Sistemi i Sigutrimeve ne Shqiperi

[ganoid]

Si mund të zgjidhen krizat e pensioneve?

Krizat në skemat e pensioneve të vendeve europiane nuk duan të largohen. Qeveritë duhet të bëjnë më shumë dhe votuesit duhet të pranojnë ndryshimet


Kohët e fundit Europa po dëshmon për një lëvizje ekonomike e sociale të ngadaltë të parashikueshme në historinë e saj.
Ndërkohë që prirjet ekonomike filluan të rriteshin shumë shpejt gjatë gjysmës së dytë të shekullit të 20-të, fondi i sistemit të pensioneve shtetërore filloi të binte çdo ditë. Në Europë ekziston skema “paguaj dhe ik” (pay-as-you go) që detyron punëtorët e sotëm të paguajnë për brezin tashmë në pension. Por kjo skemë ka filluar të keqadministrohet gjatë dy dekadave të fundit. Norma aktuale punëtor/pensionist ka rënë në të gjithë Europën në rreth 3 punëtorë për çdo pensionist dhe pritet të bierë edhe më shumë gjatë këtyre 30 viteve në 3 punëtorë për çdo dy pensionistë. Për të kapërcyer këto kriza qeveritë europiane kanë ndërmarrë disa reforma të cilat duket se e zgjidhin disi problemin. Një reformë të tillë ka ndërmarë edhe Silvio Berluskoni në Itali. Kjo reformë e pensioneve do të ketë efektin e saj deri në vitin 2008. Berluskoni po vendos skemën e ashtuquajtur “pensione zotërinjsh”, e cila lejon punëtorët të dalin në pension në moshën 57-vjeçare në qoftë se kanë punuar për 35 vjet. Në vend që ai ta vinte këtë reformë që gjatë këtij viti, ai do të mundohet që ta shtrijë këtë deri në vitin 2008 duke iu ofruar punëtorëve të cilët do të vazhdojnë të punojnë pas moshës 57-vjeçare një pagesë të majme.
Gjermania është duke diskutuar një rritje të moshës së daljes në pension nga 65 në 67 vjeç midis viteve 2011 dhe 2035, por ky ndryshim i vogël po provokon shumë protesta, megjithëse pritet të realizohet pas vitit 2011.
Franca gjatë vitit të kaluar kaloi në parlament një ligj që detyron punëtorët e sektorit publik të punojnë në administratën shtetërore për aq kohë sa kanë punuar në sektorin privat, në mënyrë që të mund të marrin një pension të plotë shtetëror. Kjo është një reformë e mirëpritur nga të gjithë e cila duhet të kishte ndodhur vite më parë.
Qeveria e Austrisë guxoi që këtë vit të realizonte një reformë edhe më abicioze në fushën e pensioneve, por shpenzimet e Austrisë në pensione janë aq të vogla sa edhe ato të Italisë.
Ka pak mister rreth faktit se pse qeveritë janë treguar kaq frikacake në reformat e skemave të pensioneve. Ndryshimet në skemat publike të pensioneve janë diametralisht të kundërta midis punëtorëve dhe votuesve. Në Francë dhe Itali ndryshimet në skemat e pensioneve kanë rrezikuar shumë qeveritë që kanë qënë në pushtet. Përpjekjet e Berluskonit për reformat në pensionet luajtën një rol kryesor në rënien e mëparshme të qeverisë së tij të vitit 1994. Qeveritë europiane ndyrkohë të cilat përpiqen t’iu shërbejnë votuesve të tyre, do të përballen shumë shpejt me të vërtetën e hidhur që skema e pensioneve shtetërorë nuk do të mjaftojë për pagesat e pensionistëve.
Nuk është herët të themi se këto kriza do të jenë të dhimbshme për të gjithë, ndërkohë që nuk do të ketë më asnjë mjet shpëtimi. Kështu që si votuesit, ashtu edhe qeveritarët duhet të marrin masa urgjente për zgjidhjen e këtij problemi.
Çfarë duhet të bëjnë qeveritë për sistemin e pensioneve?
Së pari, qeveritë duhet të veprojnë me shumë guxim për të reduktuar sistemin e pensioneve publike të formës “pay-as-you-go”. Së dyti, punëtorët qofshin të sektorit privat ose shtetëror duhet të jenë të vetëdijshëm për të paguar sigurimet shoqërore dhe të investojnë paratë e tyre në fondet private të pensioneve. Kështu, ata do të kontribuojnë për zhvillimin e kësaj skeme. Në qoftë se kjo mënyrë nuk funksionon, duhet që skema private e pensioneve të bëhet e detyrueshme me ligj.
Së treti, mosha e daljes në pension duhet të përshkallëzohet, pasi nuk ka kuptim që si ata që punojnë në minierë dhe ata që kanë punuar gjithë jetën në zyrë të dalin në të njëjtën moshë në pension. Shumë shtete europiane duhet të ndërmarin hapa për të rregulluar moshën e daljes në pension, në mënyrë që të bëjnë edhe balancimin midis punëtorëve dhe pensionistëve.
Duke shikuar skemën aktuale të pensioneve publike, premisat janë të pakta. Por politika më e shpejtë dhe më efektive që mund të ndërmerret është rritja e moshës së daljes në pension në sektorin shtetëror.

Mosha e daljes në pension
Gjatë dekadave të fundit mosha e daljes në pension ka rënë ndërkohë që edhe shpresat për një jetë më të mirë janë përkeqësuar. Në qoftë se europianët kërkojnë të mbajnë në funksionim skemat publike të pensioneve, është e qartë se do t’iu duhet të punojnë më gjatë, madje rreth 10 vite më gjatë se tani. Por të punësuarit duhet të jenë të vetëdijshëm se në moshën 60-vjeçare do t’iu duhet të lënë punën dhe të presin të paguhen nga kontributet e atyre që janë më të rinj.
Duke hequr pengesat e skemës aktuale të pensioneve, do t’iu jepet mundësi që edhe gratë të kenë shumë fëmijë, por njëkohësisht të shpërblehen për kohën e barrëlindjes. Kjo do të ndihmojë jo vetëm gjeneratën e ardhshme, por edhe prindërit e tyre për të bërë një jetë më të mirë.
Në qoftë se qeveritarët dhe punëtorët nuk do të mendojnë për brezin e vjetër, atëherë kush do ta bëjë?
Përpjekjet për të rregulluar skemën e pensioneve gjatë viteve të fundit ka sjellë pakënaqësi tek të gjithë punëtorët në Europë. Në 3 qershor të vitit të kaluar qeveria franceze u lëkund vetëm për shkak të protestave të punëtorëve që erdhën si rezultat i reformave në skemën e pensioneve.
Udhëheqësit politikë të Francës dhe Italisë kanë tërhequr menjëherë vendimet e tyre për reformat në pensione sapo kanë parë se ato kërcënonin të paralizonin vendin.
Qeveritë në Europë janë përpjekur gjithashtu t’i inkurajojnë qytetarët e tyre që të investojnë në skemat private të pensioneve. Kjo do të thotë që secili të ruajë një pjesë të të ardhurave të tij gjatë kohës që ai punon në mënyrë që t’i shpenzojë kur të dali në pension. Për shembull në vitin 2003 Suedia detyroi punëtorët e saj që të vendosnin 2.5 për qind të pagës së tyre në një fond individual pensionesh. Po kështu edhe Gjermania detyroi punëtorët e saj që të vendosin një për qind të pagës së tyre në llogarinë e pensioneve.

Fondi privat i pensioneve së shpejti edhe në Shqipëri

Fondi privat i pensioneve mendohet të vihet së shpejti në funksion nga Instituti i Sigurimeve Shoqërore. Kjo skemë mbështetet në parimin e pjesëmarrjes së lirë, pra në mënyrë vullnetare të personave të cilët dëshirojnë të përfshihen në to. Mënyra në të cilën do të operojnë skema e pensioneve suplementare private në Shqipëri do të jetë e tillë ku, përfitimet për të gjithë personat e siguruar do të caktohen në nivlin bazë (në skemën e sigurimit të detyrueshëm shoqëror), sipas kushteve të përcaktuara në të, dhe përfitimet shtesë do të shërbejnë vetëm për ngritjen e nivelit të të ardhurave të tyre. Kjo mënyrë veprimi do të krijojë mundësinë e krijimit të kursimeve dhe formimit të kapitaleve në fushën e sigurimeve shoqërore, si dhe do të rrisë nivelin e të ardhurave të të siguruarve në rastet e ndodhive sociale”.
Fondet e pensioneve mund të krijohen nga punëdhënësit për të punësuarit e punëdhënsit e tyre, të cilët e kanë themeluar atë ose i bashkangjiten atij, si dhe nga një institucion financiar privat, i cili vepron për të gjithë personat fizikë me qëndrim të përhershëm në Shqipëri, duke përfshirë këtu edhe të punësuarit e punëdhënësve që lidhin një kontratë me këtë institucion. Në ligj është përcaktuar një limit personash që duhet të kenë krijuesit për themelimin e fondit privat të pensioneve, kështu punëdhënësit privat të mësipërm e ushtrojnë të drejtën e krijimit të institutit të pensioneve kur kanë jo më pak se 500 të punësuar. Gjithashtu, edhe punëdhënësit e ndërmarrjeve shtetërore jobuxhetore mund të krijojnë ose të aderojnë në një institut privat pensionesh vetëm me autorizim të Këshillit të Ministrave.
Vështirësitë që paraqet krijimi i fondit privat të pensioneve
Fondet private të pensioneve në një mënyrëë apo në një tjetër do të përmirësojnë mbrojtjen nga sigurimet shoqërore të personave të përfshirë në to, megjithëse krijimi i këtij fondi paraqet vështirësitë e veta për arsye të karakterit ligjor, ekonomik dhe psiokologjik të tilla si:
1. Plotësimi i kuadrit nënligjor për fillimin e funksionimit të skemës së sigurimit suplementar privat (krijimi i inspektoriatit si organ licensues dhe mbikëqyrës i fondeve private të pensioneve, krijimit të rregulloreve tip në vazë të të cilave mund të funksionojë një fond privat pensionesh).
2. Mungesa e kushteve të përshtatshme për zbatimin e ligjit si rrjedhojë e stadit të ulët të tregut të kapitaleve në fushën e sigurimeve shoqërore në veçanti
3. Objektivisht janë të paktë ata punëmarrës që kanë besim tek skemat private të pensioneve, pasi ata zotëruesit e kapitaleve nuk e njohin fushën e sigurimeve suplementare private dhe nuk pretendojnë të fusin kapitalet e tyre në një fushë të panjohur
4. Të ardhurat e ulëta të të punësuarve nuk krijojnë mundësinë e krijimit të një rezerve në këto të ardhura për të paguar kontribute shtesë në fondet private të pensioneve me qëllim marrjen e një përfitimi me kushte më të favorshme nga ato të përfitimeve të skemës bazë apo një shtesë mbi pensionet e pleqërisë, familjare dhe invaliditetit.

[honzik]

...

[Anisela]

Mendimi im eshte kye te paguajne ata qe punojne 10%taksa nga te ardhurat e tyre,dhe te shtohet pensioni...Ky eshte modeli qe perdorin gjithe shtetet e botes!!Por ne Shqiperi nuk mund te realizohet se do ishin vetem politikanet qe do paguanin!!!Me respekt Anisela...

[Atila]

Me rritjen e taksave zgjidhet problemi

[ganoid]

Eduard Zaloshnja - 11/02/2004

Një alternativë për financimin e shëndetësisë

Ka ardhur koha që sistemit shëndetësor shqiptar t’i bëhet një remont themelor, pasi nuk ka më kuptim që kujdesi shëndetësor të konsiderohet si një e mirë publike kur ai, në fakt, ofrohet në mënyrë komerciale nga spitale e klinika në dukje shtetërore


Para disa javësh Gencit dhe Skënderit iu qëlloi të operojnë tëmthin në spitalin civil të Tiranës. Dhe pas operacionit, fati e deshi që shtratet t’i kishin ngjitur. Gjatë ditëve që qëndruan në spital, për të shtyrë kohën, nuk lanë muhabet pa bërë. Kështu, Genci tregonte se si kishte ndërtuar një fabrikë të vogël makaronash në Tiranë me paratë që kishte kursyer gjatë emigrimit në Greqi, ndërsa Skënderi tregonte se sa të vështirë e kishte të ushqente familjen me atë copë tokë që kishte në një fshat të Gramshit; Genci tregonte se si ia kishte kaluar kur kishte qenë student në Fakultetin Ekonomik, ndërsa Skënderi tregonte se si kishte mbaruar me shqelma tetëvjeçaren; Genci tregonte se si…, ndërsa Skënderi tregonte se si…
Lista e tregimeve të tyre ishte e gjatë. Dhe sa më poshtë saj të shkoje, aq më të ndryshëm Genci dhe Skënderi do të dukeshin nga njëri-tjetri. Por megjithëse shumë të ndryshëm, ata në një pikë bashkoheshin – të dy ishin të opinionit se kishte ardhur koha që sistemit shëndetësor shqiptar t’i bëhej një remont themelor.
Këtë opinion ata e artikuluan në bisedën që bënë me një specialist të shërbimeve publike ditën e fundit të qëndrimit në spital. Sipas Gencit, nuk kishte më kuptim që kujdesi shëndetësor të konsiderohej si një e mirë publike kur ai, në fakt, ofrohej në mënyrë komerciale nga spitale dhe klinika në dukje shtetërore. Ndërsa Skënderi e parashtroi opinionin e tij me fjalë më të thjeshta. Sipas tij, nuk kishte më kuptim që një fshatar i varfër të paguante 30 mijë lekë për analizat, 15 mijë për Ekon, 300 mijë për kirurgun, 50 mijë për infermieret e sallës së operacionit dhe 50 mijë për atë doktorin që të vë në gjumë.. si quhej ai… tamam, doktori i reanimacionit.
“E pra, – vazhdoi shfryrjen e tij Skënderi, – po t’i mbledhësh çika-çika këto, e po t’i shtosh edhe ato dymijëlekëshat që duhet t’u japësh infermiereve dhe sanitareve sa herë të ndërrojnë plagën apo të pastrojnë, rrumbullakoset si me shaka 500-mijëshi. Dhe 500 mijë, mor vëlla, nuk i thonë pak. Mua m’u desh të shisja dy lopët më të mira dhe të futesha në borxh deri në fyt për t’i bërë bashkë aq para.”
Pasi dëgjoi opinionet e të dyve, specialisti pyeti nëse do të ishte më mirë që të zyrtarizohej komercializimi i klinikave dhe spitaleve shtetërore nëpërmjet dhënies me qira personelit që punon në to. Për Gencin, kjo zgjidhje ishte e natyrshme – nuk kishte më kuptim të pagoje fshehurazi për një shërbim që faktikisht ishte me pagesë. Madje, sipas tij, paralelisht me komercializimin e spitaleve dhe klinikave, do të ishte e natyrshme që të privatizohej edhe Instituti i Sigurimeve të Kujdesit Shëndetësor, si dhe të hapej tregu për kompani të tjera private të sigurimeve të kujdesit shëndetësor.
Ndërkohë që Genci fliste, Skënderi e ndiqte si i hutuar. Kur Genci mbaroi, ai shpërtheu. Komercializim, stërkomercializim nuk dinte ai – atij i duhej të dinte se kush do t’i paguante ato 500-mijëshet që fakir-fukaratë nxirrnin nga xhepi kur bënin operacione si i tyre.
Me mirësjellje specialisti i shërbimeve publike iu përgjigj se skema që sugjeronte Genci, po të zbatohej pa pjesëmarrjen e shtetit, do të rëndonte fshatarët, pensionistët, të papunët dhe nëpunësit e vegjël të administratës publike, të cilët përbëjnë shtresat më të varfra të popullsisë. “Për të shmangur këtë problem social, – vazhdoi ai, – shtetit do t’i duhej të krijonte një fond për blerjen e siguracioneve shëndetësore për shtresat e varfra. Dhe për krijimin e këtij fondi do të shërbenin paratë që sot harxhohen për të mbajtur në këmbë sistemin publik të shëndetësisë, si dhe paratë që do të mblidheshin nga qiratë e spitaleve dhe klinikave.”
Tek dëgjonte me vëmendje, Skënderi i hidhte sytë hërë pas here nga Genci, i cili në fund të shpjegimit të specialistit e pyeti: “Hë, mor Skënder, a e kupton? Në sistemin që sugjeron zotëria, ti dhe të tjerë si ti nuk do të nxirrni më lekë nga xhepi, por vetëm kartën e siguracionit. Dhe për kartat tuaja do të paguajë shteti.” Kur dëgjoi këto fjalë, Skënderit i shkëlqeu fytyra. "Mirë ne të varfrit ia hodhëm me këtë sistem, - iu kthye ai Gencit me buzën në gaz, - po ju të tjerët si do t’ia bëni?"
Në këtë moment ndërhyri përsëri specialisti i shërbimeve publike, i cili shpjegoi se për t'u pajisur e gjithë popullsia e Shqipërisë me karta siguracioni shëndetësor, duhen rreth 3 miliardë lekë në vit ose 1 mijë lekë për frymë. “Aktualisht, – tha ai, – buxheti i shtetit parashikon të shpenzohen 2 miliardë lekë në vit për shëndetësinë. Dhe ky fond do të ishte më se i mjaftueshëm për të paguar siguracionet shëndetësore të njerëzve si ti Skënder. Ndërsa për 1/3 e shqiptarëve që nuk do t’i mbulonte shteti, mund të detyrohen me ligj punëdhënësit të paguajnë 1 mijë lekë në vit për çdo punonjës të tyre. Ndërkohë, qiratë dhe tatimet që personelet e spitaleve dhe klinikave do t'i paguanin shtetit do të mjaftonin për të financuar kujdesin preventiv dhe administratën mbikëqyrëse të shëndetësisë.
Kur dëgjoi fjalët për punëdhënësit, Skënderi ia nguli sytë Gencit me një vështrim që dukej sikur deshte të thoshte "e hëngre ti". Genci, i cili e kapi vështrimin, pasi mbaroi specialisti, iu kthye Skënderit duke i thënë se ai dhe shumë të tjerë si ai nuk do ta kishin problem të paguanin 1 mijë lekë në vit për punonjës. “Vetëm të rregullohet një çikë kjo shëndetësia shqiptare, pa në djall të shkojnë ata njëmijëlekësha”, – shfryu ai.
Më tej Genci tha se ai nuk shpresonte të bëhej ndonjë çudi brenda ditës, por mendonte se sistemi që zotëria sugjeronte do të realizonte tre objektiva: së pari, si rezultat i konkurrencës mjekësia do të ofronte një shërbim më cilësor; së dyti, duke punuar për veten e tyre dhe jo për shtetin, mjekët dhe infermieret nuk do të kërkonin më para nën dorë dhe së treti, duke qenë se pagesat për shërbimet e ofruara nga spitalet, klinikat dhe farmacitë do të bëheshin nga kompanitë private të sigurimeve dhe jo drejtpërdrejt nga shteti, abuzimet financiare do të reduktoheshin ndjeshëm. “Dhe në ndihmë të realizimit të objektivit të fundit, – vazhdoi ai, – do të vinin kartat e reja të identitetit, që planifikohen t'i jepen çdo shqiptari. Ato karta do t’u jepnin mundësinë kompanive private të sigurimit shëndetësor të kontrollonin faturat e klinikave, spitaleve dhe farmacive nëpërmjet numrave unikë identifikues.”
Në mbarim të këtij ligjërimi, Genci i hodhi një vështrim triumfues Skënderit, i cili, pasi vuri buzën në gaz me një djallëzi babaxhane, i tha Gencit se ai zotëria ua kishte mbushur mendjen atyre të dyve, por problemi nuk ishte nëse do t’i mbushej mendja Gencit dhe Skënderit – gjithë puna ishte a do t'i mbushej mendja Fatos Nanos të hiqte nga dora e ministrit të Shëndetësisë ato miliardat... Në vend të përgjigjes Genci vetëm tundi kokën me një shprehje fytyre që dukej sikur thoshte “e di, mor vëlla, e di” apo diçka të ngjashme me të. Ndërkohë, specialisti i shërbimit publik u çua duke i falënderuar për bisedën dhe duke u uruar shërim të shpejtë.

SHENIM: Ngjarja dhe personazhet e mësipërme janë të trilluara. Çdo ngjashmëri me ngjarje apo persona realë do të ishte krejt i rastësishëm.

[ganoid]

Shëndetësi, 5 milionë dollarë për shërbimet shëndetësore të specializuara

Miratohet projektligji për ratifikimin e marrëveshjes ndërmjet qeverisë shqiptare dhe asaj italiane për realizimin e programit për rehabilitimin dhe pajisjen e 5 poliklinikave shëndetësore


Projekti me vlerë 5 milionë dollarë synon përmirësimin e dhënies së shërbimeve shëndetësore të specializuara, si dhe rritjen e kapaciteteve menaxhuese e drejtuesve të klinikave shëndetësore. Në këtë projekt përfshihen poliklinikat e Tiranës (2), poliklinika e Gjirokastrës, e Korçës dhe poliklinika e Peshkopisë. Ndërhyrja në këto pesë poliklinika do të mbulojë një popullsi prej më shumë se 500.000 banorësh.
Projekti parashikon kalimin në disa faza, atë të projektimit, punimet dhe rehabilitimi i godinave, pajisja e tyre me aparaturë biomedikale diagnostikuese dhe materiale konsumi, trajnimin e personelit mjekësor për
mirëpërdorimin dhe mirëmbajtjen e këtyre pajisjeve. Në këtë kuadër u miratua gjithashtu projektligji për ratifikimin e marrëveshjes së kredisë ndërmjet Këshillit të Ministrave të Republikës së Shqipërisë dhe
Bankës Islamike për Zhvillim, për financimin e fazës së dytë të projektit të spitalit të përgjithshëm Durrës.
Kredia prej 7 milionë dollarësh për spitalin e Durrësit
Pas përfundimit me sukses të fazës së parë të ndërtimit të spitalit rajonal të Durrësit dhe vënies së tij në funksionim u nënshkrua marrëveshja me Bankën Islamike për Zhvillim për akordimin e kredisë me një
vlerë prej 7 milionë dollarësh për përfundimin e këtij sistemi spitalor. Ky projekt parashikon ndërtimin e bllokut të shtrimit të spitalit me rreth 170 shtretër dhe rikonstruksionin e përgjithshëm të maternitetit, i cili
aktualisht është mjaft i amortizuar. Në përfundim të kësaj faze parashikohet ndërtimi i një sistemi rajonal spitalor bashkëkohor.