OSBE: 12 tetori, nje shans i humbur

[Albo]

Publikohet raporti i vëzhguesve evropianë për zgjedhjet lokale të 12 Tetorit

ODIHR: 12 Tetori, shans i humbur

“Zgjedhjet kishin probleme sidomos në Tiranë me numërimin. Shumë votues s’gjetën emrin në lista”

Arion Sulo

TIRANE - “Zgjedhjet e pushtetit vendor ishin një shans i humbur për progresin e rëndësishëm në zbatimin e marrëveshjejeve dhe standardeve të tjera ndërkombëtare për zgjedhje demokratike” . Kjo është sërish fjalia e parë e raportit përfundimtar të vëzhguesve të OSBE/ODIHR për 12 Tetorin. Në një material prej 36 faqesh monitoruesit ndërkombëtarë theksojnë se megjithëse u vunë re përmirësime të rëndësishme në fushatë (pasqyrimi në media, zgjidhja e ankesave dhe kërkesave si dhe në administrimin zgjedhor) procesi kishte probleme, veçanërisht në Tiranë, sidomos me numërimin. “Megjithëse PS dhe PD treguan një aftësi të mirë komunikimi gjatë reformës të kuadrit ligjor, nga të dyja partitë nevojitej një vullnet më i madh politik për të siguruar një proces të efektshëm”,-rekomandon ODIHR.
Sa për rolin e KQZ-së, raporti thotë se ajo i drejtoi zgjedhjet në një mënyrë profesionale megjithëse mungonin shumë rregulla të qarta të procedurave. Shumë vendime për çështje të rëndësishme u morën tepër vonë në disa raste, sidomos në Tiranë nuk pati një adresim të çështjeve të rëndësishme. Komisionet e nivelit të mesëm dhe të ulët në përgjithësi funksionuan në mënyrë të hapur, por kur ato u keqpërdorën nga partitë politike për t’i bllokuar vendimet, komisionet u politizuan. Ashtu si në 2000 dhe 2001 vëzhguesit shkruajnë se lista e votuesve vazhdoi të ishte një problem. Përpjekjet për të përmirësuar saktësinë nuk dhanë rezlultate të rëndësishme. “Ditën e zgjedhjeve kishte më shumë probleme nga ç’pritej dhe një numër i konsiderueshëm votuesish nuk e gjetën emrin në listë. Kjo ndodhi veçanërisht në Tiranë, Durrës, Shkodër. Megjithatë dokumentacioni i OSBE/ODIHR dhënë nga PD nuk konkludoi se listat nuk u manipuluan politikisht për të përjashtuar votuesit”,-raporton ODIHR.

Fondet private

“Për fat të keq fondi publik për fushatën e partive politike u dha me vonesë. Kjo ishte një përparësi për partitë dhe kandidatët me fonde private. Kandidatë nga të dyja partitë PS dhe PD përfituan nga postet zyrtare në shumë zona. Ka patur shumë raste të votimit bashkë në grup ose në familje. Nga ana tjetër, ka pasur gabime proceduriale në numërimin e votave. Në 40% të qendrave të votimit të vëzhguara, është vënë re një rrëmujë dhe zënka të shpeshta për vlefshmërinë e fletëve të votimit. Akoma më shqetësues është fakti se në 10% të rasteve ka patur falsifikim të rezultateve. Në 19% të rasteve, në kutinë e votimit janë gjetur më shumë fletë votimi se numri i votuesve. Mbushja e tabelave është bërë ashtu siç duhet. Por në Tiranë probleme serioze të procedurës, administrimit, etj, vonuan përfundimin e procesit. Kjo bëri që Kolegji Zgjedhor të merrte vendimin për t’i rizhvilluar zgjedhjet në 1/3 e qendrave të votimit të qytet. Edhe në këtë raund, pati dhunime flagrante në disa qendra votimi. Kolegji Zgjedhor operoi në mënyrën e duhur, por në disa raste dështoi të merrte në shqyrtim të gjithë ankesat e bëra”,-vijon raporti mbi lokalet e 12 Tetorit.

Begraundi politik

“Emërimi i anëtarëve të KQZ-së, vonimi i dhënies së fondeve partive politike shkaktuan mosmarrëveshje mes partive. Ndërkohë që partitë politike janë të detyruara të publikojnë burimet e përdorimet e fondeve të fushatës, ligji nuk veproi mbi kërkesat e disa kandidatëve të veçantë që kërkuan zbardhjen e fondeve. Partitë opozitare thanë se PS përfitoi plotësisht nga të qënit në pushtet për të promovuar fushatat e kandidatëve të saj. Rreth 100 vendime të KQZ-së në periudhën paszgjedhore u apeluan në Kolegjin Zgjedhor për vendimet e KQZ-së në rinumërimin e votave dhe dhënien e mandateve. Për shembull në rastin e listave të Durrësit, Kolegji mund të kishte kërkuar ose lejuar më shumë evidenca për të zbuluar shkakun e problemeve që u hasën ditën e zgjedhjeve. Në një rast tjetër, Kolegji i shpalli të pavlefshme zgjedhjet në 118 nga 345 qendra votimi në Tiranë. Megjithëse ky vendim duket i bazuar, Kolegji Zgjedhor mund të kishte urdhëruar masa të menjëhershme: psh. kërkimin e evidencave të reja për të evidentuar problemet”.

KQZ

“Çështja e anëtarësisë së KQZ-së gjithashtu u bë një objekt kontestimi, edhe përpara fillimit të periudhës zgjedhore, për një numër arsyesh. Së pari, dispozitat e Kodit të Ri Zgjedhor për sa i përket emërimit të anëtarëve të KQZ-së, i dhanë de facto kontrollin e emërimeve PD dhe PS. Së dyti, këto dispozita mund të jenë në kundërshtim me Kushtetutën për sa i përket kufizimeve të tepërta që partitë vendosin mbi të drejtën e emërimit të anëtarëve të KQZ-së nga tre institucionet emëruese ( Kuvendi, Presidenti dhe Këshilli i Lartë i Drejtësisë). Këshilli i Lartë i Drejtësisë, meqënëse nuk kishte një nen tranzitor për të rregulluar procesin e balancimit të komisionit, emëroi një anëtar të tretë të ri me propozimin e PS-së. PD-ja argumentoi se KQZ-ja ishte në favor të qeverisë dhe shprehu publikisht një mungesë të besimit në paanshmërinë e KQZ-së. Shumë vendime për udhëzimet e rëndësishme procedurale u morën shumë vonë. Më tej udhëzimet e KQZ-së mbi numërimin e votave u përvetësuan vetëm 3 ditë para zgjedhjeve. KQZ nuk arriti gjithashtu të adresonte një numër të madh çështjesh të rëndësishme në të cilat ishin shumë të nevojshme udhëzimet, megjithatë KQZ e anashkaloi çështjen e procedurave që duhet të ndiqeshin për transferimin e rezultateve midis qendrave të votimit dhe KQZV në Tiranë ku po zhvilloheshin dy votime të veçanta. Një gjë e tillë shkaktoi konfunzion dhe vonesë në periudhën paszgjedhore”,-janë pasazhet në raport për KQZ.
Sipas tij, kandidatë të ndryshëm shumë prej të cilëve biznesmenë, i financuan vetë fushatat e tyre ose u mbështetën në veprimtarinë e tyre private.

Numërimi

“Vëzhguesit ndërkombëtarë vunë re probleme serioze pas mbylljes së votimeve. Në 38% të qendrave të votimit, ata raportuan një vlerësim negativ të procesit të numërimit të votave. Në 43% të qendrave të votimit u vunë re gabime me procedurat dhe heqjet e emrave. Ka patur zënka për vlefshmërinë e fletëve të votimit në 45% të qendrave të votimit që do të thotë se 15% e kutive të votimit ishin të pavlefshme. Sipas vëzhguesve, 40% e qendrave të votimit hasën probleme serioze në plotësimin e procesverbaleve. Mendohet se një arsye për këtë ka qenë shpallja me vonesë e udhëzimeve nga KQZ.”


Konstatimet

1. Procesi kishte probleme, veçanërisht në Tiranë, sidomos me numërimin.
2. Lista e votuesve vazhdoi të ishte një problem, përpjekjet për përmirësim dështuan
3. Fondi publik për fushatën e partive politike u dha me vonesë
4. Në 40% të QV-ve të vëzhguara, është vënë re një rrëmujë dhe zënka për vlefshmërinë e fletëve të votimit
5. 10% të rasteve ka patur falsifikim të rezultateve.
6. Në 19% të rasteve, në kutinë e votimit janë gjetur më shumë fletë votimi se numri i votuesve
7. Kolegji Zgjedhor në disa raste dështoi të merrte në shqyrtim të gjithë ankesat e bëra
8. Në rastin e listave të Durrësit, Kolegji mund të kishte kërkuar ose lejuar më shumë evidenca për të zbuluar shkakun e problemeve
9. Nenet për emërimin e anëtarëve të KQZ-së mund të jenë në kundërshtim me Kushtetutën
10. Këshilli i Lartë i Drejtësisë, meqënëse nuk kishte një nen tranzitor për të rregulluar procesin e balancimit të komisionit, emëroi një anëtar të tretë të ri me propozimin e PS-së
11. KQZ nuk arriti gjithashtu të adresonte një numër të madh çështjesh të rëndësishme
12. Shumë prej të cilëve biznesmenë, i financuan vetë fushatat e tyre
13. Në 38% të QV vëzhguesit raportuan një vlerësim negativ të procesit të numërimit të votave.
14. Në 43% të qendrave të votimit u vunë re gabime me procedurat dhe heqjet e emrave
15. 15% e kutive të votimit ishin të pavlefshme.


Rekomandimet

1-Kodi duhet të ndryshojë:
për të përcaktuar saktë problemet thelbësore të emërimit të anëtarëve të KQZ-së, komisioneve të nivelit të mesëm dhe të ulët. Në veçanti:
*nene tranzitore duhet të parashikohen për mënyrën e emërimit për anëtarët e KQZ-së dhe për të sqaruar rotacionin e mandateve.
· kuadri ligjor për emërimin e kandidatëve duhet të përcaktohet qartë dhe në përputhje me Kushtetutën.
· Përfaqësimi politik për të gjitha komisionet zgjedhore duhet të jetë më i gjerë për të siguruar përfaqësimin më të gjerë të partive në komisionet zgjedhore.
· Sistemi i emërimit duhet të jetë i qëndrueshëm dhe të japë garanci ndaj abuzimeve politike
· Duhet të sigurojë afate të sakta kohore për marrjen e vendimeve në lidhje me ankesat dhe kërkesat e ndryshme
· Duhet të përcaktojë afate kohore për dhënien e fondeve KQZ-së për administrimin e zgjedhjeve dhe fushatave të partive politike
· Duhet të përcaktojë kriteret e vlefshmërisë së kutive të votimit


Administrimi i zgjedhjeve

Autoritetet shqiptare duhet të reformojnë dhe të modernizojnë sistemin e gjendjes civile për të siguruar në kohën e duhur informacion për ndryshimet në listat e zgjedhësve.