I miri, i keqi dhe i shëmtuari - Hollbruk&Kushner

[Diabolis]

I miri, i keqi dhe i shëmtuari

Nga Riçard Hollbruk
Dhe Bernard Kushner
The Good, the Bad, and the Ugly (The wall street journal – 9 Tetor 2003)

Disa vjet më parë, në mes të viteve 1990, SH.B.A. dhe Europa hynë në një përpjekje të fortë, sikurse të vonuar, të merreshin me problemin strategjik dhe politik me më presion që përballej atëhere Europa – shpërbërja e Jugosllavisë. Se kjo ngjarje u shoqërua nga krimet e luftës më të tmerrshme në Europë që nga koha e Holokaustit, dhe gjithashtu se shfaqte kërcënim për stabilitetin e pjesës tjetër të Europës e bëri përfshirjen amerikane thelbësore, ndonse vonesat, nga 1991-95, ishin tragjike dhe të panevojshme.
Ndërhyrja me në krye Amerikën, e mbështetur fuqimisht nga Franca dhe Britania, mbaroi luftën në Bosnjë – mbas një lufte nga ajri të shkurtër por intensive të NATO-s Sërbët u detyruan në tavolinën e negociatave që rezultoi me Marveshjen e Paqes së Dejtonit, firmuar në 21 Nëntor 1995. Ndërhyrja e dytë e NATO-s gati katër vjet më pas, rezultoi në çlirimin e Kosovës nga shtypja Sërbe, por la krahinën dërrmuesisht Shqiptare – me statusin e saj final ende të papërcaktuar – nën kontrollin e përkohshëm të OKB. Të dyja Bosnja dhe Kosova u gjenden me vendosjen e trupave të shumta efektive të NATO-s të përcaktuara për mbajtjen e sigurimit ndërsa proçesi politik shkon përpara.
Nëse gjithë kjo tani duket si histori antike- shekull i kaluar, ndodhi të para 9/11- kujtoni se vetëm pak vite me parë kjo luftë ishte historia me e madhe në botë, duke tërhequr njëkohësisht gazetarët dhe diplomatët të cilët tani fokusojnë vëmendjen e tyre në Irak dhe Afganistan. Por ndërsa bota ndëroi nga këto njëherë e njëkohë çështje të faqeve kryesore, ato nuk ikën, dhe një vizitë në rajon sot nuk është e vlefshme vetëm për të drejtën e saj, ajo ndriçon në sfidat në Irak dhe Afganistan po aq mirë.

* * *

Të tilla mendime na sollën ne – një ish negociator në Bosnjë dhe Kosovë, dhe një ish kryembikqyrës të OKB në Kosovë- përsëri në rajon për një vizitë, mbas një mungese prej tre vjetësh, për të parë si po ja çojmë.
Përgjigjia e shpejtë është: Bosnja po shkon më mirë se sa pritet ndonse ka probleme masive; Kosova, një fletë raporti e paplotë sepse statusi i saj final fatkeqsisht akoma nuk është adresuar; dhe Sërbia – vendi nga gjithë kjo filloi – ngadalë ka filluar të zgjohet në realitetet e Europës moderne.
Bosnja tetë vjet mbas Dejtonit po shfaq shënja të pagabueshme se, nëse komuniteti ndërkombëtar i sheh ato drejt, ky vend i tortutuar mund të jetë në gjendje të bashkojë vetveten bashkarisht. Ndërsa politikanët e vjetër ende i shohin ngjarjet në terma etnike, shumë prej të rinjve duket se duan të kthehen në ditët kur, si një grua e re na tha ne, “Ju nuk e dinit nëse ishit Sërb, Musliman, apo Kroat.” Idealiste? Mbase, por Bosnja ka bërë më shumë përmirësim se pothuaj çdo predikim nga shumë cinikë në kohën e Dejtonit. Mbi një milion refugjatë janë kthyer në shtëpitë e tyre, dhe – treguesi më i rëndësishëm – 400,000 prej tyre janë kthyer në zona ku ata janë minoritet. Kjo ishte gjithmonë testi kyç, dhe kjo statistike për tu çuditur flet për vetveten. Njëlloj e rëndësishme, në një kohë kur forcat e Koalicionit në Irak po sulmohen mesatarisht rreth 10 herë në ditë, dhe vriten në një shkallë shqetësuese, në tetë vjet që nga Dejtoni këtu nuk ka patur asnjë – përsërit, asnjë viktimë, të vrarë a të plagosur, në forcën e udhëhequr nga NATO-ja. (Në kontrast me mbi 70 ushtarë Francezë të vrarë në Bosnjë gjatë fazës të tmerrshme të paqeruajtjes së OKB prej 1991-95.)
Problemt e Bosnjës nuk duhen nënvlerësuar. Ekonomia është e vakët, papunësia e lartë dhe një përqindje e papranueshme e GDP-së kombëtare – mbi 60% - është në sektorin shtetëror, e cila është një liçensë vjedhjeje për partitë politike keqas të korruptuara që dominojnë sektorin publik vigan. Gjithashtu, Marrveshja e Dejtonit la një shtet me tre ushtri, secila e bazuar etnikisht, dhe vetëm tani komuniteti ndërkombëtar, drejtuar me zotësi dhe fuqishëm nga Përfaqsuesi i Lartë Lordi Pedi Ashdoun, ka ardhur me një plan për të zgjidhur këtë çështje; një vend të mos ketë tre ushtri. Forcat e NATO-s nuk do jenë të gatshme të largohen përderisa kjo çëshjte të zgjidhet. Dhe Radovan Karaxhixh dhe Ratko Mladiç – Sadam Huseini dhe Osama Bin Ladeni i Europës – janë akoma në lirim. Dështimi për tu kapaur ata përgjatë tetë vjetëve i ka bërë të kushtueshme përpjekjet për të ndërtuar një vend të ri mbas një lufte të tmerrshme.
Por, edhe pse me një punë vigane përpara, Bosnja me arsye mund të përshkruhet si një histori suksesi. Kjo gotë nuk është më gjysëm plot apo gjysëm bosh; ajo ka tre të katërtat e mbushura. Çështja e vetme më e madhe që duhet kaluar është të mbarohet puna, jo të largohet prej saj kur fundi duket me sy. Në këtë shikim, është shqetësuese të dëgjosh fjalë se Uashingtoni dëshiron të tërheqë 1700 trupat e mbetura në Bosnjë. Pa rëndësi sa shtypës është nevoja për forcat e SHBA në Irak apo Afganistan, kjo prezecë e vogël por shumë e rëndësishme nuk duhet të tërhiqet parakohe. Presidenti Bush dhe Sekretari Puell ju premtuan përsëritshëm Europianëve, që bëjnë ngarkesën e forcave në Bosnjë (dhe në Kosovë), se “Ne erdhëm bashkë, dhe ne do të largohemi bashkë.” Ky premtim duhet mbajtur.
Për të shtuar, Lordi Ashdoun po lëviz shumë shpejt, sipas shikimit tonë, të kthejë Zyrën e Përfaqsuesit të Lartë, që ai drejton, në një Zyrë të Përfaqusesit të Bashkimit Europian. Një aksion i tillë, që ai shpreson ta kompletojë në fillim të 2005, mund të rezultojë me mbarimin e mbështetjes së Kongresit Amerikan për Bosnjën, dhe sigurisht do të dërgojë sinjal të gabuar në popullin e rajonit, se Amerikanët po tërhiqen.
Ne nxisim Europën dhe Uashingtonin të mos prishin partneritetin që ka punuar aq mirë në Bosnjë.
Nëse Bosnja është dhe e lirë dhe e pavarur, Kosova është vetëm e lirë. Dhe për sa kohë statusi i saj final është lënë i papërcaktuar, komuniteti ndërkombëtar, i përfaqsuar nga NATO-ja për sigurimin dhe OKB si administratore civile, duket kanë ngecur. Nëse u shtangëm të kënaqur nga Bosnja, ishim të papërgatitur për sa pak përparim ishte bërë në Kosovë në lidhje me dy çëshjte për tu kaluar: kthimin e pushtetit popullit të Kosovës, dhe përcaktimin e statusit të saj final. Ndonse rezoluta qeverisëse e OKB, 1224, flet për “autonomi substanciale” shumë pak është bërë për ti dhënë popullit të Kosovës – mbi 90% Shqiptarë - kontroll mbi punët e tyre të brendshme. Kushdo, përfshi shefin e administartor të OKB Harri Holkeri (ish kryeministër i Finlandës) pranojnë këtë pikë, por ende kjo nuk po ndodh.
Një rrugë e hartuar qartë për vetëqeverisje duhet shtruar përpara me shpejtësi, ashtu si u kërkua nga çdo shqiptar me të cilin ne folëm. Por është çështja dominuese e statusit final që mban trupat dhe OKB të lidhura. Shqiptarët, mbas shekujsh shtypjeje nga Sërbët, janë të vendosur të fitojnë pavarsinë. Ky është një qëllim legjitim, por nëse 20.000 trupat e NATO-s në Kosovë largohen tani, pastrimit etnik në të kundërt ndaj Sërbëve të mbetur do të zerë vend menjëherë, dhe ai do të jetë i përgjakshëm. Do jetë vetëm java e ardhshme, 14 Tetori, ku bisedimet e para midis Shqiptarëve dhe Sërbëve më në fund do të fillojnë, nën kujdesin e OKB në Vjenë – të paktën një vit më vonë se sa ato duhet të kishin filluar, dhe të kufizuara në katër fusha teknike. Megjithatë, kjo është fillimi i diçkaje që do të jetë shumë e rëndësishme, dhe ajo kërkon mbështetje të nivelit të lartë si nga BE dhe nga SHBA.
Në vetë kryeqytetin e Sërbisë, Slobodan Miloshevici, tashmë i shkuar në qelinë e tij të mirështruar në Hagë, nuk vajtohet. Por rrëmuja që ai la pas – një ekonomi e shkatërruar, katër luftra të humbura, dhe ajo që një ministër ju referua si një “shoqëri parapolitike” – më së shumti shtypte çdo Sërb që ne takuam. Por, atje është fillimi i realizmit - dhe, mbi të gjitha, tronditjet e para të një dëshire prej shumë Sërbëve të largohen prej të shkuarës mitike që i kishte kapur ata, drejt një të ardhmeje në të cilën Brukseli, dhe jo Kosova, është qëllimi. Është e qartë: Sërbia nuk mund ti ketë të dyja dhe Kosovën dhe Europën – dhe qëkur ata nuk mund ta marrin përsëri Kosovën në asnjë mënyrë, ata do fillojnë ti përballen realitetit. Pak Sërbe guxojnë ta thonë këtë në publik, por ata e dinë se Kosovën e humbën. Ata janë, në fakt, vërtet duke pritur nga bota e jashtme - BE, SHBA, dhe OKB, të mbarojë punën që nisi me luftën e 1999. Vonesat burokratike dhe politike në tre vitet e fundit janë ta pafata, por nuk është ende vonë ta çosh këtë anije me kryet në drejtimin e duhur.

* * *

Suksesi në Ballkan, dhe akoma më shumë problemet shtypëse në Irak dhe Afganistan, kërkojnë atë lloj bashkëpunimi transatlantik që eksistonte në pesë vitet e fundit të shekullit të shkuar. Të jemi të qartë, ka pasur argumente pafund përmbi çdo detal të politkës Ballkanike – çështja më e vështirë me të cilën përballej atëhere partneriteti Atlantik. Por ato ishin mosmarrveshje burokratike, të zgjidhura përmes diskutimeve të durueshme, argumentit, dhe merr e jep në secilin nivel deri lart përfshirë dhe vetë kreun. Ne e dimë, ne ishim atje, një Francez dhe një Amerikan që besojnë se një bashkëpunim i tillë nuk është vetëm i mundshëm por i nevojshëm, që besojnë se kur partneriteti Atlantik punon saktësisht, asgjë nuk e ndalon atë.

[dodoni]

Shumë analizë me vend kjo nga ana e Hollbrukut dhe Kushnerit, veçanërisht shprehja se "serbët janë duke pritur nga bota e jashtme-BE, SHBA dhe OKB të mbaroj punën që nisi me luftën e 1999. Prandaj edhe bota e jashtme duhet ta mbaroj punën sa më shpejt dhe problemi dardan të marrë fund njëherë e përgjithmonë.
Pra, çështja e ribashkimit Dardani-Albani tani është një çështje ditësh.
Tung

[Arb]

Postuar më parë nga dodoni

Pra, çështja e ribashkimit Dardani-Albani tani është një çështje ditësh.

Cfare ka lidhje kjo fjali me analizen e mesiperme? Apo veq te 24/7 e permend, shkruan, dhe lexon kete fjali.

[dodoni]

Mos keni gjë kundër juve?
Kjo ka lidhje me analizën në fjalë sepse po në këtë analizë jipen faktet që serbia nuk ka asnjë të drejtë në Dardani dhe shqiptaro-dardansat kanë të drejtë të bëjnë ç'të dojnë me tokën e tyre, e ajo çfarë shqiptaro-dardansat duan është ribashkimi Dardani-Albani, realizimi i së cilës është çështje ditësh.
Nuk kam dëshirë ta luaj këtu rolin e interpretatorit të analizave edhe pse për leksione kam një vullnet të pakrahasueshëm, por nga kokëtrashësia e këtij tipit këtu më lart, mu desht ta bëjë edhe këtë.
Tung

[Albo]

Shkrimi eshte realist dhe te dy kane dale ne perfundimin se shqiptaret nuk presin me tu "dhurohet" pavaresia nga komuniteti nderkombetar, por tu njihet ajo pavaresi qe kane 4 vjet qe jetojne.

Sovraniteti i nje vendi fitohet me dy hapa a) shpallja e pavaresise b) njohja e saj nga komuniteti nderkombetar. Pavaresine shqiptaret mund ta shpallin dhe vete ne kuvendin e tyre, ajo qe ata kane nevoje eshte njohja e kesaj pavaresie nga komuniteti nderkombetar.

Kosova eshte tashme jo vetem jashte kontrollit te Serbise por edhe jashte diktatit nderkombetar. Vonesa ne njohjen e statusit perfundimtar mban peng zhvillimin e Kosoves dhe rrit tensionin ne rradhet e shqiptareve qe kane 4 vjet qe presin diten e festimit te shpalljes se pavaresine.

Jemi ne pritje te nje 28 nendori te trete.