Legjenda e Rozafës

[Eni]

Rreth ndërtimit të kështjellës së Shkodrës ka shumë hipoteza, prandaj nuk mund të flitet me saktësi se nga kush e kur asht ndërtue. Lashtësia e saj mijëvjeçare nuk mund të mohohet. Historia që në epokat e vjetra na tregon se qytetet kurdoherë janë mbrojtë prej kalave dhe janë konsiderue të pushtuem kur kalaja e tyne asht dorëzue. Ndërtimi i Kalasë së Shkodrës padyshim duhej të jetë vepër e ilirëve, ndonëse arkeologët shqiptarë akoma nuk kana ba gjurmime të atilla që të kenë thanë fjalën e fundit rreth vjetërsisë së këtij objekti historik. Histografë të huej ndërtimin e kësaj fortese ua atribujnë serbëve dhe përshkruejnë legjendën e famshme, së cilës shqiptarët i kanë thurë edhe kangën. Vepra serbe, ndoshta mund të ketë qenë një meremetim fortese, por jo një themelim i saj. Sidoqoftë këtu po përshkruejmë të dhanat historike të autorit francez A. Degrand, konsull i Francës në Shkodër. Në periudhën serbe Kalaja e Shkodrës quhej “Rozafat”, kurse populli i Shkodrës përgjithësisht nuk e njef kalanë me ëmnin “Rozafat”. Dukagjinasit kanë të tyne shprehjen: “Kush ë sundojë alanë, jemi me të!”, pra malësori ynë tash 400 e ca vjet e ka quejtë me emnin “kala” e jo ndryshe. Tue iu rrefrue autorit të përmendun sipër këtu poshtë po përshkruejmë legjendën e kalasë:
“Një legjendë serbe ndërtimin e kalasë ia atribuon mbretit Vukagjin edhe vëllezënve të tij, Uliosha e Goiko. Nisma e tyne për ndërtimin e kështjellës pengohej vite me radhë prej një zane, e cila iu prishte natën atë që kishin krye ditën. Ndodhi të kalojë një plak aty ku po punonin punëtorët. Tre vëlleznit që punonin aty i treguen plakut se puna që banin ditën, iu prishej natën, ai u suell e u tha: “Duhet të bani fli nj grue tuejën, atë që të vijë ma e para për me iu sjellë gjellën; gjoja mos me iu tregue grave të tyne: se cilës do t’i binte shorti i asaj fatkeqësie, do të shkonte viktimë. Dy vëlleznit e mëdhenj mjerisht nuk e mbajtën fjalën dhe ia treguen grave të veta sekretin, ndërsa i vogli qëndroi i sinqertë e nuk i tregoi gja gruas së vet. N’e nesre, dy ma të mëdhatë u shtinë të sëmura e nuk ndëgjuen t’u dërgonin gjellën punëtorëve; e vogla nuk dinte gja, u ngarkue me bukë e gjellë dhe vajti te punëtorët. Fatkeqen, porsa mbrrini në vendin e caktuem, e pau i shoqi dhe nisi të qante për fatin që e priste. Vukagjini ia dorëzoi gruen të vëllait, Radit, mjeshtrit ndërtues, i cili thirri punëtorët për m’e ndihmue që të shtrinin atë grue në themele.
Grueja e re, këtë veprim të punëtorëve, e mori me buzëqeshje, sepse mendonte që punëtorët po banin ndonjë shaka. Rreth saj po grumbulloheshin gurë e dru edhe sado që materiali i arriti deri në gju, ajo gjithnjë qeshej; vetëm kur gurët e themelit iu afruen asaj në brez, atëherë ajo e kuptoi seriozitetin e punës dhe filloi t’u drejtohej kunetënve, me fjalët: “Ah, s’po kini frige Zotin që po doni me më shtie gjallë në dhè?”. Tue pa se lutjet e saj nuk po dëgjoheshin, i sillej mjeshtrit edhe të shoqit: “Mos më shtini në dhè për së gjalli, nana ima ka ar, ajo kishte për me ble një skllav ose një të burgosun, nëqoftëse lypet të bahet këtu një viktimë të paktën të mos jem unë grue e re!”. Goikoja i mallëngjyem nga fjalët e saj, nuk iu përgjegj fare së shoqes. Mandej e pafatja iu drejtue përsëri mjeshtrit ndërtues: “Rad! Në emën të Jezu Krishtit, po të lutem ma len një vrimë mbi parzmën time që unë të mundem t’i jap me pi Gjonit tem kurdoherë që ai do të vijë te nana e tij!”. Radit i banë përshtypje fjalët e asaj gurje dhe lutja që i bani në emën të shëlbyesit, prandaj ia la një dritare të vogël në naltësinë e krahnorit të saj, dhe ajo kënaqej tue pa të birin kah i jepte me pi qumësht. Kështu gjatë një jave iu dërgue djali s’amës, derisa zani i nanës u pre, porse burimi i jetës vazhdoi një vit, sepse dashtunia qe ma e fortë se vdekja. Edhe sot nanat, të cilave iu mungon qumështi i gjinjve, në kujtim të asaj mrekullie, gërryejnë një landë gëlqerore prej mureve të brendshme të galerisë së parë në hymje të kalasë. Besohet gjithnjë në rrethet e grave shkodrane se gjiu i asaj grueje që u ba kurban ndër themelet e kalasë rrjedh vazhdimisht qumësht, prandaj ka akoma gra lehona, të cilat, tue besue atë fenomen, dërgojnë e marrin atë lang gëlqeror me besimin se ai gjoja do t’iu sjellë qumësht në gji, mbasi ta pijnë!”

------------------------------------------------------------------------------------

Kanga e kalasë së Shkodrës” _ kenueme nga populli

Ç’po punojshin tre vëllazën
Murin e qytetit – o,
Shkon nje plak o aty pari
- Puna e mbarë, o ju tre vëllazën !
- Ku po e shef ti t’mbarën tonë ?
gjithë ditën po punojmë
E gjithë natën po na rrënohet
- a din gja plak me na diftue ?
Kjo kala që nuk shtërngon ?
- Unë e di por kam gjynah.
- Atë gjynah ti lena ne !
Kish qitë plaku e u kish thanë
- A jeni të tre të martuem
A i kini të tre vashat ?
Po, na të tre të martuem jena
E të tre vashat i kena.
Na difto pra çka me ba ?
Pa ndigjoni ju tre vëllazën
Për n’e daçi ndrejt me punue
Porosinë që po ju jap
Kujt mos shkoni me i diftu
Lidhni besë e lidhni fe
Në konak mos bisedoni
Në konak mos bisedoni
Vashave mos iu kallxoni
Nesër nade porsa të zbardhin
Cila vashë që ju bijnë bukën
Atë murojeni në kala
Atëherë ju keni me pa
Se sa mirë ka me qindrue.
Se vojt ma i madhi vlla
Çarti besë e çarti fe
Në konak e bisedoi
Vashës së vet ky i kallxoi.
Ashtu i dyti vlla
Harroi këshillin që pat vu
Atë që plaku i pat diftue
Çarti besë e çarti fe
Në konak e bisedoi
Vashë së vet edhe ky i diftoi.
Heu ! Ma i vogli vlla
Mbajti besë e mbajti fe
Në konak s’e bisedoi
Vashë së vet nuk i kallxoi.
U err nata, zbardhi dita
Dolën djelmt – o me punue
Na erdh koha me çue gjellën
Na i thrret nana gjelinat – o
Gjelinë, e madhja gjelinë
Ustallarët duen bukë
Duen bukë e duen ujë.
- Besa nanë atje s’po mund të rri.
Se kam ndjehun sot e ligë
Edhe në kambë s’po mund të rri.
- Çou gjelinë, gjelina e dytë,
Ustallarët duen bukë
Duen bukë e duen ujë.
Qyqja, mori kadnanë
Më ka ardh haberi mbramë:
Se më ka vdekë qyqja nanë
- Çou gjelinë, gjelina e tretë,
Me iu çuem sillen djelmve.
- Lepe nanë e kadnanë !
- Ustallarët duen bukë
E duen ujë.
- Besa nanë, atje s’po vete
Se kam djalin e vogël.
- Qyqja unë nafazeza
Gjith kah shkova e kah erdha
Nafakqyqe paskam qenë.
Se na djalin ta shikojmë
E s’e lamë të vajtojnë.
- Nisu shko gjelina jeme.
Kur ka ba nusja me shkue
Me djal t’vet a hallashtue:
Lamtumirë njomzaku ‘jem
Nuk më përket nana me dorë
Ede djalin e ka qitë në gjumë
Të dy faqet ia ka puthun
U përpjekshim në atë jetë.
Mori bukë e mori ujë
Iu afrue murit të kalasë.
Kur epa i shoqi ‘saj,
Kur epa i shoqi belanë
Çakiçi në duar iu ngri.
Kish qitë e shoqja e kish thanë:
Çka ke burr qi nuk punon ?
- Më ka tretë myhyri i gishtit.
Ulet me te kunati m’e kerkue
Rrasën sypri ia kanë vue.
- Pash zotin kunati madh
Nji amanet po ta la:
Synin e djathtë ma leni jashtë,
Gjin’ e djathtë ma leni jashtë,
Se vjen djali me më kërkue,
se me sy do ta shikjoj
E ma gji do ta pajtoj
E ma dorë do ta lëmoj.



* marre nga libri Shkodra dhe Motet
i Hamdi Bushatit

[ornament]

Mbas ketij shkrimi, te fundit do te doja te jepnin mendimin e tyre "drejtuesat" e temes. Tani le ta shpjegojne legjenden nepermjet politikes dhe atdhedashurise, apo kane fakte me te mira se keto te lartmet.
E them kete, sepse ka ca dite atyre u jane duke budalliqe disa shkrime ku flitej mbi deshifrim emrash, vendesh, ngjarjes, etj, si pa lidhje me çeshtjen.
Tani qe po shifet qe legjenda eshte huazim serb, do te isha kurioz me dit si do te veproje "mbrojtja", ne pergenjeshtrim te ketij fakti.

Gjithashtu kjo le te behet mesim, per te tere ju, qe i mendoni punet te zgjidhura nje here e mire dhe shume te thjeshta per diskutim, duke mos lene vend per zgjerim, thellim, e persosje te metejshme ne ndihme te subjektit.

Sa me shume germojme rreth diçkaje me aq me shume surpriza ballafaqohemi.
Ka kohe qe e kam vene re tek shkodranet nje ndikim te forte kulturor serbo-malazez ne mentalitetin e tyre. Me kete s'dua te them qe s'i dua ata.

[The Dardha]

Nje keshtjelle e ndertuar shume heret ne kohen e ndryshimit te pellazgeve ne ilir, ne kete kohe barbaret sllav skane egzistuar ne asnje cep te ballkanit te sotem...
Por dihet qe kjo kala ne vitet e pasardhshem ka qene tentuar te pushtohet dhe eshte pushtuar nga venediku ejt ejt ky fakt tregon qe ato kane lene disa shenja por shenja me e madhe eshte ajo e turqve...
Por kalaja eshte 100% shqiptare dhe per kete se veme ne dyshim as arkeologet e as te huajt qe mahniten nga bukuria edhe legjenda e kesaj kalaje...
(nga historia)

[The Dardha]

Pra ura ndodhet ne Gjakove, gojedhena eshte e njejte me gojdhenen rozafati, dmth nusja e vellait te vogel eshte murosur se dy vellezerit e tjere e thyen besen.

Por permbajtja eshte e njejte vetem kesaj radhe per uren qe prishej naten edhe vellezerit e ndertonin diten.

P.S. Nuk e di sa i qarte ngele Red por kaq di edhe vete.

[glaukus 001]

Nje tjeter variant per prejardhjen e emrit te Kalase vjen nga humanisti shkodran Marin Barleti.
Ne vepren e tij "Rrethimet e Shkodres" ky autor tregon se fjala Rozafat ka te beje me bashkimin e emrave te nje motre me te vellane, pra Roza dhe Fa-ja [ndoshta Fat ].
Roza ish nje grua e panjohur qe bashke me te vellane ndertuan Kalane shekuj me pare.

Ja dhe nje foto e vjeter e Rozafes ( fototeka Marubi )
( marre nga tili.it )

[angeldust]

Nga eksperienca ime, nje version i kesaj legjende ekziston edhe ne Greqi. Nja 8-9 vjet me pare une isha ne nje kamp veror ne Greqi, dhe se bashku me disa vajza te tjera nga Shqiperia duhet te benim nje si skec shqiptar, nga nje gojedhene ose legjende shqiptare per ato kujdestaret greke, te cilat kishin perkthyese. Ne vendosem te benim kete legjenden e Rozafes, dhe ato u cuditen, dhe thane qe nje legjende e tille ekziston dhe ne Greqi. Nuk mbaj mend per c'ndertese greke behet fjale, por une isha ne Vollos, disa ore me ne jug se Seleniku, po ne breg te detit.

Prandaj mendoj se nje legjende e tille s'mund te na beje te besojme se kane qene serbet apo malazeset ne Shkoder apo ku di une. Koncepti i "kombit" dhe mosmarreveshje te tilla midis ballkanasve,sa kemi arritur deri ne kete pike, kane lindur shume me vone se kjo legjende e lashte. Jemi te gjithe popuj qe kemi bashkejetuar per shume kohe prane njeri tjetrit, dhe megjithese kemi karakteristika qe na dallojne nga njeri tjetri, duam s'duam kemi huazuar dhe na kane huazuar, por mos shpresoni se do gjeni rrenjet se kush ka huazuar nga kush, kur behet fjale per nje kohe aq te lashte.

Meqe ra fjala, kjo fotografia ketu lart shume e bukur.

[The Dardha]

Ne se ka nje legjend te tille ne ''Greqi'' jeni te mirepritur te tregoni dicka me teper reth legjendes edhe qytetit te cilit i perket.

P.S. Rozafat, jane 2 nje ne Shkoder qe mban emrin e keshtjelles dhe nje ne Gjakove qe mban emrin e Urres se vjeter.

(Ju lutem te flsini me fakte.)

[huggos]

Eshte e vertete se e njejta legjende tregohet edhe ne Greqi per Uren e Artes (qyetet ne veri te greqise). Por me pak ndryshime...

Gjendet ne forme poezie (por per shkak kohe s'kam mundesi ta perkthej. Nese dikush mundet,mund tjua dergoj).

Ashtu si Legjenda e Rozafatit dhe e Kosoves, te treja jane bere rreth shekullit te dhjete pas krishtit. Koha e mesjetes per ballkanin tregon se atehere ishim me te bashkuar...

Legjenda thote per nje ure, e cila ndertohej diten e prishej naten. Uren e ndertonte nje kryemjeshter me 45 mjeshtra dhe 60 punetore.


45 mjeshtra dhe 60 punetore
nje ure ndertonin..

Nje dite nje zog vjen dhe ne vend te cicerimit, kendonte nje kenge njerezore duke thene, se flijim duhet bere per kete ure, jo nga jetime, as nga jabanxhi, por nga vete gruaja e kryemjeshtrit ne menyre qe ura te behej e qendrueshme.

Kryemjeshtri dergon zogun ti thote gruas te vishet bukur e te vije sa me vone, por zogu shkon e i thote gruas te vishet bukur e te vije sa me shpejte.

Kur gruaja shkon, pyet punetoret perse kryemjeshtri ishte aq i merzitur. Ata i thone se i ra unaza ne mes te ures (atje ku behet harku) dhe dikush duhej te zbriste ta merrte. Gruaja thote se do te zbriste ajo, dhe sapo vete poshte, punetoret filluan ndertimin mbi te. Kur e merr vesh c'po ndodhte, ajo jep nje mallkim, qe ura te dridhej dhe askush te mos kalonte me mbi te. Por zogu i kujton gruas se kishte nje vella te vogel, i cili mund te kalonte ndonje dite prej andej e te vritej. Keshtu gruaja e kthehu mallkimin ne bekim duke thene: le te mos shkaterrohet kjo urre kurre, dhe te kete qendrueshmeri per gjithe jeten..

Ja vlen te permendim se legjenda tregon, se kjo grua ishte motra e vogel midis tre motrave qe kishin te njejtin fat. Motra e madhe u murros ne Eufrat, e dyta ne Danub dhe e treta ne Arte.

Ndoshta edhe diku gjetke gjenden modele te ngjashme te kesaj legjende.. Ashtu sic bukur u tha prej jush, eshte menyra e sakrifices per dicka me te shtrenjte per gjithe te tjeret.

Teme e bukur kjo, apo jo...
ju pershendes,
huggos

[VETRIOLI]

DJEM E VAJZA DOJA THJESHT TE FALENDEROJA E TE BEJA KOMPLIMENTET E MIJA TE GJITHVE JU QE KENI SHKRUAR NE NJE TEME PATRIOTIKE SI KJO. UNE FATKEQSISHT NUK JAM SHUME I PERGATITUR NE FUSHEN E MITOLOGJISE PRANDAJ PO MJAFTOHEM ME LEXIMIN E SHKRIMEVE TUAJ DUKE SHPRESUAR QE KJO TE ME SHERBEJE . VETEM DICKA :PERPIQUNI TE MOS ARRINI NE SHPERBERJE NE KUPTIMIN QE MUNDOHUNI EDHE NESE NUK GJENDENI DAKORD ME TEORITE TEZAT APO FRAZAT E SHPREHURA NGA NJE TJETER TE MOS I JEPNI ABSOLUTISHT RRUGE DREJT PERCARJES DISKUTIMIT. MIRE U LEXOFSHIM SE SHPEJTI

[shendelli]

The fortress of Rozafa, oil painting -oil painting. Dimensions: 68x80 Author: Ismail Lulani