Islami ne trojet iliro-shqiptare gjate shekujve

[INDRITI]

Eshte e pakonceptueshme te argumentosh perhapjen e nje feje duke mos permendur mesimet, ate mbi te cilen ftonte Islami.

Per perhapjen e Islamit ne vendin tone por edhe kudo tjeter, nje rol teper te rendesishem kane luajtur nje sere faktoresh.

Nga keto ne po permendim shkurtimisht vetem disa. Faktorin fetar, shoqeror, politiko-ekonomik,kulturoro-shkencor , moralo-etik etj.





1-Faktori fetar.







Megjithese ky faktor ka edhe meriten me te madhe ne shperndarjen e Islamit neper bote, shohim se ky fatkeqsisht eshte teper i shperfillur net e gjitha analizat qe i jane bere perhapjes se Islamit neper bote.

Perse te Krishteret e shqiperise e braktisen katolicizmin dhe ortodoksone dhe ne vend te tyre ata pranuan alternativen Islame?

Valle cfare ju ofronte shqiptareve kjo alternative e re ?

Shqipetaret e pranuan Islamin se e kuptuan qe ai nuk i mohonte vlerat e besimeve te mepareshme por perkundrazi ai i ngrinte keto vlera ne nje etape te re zhvillimi.

Islami per here te pare solli nje concept te drejte mbi Krijuesin dhe krijesen.Ai nuk e ndan jeten por e kupton ate si te vlefshme dhe e rregullon ne teresi.

Islami nuk jep udhezime vetem per boten e amshuar por eshte rruge e punes dhe aksjonit, program jetesor ne harmoni me ligjet dhe normat e Ligjevenesit.

Islami nepermjet Kuranit dhe tradites profetike ofron rrugezgjedhje per te gjitha nevojat qofshim ato shpirterore apo materiale.

Keto me qarte do te kuptoheshin nese permendim nje nga shprehjet e nje shkencetari Anglez te cilin e kemi marre sipas citimit te Sami Frasherit.:”me te vertete feja Islame eshte fe qe pastron token prej idhujve, ndalon flijimin e njeriut dhe ngrenien e mishit te tij, ju garanton te drejta femrave,kufizon poligamine ne nje kufi te ligjshem e te arsyeshem, forcon lidhjet familjare, robi dhe i roberuari behen nje si anetare te familjes dhe ju hapen shume rruge e dyer per shpetim dhe liri.Moralin e pergjithshem e pastron me forcen e themeleve te veta si:namazi, zekati, nderimi i musafirit dhe siguria e udhetarit.ne zemrat e besimtareve mbjell drejtesi, objektivitet , meshire dhe sinqeritet. Parine e vendit e meson se ka detyra, ashtu sikur i gjithe populli. Themelimin e bashkesise e themelon ne baza te forta e te shendosha. Tiranit i kercenohet me hidherimin e Allahut. I demtuari dhe i varferi vepermire ngushellohen me meshiren, shperblimin dhe lumturine ne boten e Amshueshme.”



Keto miresi jane pjese nga begatite e shumta qe gjithmone e percjellin Islamin prandaj me te drejte edhe historiani tjeter evropjan Stavrijanosi ka pohuar se:’”Feja ka qene faktor i rendesishem per perhapjen e Islamit”



Koncepti i monoteizmit ne Islam eshte i perkryer, ne ndryshim nga kristjanizmi , ne Islam adhurohet nje Zot i vetem dhe nuk i behet rival apo shok.

Ne Islam nuk proklamohen profetet si hyjni ashtu sic proklamohen Jezusi ne krishterim, buda ne budizem dhe Krishna e Ramen e hinduizem.

Ne Islam nuk adhurohen engjujt ashtu sikur adhurohet shpiti I Shenjte ne Kristjanizem.

Islami nuk bente personifikim te atributeve te Zotit me qenie te vecanta hyjnore ashtu sic ben kristjanizmi me personifikimin e Atit , birit dhe shpirtit te shenjte.

Pra ne Islam egzistonte vetem adhurimi i Allahut dhe nuk egzistonte doktrina e trinitetit e cila perdorej ne atributin e tre qenjeve te vecanta hyjnore ne Zotin dhe te vecuara nga njera tjetra: Zoti At, Zoti Bir, Dhe Zoti Shpit I shenjte.

Historikisht dihet se kisha per shkak te nderlikueshmerise se ketij problemi e kishte shpallur trinitetin mister qe duhej te besohej verberisht.

Duke qene ne kete gjendje te rende shpiterore te te krishtereve shfaqet Islami si Alternative, i cili angazhohet per njeshmerine e Zotit,te cliruar nga fantazite mitologjike. Kjo deshmohet qarte ne kuran :” Thuaj Allahu eshte nje. Allahu ashte Ai i Cili i drejtohen krijesat per cdo nevoje. Ai ska lindur ke dhe as nuk eshte i Lindur. Dhe askush nuk I Barabarte me Te.( Ihlas 1-4)



Po ashtu argumente te tjera per njeshmerine e Allahut ne adhurim do te gjejme ne ajetet 163-164 te sures bekareh, ne ajetin 255 etj.

Nje problem tjeter qe ka nxjerre shqetesime per Krishterimin ka qene edhe bireria Hyjnore apo hyjnizimi i Jezusit.

Sipas historise hyjnia e Jezusit eshte nje product i mevoneshem historik.kete e inkuadroi ne radhet e dogmave ne vitin 451 te eres sone koncilli ne kalcedon, ku u kumtua se Krishtit duhet ti njihet natyra Hyjnore dhe njerezore.

Nuk duhet lene pa permendur edhe disa kontraste me te cilat eshte ballafaquar popullata ne ate kohe,te cilat ne nje menyre apo ne nje tjeter kane ndikuar qe njerezit te percaktohen ne fene Islame dhe duke braktisur krishterimin.

Keshtu jeteshkrimi i Muhammedit a.s nga lindja deri ne vdekje nuk eshte legjende,cdo gje eshte e ruajtur e transmetuar dhe e argumentuar, cdo gje njihet me hollesi perfshire edhe detajet me te vogla, si theniet e tij ne raste te vecanta veprimet e tij ne jete etj.

E njenjta gje nuk ndodh me personalitetin e Jezusit i cili eshte mbushur plot paqartesi e mistere,duke u kthyer ne nje legjende te vertete.Jeta e Jezusit nuk mund te merret shembuj ideal per te krishteret ne shume aspekte.

Te krishteret nuk mund ta marrin shembull ideal jeten e jezusit ne martese pasi ai nuk ka qene i martuar dhe per pasoje ska qene as bashkeshort dhe as baba dhe i krishteri nuk di se si te sillet ne keto pozita. Jezusi nuk ka marre pjese ne lufte dhe nuk eshte deshmuar per trimeri dhe as per zemergjeresi e meshire prandaj edhe keto nuk mund te merren si shembuj ideal. Kushdo qe deshiron te ndertoje nje jete ideale sipas parimeve hyjnore, si bashkeshort, prind, punetor, ushtar, sundues qytetar etj.duhet te ndjeke shembullin e Muhamedit a.s sic e thote edhe kurani famemadh: “ vertet ju ne te Derguarin e Allahut keni shembullin me te perkryer…( el ahzab 21) por njekohesisht i jep porosi profetit: “ Thuajne jam njeri sikur edhe ju….” ( fussilet 6).

Nje tjeter faktor i rendesishem per konvertimin ne Islam ka qene edhe shpjegimi i dogmave kristjane te cilat nuk ishin aspak racjonale, ishin komplet kundra llogjikes se shendoshe dhe natyrisht ketu fitonte perparesi alternative Islame.

Keshtu dogmat joracjonale si : Mekati i pare,drejtesia e Zotit, shfajesia me gjak,celibati etj. jane te renda dhe kunder natyres se njeriut.Dihet se njerezit duke ju mbajtur ketyre dogmave nuk i shkaktojne dem Zotit por vetes. Njolla e mekateve ne shpiterat e njerezve nuk do te hiqet me durimin e torturave apo me vrasjen e nje personi tjeter por me pendim, duke urdheruar net e mire dhe duke ndaluar nga e keqja. Kurani ndryshe nga bibla Jezusin e trajton ne konteksin pozitiv, me dimensjone njerezore ,si te Derguar te Zotit duke e liruar nga atributet qe i ka vene mitologjia dhe duke e vene ne nje vend te rendesishem.

Ai trajtohet ne 15 sure te Kuranit dhe ne 93 versete.

Po ashtu me dashje apo pa dashje te krishteret e kishin injoruar nje tjeter moment, ate te paralajmerimit te bibles per ardhjen e Muhammedit a.s. gje qe permendej shpesh nga misjonaret apo ftuesit muslimane. Jesusi ka thene:”Kam edhe shume per tju treguar por tani smund ti kuptoni. E kur te vije ai Shpirti i se vertetes do te udhezoheni ta njihni tere te verteten.

Ndersa ne ungjillin jokaonik te shen Bernabes thuhet:” pastaj tha prifti: si do te quhet ngushellimtari dhe cilat jane shenjat qe do te paralajmerojne ardhjen e tij? Jezusi ju pergjigj, emri i ngushellimtarit eshte ai, i cili eshte i denje per falenderim, Ahmedi te cilin Zoti kur e pati krijuar shpirtin e tij e pati vene ne shkelqimin e larte qiellor.

Po ashtu shkaqe te tjera qe njerezit zgjedhnin alternativen Islame ishin edhe obligimet qe kishte kjo fe te cilat i permend kurani:” Me te vertete Allahu urdheron drejtesi bamiresi dhe ndihme te farefisit….”

Po ashtu Islami e urdheronte femijen qe adhuronte vetem Allahun dhe te sillej butesisht me prinderin” Allahu ka dhene urdher te prere qe te mos adhuroni tjeter vec tij dhe te silleni miresisht me prinderit..



Po ashtu per tu permendur jane dhe shume fakte te tjera si: numri i vogel i kuadrove kishtare, anlfabetizmi i tyre dhe jeta e shfrenuar qe ata benin, gjendje kjo qe u shfrytezua mjaft mire nga ftues muslimane te kohes duke depertuar mendimin e drejte Islam ne shoqerine

[INDRITI]

2-Faktori Shoqeror.


Nje tjeter faktor i rendesishem per perhapjen e alternatives Islame ka qene edhe faktori shoqeror.
Muslimanet kur rane ne kontakt me popuj te ndryshem, vecanerisht me ato ballakanike gjeten tek ata nje situate tejet e te rende shoqerore. Ne keto troje ta hasen si kritere baze ushtrimin e forces, shtypjes si te individit ashtu edhe te institucjonrve.
Sundimi i gjate shekullor i fuqive te ndryshme kishte krijuar nje kaos shoqeror sidomos ne perandorine Bizantine.
Nga ana tjeter shfaqja e Islamit ne trojet Ballakanike e vecanerisht Shqiptare u shoqerua me nje botekuptim tjeter ne lidhje me shoqerine.
Islami nuk u perpoq te zhduke dallimet por i konfirmon ato. Islami nuk bazohet ne prejardhje, nacjonalitet e shtet por ne fe e moral. Ai shtrihet ne rruzullin tokesor me nje vellazeri te pergjitheshme njerezore e boterore. Ai i thyen te gjitha barrierat politike e gjeografike me ajetin kuranor:” vertet Ne ju krijuam ju prej nje mashkulli e nje femre dhe ju ndame ne popuj e fise qe te njiheni midis jush….(el-Huxhurate 13).
Ky ajet eshte nje parim themelor Islam. Po ashtu Muhammedi as ne haxhin e lamtumires eshte shprehur:” nuk ka perparesi Arabi ndaj jo Arabit. Nuk ka perparesi i bardhi ndaj te ziut, tek Allahu me te matur ata qe jane me te drejte. Me te vertete me i nderuari prej jush tek Allahu eshte me i devotshmi.

Islami refuzon te gjitha kriteret e padrejta dhe nga ana tjeter nepermjet bazave te tij , namazit , agjerimit zekatit haxhit krijon barazine shoqerore ndermjet njerezve.
Po ashtu ne strukturen Islame nje rendesi e vecante i kushtuhet familjes si themel ne bashkesine njerezore dhe vecanerisht femres si baze e krijimit familjar.
Familja ne islam eshte konsideruar si qelize e pare per ngritjen e nje shoqerie te shendoshe, ku njerezit edukohen me nje moral te larte synim i te cilit do te jete dashuria , vellazeria,barazia e devotsheria ne menyre qe te udheheqe me i afti, ne menyre qe vlera te fitoje luften me kundervleren.Islami i kushton rendesi lidhjes martesore dhe secilit prej bashkeshorteve i jep detyrat e veta.
Kurani femren e trajton si qenie njerezore, si nene moter,vajze,si femije si bashkeshorte e si besimtare te mire. Femra trajtohet si faktor i dores se pare ne aksjonet shoqerore si ne pune , ne arsim ne zgjedhjen e bashkeshortit, ne disponimin e pasurise vetjake dhe menaxhimin e saj.
Ne aspektin shpirteror ajo eshte e barabarte me burrin si ne shperblim ashtu edhe ne ndeshkim. Trajtimi i saj ne Islam llogaritet si i perkryer.Kjo gje do te dilte mjaft ne pah po te benim nje krahsim midis Islamit dhe Krishterimit ne trajtimin e ceshtjes se femres.
Ja disa ajete kuranore:
O ju qe besuat per hir te Allahut te jeni vazhdimisht deshmues ne te drejte madje edhe nese(deshmia) eshte kunder vetvetes kunder prinderve ose te afermve……( nisa 4)
“ A mund te jene te barabarte ata qe dine dhe ata qe nuk dine ?( Zumer 9)
“ Asnje mekatar nuk mban peshen e mekatit te tjetrit. Cdo njeriu i takon ajo qe ka punuar( nexhm 38-39)
“ Besimtaret e besimtaret jane te dashur per njeri tjetrin urdherojne ne te mire e ndalojne nga e keqja…( Teube 71)
“ Mos ju afroni imoralitetit sepe ajo eshte vertete veper e felliqur dhe rruge shume e keqe. ( Isra 32)
Pra keto jane disa prej shume ajete qe tregojne barazine midis burrit dhe gruas ne Islam.
Tani le te permendim disa thenie te Muhammedit a.s:
“Nuk ka dyshim gruaja eshte e njejte , e ngjashme dhe e barabarte me burrin”
2-“ Xhennerti ndodhet nen kembet e nenave”
3_-“Martohuni por mos u ndani, sepse Allahu nuk i do burrat dhe grate te apasjonuar pas deshirave”
4- Sic keni ju te drejta mbi grate, kane edhe ato te drejta mbi ju”
5-Besimtar me iman te plote eshte ai qe eshte me i sjellshem, ndersa me i miri prej jush eshte ai qe eshte me i mire per grate e veta”
6-“Kini frike Allahun ne trajtimin e grave”
7-“Kjo bote eshte pasuri, ndersa pasuria e saj me e madhe eshte nje grua e mire”
8-“ Ta ushqesh kur te ushqehesh vete, ta veshesh e ta mbathesh kur kete e ben per vete, mos ta qellosh ne fytyre, mos ta qortosh dhe mos ta lesh vetem askund pervecse ne shtepi”
9-“Kush deshiron te mbroje virtytin, nese vdes duke ruajtur sekretin e dashurise vdes deshmor”

Ja tani disa vleresime thenie apo sentenca te shenjetoreve te krishtere;
Shen Pali femren e sheh si nje bezdisje dhe tere fajin njerezor ja le asaj, ai shprehet” Nuk lejoj qe femra te mesoje ne kishe as te sundoje burrin por te rrije ne qetesi…( Letra e derguar Timoteut, 2:11-14 Pali)
Femra eshte bija e dreqit rojtar i ferrit, e armik i paqes ( Gjoni nga Damasku)
Femra eshte instrument te cilen djalli e perdor qe te perfitoje e disponoje shpirterat tane”( Shen Kipriani)
Femra eshte burim i forces se djallit, zeri i saj eshte fershkellima e gjarperit. ( shen Antoni).


Ky dallim i qarte midis Islamit dhe Krishterimit beri qe shume gra te braktisin alternativen Kristjane dhe te perqafojne alternativen e re Islame duke fituar keshtu te gjithe te drejtat e tyre te mohuara deri atehere.

Nje tjeter ceshtje e rendesishme ne kohen e paraqitjes se Islamit ka qene ceshtja e roberise.
Roberia ka qene e rrenjosur thelle ne shpirtin e shoqerive te vjetra. Keshtu as filozofia Greke as Krishterimi madje as Aristoteli nuk e konsiderojne roberine si nje gje te keqe qe bie ndesh me nderin dhe te drejtat e individit e shoqerise.
Krishterimi me etiken dhe filizofine e meshires se zhvilluar nuk ka pare ndonje te keqe ne skllaveri e cila ndeshet me drejtesine shoqerore. Jo vetem kaq por krishterimi e ka bekuar kete institucjon. Edhe Jezusi vete nuk ka punuar per permiresimin e pozites se ketyre krijesave te mjeruara(sklleverve).
Islami eshte feja e pare qe permireson poziten e sklleverve dhe anon nga krahu i aborgimit te ketij turpi njerezor.
Shikoni tani se cthote Muhammedi as. ne lidhje me kete problem te madh shoqeror.
-Roberit tuaj jane vellezerit tuaj.nese dikush nga ju ka rob, le ti jape ushqimin qe ha vete,le te veshe me te njejtat rroba qe vesh edhe vete. Mos ti jape pune te veshtire por nese i jep nje pune te tille ta ndihmoje edhe vete.
-Kur ndonjerit prej jush shebertori i sjell ushqim dhe nese nuk e ulni prane vetes jepjani ushqimin me vete sepse jeni pronar dhe pergjegjes per te”
- Kush e rreh robin e vet sepse nuk i eshte pergjigjur apo kush i bie ne shuplake per kete shkak, atehere kompesimi i vetem per te eshte qe ta liroje”

Duke marre parasysh kete faktor edhe shume te tjere, Islami dhe muslimanet paten sukses te madh dhe per nje kohe relativisht te shkurter fituan nje simpati shume te madhe dhe per pasoje kjo fe gjeti mirekuptim ne te gjitha shtresat e shoqerise Shqiptare.
Indriti.


_______________

[INDRITI]

Disa nga shkaqet e pranimit te Islamit.
“Une nuk do ti hulumtoj shkaqet qe bene qe feja Islame te hase nje mirekuptim te pa pare ne bote,mirepo atyre qe mendojne se ajo u perhaps me shpate mund tu them se ata mashtrojne veteveten”( Georg Sale-perkthyes i Kuranit ne Anglisht me 1735).
Ne konditat e kohes , Islamizmi ne Shqiperi po te kishte pasur me shume kuadro apo predikues prej atyre qe ka takuar Marko Bizi i cili lavderon sinqeritetin,modestine dhe miqesine e tyre, do te kishte pasur nje sukses akoma edhe me te madh.
Eshte pranuar publikisht se ne ate periudhe shumica e klerit kristjan ishte injorant. Keta aq te huaj ishin ne detyrat fetare saqe nuk dinin edhe lutjet e domosdoshme.
Nje pjese e ketyre klerikeve kishin mesuar ti thonin keto lutje ne Latinisht por as vete nuk e kuptonin se cfare thonin dhe per cfare luteshin. Prandaj me shume te drejte nje pjese te madhe te fajit per konvertimin e shqiptareve ne muslimane Bizi ju a ve katedrave peshkopale.
Priferinjte Ortodokse Shqiptare nuk kane qene besnike te mbrojtjes se ideve kombetare, ashtu sic kane qene prifterinjte sllave apo Greke.
Keto prifterinj megjithese injorante u qendronin shpesh here besnike dhe te perkushtuar per ti sherbyer fese kristjane(ortodokse) qe ne themel te saj kishte politiken Sllavo-Greke. Shume shqiptare e vune ndergjegjien kombetare mbi ate fetare dhe keshtu preferuan me mire te kalojne ne Islam se sa te vuanin nen nje regjim qe ju kishte marre shpirtin per shekuj te tere.
Nje indiferentizem i madh u vu re ne radhet e klerit te krishtere.
Keshtu p.sh. mund te permendim lejimin e kryerjes se kurorezimeve pa lejen dhe bekimin zyrtar te kishes. Kjo eshte interpretuar si influence e Islamit, i cili martesen e konsideron si akt civil e jo shoqeror.
Kjo situate e rende shoqerore dhe socjale ne Shqiperi ne shek. 17 pati pasojat e saja:
Numri i te krishtereve filloi te bjere me shpejtesi dhe per nje periudhe te vogel 30 vjecare (1620-1250) numri i shqiptareve te konvertuar ishte mbi 300 000.
Tivari arriti te kishte shifren me te larte e me domethenese ku numri i te krishtereve ne kete qytet ishte 98 here me i vogel se numri i muslimaneve.( E dhena eshte nxjerre nga vepra e Marko kryeziut, prift Shqiptar i cili kete te dhene e jep ne vitin 1651 dhe ndodhe t e depozituar ne bibloteken cigana te romes sipas “Zani i nalte faqe 203, viti 1932).
Kuadrot fetare Katolike sidomos ata te rangjeve te uleta,vepronin ne kundershtim me urdherat e dhene nga kisha, ata nga njera ane bekonin meshkujt e krishtere dhe nga ana tjeter qorronin nje sy e shurdhonin nje vesh sa here qe degjonin per muslimane te rinj.Po ashtu keto prifterinj ne kundershtim me urdherat e kishes, jo vetem qe nuk reagonin ndaj prinderve qe i martonin vajzat me muslimane por i pranonin keto te fundit ne ceremonite fetare madje edhe i bekonin.
Po ashtu kjo klase klerikesh akuzohej per jete skandalesh. Shume rralle shkonin ne rrefime dhe shpesh here organizonin gosti te ndryshme ku perdorej alkol dhe nje edukate primitive.
Po ashtu nuk ishin te rralle rastet kur shitnin pronat e kishes dhe braktisnin detyren e marre persiper duke u terhequr ne vende te fshehta e te izoluara qe Kisha te mos kishte mundesi ti gjente.
Pra te gjithe keto gjera teper banale qe po ndodhnin ne syte e popullit filluan ta zhgenjejne ate.
Disa kisha te qarkut te pultit kishin 40 vjet qe skishin pare prift me sy.
Per te analizuar situaten e per te marre masa permiresuese me ne fund ne kete qark dergojne 4 prifterinj te cilet pasi analizuan situaten shprehen perpara eproreve te tyre se” Turqit nuk I kishin penguar fare ne detyre”.(raporte te misjonit franceskan te botuara nen titullin”fra Bonaventura” Sipas Zani i Nalte” nr. 7-8. mars faqe 204 viti 1932.).
Po ashtu nje shkak tjeter i braktisjes se Krishterimit kane qene edhe taksat e medha qe caktonte kisha per popullsine e krishtere, keto taksa vinin gjithmone ne rritje per shkak te gjendjes se dobet te kishes dhe korrupsjonit qe kishte marre permasa gjigande.
Eshte e vertete qe nje pjese e Shqiptareve e pranuan Islamin per shkak te paperballueshmerise se taksave,por ama jo te taksave qe kishte caktuar perandoria osmane por ato qe kish caktuar Kisha.
Me ardhjen e perandorise Osmane Shqiptaret paguanin vetem 60% te taksave qe kishin paguar me pare ne perandorine Bizantine.
Keto taksa paguheshin njelloj nga muslimanet e te krishteret.
Te krishteret pervec kesaj paguanin edhe nje tjeter takse nese nuk donin te shkonin ushtar. Kjo takse ishte vetem 6 reales ne vit. Kur ne vitin 1923 nje buke blihej me cmimin 3 reales.
Pra si thoni nje njeri qe eshte i kapur fort pas fese se tij do ta ndryshonte ate per dy buke ne vit? Pervec kesaj Muslimanet nuk kishin te drejte Zgjedhje midis takses dhe ushtrise, ata kishin detyre 6 vjet sherbim ushtarak dhe jo vetem Brenda kufinjve territoriale shqiptare, por ka te dhena te sakta se muslimanet shqiptare e kane kryer shernimin ushtarak ne jemenin e larget apo edhe ne Egjipt.
Si thoni pra a nuk ishte xhizja nje privilegj per te krishteret?
Nuk mjaftonte kjo , por nese nje musliman ishte i pasur ishte perseri i detyruar qe te jepte Zekatin apo 2.5 % te pasurise se tij. Perseri edhe me kete gje nuk obligoheshin kristjanet. Pra po ti nisemi nje llogjike te trashe ,feja Islame as qe duhet te pranohej por perkundrazi duhet te refuzohej me force. Po perse nuk u refuzua?
Nuk u refuzua se shqiptaret ishin ngopur me krimet e kishes qe dita dites ngrinte taksat. E pranuan islamin sepse kisha kishte kohe qe nuk po ju plotesonte atyre nevojat shpirterore, sepse shihte me sy realitetin kur nje prift shiste bileta per ne parajse.
Per ta mbyllur kete ceshtje po permendim nje rast konvertimi ne mase qe ka ndodhur nr jug te Shqiperise ne shek.18.
Nje krahine e perbere prej 30 fshaterash prane Leskovikut, e pezmatuar nga konvertimet e medha qe po ndodhnin perreth tyre vendosen qe te ngujoheshin ne Kishe per tu lutur e per te kerkuar shpetim prej shenjetoreve te Krishtere,dhe afati i ngujimit te tyre do te ishte deri ne diten e pashkeve.
Pashket erdhen dhe mrekullia e pritur prej tyre nuk ndodhi.
Atehere ashtu masivisht filluan te afroheshin drejt alternatives Islame duke hequr dore nga krishterimi dhe nga lutjet qe nuk kishin dobi.

Shpresoj qe tashme ta keni te qarte se ka qene kisha ajo qe me taksat e saj i ka detyruar te krishteret te largohen dhe jo Xhizja e cila ishte nje takse fare simbolike.
Indriti.

[Klevis2000]

A është përhapur Islami me forcë?

Jo rrallë është shkruar rreth përhapjes së Islamit në botë, dhe natyrisht shumë orientalistë, mbase edhe të tjerë, në vazhdimësi kanë pandehur se ai është përhapur falë përdorimit të forcës (lexo: shpatës). Një propagandë e tillë dhe akuza kësofarëshe ata i bëjnë për shkak të mosdallimit në mes çlirimeve islame (fetuhut-islamije) dhe përhapjes së Islamit.

Dihet mirëfilli se muslimanët nuk e kanë përdorur shpatën përveçse për ta mbrojtur mesazhin që ia zbriti All-llahu të Dërguarit të Tij.

Kur Islami u stabilizua në Gadishullin Arab, nuk synonte përhapjen e fesë me forcë, por kishte (në plan të parë) nënshtrimin e pushtetarëve zullumqarë dhe të shpëtonte njerëzimin nga ajo që kishin pësuar nga tiranët. Prandaj muslimanët me çlirimet e tyre nuk e detyronin askënd të hynte në Islam, nuk vrisnin asnjë fëmijë, nuk maltretonin asnjë grua a plakë. Çlirimet Islame nuk ishin për shndërrimin e jomuslimanëve në muslimanë, por për zgjerimin e hapësirës së sovranitetitit islam, që është sovranitet i All-llahut për vendosjen e drejtësisë në mbarë botën.

Mënyra e ftesës në Islam ka qenë larg nga gjakderdhja dhe përdorimi i shpatës. Rruga e përhapjes së fesë mbështetet mbi faktin se vetë fuqia e ftesës së vazhdueshme në Islam është më e fortë se fuqia e shpatës, All-llahu i Lartësuar thotë: “Nuk ka dhunë në fe”[1] kurse në një ajet tjetër thotë: “Thirr (Muhamed) në rrugën e Zotit tënd me urtësi dhe këshilla të mira, dhe polemizo në mënyrë më të mirë. Vërtet Zoti yt e di më së miri kush e ka devijuar rrugën e Tij dhe për ata që janë udhëzuar”.[2]

Dhe thotë: “Thuaju atyre të cilëve u është dhënë Libri, po edhe analfabetëve: a e keni pranuar Islamin? Nëse e kanë pranuar, e kanë gjetur rrugën, e nëse e refuzojnë, për ty është obligim t’i lajmërosh, All-llahu i sheh robërit e vet (dhe e di se ç‘bëjnë)[3].

Kjo është esenca e thirrjes Islame, e gjithë kjo është paqe, liri dhe zgjidhje, pa detyrim e pa dhunë. Nga të vërtetat historike të besueshme, konfirmohet se të krishterët arabë mbetën në fenë e tyre me të drejta të plota qytetare dhe se Omer ibnul-Hatabi nuk bënte kurrfarë dallimi ndërmjet studentëve krishterë dhe muslimanë, gjithashtu është e njohur se të krishterët e Shamit kishin kërkuar ndihmë nga ushtarët islam që t’i qëronin hesapet me tiranët romakë, dhe që të përhapej drejtësia ndërmjet tyre. Kur’ani e ka bërë obligim drejtësinë ndërmjet njerëzve, pa marrë parasysh se kush cilës fe i takon. Islami jomyslimanët i ka ngarkuar me xhizje[4], me qëllim të mbrojtjes së tyre, dhe në të njëjtën kohë u lejohej ndërtimi i simboleve të tyre fetare.

Kështu ishte dhe gjendja e koptëve në Egjipt, që ishin të ndjekur nga romakët, prandaj ata arabët i pritën si çlirues. Tomas Arnoldi e përshkruan gjendjen e tyre kështu: “Disa prej tyre maltretoheshin e pastaj hidheshin, shumë prej tyre u bashkoheshin patrikëve të tyre në internim që të shpëtojnë nga ndjekjet e tyre. Me këtë rast po përmend ngjarjen e Patrikut Benjamin, i cili ishte i ndjekur nga romakët në internim për plot 13 vjet. Amr ibn Asi, kur e çliroi kështjellën “Babilon”, në marrëveshje me koptët u zotua se ka për t’i mbrojtur kishat e tyre. Pastaj, kishte amnistuar patrikun e lartpërmendur dhe e kishte kthyer atë në postin që e kishte më parë.

Amri kishte urdhëruar që t’i bëhej një pritje e mirë Benjaminit, kur të kthehej në Aleksandri. Me të arritur atje, ai mbajti një fjalim të rëndësishëm për ithtarët e tij, me të cilin propozonte gjëra që i pa të nevojshme për ta ruajtur kishën. Ato propozime i pranoi Amr ibn Asi – komandant i ushtrisë që çliroi Egjiptin dhe i dha pushtet të plotë mbi koptët dhe administrimin e kishës.

Pas ardhjes në Aleksandri, patriku Benjamin thanë se atë liri e drejtësi e kishte ëndërruar, dhe ajo u bë realitet i vërtetë pas largimit të zullumqarëve romakë.[5]

Romako-bizantinët okupuan Egjiptin në vitin 30 para e.r. dhe Augustin Kajseri e bëri atë vendburim për furnizimin e Romës për nevojat që kishte ajo. Kështu ua mbylli dyert e posteve të larta, dhe ua shtoi tagrat, sa të mos i përballonin në asnjë mënyrë. Egjiptasit u paguanin romakëve tagra për kokë të njeriut, për tokë, për bagëti, për tregti, për ndërtimin e anijeve etj. Sipas historianit perëndimor, Milne, këto tagra nuk ishin vetëm për të gjallët, po edhe për të vdekurit, ngase egjiptasëve nuk u lejohej t’i varrosnin të vdekurit pa paguar një taksë.[6] Dhe një numër i madh i tyre fshihnin besimin e vërtetë, paraqiteshin se pranonin vendimet e kishës. Çlirimi i Egjiptit nga muslimanët i nxori koptët në një jetë të lirë fetare që nuk e kishin gëzuar për shekuj. Amr Ibni Asi i la të lirë me kusht që të paguanin xhizjen, dhe u lejoi ndërtimin e faltoreve të tyre.

Perandori Justinian kishte vrarë dyqind mijë koptë ortodoksë të Aleksandrisë[7], dhe ata lirinë e plotë e gjetën nën hijen e Islamit.

Në lidhje me hyrjen e të krishterëve në Islam pa presion ose dhunë, ja se ç‘thotë letra e patrikut Nastur Isho Iabh III që ia dërgoi Matran Semanit, kryepeshkopi i Farisit. Pasi shpreh brengosjen e tij për konvertimin e shumë të krishterëve persianë në Islam: “Vërtet arabëve Allahu u dha pushtetin e dynjasë, sikur po e shihni edhe ju dhe po e dini këtë realitet. Megjithatë, ata nuk e luftojnë besimin e krishterë, por, përkundrazi, sillen mirë me fenë tonë, i nderojnë priftërinjtë tanë, kanë konsideratë ndaj kishave dhe shtëpive që janë pronë e kishave. Atëherë, pse e kanë lënë besimin e tyre populli i Mervit. Përkundrazi ata (arabët) u janë zotuar atyre të mbesin në atë që janë të sigurt (për veten dhe pronën e tyre), duke e ndarë një pjesë të tregtisë për shtetin.[8]

Islami respektoi jo vetëm besimin e tyre, por pushtetarët myslimanë i respektuan si të krishterët ashtu edhe çifutët. Andaj, atyre u dhanë pozita të rëndësishme si në shtetin Abasit në Bagdad, në shtetin Fatimit në Egjipt dhe në shtetin islam në Endelus (Spanjë). Një shembull në histori është edhe ai i Saladuddin Ejubit, i cili udhëhoqi luftërat kundër kryqëzatave. Ai kur doli fitues, nuk u hakmor për masakrat e papara që kishin bërë ata me të hyrë në Jerusalem.

Shembulli tjetër është kur Ebu Ubejd ibn Xherrahu e rrethoi Ilijan (Jerusalemin), siç e quanin romakët. Ata u dorëzuan, por kërkuan nga komandanti i ushtrisë myslimane që çelësat e qytetit t’ia dorëzonin vetëm kalifit musliman, Omerit r.a. i cili erdhi nga Medina në Jerusalem. Ai u takua me patrikun romak, dhe nënshkruan marrëveshjen e njohur të paqes, me të cilën kalifi Omer r.a. popullit të Jerusalemit i jepte të drejta të plota qytetare, i garantonte siguri për pasurinë dhe për objektet fetare.

Marrëveshjen në mes Omerit r.a. dhe popullit të Jerusalemit po e japim tekstualisht:

“Bismil-lahi-rrahmani-rrahim.

Këto janë të drejtat që i jep kalifi Omeri r.a. popullit Ilias (Jerusalemit) – siguri personale, fetare dhe të pronësore. Objektet fetare – kishat nuk mund të shndërrohen në shtëpi banimi dhe as të rrënohen kurrsesi; nuk do të ketë urrejtje fetare dhe nuk do të dëmtohet asnjë pjesëtar i fesë joislame. Me kërkesën e patrikut qenë marrë vesh që në Jerusalem të mos banonte edhe mëtej asnjë hebre dhe që populli i Jerusalemit t’i paguante shtetit Islam xhizje njësoj si qytetet e tjera të Shamit e të Palestinës. Romakët e ardhur dhe huliganët do të dilnin nga qyteti. Ata që dalin, e kanë të sigurt jetën dhe pasurinë e tyre të luajtshme. Gjithashtu, me ta mund të shkojë kushdo që do të dëshirojë edhe nga të krishterët vendës. Cili do që do të rrijë aty, mund të kthehet në pronën e vet dhe atij nuk do t’i merrej asgjë prej tatimit përderisa të punojë tokën.

Të drejtat qytetare do të jenë të barabarta me të myslimanëve. Ato që përmban kjo marrëveshje, janë në pajtim me dispozitat e Kur’anit dhe me hadithet e Muhamedit a.s. Dëshmitarë të marrëveshjes: Halid Ibni Velid, Abdurrahman ibni Avfi dhe Muavi Ibn Ebi Sufjan.[9]

Janë këto vetëm disa nga shumë fakte e argumente të cilat konfirmojnë se Islami është përhapur falë vetë besimit, i cili ishte tërheqës dhe dritë reflektuese. Prandaj në Islam kanë hyrë grupe njerëzish nga dëshira, bindja dhe besimi. Ka pasur edhe ndonjë individë që ka bërë keqpërdorime, duke u përpjekur t’i fus jomuslimanët në Islam me forcë, po ata merrnin dënimin e merituar nga pushtetarët muslimanë. Një udhëpërshkrues tregon se në një udhëtim të tij në Persi, diku në gjysmë e parë të shekullit XV e.r., kishte dëgjuar se ç‘kishte ndodhur ato ditë. Një ermen i krishterë ishte ulur një ditë në hanin e tij. Tek ai hyri një dervish, i cili insistoi që i krishteri të kalonte nga Krishterimi në Islam. Tregtari i krishterë u mundua ta largonte atë në mënyrë të qetë, duke i dhënë një lëmoshë dhe i shfaqi kundërshtimin që ta ndërronte fenë e tij. Por dervishi e refuzoi lëmoshën dhe bëri presion ndaj tregtarit që të kalonte në Islam. Tregtari nguli këmbë në qëndrimin e tij, e dervishi e grabiti një shpatë nga një njeri dhe i ra atij në kokë me shumë fuqi dhe tregtari vdiq. Pastaj dervishi mori ikën. Kryetari i qytetit, posa e dëgjoi lajmin, u zemërua për së tepërmi dhe dha urdhër të kapej dervishi dhe ai u kap nga organet gjegjëse. Kur e sollën para tij, kryetari i ra me shpatë, e mbyti dervishin dhe urdhëroi që kufoma e tij të hidhej për qentë e vazhdoi duke thënë: Feja e Muhamedit a.s. nuk përhapet në këtë mënyrë. Pastaj e thirri djalin e tregtarit, i shprehu ngushëllimet më të sinqerta me fjalë të mira.[10]

Rastet e detyrimit të jomuslimanëve që të përqafonin Islamin me presion, janë të pakta,të rralla, dhe mud të jenë individuale (kurrsesi institucionale). Po të shikojmë fetë e tjera, shihet se detyrimi që të përqafonin sidomos fenë e krishterë qe bërë në mënyrë institucionale. P.sh. Sharl Leman - mbret i Francës i detyronte të gjithë ata që nuk ishin të krishterë me anë të shpatës të pranonin Krishterimin. Pastaj, Olafi – mbreti i Norvegjisë i ekzekutonte të gjithë ata që refuzonin të hynin në fenë e Krishtit nga banorët vikanë (pjesa jugore e Norvegjisë), ose ua këpuste këmbët dhe duart. Gjithashtu, atje ishte një grup ekstrem që përhapnin Krishterimin me forcë, të cilët e quanin veten “vëllezërit e shpatës”.

Ata që pohojnë se Islami është përhapur me shpatë, janë plotësisht gabim, ngase feja që përhapjen e saj e mbështet në shpatë, konsiderohet fe e dobët, e Islami nuk është e tillë. Argumenti më i mirë për këtë është se në disa raste kur sunduesit jomuslimanë të vendeve islame, e përqafonin Islamin sidomos pasi e lexonin dhe kuptonin Kur’anin.

Selxhukët ishin idhujtarë, pushtuan viset përtej lumit Xhejhun dhe erdhën deri në Irak, duke u zgjeruar dalngadalë derisa i pushtuan shumicën e tokave islame. Këta idhujtarë ngadhënjyes, nuk vonoi shumë, e feja islame me paqen dhe tolerancën e saj, i shtyri ta përqafonin atë dhe u bënë sulltanë të myslimanëve.

Kush kishte besuar se tatarët, të cilët kishin derdhur gjak të muslimanëve më shumë se kushdo para tyre, një ditë të përqafonin Islamin? Ibn Ethiri i cilëson ata si njerëzit më antipatikë që bënë punët më të neveritshme dhe kriminale. Përveç gjakderdhjes së muslimanëve të pafajshëm, ata bënë edhe veprime jonjerëzore, si p.sh. xhamitë e Buharasë i bënë ahure kuajsh, Mus’hafet i shqyen kudo i gjetën, xhamitë në Samarkand dhe Belh i rrënuan tërësisht: “Me vite të tëra u bisedua për krimet që i bënë. Po të thoshte ndokush se që kur e ka krijuar All-llahu i Lartësuar Ademin e deri më tash muslimanët nuk janë sprovuar si kësaj here, do të ishte e vërtetë” – pohon Ibni Ethiri.[11]

Kush do të besonte se këto egërsira do të hynin në Islam e të bëheshin të dëgjueshëm e të nënshtruar (ndaj urdhrave të All-llahut). Edhe disa kryqëtarë të cilët erdhën nga Evropa për t’i luftuar myslimanët, me dëshirë dhe me zgjedhje të lirë personale pranuan fenë islame. Ushtria kryqëtare ishte duke kaluar Azinë e Vogël në rrugë për në “Bejtulmakdes” (Jerusalem), të cilët i spiunoi një grek nga bijtë e fesë së tyre duke i lajmëruar turqit muslimanë për pozitat e tyre. E turqit muslimanë i shpartalluan keq, ndërsa ata që shpëtuan prej tyre ishin të plagosur e në gjendje kritike, ose të sëmurë dhe të uritur. Mirëpo, muslimanët e treguan veten si muslimanë të mirëfilltë, i ushqyen me ushqime të ushtrisë së tyre, i shëruan të plagosurit dhe të sëmurët. Përveç asaj, disa muslimanë blenë monedha franceze nga grekët dhe ua dhanë me bujari të pashoqe që të ktheheshin ata në vendet e tyre. Këta kryqëtarë që i shpëtuan vdekjes nga uria në saje të sjelljeve të muslimanëve, bënë një krahasim ndërmjet sjelljeve të ulëta të grekëve që ishin të një feje dhe sjelljeve bujare të muslimanëve, kështu që shumica e tyre hynë në fenë islame. Numri i kryqtarëve që përqafuan Islamin ishte mbi tre mijë veta.[12]

Pa dyshuar këta shembuj mbështetin argumentet se ngadhënjyesit hynë në Islam me dëshirë të plotë, janë argumenti më i madh se Islami nuk është përhapur me shpatë. Përkundrazi, ai u përhap me forcën e bindjes që i shëndriste shpirtrat e tyre për të besuar në Një Zot të të gjitha botëve.

Si është e mundur që Islami të jetë përhapur me shpatë, në kohë që historianët na e kujtojnë se deri në fund të shekullit të parë hixhri, numri i muslimanëve në vendet e çliruara nuk ishte më i madh se një e treta (e banorëve vendës).

Është e vërtetë e pamohueshme se Islami nuk është përhapur me forcën e shpatës, por është përhapur me forcën e bindjes me besimin e thellë të njerëzve në drejtësinë e tij. Po të mos ishte ashtu, si mund të shpjegohet hyrja e qindra milionëve në të nga populli indian, kinez, i himalajeve, i sumatrës (Indonezisë), ujdhesave të Indisë Lindore, Afrikës së Mesme? Ose, si besuan miliona njerëz në Rusi, Poloni, Lituani, në veri të Evropës? A thua kanë arritur shpatat e muslimanëve në ato vende? Në vendet e përmendura Islami depërtoi falë misionarëve muslimanë, jo të armatosur me shpata, po me parime islame, me tolerancë e bindje.[13]

Në Spanjë myslimanët u përndoqën në mënyrën më barbare, si asnjëherë më parë në histori, vetëm pse thoshin “Nuk ka zot tjetër përveç Allahut dhe Muhamedi është i dërguari i Tij”. Këto ndjekje vazhduan deri më 1556 të udhëhequra nga inkuizicioni kishtar. Inkuzicionit iu bashkua edhe mbreti Filipi i dytë, i cili nxori një ligj, sipas të cilit muslimanët që kishin mbetur në Spanjë, brenda ditës duhej të braktisnin gjuhën e tyre, traditat e tyre, fenë e tyre, emrat e tyre dhe gjithçka islame. Pas këtij ligji diskriminues, ai nxori edhe një dekret tjetër, me të cilin jepte urdhër që të rrënoheshin të gjitha hamamet (banjot publike, më se 900 sosh), me arsyetimin se ato ishin gjurmë të pabesimtarëve! Kështu, u zhduk civilizimi islam me largimin e muslimanëve nga Spanja[14].

Ndoshta dikush mendon se ajo që përjetuan muslimanët në Anduluzi (Spanjë), ka qenë rezultat i ndonjë ekstremizmi të tepruar, ose zullumi që u kanë bërë muslimanët spanjollëve ose detyrimi që të përqafonin Islamin. Por, historia nuk ka regjistruar asnjë ngjarje të këtij lloji. Nuk ka ndodhur asnjë ndjekje që t’u kenë bërë muslimanët banorëve spanjollë ose që t’i kenë detyruar ata të përqafonin Islamin, por përkundrazi, politika e tyre ishte e tëra e bazuar në tolerancë dhe mirëkuptim. Mirëpo, nga Anduluzia Islami ka dalë, duke lënë pas vetes një detë nga gjaku i bijve të tij, nga shpatat e kriminelëve spanjoll.

Njësoj është edhe hyrja e muslimanëve osmanlinj në Konstantinopojë (Stamboll). Ata nuk e detyruan askënd të pranonte Islamin, por përhapën drejtësinë dhe u siguruan jetë të lirë, sikur të ishin muslimanë. Këto të dhëna nuk i kemi marrë nga historianët muslimanë (për shkak se ndokush do të mendonte se janë të njëanshme), por nga një historian bizantin dëshmitar i rënies së Konstantinopojës (Stambollit). Ai flet me admirim për Pajazitin, se si ishte sjellë me të krishterët. Pastaj thotë se Murati i dytë ishte realizues i drejtësisë dhe i reformave, kurse ligjet e patrikëve grekë ishin diskriminuese.[15]

Muslimanët nuk kanë ndërhyrë në bindjet e banorëve të krishterë, e as nuk janë përpjekur të përhapnin Islamin me dhunë. Këtë e dëshmon Patriku i Antakisë-Makariosi, i cili thotë në një rrëfim, kur i mallkon polakët katolikë, duke dhënë një statistikë të viktimave të tyre ortodoksë (të vrarë nga katolikët), numri i të cilëve sillet ndërmjet 70-80 mijë të vrarë: “Zoti ia zgjatë ekzistimin shtetit osmanë përgjithmonë. Ata u marrin popullit atë që u kanë bërë obligim – xhizjen dhe nuk ndërhyjnë në punë të fesë, qofshin ata të krishterë, çifutë apo të ndonjë feje tjetër, kurse polakët e mallkuar nuk mjaftoheshin me marrjen e tagrave dhe të dhjetave nga vëllezërit e tyre krishterë. Ndonëse u shërbenin atyre, ata i lanë të krishterët ortodoksë nën sundimin e çifutëve zullumqarë, armiq të mesihut (Isai a.s.), të cilët nuk i lejonin të ndërtonin kisha, dhe as nuk u linin priftërinj që dinin dispozitat e fesë së tyre”.

Falë kësaj tolerance të vërtetë, pa kërcënime me shpatë dhe pa dhunë, shumë ithtarë të Kishës Lindore kaluan në Islam. Andaj përveç popujve tjerë, pjesa dërrmuese e boshnjakëve dhe shqiptarëve vullnetarisht e pranuan fenë islame.

Në Persi klerikët ziradeshtinj kishin dominuar në punët e shtetit civil – qytetar nuk u mjaftonte vetëm pushteti fetar. Andaj, ndoqën fetë që i kundërshtonin ata, si budistët, manievinjtë, të krishterët, çifutët, sabejtë etj. Kështu, gjendja ngeli deri kur erdhën muslimanët në ato vende. Me ardhjen e muslimanëve i siguruan lirinë fetare çdo grupacioni ekzistues dhe u sollën me ta si me ithtarët e librave, duke ua marrë vetëm xhizjen. Dhe kështu, dalëngadalë, grupe nga banorë të qyteteve të veçanta filluan të shprehin dëshirën që Islami të ishte fe e tyre dhe e përqafuan atë me entuziazëm të madh.

Në jug të Indisë nga frika e disa ndryshimeve, ku Islamin e pranuan milion banorë të tij, ishte si rezultat i lidhjeve të tyre të ngushta dhe respektit që u zhvillua ndërmjet tregtarëve muslimanë që ishin të shumtë në atë pjesë, dhe pushtetarëve hindusë, të cilëve u pëlqeu dhe u mahnitën nga morali musliman, sjellja dhe mënyra e ibadetit të tyre. Nuk ka dyshim se jeta komode, e cila i kishte përfshirë ato krahina, (ishte) rezultat i aktivitetit arab. Mësymja e tyre që të blenin prodhimet e këtyre vendeve, pati ndikim të madh në lidhjet e ngushta ndërmjet banorëve vendës dhe muslimanëve. Kjo ishte ndihma më e madhe në përhapjen e fesë islame pa hyrë në këto krahina pa asnjë të vetmen shpatë. Në këtë drejtim rol në përhapjen e Islamit ka kontribuar njeri i madh me emrin Havaxhe Muinud-din, në mënyrë të urtë e paqësore me bindje e këshilla të mira. Ne kemi dëgjuar për misionarë të shumtë që ia kishin bërë vetes obligim të përhapnin ftesën islame në Indi (kur përmendim Indinë, aty bëjnë pjesë Pakistani, India dhe Bangladeshi i sotëm, ngase deri në vitin 1946 kanë qenë në një shtet). Nga këta misionarë fenë islame përqafuan miliona njerëz të kontinentit indian. Prej tyre po përmendim disa: Nadirshan (vdiq 969 h.), Sejid Ibrahim Shehid, Shah Abdulhamid (vdiq 1600m.), Shejh Jusuf Shemsud-din e shumë të tjerë.

Kështu Islami ka hyrë edhe në Himalaje, Xhaveta, Sumarta, Brunei, Filipine e vende të tjera në mënyrë paqësore, pa u derdhur asnjë pikë gjaku. Mënyra tjetër ishte përmes tregtarëve muslimanë, të cilët ishin lidhur ngushtë me banorët e atyre vendeve, ose përmes misionarëve që ishin obliguar t’i shërbenin Islamit. Popujt e atyre vendeve e pranonin me lehtësi dhe e përqafonin fenë e re. Në shumë raste kur misionari e bindte mbretin të pranonte Islamin, ai i thërriste vezirët e vet në besim të ri dhe ata nxitonin t’i përgjigjeshin sa më shpejt. Nga ato rrëfime që u thanë, është edhe tregimi si e pranoi Islamin mbreti Kuvejde në Himalaje. Në atë mbretëri në vitin 1501 m. kishte arritur alimi arab Shejh Abdullah. Ai e vizitoi mbretin dhe e pyeti për fenë e atij vendi. Mbreti iu përgjigj: “Feja ime dhe e popullit tim është ajo që ka arritur tek ne nga populli i vjetër, dhe ne të gjithë adhurojmë idhuj”. Abdullahu i tha: “Shkëlqesia juaj, a keni dëgjuar për Islamin dhe Kur’anin, të cilin ia ka zbritur Allahu Muhamedit, (dhe me zbritjen e tij) i ka anuluar të gjitha fetë e tjera, ato i ka lënë pronë të shejtanit”. Shejh Abdullahu vazhdoi të komentonte mësimet islame të argumentuara derisa e bindi me fjalët e tij mbretin. Nuk vonoi shumë dhe ai prezantoi të gjithë idhujt që kishte në pallat. Ata ishin nga ari, argjendi, balta ose druri. I bëri grumbull dhe i dogji. Pasi mbreti besoi, besuan familja e tij, pastaj vezirët e tij, pastaj mbarë populli të cilët i mblodhën të gjithë idhujt që i kishin e i dogjën. Ata pranuan Islamin dhe qenë të gëzuar që gjetën rrugën e drejtë. Mbretit nuk i mjaftoi vetëm përqafimi i Islamit, por ndërroi edhe emrin, mori emër islam - Muzlif Shah. Pastaj në ato vende ndërtuan xhami. Me këto rrugë të shëndosha dhe mjete bindëse u përhap Islami në vendet aziatike.[16]

Edhe në Afrikë përhapja e Islamit u bë përmes misionarëve dhe tregtarëve. Misionarët muslimanë hasën mirëkuptim tek zezakët kur u tregonin atyre të vërtetat që kishin të bënin me raportin All-llah - Njeri dhe se feja islame është fe e natyrshme dhe e lehtë.

Afrikanët përqafonin fenë islame, duke e konsideruar fe që nuk bën dallim në mes të të bardhit e të ziut.

Disa shkrimtarë dhe analistë evropianë analizojnë shpejtësinë e hyrjes së njerëzve në Islam dhe thonë: Hyrja në Islam nuk e detyron askënd që të humbë kombësinë e tij, as nuk detyronte ndryshimin e jetës shoqërore, nuk kishte dallim ndërmjet misionarit që thërriste në Islam dhe atij që bëhej si ai (mysliman), - që të dy ishin të barabartë, jo vetëm në teori por edhe në praktikë para Allahut: të dy zbatonin parimin vëllazëror-njerëzor, zbatim praktik.[17]

___________________

Fusnotat:

[1] Pjesë nga ajeti 256 Sure Bekare.

[2] Sure Nahl, ajeti 125.

[3] Sure Ali Imran, ajet, 20.

[4] Xhizje, është një lloj tatimi që paguajnë jomuslimanët të cilët jetojnë në shtetin islam. Ai që e paguan atë nuk ngarkohet me kurrfarë tatimi tjetër. Xhizja paguhet vetëm për meshkuj të moshës madhore deri në atë moshë që lirohen nga ushtria d.m.th. nuk paguhet për fëmijë, gra dhe pleq. Me atë sigurohet siguria personale dhe pronësore e tyre.

[5] Ebi Xhafer Muhamed Xherir Et-Taberij, Tarihul-Umemi Uvel-Mulik pjesa e IV faqe 229.

[6] Milne, histori of Egypt under Roman role f. 115-123.

[7] Dr. Mustafa Shek’a: Islam

[8] Tomas Arnold, vep. e cituar f. 101-102.

[9] Hilal El-Ahmet El-Libij, nr. 9, III, dhjetor 1984, f. 4-9 (botuar) te Edukata Islame”, nr. 44-45, Prishtinë.

[10] Dr. Mustafa Shek’a : vepra e cituar, f. 107.

[11] Ibni Ethiri: Ngjarje e vitit 617 Hixhri.

[12] Tregimi i plotë që e tregon njëri nga murgjtë - El-Kadis Dinisi (i cili) ishte shoqërues i ekspeditës. Shih, Tomas Arnoldi, f. 108-109.

[13] Dr. Mustafa Shek’a: Vepra e cituar, f. 110.

[14] Gustav Lubuni: Hadaretul-Arabije, f. 271.

[15] Dr. Mustafa Shek’a: vepra e cituar, f. 111.

[16] Dr. Mustafa Shek’a: vepra e cituar f. 112-113.

[17] E.D.Morel: Nigeria it’s people and it’s problem, f. 100.

[Islam_street]

Allahu ta shperblefte me te mira!

[Klevis2000]

Turqit vardarian dhe roli i tyre në përhapjen
e Islamit në trojet iliro-shqiptare (shekulli IX – XIV)

I.

Rrethanat historiko-shoqërore në trojet iliro-shqiptare dhe përgjithësisht në Ballkan, në shekullin IX, ishin tejet të rënduara.[1] Perandoria Bizantine, si fuqi e atëhershme botërore, ishte në luftëra të njëpasnjëshme me bullgarët, hungarezët, peçenegët dhe me popujt e tjerë në Ballkan, përkatësisht në trojet iliro-shqiptare.[2] Këto rrethana shkaktuan lëvizje të mëdha e të vazhdueshme, kryesisht të imponuara nga dhuna e shkaktuar nga luftërat e ndryshme.

Historikisht nuk dimë se cilat janë shpërnguljet e para në histori, ndonëse shpërngulhe ka pasur që nga fillimi i njerëzisë. Nuk dimë as për shpërnguljet e para në trojet iliro-shqiptare e në Ballkan, të dhunshme (kur ato i bën sunduesi i caktuar për qëllime politike, religjioze e etnike) apo vullnetare (kur ato i bën populli apo fisi i caktuar për ambicie politike, territoriale, ekonomike, përkatësisht për kushte më të mira shpirtërore dhe materiale jetësore), por padyshim, ndër shpërnguljet e para në këto troje janë ato të turqve vardarianë.

II.

Përhapja gjithnjë e më e shpejtë e më e gjërë e Islamit në jug dhe juglindje të Perandorisë Bizantine dhe përqafimi i Islamit nga popullsia vendëse bëri që Bizanti të mos ndihej i qetë. Të pranishme ishin moskënaqësi religjioze, politike, ekonomike e të tjera dhe rezistenca aktive ndaj perandorisë nga ana e popullsisë. Për t’i qetësuar trazirat me motive të ndryshme në Anadolli dhe në vendet përreth, perandori bizantin Teofili[3] shpërnguli turqit vardarianë apo vardariotë nga Azia në krahinën e Selanikut,[4] dhe në brigjet e lumenjve e liqeneve në territoret e Greqisë, Maqedonisë dhe Kosovës së sotme.

Disa hulumtues mendojnë se të shpërngulurit nga Azia në kohën e Teofilit nuk ishin turqë, por sllavë të robëruar në Anadollë[5], të cilët pas rënies në kontakt me muslimanët dhe pas pranimit të doktrinës muslimane, nga ana e perandorit bizantin Teofilit u shpërngulën në Maqedoni.[6]

Këtë shpërngulje e theksojnë edhe burimet evropiane kristiane edhe burimet arabe muslimane. Franjo Raçki[7], historian e klerik katolik nga Kroacia, pohimet e të cilit duhet pranuar me rezervë, kur flet për këtë çështje, cek se në territoret përreth Vardarit muslimanët ekzistojnë edhe më herët, e jo me ardhjen e osmanlinjve, kur perandori bizantin Teofili “e shpërnguli një repart turqish nga Azia, të cilët më vonë u quajtën turqit vardarianë.”[8]

Edhe historiani e etnologu boshnjak Muhammed Haxhijahiq konfirmon se në rrethin e Selanikut ka pasur muslimanë në kohën e perandorit bizantin Teofil.[9]

Këtë fakt e provojmë edhe nga të dhënat historike të mëvonshme, kur turqit vardarianë i hasim në Hungari, në shekullin XII. Si ndodhi kjo? Perandori bizantin Timiskes, në vitin 970, pushtoi disa fushëgropa e lugina përreth Anavardarit. Turqit që prej më herët jetonin aty kishin bashkëpunim me Perandorinë Bizantine. Mirëpo, kur Perandoria Bizantine i rregulloi disa çështje me fqinjët në aspektin e sigurisë, filloi përpjekjet e qarta për konvertimin – kryqëzimin e dhunshëm të muslimanëve, turqve vardarianë. Gjendjen më të re, tendencat qëllimkëqija, muslimanët nuk i duruan. Kështu, me rastin e shpërthimit të luftës bizantino-hungareze në vitin 1150, emigruan në Hungari thuaja të gjithë muslimanët, sepse atëbotë Hungaria lejonte autonomi më të madhe fetare se sa Bizanti.[10] Bashkë me turqit vardarianë u shpërngulën edhe arabët magrebianë, të cilët shërbenin si ushtarë me pagesë në ushtrinë bizantine, të cilët qenë grumbulluar në Tunizi, Algjeri e Marok. Edhe këta për shkaqet e njëjta sikur edhe turqit vardaruanë, u shpërngulën për Hungari.[11] Turqit vardarianë dhe arabët magrebianë, krahas muslimanëve vendës, në Hungari ushtruan ndikim të theksuar në mënyrën e jetesës, kulturën e punës, të banimit, ushqimit etj. Për turqit vardarianë konsiderohet se kanë ndikuar edhe tek muslimanët dhre banorët e tjerë në Bullgari për shkak të afërsisë së vendeve.[12]

Ndonëse nuk kemi prova të drejtpërdrejta, megjithatë, në bazë të të dhënave nga disa burime dhe nga kohë të ndryshme, konsiderojmë se lufta e arabëve kundër Bizantit, në vitin 904[13], Selanikun dhe vendet tjera në Maqedoni nuk e gjeti pa muslimanë. Këtë e argumentojnë edhe disa varre arabe (muslimane) që gjenden në Qairli dhe Dobroshevë në Maqedoni, ndonëse këto varre, sipas disave, konsiderohen të jenë të ekspeditës arabe të vitit 904 në Selanik dhe Manastir.[14]

III

Nga presionet shpirtërore dhe fizike të shtetit ku jetonin dhe të fqinjëve, që tashmë i përmendëm, turqit vardarianë filluan pjesërisht të kryqëzohen, dhe më vonë do të krijonin edhe eparkinë e tyre fetare të veçantë.[15] e pjesërisht të shpërnguleshin në vendet përreth, ku mund të jetonin edhe më tej si muslimanë. Franjo Raçki pohon shprehimisht se turqit vardarianë fillimisht ishin muslimanë.[16] Kështu, në shekullin XII, turqit vardarianë masivisht u shpërngulën në Hungari,[17] që të vazhdonin të jetonin edhe për një kohë me muslimanët e tjerë, prej më herët të vendosur aty.

Sikurse Bizanti dhe Hungaria që i angazhonin muslimanët si ushtarë në shtetet e tyre, ashtu veproi muslimanë si ushtarë në shtetet e tyre, ashtu veproi edhe car Dushani serb me turqit vardarianë, duke i angazhuar në ushtrinë e tij, kurse të cilët me kalimin e kohës qenë kryqëzuar.[18]

Për vazhdimësinë e turqve vardarianë gjejmë prova edhe në Strugë e Ohër. Disa historianë konsiderojnë se turqit aktualë në Strugë dhe në Ohër janë përzierje e turqve vardarianë që rrjedhin nga shekulli IX, me osmanlinjtë që erdhën këtu në shekullin XIV.[19]

Në këtë fazë të hulumtimeve nuk posedojmë të dhëna dhe hollësi më të plota për fatin e turqve vardarianë, por në mbështetje të provave ekzistuese na bëhet e qartë se një pjesë e turqve vardarianë u asimiluan, përkatësisht kristianizuan në forma të ndryshme: një pjesë e tyre u shpërngulën në drejtime të ndryshme, si në Hungari, Panoni, Kosovë e Serbi, kurse pjesa tjetër, më e vogël e tyre, u rezistoi të gjitha presioneve dhe fijen pothuaj të këputur të Islamit, e lidhën me ardhjen e osmanlinjve në këto anë.

IV

Paraqitja e turqve vardarianë në trojet iliro-shqiptare dhe përgjithësisht në Ballkan, paraqet prani më të hershme të Islamit dhe të muslimanëve në mënyrë kaq masive dhe atë në një periudhë të gjatë disa shekuj.

Jemi të vetëdijshëm se të dhënat që posedojmë, janë të mangëta dhe shërbejnë vetëm sa për ta aktualizuar këtë çështje në historinë shqiptare islame. Mbetet obligim imediate që institucionet tona shkencore, veçanërisht historianët, arkeologët e të tjerë të hulumtojnë më përimtësisht historinë mesjetare dhe misteret e saj, dhe veçan çështjen e turqve vardarianë. Kjo do të ndikonte që të kemi një pasqyrë më të plotë për historinë shqiptare islame në trojet iliro-shqiptare në periudhën paraosmane.


Summary



The Vardarian Turks and their role in spreading Islam in the Illyrian-Albanian Territories (IX – XIV century)


The presence of Vardarian Turks in the Illyrian-Albanian territories and in the Balkans in general suggests the earlier presence of Islam and Moslems in very large numbers during a period which lasted for many centuries.
We are aware that there are many missing pieces in the information we possess, but we are using the information only to illustrate this issue in the Albanian history of Islam. It is now the duty of scientific institutions, and especially historians, archaeologists and others, to make an exhaustive study of mediaeval history and its mysteries, whereas the issue of the Vardarian Turks should be treated separately. This would help us to have a wider picture of the Albanian history of Islam in the Illyrian-Albanian territories during the pre-Ottoman period.





--------------------------------------------------------------------------------

[1] Barbara Jelavich, Historia e Ballkanit, I, Tiranë, 1999.

[2] Nexhat Ibrahimi, Islami në trojet iliro-shqiptare gjatë shekujve, botimi III, Prishtinë, 2000, fq. 175-195 dhe 197-216.

[3] Teofili (sundoi prej vitit 829 – 842), i biri i Mihalit II, thuhet se ishte admirues i kulturës islame, kurse periudha e sundimit të tij konsiderohet si periudha e ndikimit më të madh të kulturësa arabe mbi botën bizantine.” Shih: Georges Ostrogorski, Historia e Perandorisë bizantine, Tiranë, 1996, fq. 139.

[4] Mustafa Spahic, Povijest islama, 4, Sarajevo, 2000, fq. 136.

[5] Ibid., fq. 136.

[6] Shih: Nexhat Ibrahimi, Islami në Ballkan para shekullit XV, botimi II, Prizren, 2000, fq. 56.

[7] Franjë Racki, Bogumili i Patareni, fq. 350 …, sipas: Mehmed Handzic, Islamizacija Bosne i Hercegovine, Sarajevo, 1940, fq. 14.

[8] Tafel, De Thessalonica Berolini, 1839, fq. 79, sipas: Mehmed Handzic, Islamizacija Bosne i Hercegovine, op. cit., fq. 14.

[9] Muhamed Hadzijahic etj., Islam i muslimani u Bosni i Hercegovini, botimi I, Sarajevë, 1977, fq. 23.

[10] Edhe pas shpërnguljeve të theksuara të muslimanëve prej perandorisë Bizantine në Hungari, në territorin e Greqisë ende kishte muslkimanë, që ishoin mercenarët turq në ushtrinë bizantine. Shih: Darko Tanaskovicnë: Enciklopedija zivih religija, Beograd, 1990, fq. 3304.

[11] ( - ), Islam u Madzarskoj, Islamska misao, 134/1990, Sarajevë, fq. 57.

[12] Mustafa Spahic, op. cit., fq. 126.

[13] Smail Balic, Die őltesten berűhrungen der sűdslaven mit dem Islam, sipas: Rade Bozovic, Arapi u usmenoj narodnoj pesmi na srpsko-hrvatskom jezickom podrucju, Beograd, 1977, fq. 177.

[14] Tevfik Mehmed, Kratka istorija bitoljskog vilajeta, 1935, vëllimi I, fq. 14, sipas: Rade Bozovic, op. cit., fq. 177. Krhs.: Muhamed Hadzijahic etj., Islam i muslimani u Bosni i Hercegovini, op,. cit., fq. 23; dhe: Enciklopedija zivih religija, Beograd, 1990, fq. 378 dhe 300.

[15] Franjo Racki, Bogumili i Patareni, op. cit., fq. 350-351.

[16] Franjo Racki, Bogumili i Patareni, op. cit., fq. 350-351.

[17] Rade Bozovic, op. cit., fq. 177.

[18] Nijaz Sukric, Povijest islamske kultutre i civilizacije, I, Sarajevë, 1989, fq. 194, fusn. 6.

[19] Muzaffer Tufan, Goc hereketleri, fq. 320, sipas: Maliq Osi, Prizren drevni grad …, Prizren, 1996, fq. 162.

[Klevis2000]

Historiani e filozofi me famë, francezi Gustav Le Bon. Ai thotë: "Është fakt që Bashkësia botërore nuk njeh pushtues më zemërgjerë se arabët, as fe më tolerante seç është feja e tyre."

[forum126]

Shume shkrime interesante. Ore kur flet historia tamam atehere kuptohet e verteta. Allahu jua shperblefte.

[iliria e para]

Po kujt ja leni faktorin me kryesor, luften dhe okupimin per pes shekuj?
Pse mundoheni te fallsifikoni cdo gje ne kete bote? si nuk ju vjen turp?
Ne nje kohe kur njerzit nuk dine shkri-lexim si ka mundesi te perhapet feja a vecse me dhune?
Pse enuk konvertojne sot shqiptaret?
Pse nuk kan konvertua popujt ne asnje vend ku nuk kan qen ne roberi shekullore?

[Hyllien]

Perpara se te kalohet ne "ofensive" kot me kot do ishte mire te benim disa pyetje. A eshte gjetur ndonje xhami i vjeter ne shqiperi, ose me sakte cila esht xhamia me e vjeter qe esht gjetur ?
Ka ndonje indikacion qe diku mund te kete xhamia te vjetra(nese nuk jan gjetur akoma) ?