Tentativa otomane per pushtimin e Vienes

[AsgjëSikurDielli]

VALA E ASHPËR E EKSPASIONIT OTTOMAN TURK NË DREJTIM TË PERËNDIMIT,DHE RRUGËT E SAJA TË NËNDHESHME PËR MARRJEN E VIENËS!


Ata i vunë fshesën,që nga thellësia e Turkestanit të Azizë Qendrore,duke e quajtur kështu veten Ottomanët Turq. Gjatë asaj vere të ftohtë e me shi të 1529-ës,ata i shkaktuan plagë të tmerrshme Europës, gjë e cila s’i kishte përshkuar e hamendur me mjëra vjet.Biles ato qenë më të hidhura se sa pushtimet e Attila Hunsit në shekullin e 5-të .Por duhet theksuar se forcat e Atilës patën qënë ushtarë barbarë e primitivë që nuk dinin asgjë fare nga arti i luftës moderne.Mirpo siç do shohim dhe vetë më poshtë,invaduesit e rinj ishin shumë herë më përpara. Avancimi dhe sofistikimi i tyre paraqiste një rrezik shumë serios në sferën ushtarake,pa përmendur këtu civilizimin e tyre. Niveli i rrezikshmërisë që ata posedonin në atë kohë ishte shumë herë më lart dhe më i zgjeruar, se sa shtetet perendimore të marra së bashku.
Të emëtuar prej Sulltanit të tyre të parë,Osmanit,turqit Ottomanë u vendosën strategjikisht në atë vend që sot quhet Anatolia,në Azinë e vogël.
Në një farë vështrimi,te ata nuk dukej ndonjë ndryshim i theksuar,prej kalorsëve të egër që shkilnin dhe pluhurosnin atë periferi. Mirpo ku ishte ndryshimi,dukej se këta shkelsat e rinj posedonin dy atribute të shkëlqyera,gjë e cila i bëri ata të konkurojnë fare lehtë:-“E para qëndronte se;-ata ishin udhëheqës strategë të mrekullushëm,dhe ekonomistë me famë. Dhe e dyta ata e adoptonin diturinë aq shpejt sa rrallë kush i ka ato cilësi. Kështuqë vetia e parë si liderë dhe financierë u dha atyre lehtësi miqësimi me popullin vendas dhe fqinjë,dhe e dyta cilësi atyre u vlejti ti bëjnë një përmbledhje të rrufeshme në të rejat shkencore si në inxhinjeri, arkitekturë, medicinë e astronomi,si dhe gjetjen e re dhe futjen në punë të barutit,i cili deri atëhere nuk njihej fare.
Në shekullin e 14-të Turqit kaluan Gjirin e Dardaneleve drejt Evropës,dhe vijuan procedurën e liderizimit të Gadishullit të Ballkanit.Grekët,Serbët,
Bullgarët,Rumunët dhe Shqiptarët,të gjithë pak nga pak iu nënshtruan domininit të tyre.Dhe kështu ata (d.m.th turqit) në proces e sipër, krijuan atë lloj armate të shkëlqyer,ndoshta e pa parë në historinë botërore ushtarake.
Turqit kishin shumë cilësi të larta,por dhe të habitshme. Ata ishin miqësor dhe të ngrohtë me gjithsecilin. Temperamenti i tyre si muslimanë ishte tepër i mrekullushëm.
Ata i lejonin me kënaqësi Jahuditë dhe Kristjanët të festonin festat e tyre të Shenjta,dhe ta praktikonin fenë e tyre ashtu sikurqë ata dëshironin. Kështuqë Fetë tjera nuk kishin limit për ta.
E kundërta ndodhte me të pafetë,Kafir. Ata ishin të detyruar të paguanin taksa të larta,kokë për kokë.Ndokush nga këta që nuk pati se me çfarë ta paguajë taksin,sidomos fshatari i rëndomtë i viseve të thella të Ballkanit e paguante më hidhur se tjerët,me “Haraç” në vend të saj.
Mirpo shohim se edhe marrja haraç,pati një seleksionim,në ata të rinj që ishin më të rinj dhe më të bëshëm fizikisht.Ata pasi mirreshin haraç, dërgoheshin në pallat te Sulltani,të ishin sllevërit e tij personalë. Çfarë u pa më tej ishte se këta sllevër u konvertuan në trupa rinore ushtarake,dhe u quajtën “Jeniçerë ”turq. Këta djem që qenë lindur dhe rritur në një jetë mizerabël,me bukë e kripë,papritur jeta e tyre ndryshoi në shtëpi moderne, të shtruara me qilima deveje,e me banjo e dush oriental,dhe me ushqim të cilësisë së lartë. Rrobat e tyre të arnuara që u vinte era blozë,u zëvendësuan me mëndafshin e butë dhe erëmirë persian. Bile për këtë një eksplorues Venedikas, Markus Stinetti ka shkruar:- “Ata të rinj që pata rastin ti takoj,besoj se me rastin e pranimit të sllavërisë,ata mendonin se kishin hyrë në Parajsë.” Mirpo aty ndodhi dhe një prapakthim me pranimin e sllavërimit të qënit “haraç”. Gjithë këta të rinj u dërguan në shkolla ushtarake,nën një disiplinë të rreptë,dhe ndërkohë stërvitja e tyre ishte shumë e lodhshme dhe e rrezikshme,deri në luftën trup me trup midis tyre,si në betejë të vërtetë.
Në çdo paradë ushtarake shihje trupa të vdekur prej dyluftimesh gladiatore, dhe nga ana tjetër çdo hesitim i çfaqur nga rekrutët e rinj, ndëshkohej rreptë dhe pa mëshirë. Brenda pak muajsh,rekrutët jeniçerë ishin bërë si robotë,që po tu ipej urdhëri hidhuni nga shkëmbi, ata me kënaqësi do ta zbatonin. Ndërkohë gjatë gjithë kësaj fushate,këtyre të rinjve nuk u qe bërë ndonjë tentim për t’ua ndërruar fenë e tyre,mirpo ata shpejt hetuam që konvertimi në fenë Islame, u hap atyre tjetër dritare jete në sferën ushtarake,duke marrë grada të larta deri në Gjeneral Ushtarak,apo “Vezir” dmth –(Kryeministër)
Por duhet të cilësojmë që kjo lloj sllevërie nuk qe aspak raciste apo prexhudiste. Shumë vende e karrike shtetërore qenë mbushur me persona të ardhur nga kjo kategori apo shtresë qytetare,dhe shumë shpesh shohin që mjaft nga këta sllevër dolën shumë pasanikë të lartë,e shtresa pasanikësh të ardhshëm. Shumë prej tyre që përqafuan Islamin,u kënaqën me fenë Islame dhe e respektonin atë me fanatizëm, më shumë se sa Turqit vetë.
Jeniçerët ishin shumë të kënaqur me kategorinë e lartë të të ushqyerit.Ata kishin enë të posaçme argjendi,dhe lugë të shënuara me gradën që posedonin,jo siç ndodhte me standartin e ushtrisë së rregullt. Gjithashtu për ta u shkrua dhe u ekzekutua një muzikë ceremoniale martesore veçanërisht për jeniçerë. Rënia e lodrës e shoqëruar me curle,dhe mbështetje me melodi fyelli,ishte muzika tipike për martesën jeniçere. Kjo ka qënë origjina e njërës nga të pestat e bandës me lodër,e cila siç shohim më vonë,kopjohet me kënaqësi nga ushtritë e Perëndimit në raste parade dhe ceremonish të ndryshme.
Aty nga shekulli 15-të,gjithë ajo gjakderdhje dhe terror që u dëgjua deri atje ku perëndon dielli,ishte për arsye të këtyre jeniçerëve turq,gjë e cila i shkatuan shoqërisë civile vrasje dhe prerje si në gjënë e gjallë. Ata qenë kthyer në egërsira njerzore,duke i mbajtur të veçuar prej gjinisë femëror në kohë paqeje,dhe qenë detyruar të jetojnë si dervishë në armatë ushtarake.
Çdo fushatë që ata e ndërmorën,qëllimi ishte ‘liria’ sidomos për të pafetë.
Parja e xhybes blu,dhe qeleshes së bardhë prej leshi ndër Jeniçerë fuste tmerr dhe panik ndër popull,kudo që ata shiheshin. Me këta ushtarë të rinj, Turqia posedonte një armatë të përkohëshme,e cila shërbente në rastet më tipike dhe urgjente,pra suportonte urdhërin që vinte nga lart,për një ndërhyrje sa më të shpejtë. Nga ana tjetër shohin që shtetet Perëdimore akoma aplikojnë ushtrinë mercenare,e cila qe stërvitur,paguar dhe ushqyer për çdo fushatë eventuale që të paraqitet,por ndërkohë dhe si roje personale te ata që e ndienin veten jo të sigurtë prej popullit.
Jeniçerët ishin të mobilizuar vetëm si rregjiment këmbësorie të asaj kohë, por për të mbrojtur dhe mbështetur këtë në çdo rrethanë dhe situatë,Turqit ngritën ushtrinë e Artilerisë,gjë të tillë bota se kishte parë me sytë e vet deri atëhere.
Në 1453-in Turqit invaduan në Kostandinopojë,Kryeqyteti i Perandorisë Bizantine, froni i Kishës Orthodokse të Lindjes, “Roma e Dytë” Qytetarët e saj luftuan me dëshpërim,ndërsa që Ushtria Turke gjuante me top e barut muret e Kostantinopojës,duke i kthyer në gërmadha e rrënoja. Kristjanët e saj dërguan mesazh pas mesazhi botës kristjane,por siç shihet lutja ra në vesh të shurdhët,se asnjë nuk bëri ndonjë përçapje. Arsyea ishte se ata ishin në luftë e debat midis njëri tjetrit,të shkojmë apo jo.
Kostandinopoja ra. Sulltani i hipur mbi kalin e tij si baloz,duke shkelur mbi kufomat e vdekura dhe gjakun akoma të ngrohtë, hipi mbi katedralen e Shënjtit Sofia,dhe deklaroi kryeqytetin e tij të ri me emrim Stamboll.
Ky ishta fillimi. Perandoria Ottomane u përhap si zjarri në pyllin e thatë. Ajo arrinte prej Egjypti në Sudan nga ana jugore,në Krime dhe Ukrahinë në anën veriore,prej Sirie, Mesopotamie dhe Palestinë në lindje,deri në Shqipëri dhe Bosnje nga perëndimi.Ajo kishte në plan të parë të tërë njerzimin,përfshirë këtu,Rus e Tartarë, Arab e Persianë, Armenas e Jahudi,të zinjtë e Afrikës dhe bjondët e Dalmacisë. Vetë Turqit kanë qënë një pakicë populli. Me çdo provincë të re qe ata invaduan,nën influencën e floririt ata i zgjeruan kufijtë deri në pa limit,dhe i shtuan ushtarët deri në pafundësi numri.
Të gjithë ishin nën komandën e një Sulltani në Stamboll. Çuditërisht, kjo Perandori erdhi duke u rritur dhe u fuqizuar,si ai orteku i borës që sa më shumë rrëshqet,aq më i madh bëhet në peshë dhe formë,dhe aq më i rrezikshëm e katastrofik bëhet në atë çfarë gjen përpara.
Sulltani i 10-të, Sulejmani -II- shihet të jetë në fronin Perandorak në 1520-ën
Turqit e thirrnin atë “Zbatuesi i Sheriatit” por të huajt e thirrën; “Sulejmani i Madh”. Pallati i tij mbretëror, ‘Seraxhaja” përmbushte një qytet të tërë nën një çati brenda kryeqytetit Stamboll, dhe mbante brenda rreth nëntë mijë veta. Ujrat e rrjedhshëm,muzika që luhej qoshe më qoshe,reservuarët e vegjël me peshq si margaritarë,dyqanet e arit dhe rrugët e kalldrëmta ishin të veçantat e pallatit të tij. Haremet e tij kishin rreth 130 sllevër,të ardhur prej vendeve dhe rracave të ndryshme.
Sulltan Sulejmani ka qënë djali i një sllavi haremi, që vinte nga fisi i Tartarëve.Ai pati zotësinë që të fiste rrjeshshëm tetë gjuhë të huaja. Shkroi poezi dashurie Persiane,dhe kompozoi muzikë të ndryshme në hobin e tij.
Asnjë prej tyre nuk e pengoi apo e shmangu nga të qënët luftëdashës dhe sulmues më i tërbuar i kohës tij që shkruan historia.
Ai i priste me qef e dëshirë të madhe betejat e luftës,sa që vetë i hipur në kalë i paraprinte ushtrisë si dragu stuhie,por kur i hynte debatit filozofik nuk kishte burrë nane tia hidhte fjalën poshtë,se aq me vend e fliste fjalën. Prandaj jo më kot Turqit e asaj kohë i thirrnin ‘Sheriati” dhe bota “I Madhi ” Veziri i Parë,dmth. Kryeministri i tij ka qënë një skllav Grek me emrin Ibrahim,një violinist i përkryer,dhe kudo që shkonte Sulltani,atë e merrte me vete,në çdo darkë e koktej,sa që fjalët dolën sikur dhe shtratin ata e kanë të përbashkët. Sulltan Sulejmani,me një fjalë qe klasiku i Rilindjes Princërore i mënyrës Orientale dhe oposita e Perandorisë Romake me Borgiasin e Romës,por definitisht shumë herë më përpara dhe i fuqishëm.
Diplomacia Veneciane me në krye Ottoviano Bon, e kanë përshkruar Sulltan Sulejmanin të gjatë dhe të hollë,me një lëkurë të grunjtë,e me hundë pak të lakuar që i binte shumë hijshëm mbi mustaqet. Fëtyra e tij në përgjithësi kishte një finesë tepër interesante,dhe një bukuri të përzier me shkëlqim,që rrallë gjinden fjalë për ta përshkruar. Shumë herë përdorej se, ai kur shkonte nëpër luftra bëhej si me fëtyrë dragoi,dhe kur ishte në kabinet dukej sikur s’ishte ai që qe. Duart i ishte të hajthshme, e të gjata,por padyshim shumë të forta.Përdorej proverba:- “Si duart e Sulltan Sulejmanit që shkul lisin me rrënjë”.Mbante të veshur mbi krye një peshqir të madh në trajtë çallme,me një pupël fazani në anën e djathtë e cila mbërthehej me kapse diamanti.
Zërin e kishte të ëmbël dhe të qetë,por për çudi asnjëherë nuk qeshi ndërsa ishte në bisedë apo komunikim mbretëror.
Sulltan Sulejmani ishte shumë mirë i njoftuar rreth idhtive dhe zënkave të fiseve feudale të Fuqive Perëndimore,që në disa raste sekrete ai me florinj pagoi që përçarja të vlonte.Gjithashtu ai dinte fort mirë se ngritja e Protestantëve në këmbë ishte rrënimi i Kristjanizmit. Kështu që koha kishte ardhur dhe kushtet ishin pjekur për një invadim total të forcave Islame në drejtim perëndimit.
Pa e zgjatur dhe përtuar, forcat ushtarake turke i zuri mëngjezi në kalanë e Beogradit,pa e bërë dhe një herë ‘bam’ Më tutje ushtria e Sulltan Sulejmanit,e përbërë nga 100 000 ushtarë trima dhe të fuqishëm avancuan drejt Hungarisë,dhe portës së Europës Qëndrore. Mbreti Lajo –II- të i Hungarisë ishte trim,i pashëm, por totalisht një copë budalla njëzetvjeçar.
Ai sapo e pa që ishte rrethuar papritur nga një ushtri moderne,dhe ishte i detyruar të kapitullojë pa kushte, urdhëroi varjen e ambasadorit turk të cilët i vajtën për ti kumtuar mesazhin e Sulltanit.
Thirrja e tij për ndihmë nga Monarkitë Kristjane, Mbreti Lajo mezi që grumbullojë rreth njëzet e pesë mijë fshatarë dhe blegtorë që nuk kishin haber fare nga lufta,dhe nga shokët e tij Mbretër ai u fuqizua deri në fyt vetëm me premtime boshe, pa e parë as dhe një këmbë ushtari.
Në muajin Gusht të 1526-tës ai u takua në fushë-betejë me ushtinë e Otomanit Mohak,i cili nuk ishte dhe aq i derrmuar nga luftrat,dhe aty Mbreti Lajo la të vdekur njëzet e katër mijë vetë,duke perfshirë dhe vetveten.
Me këtë fitore të turqëve Hungaria ra duke u bërë kështu një provincë tjetër e Perandorisë Ottomane.
Sulltan Sulejmani caktoi një Governator prej Transylvanisë (provincë kjo në qendër të Rumanisë,që dikur ishte nën posedimin Hungarez) që quhej Janus Zapolija,si mbret i ardhshëm i Hungarisë,dhe marrëveshtja thoshte dhe citonte rreth shtetit dhe vendit që Zapolija dhe mijëra Hungarezë të tjerë dedikuan jetën e tyre,duke u nisur nga fakti se ata kishin qënë shumë të shtypur dhe të shfrytëzuar prej udhëheqsit të tyre,kështu që ata u ndjenë shumë herë më të gëzuar të jenë nën drejtimin e Sulltanit.
I mori vetëm tri vjet Sulltan Sulejmanit,ta përmbledhë Hungarinë ashtu sikur kishte planin.Atëhere shihet se po pregatitet ku do ta hajë drekën tjetër. Padyshim ishte Austria. Mbreti Ferdinandi –I- rë Von Hapsburg i Austrisë pati ngritur zërin dhe qe ankuar rreth kurorës mbretërore të Governatorit Zapolja. Sulltan Sulejmani i dërgoi atij një korier dhe në letërmesazh ku i thonte:- “ Bëji selam mbretit se shpejt do të takohemi në fushë betejën e Mohaksit”. Në qoftë se nuk është atje,unë vetë do të vij në Vjenë ta takoj si burrat”
Në verën e 1529-ës një organizin i ri i ushtrisë turke filloi të shpërthejë në Bullgari. Duke qënë e bashkuar me forcat e tjera aleate,kjo ushtri mori një pamje të përbindshme në numin më të madh ushtarësh në Europë,që deri atëhere s’ishte parë dhe dëgjuar. 330 mijë vetëm ushtarë, 500 topa dhe 90 mijë deve. Aty ishin të përfshirë dhe 20 mijë jeniçerët,dhe 6 mijë kristjanë Hungarezë. Vetë Sulltan Sulejmani e udhëhoqi këtë ushtri madhështore,duke lënë si shef shtabi në operacionin ushtarak, kryeministrin e tij Ibrahimin,gjë e cila kurrë ndonjëherë nuk ishte bërë më parë,por kjo donte të thonte se vetëm një shkallë e vogël e ndante Sulltanin nga Veziri,dhe tjetra ishte një sinjal nderi qëkurse dihej se Veziri i Madh ishte politikani i shtetit, ku zakonisht rrinte në shtëpi në raste të tilla.
Atë pranverë ranë aq shumë shira sa kurrë nuk mbahej mend ndonjëherë. Ditë për ditë,javë për javë tufani e qameti bëhej sa nuk la gjë në këmbë,duke e kthyer gjithë vendin në një shkretëtirë të vërtetë. Rrugët që lidhnin Ballkanin u mbushën me gurë e zhur,shumë ura të rëndësishme u këputën nga gazepet e mëdha të cilat përlanë çfarë gjetën përpara.
Devetë,të cilat Zoti i ka krijuar për në shkretëtirat e Saharës,nuk mund të bënin asnjë çap përpara në baltë dhe llucin e tufaneve.Shumë prej tyre rrëshqitën nëpër gremina,tjerat thyen këmbët,dhe me mijra ngordhën nga uria dhe koha e ligë.
S’kishte asnjë mundësi tjetër për Sulltanin të transportonte artilerinë e rëndë më këto kondita klimaterike. Kjo e bëri atë që të ndërrojë mendje,të lërë armatimin e rëndë aty,rreth 200 topa, dhe të avancojë vetëm me armët e lehta të zjarrit. Veziri i tij Ibrahimi,duke e parë gjithë situatën e këshillojë atë rreth këtij vendimi,dhe i propozoj ta shtyej fushatën deri në vitin e ardhshëm.
Sulltani as do që ta dëgjojë atë vendim. “Plani është që të mirret Vjena këtë verë”-shtoi ai. Është jashtë dinjitetit tim personal,ta lejoj kohën të ndërhyjë në planet e mija mbretërore. Ndërkohë Sulltani urdhëron ushtarët xhenjerë,më të shumtët specialistë Rumunë dhe Sërbë,të minojnë vendin, duke shpresuar kështu të arrihet diçka. Për fat të keq kjo ka qënë gabimi i tij fatal në luftë. Mirpo një tjetër veprim më i rëndë pason. Sulltan Sulejmani vuante nga qibarlliku, kryelartësia, dellusion ky që i ka thyer kokën shumë burrave më të mëdhej më parë,dhe do ti thyej dhe shumë të tjerëve të tillë në të ardhmen. Kur ushtria e tij kapi Pestin,përballë Budës përgjatë Danubit, Sulltani i ofroi një ofertë garnizonit të tij gjerman në qoftë se ushtarët e këtij garnizoni mundet të pastrojnë çdo qëndër zjarri të palës kundërshtare.
Gjermanët e pranuan këtë propozim dhe marshuan ndërmjet dy rreshtave të përbërë nga Jeniçerë. Por prej një dyluftimi të ashpër nga të dy anët,të dy palët u dërmuan shumë keq,dhe ngritën flamurin e bardhë. Atëhere turqit brenda gjysëm ore vranë e prenë çdo ushtarë të mbetur të këtij garnizoni, pastaj u kthyen nëpër qytet duke vrarë e prerë pothuaj të gjithë,duke mos lënë këmbë të gjallë mbi dhe. Fjala e masakrës mori dhenë,dhe u dha sinjalin e tmerrshëm të alarmit të gjithë Austriakëve,që të mos gabojnë ti besojnë Sulltanit për asnjë premtim.Mirpo siç shohim për Sulltanin ky episod dramatik u transmetua në tjetër variant,-gjoja në paralajmërim serioz drejtuar Jeniçerëve të tij-që nuk e dëgjuan dhe dolën jashtë kontrollit gjatë betejës.
Një frikë e akullt përshkoi Vienën,ndërkohë që Turqit kishin avancuar shumë afër tyre. Ferdinandi,- (faktikisht ky në këtë kohë mbante postin si ‘Dukë’ i Austrisë,por ndërkohë dhe mbret i Hungarisë dhe Bohemisë,) apelojë për ndihmë te aleatët e tij mbretërorë, si Çarli V, Perandor i Gjermanisë dhe Mbret i Spanjës të asaj kohe. Mirpo shohim se Çarli ishte i stërngarkuar me luftimet që bëheshim kundra Francezëve në Itali,dhe nuk pati qysh se si të mbeshteste dy luftra në të njejtën kohë. Ndoshta Ferdinantit iu kujtua fati që pësoi Mbreti Lajo,kështu që zgjodhi rrugën që ta fshehë bishtin dhe të struket në një qoshe pa u ndier e bërë zë,dhe ta lërë Vienën dhe Vienasit të luftojnë e të mbrojnë vetveten ashtu si tua marrë mendja.
Fatmirësisht,për kryeqytetin Austriak erdhën disa ndihma të konsiderushme.
Çfarë qe më e rëndësishme ishte ardhja e vetë Nikolas Graf von Salm,një njeri i qetë,por me një eksperiencë të gjerë dhe profesonale si luftëtar,70 vjeçar por i qëndrushën si trung lisi gjigant,dhe i paepur si shkëmb graniti.
Salm,ishte shumë ulët nga grada,që të marrë në dorë dhe ti besohet gjithë ky operacion luftarak.Mirpo çfarë ndodhi,në moment që Dukë Frederik mësoi për këtë ngjarje të Salm-it,ai menjëherë ia uroi ati fitoren kështu duke e vënë Salmin në krye të shtabit udheheqës të betejës. Nga ana tjetër shohim se sëbashku me Salmin kanë ardhur rreth njëmijë ushtarë gjermanë,të stërvitur për çdo lloj ofensive, dmth mercenarë të zgjedhur,po ashtu dhe 700 spanjollë të cilët ishin të armatosur me armë moderne të asaj kohe deri në dhëmbë,dhe një lloj topi luftarak që deri atëhere nuk ishte parë në fushë betejë,bile i bëri surprizë turqit kur e panë se ku janë ata me topat e tyre që ndizeshin me litar e shkrepëse.
Salm,kështu ishte në komandën naviguese,garnizon me të cilin kishte rreth 23 mijë këmbësorë,dy mijë ushtarë me mburoja dhe gjoksore çeliku,një sasi prej 75 topash,dmth një grusht njerëz,në krahasim me mizërinë e turqve mysafirë. Fillimisht ai i bëri një inspektim të shpejtë dhe të hollësishëm qendrave dhe pozicioneve mbrojtëse,të cilat për fat të keq i gjeti në gjendje të mjerushme. Viena nuk ishte shumë e madhe,duke përfshirë këtu dhe ato dy hyrjet kryesore të qytetit të cilat sot janë bllokuar me të ashtu quajturën “Unaza” e qytetit. Në afërsi të qendrës së qytetit ndodhej katedralja e lashtë e Shenjtit Steffan,edhe çdo gjë që vinte rreth e rrotull saj nuk kishte veçse disa rrugica të ngushta e të errëta,ca sokaqe pa krye që u binte era myk dhe blozë,dhe që shpesh përfundonin nëpër dyert e tavernave,dhe të pazareve mizerabël. Muret e qytetit ishin shumë të vjetra rreth 300 vjet,dhe në konidta shumë të mjerushme. Daljet e qytetit merrnin katër drejtime,dhe çuditërisht shumë pa krye dhe të rrezikshme.
Salmi metodikisht filloi pregatitjet për rrethimin e qytetit,të mos hyjë ushtria turke. Ai kishte barut kundra lagështisë,gjithashtu filloi nga ndërtimi i barrikadave,që në të njëjtën kohë do të shërbenin dhe si pozicione luftimi, dhe këto pengesa gjigande dukeshin si mur i dytë i qytetit.
Gjëja tjetër që teknikisht ai bëri,qe shkatërrimi i radhës së parë të shtëpive,që vinin pas barrikadave,që në një përshtypje të parë të ipnin të kuptoje se më tutje nuk ishte gjë tjetër veçse gërmadha. Qendrën e shtabit të tij komandues ai zgjodhi katedralen e Shën Stefanit në mes qytetit,një vend që paraqiste rrezik të pallogaritur,mirpo ai vend ishte më i përshtatshmi për të që të shikonte sa më qartë zhvillimin e betejave.
Tjetër,në mënyrë që të kursente sa më shumë ushqim dhe veshmbathje,Salmi urdhëroi që rreth katër mijë gra,fëmijë dhe pleq ta lënë qytetin një sahat e më parë,duke formuar kështu një kolonë të gjatë me popullsi që iknin nga sytë këmbët,prej tmerrit tç luftës. Fatkeqësisht kjo qe një tragjedi gabimi prej komandës superiore,se mënyra se si ndodhi,qe shumë dramatike.
Në atë kohë kavaleria turke,me kuaj të stërvitur dhe të armatosur deri në dhëmbë,që kishin mbushur si mizë lisi fundin e Austrisë,dhe pikërisht në fshatin Transmaur,ata ranë ballë për ballë me kolonën e gjatë të të përndjekurve. Ata i ndanë vajzat e reja,që ndoshta dhe i përdhunuan,pastaj i shitën ato si skllave ndër dyert e pasura.Të gjithë të tjerët i therën,biles dhe foshnjat e njoma, dhe ç’ngeli i ngilën nëpër hunj të mprehtë të gjallë.
Ndërmjet atyre që pësuan këtë fat tragjik ishte edhe vejushat e Hungarezit Zapolija. Shumë qartë prej mureve të larta të qytetit,mund të shihje tymin e zi të fshatrave të djegura që ngrihej si shtëllunga drejt qiellit te kaltër.
Çdo gjë që gjenin përpara,Turqit po e rrafshonin me tokën,pa marrë parasysh asgjë. Por slikur që shohim,nga fundi i atij shtatori,dy muaj me vonesë sipas planifikimit,trupa kryesore e ushtrisë Ottomane iu fut në zemër Vienës.
Për gjithë natën,Viena u gjet e rrethuar rreth e rrotull,sa sheh syri i njeriut në horizon, me një mori çadrash të bardha që nuk kishte ku të hidhje kokrrën e mollës,deri në afërsi të maleve të Semmeringut.
Mirpo nga ana tjetër diktohej qartë se ushtrisë Turke i mungonte elementi kryesor,që sipas filozofisë së tyre ushtarake,për të marrë një qytet si Viena duhej armatimi i rëndë.Kjo gjë nuk vërehej aty për aty.
Për afërsisht një e treta e tyre ishin “spahi”kalorësi me një armatim të lehtë,që ekzekutohet në luftime jo të ashpra. Tjetër prej 90.000 deveshë të ngarkuara për luftim,vetëm 20.000 ishin në forcë,dhe biles dhe ato jo në gjendje të mirë veterinare. Një dukuri tjetër vihej re në forcat e luftimit,që dhe ata jo më pak ishin në gjendje të mirë shëndetsore dhe luftimi. Kishin marrë një të ftohur saqë e kollitura e tyre dëgjohej nga larg çadrave të tyre,që në disa raste dukej si e lehura e dheplrës kur ndien kohë të ligë.
Sulltan Sulejmani shpërndau korrierët e vet nëpër qytet,duke demantuar dhe lajmëruar për dorëzim,gjë që u bënte të ditur se nga fundi i Shtatorit,çdo gjë do të mirrte fund. Ndërmjet të tjerave ai shënonte se ;në qoftë se Vjena do të kapitullojë sipas premtimit tim vetëm një pjesë e vogël e ushtrisë time do të hyjë brenda,dhe nuk do të shkaktojë asgjë në njerëz e material,por po qe se reziston atëhere nuk di se çfarë do të ndodhi,dhe kam frikë se çdo gjë do të rrafshohet me tokën. Kështu Sulejmani i dërgoi disa herë korierët e vet,por si çdo herë ata u kthyen pa donjë lajm të mirë. Një ditë më pas,ai në të ngrysur,e rrethoi qytetin me reth 300 topa me gryka të drejtuara në drejtim të godinave kryesore,gjë e cila vazhdoi deri ditën tjetër në mëngjez.
Topçinjtë Turq kishin një pregatitje të lartë tekniko-ushtarake,dhe shquheshin për një disiplinë të hatashme. Me gjithë atë shi të madh,të paparë në historinë e luftrave,ata e kishin mbajtur barutin të thatë,pa marrë asnjë lagështi e zbutje,dhe manovrimi i tyre taktik si topçinj,mbushës,shënues dhe gjuajtës ishte i një niveli që deri në atë kohë artileria Perëndimore as që mund ti afrohej afër. Filloi bombardimi. Krisma shurdhuese,dhe coprat e gjyleve fluturonin në hava.Muret e qytetit ndaheshin si thela bostani. Një skenë e tillë pati ndodhur dhe në Bullgari,ku i shihje sa çel dhe mbyll sytë katedralet të fluturonin në erë,si gjethet e dushkut në vjeshtë.
Katedralja e Shën Stefanit ishte në shënjestër,dhe ajo priste gjyle e topit Osmanllinj,si të ishin kokrra breshëri. Dhe sot e kësaj dite,vizitori sheh gjurmët e topave të Sulltan Sulejmanit,në faqet e kësaj katedralje. Në kohën që kështjella gjuhej pa mëshirë,Salmi ndodhej brenda natyrisht,por ai vazhdonte të ruante qetësinë,dhe përcillte mesazhet duke thënë së këto të shtëna që drejtohet nga unë,i kam si kokrra sulfate që i kapërdij me lehtësi.
Pas topave,një breshëri shigjetash si laraska vjeshte përplaseshin mbi mure të qytetit. Shigjetat sipas tipit të Tartarve,qenë shumë efikase dhe rezistuese.Ato mundnin që ti përshkonin me lehtësi muret,dhe helmetat e hekurta, dhe mburojat si kishin gjë fare. Por,përsëri,këto ishin armatim tipik fushor dhe trup me trup,kështu që efikasiteti i tyre në këto rrethana ishte gjysmak.
Përgjigja e mbrojtësve Austriakë qe një gjë e pabesueshme,e përbërë nga njëqind kalorës që i befasoi Turqit deri në vështirësi.Kavaleria e komanduar prej guximtarit të çmendur Eck von Reichach,i cili hyri në zjarrin e luftës, mu midis dy topave që derdhnin barut pa pushim,au preu dy krahët skuadrës që ishte në ballë dhe që tentonte të hynte në qytet,dhe mbrriu atje e para.
Kjo gjë i la Turqit pa tekst,se marrja e qytetit sipas planit të tyre dështoi.
Kështu që Vienës po dukej se po i vinte i zoti,ose të paktën nuk po epej me frymën e parë. Borbardimet vazhduan me ditë,pa ndonjë shenjë katastrofike.
Por me 1 tetor të atij viti,një inxhinjer Serb që vinte nga familje kristjane, vjedhurazi u fut në qytet duke shpërndarë disa lajme shumë shqetësuese. Ai tha që çfarë shikoni që shtien me topa është vetëm një lojë hutimi,por se çfarë është plani i vërtetë ju nuk e dini. Ata po gërmojnë tunele të nën -dheshme që ta marrin qytetin nga brenda. Në fakt Turqit kishin filluar në dy anët e Portës së Karinthianit,tunele të nëndheshme me qëllim që trupat e tyre ti futnin vjedhurazi drej e në zemër të qytetit.
Salmi kishte dijeni të mirë rreth luftës me galeri e tunele,dhe aty për aty mori masa të menjëhershme. Njohuritë e tij inxhinjerike dhe të përpikta në projektim bënë që ai sapo e dëgjoi lajmin bëri një skicë gjeometrike dhe futi një skuadër minatorësh që të bëjnë të njejtën gjë në drejtim të tyre. I gjetën Turqit në gërmim e sipër,në gjashtë drejtime tunelesh, që dukeshin si ato moletë që brejnë drurin e kalbur pak e nga pak. Dhe kjo vazhdoi deri atëhere sa që u gjendën ballë për ballë.
Mirpo gjatë avancimit, turqtë kishin marrë me vete dhe barut explodues për të evituar çdo rast eventual që mund tu paraqitej,dhe kjo solli një rast makabër në trupat e dy palëve të nëndheshme të cilat të kapura në befasi,nga njëra anë vazhdonte gërmimi dhe puna,dhe në tjetrën luftimi dhe çfarosja masive e popullatës.
Gjëja më e keqe ishte se asnjëra palë nuk e shihte kundërshtarin e vërtetë,por vetëm vazhdo zjarrin,dhe ndoshta kjo solli dhe vrasjen e njëri tjetrit me padashje. Kurse tjetër sipas provave,ata kanë luftuar aty brenda me çfarë tu vinte për mbarë,lopata,qysqi,çekiçë e deri me grushta,ndoshta dhe me dhëmbë. Të plagosurit ishin për vdekje,dhe ata që mundën të dalin me këmbët e tyre jashtë, apo me zvarritje,dolën gjys të çmendur nga paniku,dhe të mbuluar nga koka te këmbët me gjak e baltë përzier,dhe kur shikonin njëri tjetrin dukeshin si dreqi të ardhur nga thellësia e xhehenemit.
Mbrojtësit austriakë pothuaj i çarmatuan gjithë të nëntokës,por kjo s’do të thoshte që çdo gjë mbaroi me aq,sepse tunele të rinj pregatiteshin nga ana tjetër,dhe pa u diktuar fare. Me 5 Tetor,dy tunele eksploduan me një zhurmë shurdhuese afër Salt Gate,të cilat shohim se hapën disa hendeqe të mëdhej,dhe mjaft të konsiderueshëm për një kompani të tërë të ecte dhe të ndërlidhej me njëri tjetrin pa vështirësi.Mirpo nuk ndodhi ashtu. Jeniçerët turq ia vërshuan hendek lidhjes pa rënë drita,mirpo në të dalë matanë,ata hasën në pritë. Aty ndodhej një kompani austriake e armatosur me shigjeta dhe cfurqe të mprehtë,të gatshëm për çdo evadim. Ndërsa turqit kishim me vete vetëm disa shpata të vogla,që në shumë raste ato nuk janë efikase,dhe kështu ata ranë kundër një ataku të papritur breshërie shigjetash dhe flakëhedhëse primitive.
Përfundimi qe fatal,dhe shënoi një humbje të madhe.Sapo turqit u tërhoqën, ushtria austriake e bllokoi daljen e këtij hendeku me gurë e drurë,duke e bërë kështu një pengesë të pakapërcyeshme. Në të njëjtën natë,një tjetër goditje e re gjatë natës shpërtheu në kampin e ottomanëve turq. Kësaj here,ushtarë austriakë të zbulimit, me zvarritje dhe gjunjas gjetën rastin të hyjnë në kamp,me një zhdërvjellësi të pa ndjeshme dhe të kamofluar me rroba të zeza,bërë posaçërisht për raste të tilla.
Çdo njëri prej tyre,kishte dy bomba të pregatitura vetë.Ato përmbanin barut të një cilësie të lartë,dhe coprra hekuri të mprehta dhe maja gozhdësh brenda dhe sapo ata ia gjetën momentin i hodhën mbi çadrat e ushtarëve. Sapo siguresat e granatave u hoqën,nuk vajtën as disa sekonda dhe ato shpërthyen furishëm mbi ta duke lënë rreth dy mijë të vdekur në vend.
Galeritë dhe shpërthimet e tyre ishin bërë tashmë gjëra të zakonshme. Zhurma me topat dhe kundër përgjigja ndaj tyre i ngjante një loje të vërtetë.
Një galeri e madhe shpërtheu në fakt,dhe prej saj u shpartallua Pota e Karinthit,dhe më tej dy katadralet që qëndronin anash saj ranë përdhe. Përsëri Turqit gjetën shpresë dhe forcë pas efektit të kësaj që ndodhi. Por kundër përgjigja përsëri nuk vonoi.Në atë kohë austriakët patë prodhuar shpatën e tipit Bohemias,që me një të rame e bënte një trup sado të madh qoftë në dy pjesë. Kështu që Jeniçerçët patën rastin ta provojë këtë gjë,duke lënë pas një pirg të madh me trupa të vdekur ushtarësh.
Luftimi me galeri tani mori përmasa nga më të ndryshmet.Kundërshtarët përdornin vegla të tilla që shërbenin edhe si gërmmuese ,edhe si armë luftimi në raste të tilla. Me një goditje me to,ja hiqje qafën njeriut.
Duke parë betejën,Sulltan Sulejmani nuk ishte aspak i kënaqur me rezultatin e saj,dhe sidomos me stilin e hendeqeve. Efektiviteti i tyre në të shumtën e rasteve ishte dëshpërues,për arsye se në vend të fitores që tentohej,po me anë të tyre gjenin vdekjen shumë forca luftarake.
Dhe mbrojtja që bënin forcat austriake ishte një luftim i paepur dhe shumë i vendosur.Duke qënë shumë mirë në dijeni të çështjes ata ishin barrikada Kristjane që u bënin muslimanëve që të mos vërshonin drejt Perëndimit të Europës. Ata e shtërngonin armën e tyre fort,duke ditur që ajo ishte e vemja rrugë që do tu sillte ja fitore ja vdekje. Mbi çdo pozicjon luftimi ata patën ngritur topat e luftimit,dhe gjuanin pa pushim në drejtim të kampit të turqve.
Kundërshtari i tyre linte dita-ditës kufaoma të panumërta,dhe kaloria ngordhnin pa masë. Shumë topa të llojit Vienes,u ashtu quajtëm trima dhe besnikë,se i përballuan shumë gjërave të pallogaritura.
Më 11 të Tetorit,qielli u shpërbë përsëri,dhe shiu filloi përsëri të binte me
gjyma. Mijëra deve tjera shiheshin të sëmura dhe ngordhnin. Kolla e zezë ra ndër ushtarët turq dhe po shihej se një katastrofë tjetër,po i rrezikonte.
Shumë prej tyre,të qënë në baltë e shi me ditë të tëra,u hyri një flamë e zezë,edhe pse rrezikimi i mbarimit të ushqimit shihej një kanosje tjetër.
Kështu që turqit,dhanë e morën,dhe panë shumë qartë se nuk ka rrugë tjetër për të shpëtuar jetën e qindrave dhe mijrave ushtarësh të uritur.
Sulejmani mbajti një mbledhje të shpejtë luftarake,aty ndër çadra,dhe vendosi që dhe një herë të tentojë ashtu finalisht,ndoshta e merr qytetin
Ai vendosi të dimëroi atje,dhe nga fillimi pranverës,aty nga marsi,kur rruget thahen dhe koha fillon të ndryshojë,ndoshta i jep rastin ta konkludojë me sukses planin luftarak të marrë.
Shohim që kësaj here,tjetër taktikë luftarake ai përdor. Bashi bozukët,një ushtri para militare,vendosi të bëjnë një ndërhyrje të rrufeshme,dhe të shfarosin çfarë të gjejnë përpara. Pas tyre Jeniçerët do ti mbështesin,dhe këta të dytë do të mësyejnë qytetin. Goditja u muar shumë serioze,dhe e trefishuar me forca,edhe pse dihej që shumë dëm do të sillte. Kësaj here Sulltani mori dhe një hap përpara,dhe vendosi që çdo jeniçer do të shpërbleheshim me një mijë aspra të argjenta.Kjo ishte një gjë e pa dëgjuar më parë,për një ushtri të kësaj kategorie,përveç atyre trupave speciale,që mbaheshin vetëm për ndërhyrje të shpejta,dhe plus parave që merrnin atyre u qe thënë se vdekja në beteja të tilla,u siguron atyre në mënyrë të padiskutushme hyrje në xhennetine Lartë.
Kështu u tha dhe kështu u bë. Në mëngjezin e 14 tetorit,Serasqeri Ibrahim u parapriu jeniçerëve.Vërshimi i tyre kishte dy drejtime;njëra drejt gërmadhave të Portës së Karinthit, dhe tjetra nga një hyrje tërthore që thirrej Bërg. Njëra nga galeritë nuk shpërtheu për gjëra që akoma nuk dihen,ndërsa tjetra shpërtheu parakohe duke hedhur në erë copa njerzish.Turqit akoma invadonin me tërbim si të çmendur,vetëm e vetëm se si të shkatërroni çfarë u shihte syri. Salmi duke parë se si qëndronte puna,e la kullën e vështrimit, dhe ja dha fushës së betejës duke marrë komandën frontale.
Papritur u gjuajt nga një gur me majë,edhe pse u plagos në këmbë kjo atij i solli vdekjen.
Bashibozukët tërhiqeshin,pastaj kundër sulmonin me një egërsi tjetër prej luani.Onbashët u qëndronin me kamxhik ne krye. Kjo ndodhi disa herë,por asnjëra prej tyre nuk u solli atë që dëshironin,përkundrazi trupat e vdekur të tyre mbuluan dhenë.
Shohim pastaj që jeniçerët e mbështesin luftën sipas planit të Sulejmanit. Ata bënë po thuaj të njëjtën gjë si të parët,por shohim që kanë dhe përdorin dhe revolet e brezit me barut,por shpejt i ndaluan ti përdorin se nga denduria e parregullt filluan të vrasin shokët e tyre. Ata i dhanë sa i dhanë,derisa u lodhën,edhe pse Ibrahimi përdori kamxhikun në disa raste në ushtarët e tij ngaqë filluan ta kundërshtojnë,gjë kjo që nuk kishtë bërë vaki në 200 vjet luftim,prap tentativat ishin të pa shpresa.
Shumica e tyre ikën nga fronti i luftës,fillimisht një nga një pastaj në tufa e grupe,dhe çuditërisht nga tërbimi filluan të gjuanin nga çadrat e tyre pa kurrfarë urdhëri. Ndaj atyre nuk u muar ndonjë masë. Gjatë asaj nata ishohim Turqit që fillojnë ti ngarkojnë plaçkat.Populli i Vienës ishin të alarmuar dhe të habitur prej asaj që po shihnin me sytë e tyre. Turqit u vunë flakën atyre plaçkave që nuk mundnin ti mbanin,po më e tmerrshmja ishte se ata dogjën të gjallë me qindra të burgosur.Ata që mundën të shpëtonin ikën nga sytë këmbët në drejtim të mureve të qytetit.Aty i ngritën me litarë lart,se Vienasit akoma nuk besonin se rreziku ishte larguar,prandaj s’ua hapnin dyert.Në ditët që pasuan,gjithë ai det me çadra u zhduk nga faqja e dheut sikur të mos kishte qënë. Filloi dëbora e parë,shumë më herët se sa nga stinat tjera.Koha e vështirë e atij viti,po thuaj se u bë shkak që të mos dëmtohej Viena. Turqit marshuan përpara në front të Sulltan Sulejmanit i cili tha:- Allahu i mëshirë plotë akoma nuk ka bërë emër për neve që të pushtojmë Vienën. Humbjet e Turqëve qenë tragjike,numri i të cilëve arrinte prej 18 deri në 25 mijë ushtarë,bile disa herë më shumë se ai i atyre në garnizone.
Por viktimat në civilë arritën një shifër katastrofike. Austria e poshtme po thuaj që qe ç’popullizuar fare.Në disa fshatra shihje piramida me koka të prera njerzish,që tregonin kataklizmën e shkaktuar në popullsi. Me mijra vajza të njoma u rrëmbyen apo u çnderuan dhe kurrë su dëgjua më një haber për to nëse janë gjallë apo jo.
Në Vienë,fillimisht komandantët ushtarakë nuk u zinin besë syve të tyre me ato çka shihnin,të kishin korrur një fitore të pa parë. Ata kujtuan njëherë se ajo ishte një taktikë e Turqve,gjoja sikur u thyen,pastaj të vërshonin përsëri mbi ta. Gjithashtu ata mendonin se Turqit patën avantazhin të kthenin mjaft austriakë për vete,duke qënë të burgosur prej tyre ata mundën që ti kthenin spiuna për hesap të vet. Një marshall Austriak,një kafshë me fëtyrë njeriu i quajtur Wilhelm von Roggendorf,i mori një për një këta ish të burgosurit,dhe me sytë e vet donte ti shikonte kush ishte i bërë synet, që do të thoshte për të se ata ishin muslimanë. Ata që e kishin lafshën të prerë i vari menjëherë pa gjyq.Kurse të tjerët që s’ishin bërë synet por që kishin punuar për Turqit,i futi ndër tortura ç‘njerëzore duke u thyer krahë e këmbë,hequr thonjtë e duarve dhe të këmbëve dhe pastaj i vari nëpër hunj lagje më lagje duke ia publikuar popullit veprën e tyre,dhe kjo e bëri publikun të duar trokasë kur ata hiqnin shpirt.
Kur Austriakët me kujdes hynë nëpër ish kampet Turke,ata gjetën disa trasta të mbushura me disa kokrra të zeza të ngjashme me fasulen,që askush më parë si kish ditur. Një i burgosur Turk tregoi që kjo është kafe. Importohet nga Arabia dhe përdoret prej muslimanëve si stimuluese nervore dhe të bën aktiv për gjithçka,meqë vena u ndalua kategorikisht prej Kuranit. Vienasit e zien dhe filluan tia pinë lëngun ,por shija e saj qe shumë e idhët për ta.
Vetëm pak kohë shkuan kur njërit i lindi idea që ta përziejë me mjaltë,dhe aty u pa që të gjithë e pëlqyen,dhe që prej asaj dite e sot,kafeneja e parë hapur në Perëndim qe në Vienë, e prej aty mori një përhapje te gjërë.
Në retrospektivë,mos rënia e Vienës shënoi kapitullin e Perandorisë Osmane. Kështu që Jeniçerët e pathyeshëm u detyruan të tërhiqen,dhe morali i tyre vajti për tokë. Mirpo si elitë ushtarake e stërvitur vetëm për luftë, ata u bënë shumë agresivë dhe ndaj eprorëve të tyre,dhe dita ditës revolta e tyre sa vinte dhe shtohej,dhe si përgjigje e kësaj ata filluan të vrisnin komandantët e tyre ndoshta të pafajshëm.
Në vend që Jeniçerët të ishin sllevërit e Sulltanit,Sulltani u kthye në sllav dhe i burgosuri tyre. Për Sulltan Sulejmanin,dështimi ndaj Vienës shënoi një tatëpjetë të madhe për të. Ai qëndroi si i “Pathyeshmi”por shihet se ra viktimë e një bukuroshje të një Haremi,që thirrej me emrin ‘Trëndafilja”.
Ose ‘Bukuroshja” Disa e quanin ‘Buzagazja” Sidoqoftë ajo e kreu rolin e saj me këto cilësi që i kishte,dhe pagëzimet e publikut,por kjo ‘trëndafile’pati gjemba helmonjës për Sulltanit,bukuria e saj pati diçka tjetër në prapavijë,dhe buzëqeshja e saj ishte me shumë pasoja vdekje prurëse që Turqit e asaj kohe s’qenë të zotët ta hetonin.
Çfardo qoftë,mënyra se si e ajo e përdorte taktikën e saj,bëri që ta bindte me një teknikë mjaft të hollë,mjeshtrin e saj,Sulltanin që ta mbyste Grand Vezirin,Ibrahimin dhe trashëgimninë ta marrë Mustafai një i ri me perspektivë të shkëlqyer që Sulltani e kishte djalë të tijin me një grua tjetër.
Trëndafilja kishte për qëllim të zbulonte se si mund të qëndronte trashëgimëria e djalit të saj Selimi i Dytë,dhe jo që i interesonte me të vërtetë çështja e Mustafait si trashëgimtar. Selimi Dytë ishte një krijesë e deformuar dhe një pijanec i fëlliqur,që bota e thërriste ‘droga’edhe pse alkoholi ishte i ndaluar rreptësisht nga feja muslimane. Megjithatë Selimi Dytë i mori frenat e Perandorisë pas vdekjes së Sulltan Sulejmanit më 1566,perandori e cila pak nga pak fillojë të rrëshqasë tatëpjetë kodrës.Që prej asaj kohe Turqit s’arritën kurrë të nxjerrin një Sulltan të zotin,megjithse shihej që kishte mjaft syresh,por mënyra se si vajtën ngjarjet Turqia filloi të rrënohej. Ushtria e saj,dikur e pamposhtur në botë,filloi të degradohej dhe të mos kishte aftësi ti kundërvihej dikujt tjetër,për arsye se shtetet e Perëndimit u bashkuan njëherit,edhe një organizim i tillë sa dita që vinte jepte rezultate konkrete.
Megjithatë,akoma Turqit numëroheshin si një fuqi e madhe,dhe e vërteta ashtu ishte në raport me ato të perëndimit. Ata morën edhe një ivadim tjetër kundra Vienës më 1683,që qe shumë kërcënues,por falë fuqive të Perëndimit që kësaj radhe ishin të bashkuar dhe i detyruan Turqit ti ngarkojnë çadrat dhe të tërhiqen gjatë natës pa e parë diellin e Ballkanit.



Shkroi dhe përktheu Ruzhdi Gurra.