Fillimet e Kinematografisë Shqiptare

[Fiori]

Kinematografia ne Shqiperi u zhvillua mbas vitit '45, nderkohe qe si shfaqje e pare filmike njihet ajo e piktorit Kol Idromenos ne vitin 1912. Filmi me i vjeter me teme shqiptare i xhiruar nga te huajt, eshte "Albania ribelle", xhiruar nga shoqeria italiane "Cines" e Torinos, ne vitin 1909. Ne vitin 1946 u ngrit ndermarrja e pare kinematografike shqiptare. Gjate viteve '70- '80-'90 prodhimi kinematografik shqiptar numuronte ne vit, 14 filma artistike, 40 dokumentare dhe kronikale, 16 filma vizatimore te teknikave te ndryshme. Pas viteve '90, prodhimi i filmit shqiptar ka shenuar renie te ndjeshme.

"Tana", eshte film i pare artistik shqiptar me metrazh te gjate. Prodhim i Kinostudios "Shqiperia e re", realizuar ne vitin '1958. Subjekti i filmit, me teme nga jeta shoqerore e fshatit dhe eshte me skenar te Fatmir Gjates, mbeshtetur ne novelen e tij me te njejtin titull. Regjisor eshte Kristaq Dhamo.

"Qeshim se nuk qajme dot" eshte filmi i pare artistik me metrazh te shkurter, me regjisor, Viktor Stratoberdha, me skenar te Dionis Bubanit. U shfaq per here te pare pas 43 vjetesh, ne vitin 1999, per shkak se regjisori Stratoberdha u denua nga regjimi komunist. Viktor Stratoberdha u lind ne qytetin e Korçës ne vitin 1925.

"Beni ecen vete". Film artistik per femije me regjisore Xhanfise Keko (Artiste e Popullit), prodhim i vitit 1975. Ka fituar cmimin e posacem ne festivalin per femije te Salernos ne Itali ne vitin 1979.

"Zana dhe Miri", eshte filmi i pare vizatimor i prodhuar ne vitin 1975. Me pas filloi prodhimi i filmave me tekniken e vizatimit dhe me vone i filmave me tekniken e kombinuar me sende reale.



Materiali eshte marre nga arkivat shtetërore

[Fiori]

Ketu mund te gjeni titujt e 861 filmave/dokumentareve ne shqip. Disa prej tyre mund ti blini, me te tjerat mund te luani lojra per tituj filmash

Pershendetje

[Shpirt Njeriu]

Filmi hyri në Shqipëri në vitet 1911-12. Shfaqjet e para publike u dhanë në qytetet Shkodër e Korçë. Sallat e para të kinemave si institucione publike u ngritën me iniciativë private pas Luftës I Botërore, në qytetet Vlorë, Korçë, Tiranë, Shkodër, Berat. Filmat e parë u bënë nga të huajt; ata qenë kronika. Kronika e parë për ngjarje të lidhura me Shqipërinë është ajo e lidhur me Kongresin e Manastirit (1908), që sanksionoi Alfabetin e gjuhës shqipe. Gjatë 30 vjetëve pas Shpalljes së Pavarësisë (1912) u xhiruan kryesisht kronika, filma dokumentarë, nga shoqëri të huaja kinematografike të Europës apo SHBA, si dhe nga amatorë. Menjëherë pas Luftës II Botërore u krijua nga shteti Agjencia Shqiptare e Filmave (1945), e cila më pas u shndërrua në Ndërmarrje Shtetërore Kinematografike Shqiptare (1947), kohë kur u bë shtetëzimi i plotë i rrjetit të sallave, importit, dhe prodhimit. Nisi xhirimi i filmave kronikalë dhe në maj 1948 u shfaq kinokronika e parë shqiptare. Në një vend me përqindje të lartë të analfabetizmit në vitet ‘40-’50, shteti i dha rëndësi shtimit të numrit të sallave dhe aparateve lëvizës, si dhe importit të filmave kryesisht nga vendet e Europës Lindore, Franca e Italia. Një etapë të re shënoi ngritja e së parës studio shqiptare të filmave, Kinostudios “Shqipëria e Re” (1952). Përvoja e parë në fushën e filmit artistik qe bashkëprodhimi shqiptaro-sovietik Luftëtari i madh i Shqipërisë – Skënderbeu (1954, regjisor S. Jutkeviç, fitues çmimi në Festivalin Ndërkombëtar të Kanës). Filmat e parë artistikë të kineastëve shqiptarë janë Fëmijët e saj, film i shkurtër, punë diplome (1957, regj. H. Hakani), dhe Tana (1958, regj. K. Dhamo). Vitet ’60 shënojnë prodhimin sistematik të filmit artistik në mesatarisht 1 film në vit, kryesisht me subjekte nga Lufta kundë pushtuesve fashistë e nazistë (1939-44) dhe nga reformat e viteve të para pas Luftës. Bënë filmat e tyre të parë regjisorët e rinj Dh. Anagnosti, V. Gjika, G. Erebara, P. Milkani. Në vitet ’70, me shkurtimin drastik të importit, si rezultat i politikës së izolimit të ndjekur nga shteti në fushën e kulturës,u shenua një rritje të ndjeshme të prodhimit, nga 5-6 filma artsitikë në vit në fillim të periudhës, deri në 8-10, për të arritur në 14 në vitet ’80. U zgjerua gama e zhanreve; u bënë filmat e parë për fëmijë, ku u shqua regj. Xh. Keko, (ndër filmat e saj përmendim Beni ecën vetë, 1975); kinokomedia e parë Kapedani (1972, regj. F. Hoshafi e M. Fejzo); u bënë filma historikë e muzikorë; po zhanri më i pëlqyer mbeti filmi dramatik. Krahas të tjerëve bënë filma një brez i ri regjisorësh, R. Ljarja, S. Kumbaro, I. Muçaj, K. Mitro, E. Mysliu. Nisi prodhimin e filmave artistikë edhe TV Shqiptar ( Udha e shkronjave, 1978, regj. V. Prifti). Në fund të periudhës dhe sidomos në vitet ’80 filmi artsitik shqiptar trajtoi më shumë aktualitetin si dhe ngjarje e personazhe para Luftës II Botërore. Në ekran u afirmuan regjisorë të tjerë me filma si Ballë për ballë (1979, regj. K. Çashku e P. Milkani), Dora e ngrohtë (1983, regj. K. Çashku), Agimet e stinës së madhe (1981, regj. A. Minga), Kohë e largët (1983, regj. S. Pecani), Tela për violinë (1987, regj. B. Kapexhiu), etj. Në vitet ‘70-’80 prodhimi i filmave dokumentarë u stabilizua në rreth 20-40 në vit, dhe pati tipare të thella propagandistike, po edhe kulturore; lindi filmi vizatimor shqiptar me filmin Zana dhe Miri (1975, realizues V. Droboniku e T. Vaso), i cili arriti deri në 16 filma në vit. Krijimtaria kinematografike, e përqendruar në një kinostudio dhe në TV Shqiptar, qe fryt i bashkëpunimit të organizuar nga shteti mes kineastëve, regjisorëve të të gjitha brezave, shkrimtarëve, piktorëve, kompozitorëve, aktorëve, dhe industrisë kinematografike. Deri më 1990, nga rreth 200 filma artistikë 80 janë ekranizime nga letërsia shqiptare. Në fund të viteve ’80 në Shqipëri kishte 450 salla kinemaje e kinema lëvizëse. Por baza industriale e teknike në këtë periudhë erdhi duke u vjetëruar. Në vitet ’90, me ndryshimin e sistemit shoqëror, u bënë reforma të thella.Kinostudioja e dikurshme u nda në disa studio, dhe filmat tani prodhohen kryesisht nga shtëpi filmike private (kryesisht regjisorë të kinostudios së mëparshme) në bashkëpunim me Qendrën Kombëtare të Kinematografisë (QKK), të ngritur në mesin e viteve ’90, dhe me producentë të huaj. QKK është qendër e re e administrimit të filmit në Shqipëri, që ka dhënë tashmë rezultatet e para; aktualisht prodhimi kinematografik kryhet në bazë të Ligjit për Kinematografinë, mjaft i diskutuar nga kineastët. Shkollimi i kineastëve shqiptarë nisi në vitet ’50 në vendet e Europës Lindore; më pas, me ndonjë përjashtim të rrallë, nuk u bë më jashtë vendit, por brenda vendit, në Institutin e Lartë të Arteve, Tiranë, ose me specializime në Kinostudio. Kritika dhe studimet për kinemanë u zhvilluan disi krahas rritjes së prodhimit, kryesisht nga vetë kineastët apo nga gazetarë. Revistë e posaçme ka qenë në vitet ’80 Skena dhe Ekrani, e cila pushoi së botuari në fillim të viteve ’90. Në Qendrën e Studimeve të Artit të Akademisë së Shkencave historia e kinemasë shqiptare studiohet në një departament të veçantë. Deri në fillim të viteve ’90 kineastët kanë qenë të organizuar në Lidhjen e Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë; më pas ata u veçuan dhe formuan Shoqatën e Kineastëve Shqiptarë. Arkivi Shtetëror i Filmit, dikur departament i Kinostudios “Shqipëria e Re”, në vitet ’90 u bë institucion më vete. Është anëtar i Federatës Ndërkombëtare të Arkivave të Filmit. Që prej vitit 1976 në Shqipëri janë organizuar Festivale Kombëtare të Filmit, në fillim një herë në dy vjet për të gjithë filmat, e më pas në mënyrë alternative, një vit për filmin artistik, e një vit për filmin dokumentar e vizatimor. Në vitet ’90 festivalet janë organizuar një herë në pesë vjet. I fundit, Festivali XI – prill 2000, mblodhi gjithë prodhimin e pesë vjetëve, 10 filma artistikë, 27 dokumentarë, 14 vizatimorë. Në prodhimin e viteve ’90 vazhdon të ndjehet tipari i thellë social, preokupimi i artistëve për problemet e shoqërisë, në veçanti të lidhura me dukuritë e reja të periudhës së tranzicionit. Një numër filmash kanë stigmatizuar totalitarizmin. Në këtë festival, për herë të parë u shfaqën prodhime të kineastëve shqiptarë nga trevat e Kosovës, Maqedonisë dhe Malit të Zi. Në dy festivalet e fundit (1995, 2000), përveç çmimeve të tjera, u dhanë edhe çmime të karierës, të cilat u fituan nga regjisorët Dh. Anagnosti e K. Dhamo, e nga aktorët K. Roshi e S. Pitarka. Sot kinemaja shqiptare përjeton një periudhë të vështirë tranzicioni e përshtatjeje me ekonominë e tregut. Përveç rënies së prodhimit ne sasi edhe rrjeti i sallave të kinemave ka zbritur ndjeshem, dhe vetëm kohët e fundit jane bere dhe po bëhen përpjekje për ngritje sallash të reja bashkëkohore si kinemaja “MILLENIUM” ne Tirane dhe nje tjeter ne Elbasan. Nga ana tjetër, forcat krijuese janë të shumta dhe entuziaste, të çliruara nga trysnia etatiste, totalitare, dhe ekonomike e përqendruar, si dhe me iniciativë private përherë në rritje. Mund te thuhet se kinemaja shqiptare sot ndodhet midis nostalgjisë së një kinemaje kombëtare, të lindur e zhvilluar në kushte të caktuara.

[ChuChu]

Filmi shqiptar.... nga detyrat deri te ekzsitencializmi

Nga Violeta Murati


Rruga e gjatë e identitetit të filmit shqiptar - Historia e kinematografisë në 11-të festivale të filmit, histori e veprave filmike dhe njerëzve të filmit


Lajmet e bujshme të Festivalit të Filmit në Kanë, Venecia, Berlin, Moskë ose Festivali ballkanik i Sofjes dhe i Selanikut...mbeteshin larg për shqiptarët. Vetëm në vitin 1957 filmi shqiptar do të tentonte drejt maratonës së xhirimit. U deshën afro njëzet vite, më pas, për t'u shkëputur nga "miti i monofilmit", madje të guxohej edhe më tepër. Studio e filmit "Shqipëria sot", e krijuar në vitin 1953 si producent shtetin, arriti të krijonte në vitet '70 një ritmikë prodhimi. Dalëngadalë po lindnin yjet e filmit shqiptar. Në vitin 1976, mbi bazën e këtyre prurjeve të prodhimeve filmike u arrit të ngrihej Festivali i Parë i Filmit....

Festivali i gëzimit dhe i detyrës
Festivali i parë (5-11 Prill 1976)- Hysen Hakani, Viktor Stratobërdha, Kristaq Dhamo, Dhimitër Anagnosti e deri te Xhanfise Keko përbënin plejadën e parë të kineastëve. Festivali i parë i filmit vjen pas goditjeve që ka marrë jeta kulturore shqiptare në të gjithë fushat. "Në fillim të verës" dhe "Beni ecën vetë" janë fituesit e parë. "Për të realizuar një film mjaftonte që të vihej njeriu i fokusuar në ekran në detyrën që i takon. Janë detyra karshi atdheut, shoqërisë, familjes,bashkëshortit, punës, fëmijëve etj. Kineastët duket sikur gëzohen me gjithë periudhat e gjata të pauzave dhe të anktheve", shkruan drejtoresha e Arkivit të Filmit Natasha Lako.
Festivali dhe serioziteti
Festivali i dytë (16-23prill 1977)-ravijëzon temën kryesore të viteve '70 atë të Luftës së Dytë Botërore. Heroizmi masiv, qëndresa, ngritja kundër shtypjes dhe shfrytëzimit të treguar përmes pushtimit janë tema që vazhdojnë të mbajnë ekranin. Festivali në të vërtetë kthehet në tentativë serioze, vlerësimi dhe nxitjeje. Prej këtij festivali spikatin filmi "Lulëkuqe mbi mure" si dhe virtuoziteti i aktores Violeta Manushi në filmin "Zonja nga qyteti".
Festivali i identitetit filmik
Me festivalin e tretë ( 21-28prill '79) zgjerohet identiteti filmik dhe këndvështrimi i kineastëve nga "koha jonë" në kohën e të tjerëve ose kohën tjetër. Regjisorët bëhen mjeshtra të skenave masive dhe hyjnë në galeri personazhesh. Po lind plejada tjetër e aktorëve të mëdhenj si Sandër Prosi dhe Bujar Lako në filmat "Udha e shkronjave" dhe "Gjeneral gramafon".
Festival i individualiteteve regjisoriale
Në këtë festival (20-26prill '81) flitet për një gjuhë tjetër shprehëse. Gëzim Erebara, Piro Melkani, Muharrem Fejzo, Ibrahim Muça, Kristaq Mitro sjellin koncepte mjaft individuale të filmit. Po kështu edhe Saimir Kumbaro, arrin spontanitet të plotë, Rikard Larja bën provën e tij metaforike. Mevlan Shanaj i vë rëndësi marrdhënieve psikologjike si dhe bie në sy aktorizimi i Niko Kanxharit. Fitues i kupës është Viktor Gjika dhe Dhimitër Anagnosti. Por triumfojnë dhe regjisori Kujtim Çashku dhe Pirro Melkani.

Festival i të papriturave
Në festivalin e katërt (19-23 prill '83) filmat i kishin kaluar sprovat në ekran dhe u cilësua si festivali të papriturave. E papritura ishte për filmin fitues, i cili mund të merrej vesh dhe s'mund të merrej vesh pas mbledhjes së jurisë. Megjithëse konkuruan filma me tema të mëdha çuditërisht kupën e fitoi "Njeriu i mirë" që i kthehej botës së brendshme të njeriut të ditës. Ishte regjia e I. Muçës dhe K.Mitros.
Festivali i publikut
Festivali (1-5 tetor '85) zhvendoset për në vjeshtë për shkak të vdekjes së Enver Hoxhës. "Filmi "Dora e ngrohtë", me regji të Kujtim Çashkut, bëhet i pari film shqiptar që mbulon shpenzimet e prodhimit për nga numri i spektatorëve. Pas temave të mëdha fillojnë e hyjnë edhe mëkatet e vogla njerëzore. Regjisorët fillojnë drejtohen për nga filmat autor duke shpallur pavarsinë e tyre.
Festivali i bukurisë femërore
Në festivalin e tetë (18-22 prill '89) shpërthen bukuria femërore. Aktorja e parë filmit Tinka Kurti vë shaminë e nënës. Margarita bën role të ndryshme dhe Roza Anagnosti ka triumfuar tashmë. Marjeta Ljarja mbetet aktore e ekranit. Por fillon konkurenca mes aktoreve të reja si Ansa Markajani, Eva Alikaj, Rajmonda Bulku, Elvira Diamanti, Matilda Makoçi për të arritur tek Liuza Xhuvani. Fitues janë filmat "Flutura në kabinën time" me protagoniste Luiza Xhuvanin e regji të Vladimir Priftit dhe "Rrethi i kujtesës" në kryerol Marjeta Ljarja me regji të Esat Musliut.
Festivali i ankthit shoqëror
Ky festival (12-17 nëntor 1991) fikson krijime që mbeten në fondin e artë.Viti '91 shënon kapërcimin e
Kinematografisë shqiptarenë një etapë tjetër për pasojë të ndryshimeve politike. Shenja të një lirie të re synon të pushtojë ekranin. Fiton filmi "Balada e Kurbinit" nga Kujtim Çashku dhe "Fletë të bardha" nga Mevlan Shanaj.
Festivali i euforisë
Festivali i dhjetë (10-13 maj '95) i përgjigjet euforisë së shkatërrimit të kinemave duke u zhvilluar në Pallatin e Kongreseve si dhe përkon me euforinë e firmave piramidale. Për herë të parë ndryshon cilësia e fotografive, mbizotërojnë ngjyrat, fillojnë shprehitë e para të një spektatori elegant të cilit ka filluar ti shuhet kureshtja filmike, pasi ka parë shumë kanale televizive. Në garë mbeten regjisorët e brezit të katërt. Duket sikur ky festival është një celebrim fitoresh abstrakte. Temat shqetësuese bëhen gjithnjë e më tepër individuale. Ka filluar larmia e plotë individuale. Fitojnë filmat "Dashuria e fundit" me regji të Gjergj Xhuvanit dhe "Vdekja e kalit" me regji të Saimir Kumbaros.
Festivali i bisedës me vehten
Takimi në këtë festival (23-27 prill 2000) kërkonte edhe më tepër. Njeriu kërkontë dijë deri në ç'pikë alternohen shqetësimet, tezat dhe hipotezat e tij me krijuesit. Këtë herë në kinema "Millenium" ku bota e filmit shqiptar ishte hapur me të ato të huaj. Ishin katër filma në bashkëprodhim me producentë të huaj. "Nëpër gazeta krahas artikujve të shumtë politikë kanë filluar të botohen lajme bulevardeske që u ngjasin serive televizive. Po jepen të gjitha shenjat se njerëzit kanë nevojë të shohin në ekran vehten etyre". Por asnjë mendim kritik nuk shfaqet në shtyp. Fitojnë filmat "Kolonel Bunker" nga Kujtim Çashku dhe "Bolero" nga Besnik Bisha.

@SPEKTRI

[Brari]

Filmi Shqiptar ka dy vlera.

1-qe Shqiptari meson te perdore tekniken e Kinemase e aktori perdredhjen para Kameres.

2- Qe kamera ka fiksuar ne shiritin filmik Njerzit dhe Natyren e kjo perben vlere dokumentare.

Sa per vlera artistike apo morale apo edukative apo dramatike etj..etj as qe mund te behet fjale.

Krejt Filmi artistik e dokumentar Shqiptar eshte nje mizeri genjeshtrash e hipokrizish pa fund.
Shkurt nje industri anakronike e mashtrimit ka qene krejt kinematografia Ppsh-eiste.

[My_Soul]

Na moreeeee "B"..., ketej kuajt....
Mos i fut te gjitha ne nje thes. Ka patur filma shqiptare te mrekullueshem batutat e te cileve i permendim edhe sot.

Ka patur pastaj edhe nga ato qe thua ti, qe kur i shikon te ze anoreksia.

E ke humbur ekuilibrin kohet e fundit. Ti ecje dhe ne maje te telit...

[Pellazgu]

Unë ende nuk mund të futem tek thinjoshët, por për të kujtuar periudhën socialiste në shqipëri kam më shumë se sa brezi i sotshëm do të ketë të kujtojë në vitet që do të vijnë. Kjo për sa u përket filmave shqiptarë. Ah, po qe për teledrama të huaja, tashmë ka edhe të dubluara në shqip. Pse jo?! Ka tema që trajtojnë problemet e Meksikës, Portugalisë, Rumanisë e të kujt jo, përveçse jo ato të .Shqipërisë. Me trajtimin e çshtjeve shqiptare në film merren italianët nëpërmjet filmit L'America, merret Franca me "Larg barbarëve". Ose, pse të merret njeri me trajtim temash në filma? Jeta jonë është një film i vërtetë, i përditshëm.
Ja për shembull: Është për ta bërë film më vehte historinë e filmit shqiptar të pas '90-ave. Çu bë vallë me filmat Kolonel Bunker, Funeral Biznes, Tirana viti zero e një numër edhepse i vogël filmash të prodhuar nga kineastët tanë pas ndërrimit të sistemeve nga socialistë në legen materniteti, ato ende nuk janë shikuar nga Shqiptarët. Vjen Kujtim Çashku e çfaq filmin Tirana viti zero në Nju Jork por kurrësisi nuk çfaqet në Tiranë. Po Kolonel Bunkeri, mos vallë përmban vetëm rrenat me bisht për Enverin. S'do të habitesha sikur ta shihnja që kjo që thashë të ishte e vërtetë. Pse nuk rigjallërohet kinemaja shqiptare, se i kanë bërë edhe Millenium tani, me ekran të gjërë? Lexo titullin pse!

[adis68]

Filma shqiptare ne DVD mund te gjeni ne kete adrese:
http://stores.ebay.com/ALBANIAN-VIDEO

[xhonxhofuri]

Mire historin e filmave e mesuam po pse nuk behen me filma shqiptar kete me thoni ju :P

[CEZARND]

HISTORIA E KINEMATOGRAFIS SHQIPETARE FILLON ME VELLEZRIT JANAQ DHE MILTO MANAKI JANAQI (1878-1954) MILTO (1880-1964) LINDUR NE NJE FSHAT SHQIPETAR AVDELA (KONICA -GREEQI)
Biography for
Janaki Manaki

Mini biography
The creative work of the brothers Janaqi (1878-1954) and Milto (1880-1964) Manaki, the first cameramen on the Balkans, is undoubtedly rich and significant. The cinematographic history of Albania and Macedonia started with them, marking its most important basic values. The Manaki Brothers were born in a small Albanian village Avdela near the town Grevena (Konica area-Greece). They started to work together in 1898. During this time Janaqi was a drawing professor in the high school in Yanina, where he opened his photo studio and had his younger brother Milto study photography. In 1904, the Manaki brothers decided to live in Manastir, so that was Milto's "last stop", because in that period Manastir was an important political, economic and cultural center for the Balkans. In 1905 they moved their studio to Manastir and opened their well known "Studio for art photography". He later returned to London and bought a camera from the Charles Urban Trading Co. It was the 300th camera from the "Bioscope" series, thus with that famous Camera 300 started the life of the Albanian and Macedonian cinematography on the Balkans.


--------------------------------------------------------------------------------