Arbëreshët e Italisë - Këngët dhe traditat

[shigjeta]

Kenge dhe valle dasme

Versioni i pare

Mbeta mot e mot me rrogë
Per nje qëngjëzë të bardhë
Porsa bëra mot e monë
U e lipa qëngjëzën
Po qëngjën së m’e dhanë
E më dhanë zgledhësin
Zgledhësin ndër tri-vo vasha
Njezë e bardhë e njezë e kuqe
Njezë e zeshkë, por e hjeshme
Jes te marr, jes të mos marr
Jes të marr të bardhëzën
Isht zborë e mua më ftohën
Jes të marr, jes të mos marr
Jes të marr të kuqëzën
Isht zjarr e mua me djek
Jes të marr, jes të mos marr
Jes të marr të zeshkëzën
Mua më nxin zëmbërën
Ndonse m’ngrohën, ndonse m’ftohën
U të bardhëzën më dua
Se m’gëzon zëmbërën!

Versioni i dyte

Mbeta motemot me rroge
Per nje qëngjëzë te bardhe
Porsa bera motëmonë
U e lipa qëngjëzën
Po qëngjën së ma dhanë
E me dhane zgjedhelen
Zgjedhelen nder trize vasha
Njeze e bardhe e njeze e kuqe
Njeze e zeshke, po e hjeshme
Ja te marr, ja te mos marr
Ja te marr te bardhezen
Eshte zbore e mua me ftohen
Ja te marr, ja te mos marr
Ja te marr te kuqezen
Eshte zjarr e mua me djek
Ja te marr, ja te mos marr
Ja te marr te zeshkezen
Mua me nxin zemeren
Ndonse me ngrohen, ndonse m’ftohen
U te bardhezen me e dua
Se me gezon zemeren

[shigjeta]

Këngë vaji

Këtjetej, këtjetej
Në fushë te luftimit
Dukej-o nje tym i zi
Po m'ish trim i ri
Trim i ri e i lavosur
Gjaku më i avullohej
Goja më i ligjëronte
Ligjëron me shokëtë
"O ju, o shokëtë e mi
Kur të vini te mëma ime
Të vërtetën ju mos ja thoni
Se, n'u gjëntë ndanë zjarrit
Bie brënda e digjet
Po ju, o shokëtë e mi
Kur të veni te zonja ime
Të vërtetën po t'i thoni
Të marrë krehërin të krihet
Ulur në pasqyrë
Tre pëllëmbë gërshet të bëjë
Pastaj të dali tek porta
E t'i ngrehij sytë tek ato re
Porsi pela pa fre"


(Versioni origjinal)

Këtjetej këtje përej
Te luadhi me amahjë
Dukej një kamnua i zi
Po ai nk'ish kamnua i zi
Se më ish trime i ri
Trime i ri e i levosur
Gjaku më i avullonej
Gola më ligjëronej
Ligjëron me shokëzit
"Se ju shokëzit e mi
Kur t'veni te mëma ime
Të vërtet ju mos i thoi
Se, ndë gjënet ndaj zjarmit
Bie mbrënda e digjet
Ma ju, shokëzit e mi
Kur t'veni tek ime zonjë
Të vërtet po të i thoni
Të marrë krëhër e t'krihet
Ulur e mbë pasiqir
Tri pëllëmbë këshet të bënjë
Pra të buthtoniet ndë derë
Të ngrenjë sitë tek ato re
Porsi pela pa fre"

[shigjeta]

Gjirh e veshur nder te zeza
Duall nje vashe ka gora (qyteti)
Vete marr uratezen
Uraten e dheut tire (saj)
Perpoqi mënin (manin) e zi
E kehputi dege e fjetem (me flete)
Poqi mollen e keputi
Degen me moll ate bardhe
Mbjodh (mblodhi) lule nde perherit (ne preher)
Prana (pastaj) u vuri tue klare (qare)
Prozopin e dheut tire
“Oh! Te fala dheu ine! (yne)
Te fala se me t’le (se po te le)
E s’kam te t’shoh u me!
Ne kam dh u ku t’vete
Pa gore ku te menonj (ndalem)
Pa nje shpi te ke te mblijdhem!
Keto dega e keto lule
Veshken sit e t’jene larg
Fare mallin’ dhe m’nzierr”

[shoku_sar]

TE PROIT I KALAVRIISY

Jan thri anía ngkarkúar me trima

Me kardhaty e dhufekjit

Mbi suvalleve t’ pa zhaal

Bbiir-oo!



Jaan thri anía mgkarkúar pillekjχ

Dduan ty ddesin, yngk munjin ddesin

Mbi suvalleve t’ pa zhaal

Bbiir-oo!



Jaan thri anía ngkarkúar me gkraa

Gkraa me bbars e parthenidha

Mbi suvallve t’ pa zhaal

Bbiir- oo!



Jaam dhe u’, e ddiégkura ure,

Me njy bbiir te sissat time

Mbi suvalleve, t’ pa zhaal

Bbiir-oo!



Filliχ bbiir, se ndzitu rremi

Te ku thuhet Kalavrii

Kalavrii e pa kjén-turk!

Bbiir-oo!



Kuury rremi, ketty vreenjyn

Kalavritra llitira

Zzillin bbukur bbiir u kaamy

Bbiir-oo!



Idhi at, i “mustak-zhíu”

Katty billénj tiχ njy vrest

E ty stissinj njy stupí!

Pp’aty ddit ççy ti martohyχ

Bbiir-oo!



Bburri jim e shokji jim

Bboχ stupiis njy ddrit’soor

Ddritysooren ka ddeti

Bbiir-oo





Saty vrenja te russalle

Saty zhgkillidhinj’ t’ iim kyshét

Saty skjernja fakjen tiimy

Túe kistúar Moreeny

Bbiir-oo


dhe italisht:


Ci sono tre vascelli pieni di giovani

armati di spade e di fucili

sui flutti senza spiaggia

dormi, figlio mio!



ci sono tre vascelli pieni di vecchi

desiderano morire, non possono morire

sui flutti senza spiaggia

dormi, figlio mio!



ci sono tre vascelli pieni di donne

donne incinte e donne vergini

sui flutti senza spiaggia

dormi, figlio mio!



ci sono anch’io, povera me,

con un bambino al seno

sui flutti senza spiaggia

Dormi, figlio mio!



Dormi, figlio mio, presto arriveremo

a una terra detta Calabria

Una terra senza i cani-turchi

Dormi, figlio mio!



Quando arriveremo, vedranno loro

le calabro latine

qual figlio bello io ho...

Dormi, figlio mio!



Tuo padre, “baffo nero”

ti comprerà un vigna

e ti costruirà una casa

pel giorno in cui ti sposerai

Dormi, figlio mio!



Il mio uomo e mio sposo

farà, in quella casa, una finestra

una finestra verso il mare

dormi, figlio mio





Ch’io possa guardare nei rituali dì

ch’io possa sciogliere i miei capelli

ch’io possa graffiare il mio viso

ricordando la Morea

dormi, figlio mio!

[shoku_sar]

Gkraat’ ty shkreta te zhali

vreχin ty vroora újera:

Bresh’ raty sonite katt

shkonjin údhaty e ddetit,

flluturonnjyn shkepaty e

nusavet, kusumandillat.



Dhimitri i prap’ semi rrúa,

aí ççy Bbubba u killuasti:

i llart si kjiparissi,

i zzathury shurraty shkelli

me njy Shumyrí mbi kjafs.



Gkraaty parakallesiχirh,

eera fiallaty sprishi:

“Shumyrí joony Odhijitria

o e pa m’kat partheene,

na spitó ka suvallat,

si nare ty spitonjym

ka ddúart e turkavet.”



Zhdrip Dhimitri ndy aniit,

me ngkrah pengkun’ i shéit,

ndamesa e vuu, e trimat

ju ullur tundu me kardhat.

Suvalla u bboory ddiep,

anía kyrkon ndy nata

udh’ n e dhéut ty taksur,

ilzhen Kalavriisy.



Shumyrii e Odhijitria,

ççykuur ddetit shkove,

sa heer’ u dhezhu e u shúa

ilizha Kalavriisy

mbi kjaramidhevet

e killishes Dandali?



Ka e err killisha Dandaly

nyngky sheh ddetiny, tire:

naniv’ o’ i – pa – kussare

po Bresh’ t u zhbiérin vet.



Breshyt u pillingkuhenjin

njétresy Shumyrii,

ndy kijó ngkonj’ ty haany

krimbaty, kurmin druriχ!

Ngka heer ççy u’ ntehemy

mosy ty gjénja trómbemy

mosy ndonj Piskup i rrii

ty zhbekúa e ty ddogji.



“Jom’ e pillak’ e Breshve,

Odhijitria, ççy kamy ty

bbonjy ty ty ndzíerh ddekiet?”

Gjegja kit thirr, e tromba

se ishy i jim ndy mbrasurit

t’ erret killishes Dandalit.

dhe italisht

Le umili donne sulla spiaggia

guardavano le agitate acque:

Gli arbereschi questa sera

dovranno solcare le vie del mare,

ondeggiano le vele e

delle spose i fazzoletti.



Demetrio, l’ultimo che giunse,

quello di cognome Bubba:

alto come un cipresso,

attraversò a piedi nudi la spiaggia

con sulla nuca una Madonna.



Le donne pregavano,

il vento disperdeva le parole:

“Nosta Signora Guida

Vergine immacolata,

salvaci dalle onde,

come noi ti salviamo

dalle mani dei turchi.”



Discese nella nave Demetrio

con in dosso il pegno sacro

e lo posò in mezzo ai giovani,

armati di spade e in ginocchio.

L’onda si fece culla,

la nave cerca nella notte

la stella guida di Calabria

la terra promessa.



Madonna e Guida,

da quando attraversasti il mare,

quante volte si è accesa e spenta

la stella di Calabria

sopra le tegole

della chiesa di Andali?



Dalla remota chiesa di Andali

tu non vedi il mare:

ora non c’è il corsaro

ma gli arbereschi, s’annullano da soli.



Gli Arbereschi s’inginocchiano

ad altra Madonna,

e in questo angolo ti roderanno

le tarme, corpo di legno!

Tutte le volte ch’io torno

ho paura di non trovarti e,

che qualche nuovo vescovo

ti sconsacri e ti bruci.



“Vecchia madre degli arbereschi,

oh, Guida, che cosa dovrei fare

per salvarti dalla morte?”

Avvertii questo grido, ed ebbi paura

perchè era simile al mio nel vuoto

oscuro della chiesa di Andali.

[StormAngel]

Kostumet e grave, më autentike se të burrave

Dasmë arbëreshe, ritet e së enjtes


Shekulli

Gjirokastër-Arbëreshët sollën në skenën e kalasë së Gjirokastrës ritualet e martesës. Nën tingujt e këngës dhe valles karakteristike, vëmendja u përqendrua në ritet e ditës së enjte. Në ceremonial futen të gjitha përgatitjet që nga veshja e nuses, përgatitja e shtratit bashkëshortor e deri tek hyrja e dhëndrit në dhomë. “Shumë nga këto rite i gjen edhe sot në dasmat arbëreshe, edhe pse dasmat janë modernizuar shumë”,- thotë Sara Bafa, koordinatore e grupit arbëresh. “Eshtë hera e parë që grupi arbëresh vjen me një ritual dasme”,- thonë organizatorët e tij. Tepër interesant momenti kur dhëndrit i vihet mbi shpinë një samar gomari që nënkupton se tani ai krijon familje dhe bëhet i pari i saj, ndaj i vihet samari, për përgjegjësitë familjare që e presin. Dhëndri e puth nusen në prani të dasmorëve, i çon pajën, siç është zakoni ditën e enjte dhe e gjitha kjo ka ritet dhe këngët e veta. “Shumë prej këtyre zakoneve që i pamë të improvizuara në skenë ngjasojnë si dy pika uji me ritet e dasmës në zonat e Jugut të vendit. Në Gjirokastër, në zonat e Lunxherisë, Zagorisë”,- thonë specialistët.
Ata kanë shpalosur në skenë disa lloje kostumesh, kryesisht veshje të grave: fustanet me pala, të gjera, me shirita poshtë të gjatë deri te kërciri i këmbës, jelekë të qëndisur, me fije ari, me shirita me ngjyra etj. “Na kujtuan veshjet karakteristike të disa zonave të Jugut”, thotë drejtori i Qendrës Studimore Stalo Elmo. “Veshja e gruas është origjinale, e përcjellë në breza, ndërsa veshja e burrave është e adaptuar me veshjen e burrave të Shqipërisë së Jugut. Prej andej kanë marrë fustanellën, poturet, jelekun etj. dhe i kanë adoptuar. Ndërsa veshjet e grave dhe vajzave janë autentike. Këto lloj kostumesh kanë ngjashmëri me kostumet e grave të Sarandës dhe të Çamërisë. Edhe sot në Kalabri bëhet kujdes për ruajtjen e kostumeve. Ato ripërtërihen, pasi shpesh në fshatra ka gëzime e festa ku përdoren veshjet karakteristike. Eshtë për t’u vlerësuar fakti që të 30 përfaqësuesit e grupit arbëresh janë të rinj e te reja. Janë nga krahinat më në zë të Kalabrisë, nga San Demetrio Korona, San Sofia de Pietro dhe San Benedeto Ulano. Arbëreshët kanë qenë gjithnjë prezent në festivalet folklorike, por në grupe të vogla, për shkak të vështirësive financiare. Gati çdo fshat ka grupin e tij. “Në Kalabri zhvillohet edhe një festival folklorik mesdhetar. Ka tre vjet që organizohet”,- thotë Andrea Kokeri, drejtori artistik i Festivalit Mesdhetar. “Eshtë në miniaturë si ky i Gjirokastrës, me pjesëmarrje të grupeve nga të gjitha fshatrat që ruajnë me xhelozi traditën. Jepen edhe çmime”, shton Kokeri

[StormAngel]

Qendra e Studimeve është krijuar në 1980

Tradita arbëreshe në studime dhe cd


Violeta Duri

Në Kalabri Qendra e Studimeve dhe Kërkimeve të Traditave Popullore bën një punë të lavdërueshme hulumtuese e përzgjedhëse krahas botimeve e ekspozimeve të riteve, zakoneve dhe kostumeve popullore. Janë 5 specialistë që merren enkas me këtë punë. Kanë botuar deri tani 3 vëllime me veshjet arbëreshe dhe disa cd. Qendra është krijuar qysh në vitin 1980. Në këta 20 vjet jetë janë shënuar mjaft arritje, falë edhe forcimit të bashkëpunimit me IKPSH, sidomos me prof.dr Afërdita Onuzin, Ramadan Bogdanin etj. Në 32 fshatra arbëreshë janë organizuar ekspedita për gjetjen e riteve të hershme, të këngëve, ninullave, këngëve të vaji etj. Janë mbledhur 450 këngë të ndryshme, valle që vazhdojnë të interpretohen

[StormAngel]

Interviste me kryetarin e Qendres se Studimeve dhe Kerkimeve te Tradites Popullore Arbereshe, Italo Elmo: Komuniteti i arberesheve ne rrezik asimilimi

Ne Hotelin e Palmave ne Lazarat, ku jane vendosur mjaft artiste festivaliste dhe perfaqesues te mediave qe ndjekin Festivalin Folklorik te Gjirokastres, personeli i hotelit ishte mjaft i angazhuar, sepse pritej te vinte grupi i arberesheve te Italise. Dhe ata erdhen, por larg perfytyrimit se "arbereshet e urte" do te ishin dhe disa zhurmaxhinj te papare, qe thyenin rregullat e nje hoteli, apo mjedisi te perbashket.
Nejse, kjo thuhet edhe pak me shaka edhe pse mbart brenda dhe te meten. Ata ishin disa te rinj te hareshem, qe rendnin neper korridore, edhe me vrap, duke bere shaka, duke bertitur, kenduar, perplasur dyert, hedhur syte ndaj ndonje vajze te bukur edhe pse me i vjetri mes tyre, Italo Elmo perpiqej t'u terhiqte verejtje, asgje nuk ndryshonte. Por kjo me teper se bezdisje te jepte ate kenaqesine qe njerez te kombesise sone, qe jetojne perhere larg nesh, kete here i kemi prane, e fundja le te jene si te jene mjaft qe jane. "Keshtu jane kalabrezet", thote dikush qe i njeh mire, edhe pse ata jane arbereshe, por ama qe, sigurisht kane marre e dhene me treven ku jetojne.



Ata jane te paret qe jane ngritur me heret dhe kane mbushur barin ku hahet mengjesi, sepse jane shume. Perseri te zhurmshem, por te kendshem ama ne energjine, gjallerine qe mbartin. Flasin arberisht dhe italisht. Pak prej tyre jane arbereshe te paperziere. Shumica jane sidomos me nene italiane, ndersa babain shqiptar. Nje nga ata eshte dhe Michele, student per filozofi ne vitin e fundit. Po ashtu dhe studiuesja Sara, e cila mallengjehet per perkatesine e saj kombetare dhe nga fakti qe gjendet ne Shqiperi. Ndersa zoti Italo Elmo, i cili eshte kryetar i Qendres se Studimeve dhe Kerkimeve te Tradites Popullore Arbereshe flet nje shqipe te paster. Ai eshte dhe arberesh i paster.



Ja si i pergjigjet pyetjeve, te bera nga gazeta "Koha jone", nderkohe qe te rinjte e tjere kane dale ne oborr dhe perpara se te hypin ne autobus per provat kendojne me shpirt kenge te pazakonta, perla te muzikes arbereshe.



Cila eshte veprimtaria e Qendres Studimore te Traditave Arbereshe?



Qendra e Studimeve dhe Kerkimeve te Tradites Popullore Arbereshe eshte krijuar ne vitin 1980 si rezultat i nje nisme te perbashket mes studiuesve shqiptare dhe arbereshe te folklorit dhe trashegimise etnografike. Qendra numeron 34 aktivitete ne vit, te cilat kane ne qender folklorin arberesh. Aktiviteti kryesor i saj eshte organizimi i Festivalit te Folklorit Arberesh. Gjate ketyre 5 viteve te fundit qe une drejtoj Qendren kemi realizuar 3 aktivitete. Cdo vit si vend i zhvillimit te festivalit perzgjidhen dy fshatra arberesh. Ne kete eveniment te folkut marrin pjese 32 fshatra nderkohe qe ne ditet e festivalit prezantohen 450 numra folklorike.



Element tjeter i veprimtarise se qendres sone eshte edhe evidentimi i pasurise folklorike materiale dhe orale ne krahinat arbereshe. Kerkimet tona jane perqendruar mbi kulturen popullore, kostumet, ritet arbereshe ne dasma dhe vdekje, kenget e djepit etj. Keto kerkime realizohen nga 5 specialiste te folklorit arberesh. Tani se fundi rezultatet e punes kerkimore ne lidhje me traditat arbereshe ne i kemi permbledhur ne 3 vellime nderkohe qe kemi pergatitur edhe nje cd kompjuterike. Gjate veprimtarise sone ne kemi pasur bashkepunim edhe me Insitutin Shqiptar te Folklorit dhe me studiuesit A.Onuzi, A. Bido, R. Bogdani etj.



Ne Festivalin e Gjirokastres cfare perzgjedhjeje eshte bere per pjesemarrjen?



Grupi arberesh i Kalabrise eshte formuar nga kompani te disa grupeve qe kane emrin "Avuli", "Shkendija" dhe te tjera grupe. Ne kete festival jane perzgjedhur elementet me te mire te grupeve arbereshe nga zona te ndryshme.



E sata here eshte qe vini ne Shqiperi me grupe folklorike?



Eshte e katerta here qe vij personalisht dhe me grupe te tjera dhe e para me ritualin e marteses.



Si eshte rituali i marteses te arbereshet?


Martesa fillon me javen e nuses, e pikerisht me te enjten e dhuratave dhe pergatitjen e shtratit te nuses dhe dhendrit. Pastaj vjen e premtja e samarit. Dhendrit i vihet samari ne menyre simbolike per te thene sa pergjegjesi ai do te kete ketej e tutje.

Te dielen e dasmes veshin nusen me cohen arbereshe, stolite dhe i kendojne kengen duke vallezuar, "Jurendina po martohet". Kostumet nga Shen Miter Korona. E marta pas martese eshte ritali i kulacit. Ai qe merr pjesen me te madhe do te dominoje ne familje, do te jete komandanti.



Me cilen treve shqiptare ngjajne keto rite?


Ka ide studiuesish qe martesa e arberesheve te Jugut per shembull ngjan dhe do te bashkohet me ate te shqiptareve te Jugut. Sepse eshte ideja se arbereshet vijne nga zona e Himares.



Po martesat e arberesheve sot, besoj se jane me shume te perziera dhe jo aq mes njeri-tjetrit?



Parapelqimi eshte arberesh me arberesh, por ky nuk eshte rregull. Martesat tani behen me shume te perziera, me italiane, dhe kjo per komunitetin tone nuk eshte mire. Kur martohet nje arberesh me arberesh bekojme perendine se themi: "Sa mire! Do ruhet gjuha". Ndersa kur behen martesa te perziera, edhe pse kjo eshte normale, rralle ndodh qe te ruhet gjuha.



Por ne 1999 ne Itali shteti aprovoi te drejten e arberesheve te mesojne gjuhen e tyre ne shkolla, dhe kjo ndodhi pas 500 vjetesh pritje, fale politikanit arberesh Mario Brunetti, i cili e ndoqi kete problem per 30 vjet rresht. Krahina e Kalabrise lejen e minoritetit per ruajtjen e traditave arbereshe e miratoi ne 2003.



Me se fundi ka nje pike referimi te sakte per ruajtjen e kultures sone, sepse me pare ishte vetem pasioni, ndersa tani jepen edhe para per folklorin tone e gjuha mesohet ne shkolla. Dhe ne do te mbetemi si kulture pikerisht dhe nga keto.



Andrea Kokjeri "nderhyn): Mos shih keta qe jane njerez te apasionuar pas kombesise se tyre, por une kam jetuar 13 vjet ne Kalabri, jam dhe muzikolog dhe kam vene re qe arbereshet kane turp te thone kombesine e tyre, e mohojne ate. Flas me teper per brezat e rinj, ndersa te vjetrit jo. Une kam gjetur pleq te mocem qe flasin nje shqipe te mrekullueshme. Nuk jane te organizuar mire. Edhe Katedra e gjuhes shqipe nuk ka bere ndonje pune te madhe.



A keni ju nje force politike tuajen?


Jo, dhe kjo eshte e demshme. Ne na premtojne shume neper fushata elektorale, parti te se majtes, apo te djathtes, per te mbrotjur te drejtat tona, por kur vjen fundi asgje nuk bejne. Ende nuk jemi te bashkuar per te mbrojtur vetveten tone.



Po me komunitetin italian ne pergjithesi c'marredhenie keni?



Italianet thone: "Kur sheh nje ujk dhe arberesh me mire vrit arbereshin". Por ne kemi nje tjeter shprehje, "Italianin dhe cdokend tjeter joarberesh mos e fut ne shtepi, se te hane e pine e pastaj te tradhetojne". "Qesh). Megjithate ne shkojme mire.

Marre nga Flaka

[shigjeta]

Kenge dasme - 1955

Shumë u ndes vasha me trimth
Shumë u ndes trimi me vashë
Vashën e vunë në një fushë
Trimin e vunë në një rrah
Trimi u bë një qiparis
Vasha u bë një dhrizë e bardhë
"Rritu, rritu, dhriza e bardhë
M'u pështill për qiparizi
E më bëfshi pemë bashkë!
Kur të shkojnë krushqit me nuse
Marshin degë qiparizi
Sa të bëjnë flamurin
Kur të shkojnë krushqit me dhëndërr
Marrshin fletë të dhrisë së bardhë
Të më bëjnë dy kurorë
Edhe mot, e bukurëz
Si edhe sot, për shumë mot

[Hraesvelg]

Zbritur nga interneti para nje viti, faqja e tyre nuk ezksiton me. Mendova ta ndaja me forumistet qe pelqejne kenge te tilla. Keto jane motive te ndryshme nga Shqiperia e krahinat arbereshe te Italise. Ne skedar .zip - 9 kenge.

http://uploadhut.com/view.php/141252.zip

Mund te jete ne kete server per 1 muaj ose me pak.


Dhëndurët e Arbërit - Canti Arbëresh
Via Bukuria 6, a Piana degli Albanesi.

CORISTI:Giuseppe Amato, Giuseppe Barrale, Piero Capaci, Sabina Caradonna, Vita Clesceri, Barabara Serena Ferraro, Corrado Masi, Antonio Parisi, Maria Petta, Giusi Petrotta, Giusi Scalia, Vito Scliffò, Giuseppe Sirchia, Giovanna Stassi, Anna Zuccaro.
SOLISTI: Corrado Masi, Vita Clesceri.
MUSICISTI: Gaspare Stassi, Giorgio Norcia, Pietro Petta.
Direttore Artistico: Pietro Petta.
Progetto Grafico: Corrado Masi.