Sarandė, shkatėrrohet monumenti “Muri i Demės”


(Thursday, 29 November 2007) -gazeta SOT


Inventari i monumenteve tė kulturės nė rrethin e Sarandės numėron qindra objekte, tė cilat kanė pasaportėn e tyre si vepra
qė janė shėnuar nė librin e vlerave tė kulturės sonė kombėtare. Janė rreth 125 tė tilla, tė cilat kanė hyrė prej vitesh nė fondin e
trashėgimisė kulturore tė mbrojtura nga shteti. Po nėse nė vitet e shkuara pėr mbrojtjen e tyre kishte interesim shtetėror,
aktualisht ky interes ėshtė zbehur dhe kjo pėr faktin se investimet pėr to janė minimizuar sė tepėrmi. Ėshtė kjo arsyeja qė nė
disa nga monumentet e kulturės nė Sarandė janė vjedhur objekte me vlera siē ndodhi nė Manastirin e Mesopotamit ditė mė
parė apo nė kompleksin e xhamisė sė Rusanit.
Dje ishte dita e katėrt qė mjete tė rėnda kishin ngulur dhėmbėt e ruspave dhe ēekiēėve, duke shkatėrruar njė nga veprat mė tė
hershme, dėshmi e kulturės sonė tė lashtė “Murin e Demės". Tė njoftuar nga zyra e mbrojtjes sė monumenteve, pėrgjegjėsi i
kėsaj zyre Feruz Shabani dhe drejtori i Muzeut tė Butrintit, arkeologu prof. Dhimitėr Condi ishte e vėrtet se njė vepreje tė tillė
me vlera tė njohura dhe mjaft karakteristike i ishte vėnė ruspa, dhe pėrmes saj dhe njė ekskavatori hapej njė kanal nė tė cilin
do tė kalojnė tubacionet Ujėsjellėsit tė Ksamilit. Po sikur tė mos mjaftonte kjo plagė e rėndė, e hapur nė themelet e murit dhe
nė zemėr tė tij, shumė prej traktateve tė gurta ishin hedhur pėr t’u transportuar drejt vendderdhjes sė mbeturinave. Pa pasur
asnjė interesim, asnjė njohje se cfarė po shkatėrronin, pa u konsultuar me askėnd, pa ditur se nė kėtė zonė ēdo pėllėmbė toke
ėshtė njė objekt me vlera dhe interes pėr kulturėn tonė kombėtare, firma qė ndėrton ujėsjellėsin e Ksamilit ka kryer njė akt tė
dėmshėm dhe tė pariparueshėm ndaj njė pasurie tė shumė vlerėsuar nga arkeologjia dhe historia. Feruz Shabani, pėrgjegjėsi
i zyrės sė monumenteve tė kulturės pėr Sarandėn nė lidhje me kėtė monument qė po shkatėrrohet sqaron se: “Muri i Demės”
ėshtė monument kulture i kategorisė sė parė dhe numėrohet ndėr 115 monumentet e kulturės qė ka rajoni Sarandė-Delvinė.
Ėshtė njė vepėr fortifikuese e ndėrtuar nė shekullin e IV para Krishtit dhe qė ka shėrbyer nė mbrojtje tė Qytetit tė Butrintit.
Fillimet e tij muri i ka nė buzė liqenit tė Butrintit nė krahun lindor dhe vazhdon pjesa perėndimore e tij deri buzė ujit nė Detin
Jon. Nė pjesėn perėndimore muri ka njė pamje mė tė plotė dhe nė shumė pjesė tė tij janė edhe sot tė ruajturat pikat e vrojtimit
dhe fortifikimet. Ėshtė njė vepėr qė ėshtė ruajtur dhe i ka rezistuar kohės pėr shekuj me radhė, ndėrsa tashmė jemi pėrpara njė
fakti tė hidhur, pėrpara njė akti tė shėmtuar tė shkatėrrimit tė njė segmenti tė kėtij muri nga njė firmė ndėrtimore INVEST Sh.p.k
nga Fieri, sipėrmarrės ky qė ndėrton ujėsjellėsin e Ksamilit. Muri i Demės ėshtė dėmtuar nė njė gjerėsi 9 m dhe gjatėsi 5 m.
Konturet e tij janė shumė tė qarta dhe nė pjesėn ku ėshtė dėmtuar muri ka qenė nė lartėsinė 80 cm-1 m. Menjėherė pas
konstatimit tė kėtij veprimi shkatėrrues ėshtė kontaktuar Policia Ndėrtimore nė Sarandė, Komisariati i Policisė dhe organe tė
tjera kompetente. Ndėrsa Prof. i asociuar Dr. Dhimitėr Condi, shefi i departamentit Arkeologjik tė Sarandės dhe drejtor i
muzeut tė Butrintit, duke folur pėr rėndėsinė e “Murit tė Demės” sqaron se “Muri i Demės” ėshtė njė monument unikal me rėndėsi
ballkanike, i vetmi nė territorin e gadishullit ballkanik qė kushtet fiziko- natyrore i kanė dhėnė mundėsi tė krijojnė barrierė.
Muret barrierė ėshtė ky qė ndodhet nė Demė dhe njė nė territorin e Rumanisė. Nė kėto mure kalonin turistėt qė shkonin nė
Butrint dhe shpjeguesit u tregonin tė dhėnat e tij. Por mė e keqja ėshtė qė nė vend qė t’i rrisim kėto impulse qė nė tė ardhmen
turistėt e huaj tė vazhdojnė ta vizitojnė kėtė mur, tani atje ka vetėm vandalizėm, njė shkatėrrim qė dėmton shumė imazhin dhe
resurset turistike, prandaj ėshtė e domosdoshme qė ky mur me gjerėsi 9 m dhe gjatėsi 900 m, qė ne arkeologėt mund tė
themi se kėtu mund tė kalonin katėr cifte kalorėsish me kuaj, i ndėrtuar me gurė nga mė tė mėdhenjtė nė territorin e Epirit”. “Muri
i Demės”, njė nga tė vetmit nė Ballkan, ėshtė duke u shkatėrruar. Nėse lihet tė veprojė papėrgjegjshmėria atėherė ky objekt i
rėndėsishėm do tė kthehet nė njė rrėnojė pa asnjė vlerė