.

Njeriu dolli i lumtur nga duarët e Përëndisë, por deshi t'arrinte më lart se sa i përkitte, u rëzua; dhe për 'të fillojnë dhëmbet e vdekja, që nuk do t'i ndahen kurr, brez pas brezi. Njeriu i parë bëri faj, dhe faji i tij solli mbi botë dhembjet dhe vdekjen.

Prralla (gjepura) të vjetra, thonë afetarët, nuk ësht gjë e drejtë që ne të vuajmë nga faji i të tjerëve. Pastaj, si mundi mëkati dhe e keqja e Adamit të na ngjitet me natyrë? ... Po më tregoni ju, si njeriu i parë mundi na japë jetën, dhe une jam gati t'u tregoj si muarmë prej tij trashëgimin, mëkatin dhe mjerimin.

Mua më mjafton dituria dhe besimi: dituria më thotë se omne simile generat sibi simile që shqip e themi me frazën: ç'del nga macja gjuan mij; besimi më thotë, se Adami na humbi dhe Krishti nga ngjalli. Arrsyeja dhe besimi, pra, na thonë se dhëmbjet dhe vdekja janë të domosdoshme për njeriun aqe sa ësht edhe natyra e tij.

Zotërinj!

Ashtu si nuk mund t'i ikim vdekjes ashtu nuk mund t'u ikim as dhëmbjes dhe vuajtjevet. Ashtu siç ësht peshku për not dhe për ujë, ashtu ësht edhe njeriu për punë, për mundim dhe për vdekje.

Tepër pesimist, Pater, dëgjoj duke më thënë shumë nga ju në zemrën e vet, tepër me "sy të zi" e shëkon botën: njeriut i duhet dhënë zemër (kurajo) dhe jo t'a rekllesh në mjerimin e vet! Dhe me të vertetë pamja e kristjanizmit në botë ësht pesimiste, që kurse nk shëkojmë gjë tjetër veçse mëkate, të fyeme (ofendime), aqe sa botën e mbajmë si shkretëtirë dhe njeriut të shkretë nuk i a ndajmë poshtërimin, por gjithmonë duam t'a shohim «me lote në sy»:

Këtu të dua ty afetar, këtu aj ti, që çkëput përpjekjet me Zotin dhe me botën e mbinatyrëshme, i mbyllur si në një kështjell vetëm në rrethin e vogël të kësaj bote, ku ti vetëm për të mos i u dorëzuar Zotit, në këtë luftim që ësht jeta, do që t'i dorëzohesh fatit, exhelit, fuqivet të verbëra të lëndës. Ty, që posa të të mbulojë dheu i zi, do të mbarojë për ty çdo gjë, ty po të pyes ç'vështrim (kuptim) ka dhëmbja, ç'vështrim ka vdeka? Ç'vlerë ka jeta? Ku t'a mvar? Nga ti, filozof raqonalist, secjolog i pa Perëndi, humanist, naturalist, n'emër të të gjithë këtyre njerëzvet, kam të drejt të marr përgjigje,

Ti je pesimist, që ku të më lerë forca, ku të më lërë shëndeti, ku të më lërë miku, kur

të heqin dorë mjekët, kur të mos mundin më ç'të më bëjnë, kur mos të jetë më njeri për mua, më fundos dhe më gremis në mjerimin t'im, duke më thënë: nuk ka Përëndi për ty, digju dhe përvëlohu në mjerimin t'ënd, se s'ka ngushllim për ty, vdis i dëshpëruar, pse nuk ka shpëtim tjetër, por do të mbulojë dheu i zi ty me të gjitha aspiracjonet dhe idealet t'ua! ...

Ti t'i a thajmë lotët shqiptarit, i cili nuk di të këndojë, edhe, kur këndon, më tepër të duket që po qan se po këndon, kaq' e kanë prekun në shpirt vuajtjet e 400 vjetëve, kaqe janë dobësuar shpresat e tija për kohën e arthme!? ...

Si m'a ngushullon, dhe me ç'gjë m'i ep zemër ati baba, të cilit nuk i mjafton mundimi i krahve as djersa e ballit për t'i ushqyer foshnjat e njoma që kërkojnë bukë dhe ngrihen në mëngjes me bark thatë dhe me gojë të rreshkur!? ...

Por, aj këtu se je njeri dhe jo bishë: n'emër të zemrës dhe të ndjenjave t'uaja, aj këtu, afrohu dhe dëgjoj lotët dhe rënkimet e asaj nëne, që mbeti pa thalbin e zemrës, pa

dritën e syvet, pa shpresën e jetës, pa djalin e vetun. A e sheh se po çkallon nga dhëmbja, si përplaset nga mjerimi sa i dhëmbset edhe gurit e drurit? Kujt i bën zemra që t'i a shtojë mjerimin? Kush ësht aqe zemërgur sa të mos e ngushllojë? Dhe ja t'i thua: lotët t'uaj janë të kotë, dhëmbja e jote ësht marrëzi, djali i yt nuk ka vdekur, po ka ngordhur, nuk ësht as më shumë as më pak se një ngordhësirë (coftinë). Mos pandeh se rron akoma në një jetë të re, çire (hiqe) përgjithmonë kujtimin e tij, as mos mendo se ka Perëndi as për 'të as për ty!!!

Në themel të parimevet t'ua ti ke një zemër bishe dhe jo njeriu.

Ti njeriut të dëshpëruar m'i ep helmin (farmaqin) ose revolverin, un' i ap lutjen dhe shpresen; to shqiptarin m'a bën bishë (egërsirë), me atë Uebermensch të Nietzsche-s duke i thënë: i lumtur i forti dhe i mjerë i dobëti, i lumtur ay qi mund, dhe i mjerë ay që nuk di,

dhe m'a çkëput nga nderi, nga morali, nga sjellja njerëzore dhe nga detyra. Ti, duke mos i a gjetur boshtin jetës, më ve parimin shkel dhe shko perpara, që ësht përbuzje, poshtërim

për vehten dhe çkatërim për kolektivitetin.

Për ty mjerimi dhe vdekja janë një nevojë, që fatalisht na ve për fundi, as kanë vlerë as kuptim për ne. Kurse ne kristjant, ne pesimistat, themi se vuajtjet dhe vdekja janë po një nevojë, por janë edhe një dobi, dhe dobi e madhe.

Vështirësit' e jetës në kuptimin e krishterë janë plot vlerë dhe kuptim; asnjëra nuk bije për dhe, nuk vete më kot; ato nuk janë për njeriun një poshtërim por një lartësim; ato nuk janë errësira të pa arsyeshme, por janë mësime që ndritin dhe sjellin mbarëvajtje ato nuk janë të kota, por na rrethojnë me merita; ato, kur i marrim nga dora e Perëndisë, janë fitime dhe jo humbje.

Zotërinj! Ja se ç'gjë nuk mund t'a bluaj me asnjë mënyrë mëndja e disave: Si mund të jetë Zoti i mirë dhe mund t'i durojë të këqiat? Si mund të jetë mbi ne një dorë rregullonjëse, mirëbërëse, atnore, e gjithpushtetëshme dhe të na fundosë në mjerime dhe në pikëllime? Ironi dhe sarkazëm i pashok? Dhëmbjet, vuajtjet, mjerimet janë provë dashurije!? ...

standart