Vaj-Kuja Shqiptare

[Leila]

KENGA E MARCELANES

Vdiqi Marcelaneja,
qe ish kapetaneja!
Marcelan' me tri fustane,
ishte zere kapetane.

Dhermi, Himare, Vlore, 1962

Edhe kjo ka qene me e gjate, por vetem kaq dijme. Degjoheshe shpesh ne Himare mbremjeve kur grate ktheheshin nga drute. Legjenda me te cilen eshte lidhur kenga, tregon se: Gjika, nje djale trim e shume i mire, pa zerat, sikunder i shohin djem te tille. I pa tek hidhnin valle dhe njeres i rrembeu shamine; kjo ishte Marcelaneja, kapetaneja e zerave, e cila e donte Gjiken. "Me merr," i tha, "por gjate 3 vjeteve, 3 muajve, dhe 3 diteve, nuk duhet te tregosh se je i martuar." Dhe u martuan. Marcelaneja pastronte shtepine, gatuante, punonte ne are e ne vreshte, bente tere punet, po s'e shihte njeri. Bota cuditej se kush ia bente punet Gjikes, po ky nuk tregonte. Zera lindi nje djale, i cili ishte i dukshem. Fshati donin te dinin se ku e gjeti femijen Gjika. Ky, pas 3 vjetesh e 3 muajsh, ne diten e 3-te, tregoi. Marcelaneja vdiq dhe grate e fshatit degjuan vajtimin qe kendonin zerat per kapetanen tyre. Eshte nje perralle e njohur ne folklorin Shqiptar.

[shigjeta]

E mir' e purtekë e artë
Si zonjatë e kasabasë
Moj e bukura prej nurit
Si thëllëza majëe gurit
O e çpejtë si shëgjeta
Ku do të të shkojë jeta
Thëllëza ndë shkëmb të kuq
Pajëlëna ndë sënduq
Ku do të shkosh beharë
Nga i zoti ndarë?
O e mirë e fjalë le
Jeshe nuse me perde
Moj e hequra si bari
E kulluara si ari
Gëzimzezë që s'gëzove
Jetënë s'e trashëgove

Rrëzë - Përmet, 1955

[fisniku29]

shume me ka prek ajo kenge vajtimi. une jam nga ky regjion dhe mu ngjesh mishnet kur e lexova mu duek se e nigova te zen nane tue kjajt per t'bijen.
shume te falmnedrit eni per thesarin qe ofrove.
kengen e kopjova me dukesh shume i afert dhe i mire eni
shume te falmn. rrofq e paq shnet sa malet

[shigjeta]

Jugë (1955)

“Shokë, bimëni jongarë
Do t’i bije me të qarë
Për atë miken e parë
Derëziut më qani hallë
Do vete t’i zbulonj varrë
Ta shoh seç nur i ka rarë
Nur i kuq a nur i bardhë
Ku ke qënë, o trëndelinë
Pse s’kujton mua të zinë
Se për ty prisha shtëpinë
Shita sharkun e kusinë
Lashë treqind dhën në brinjë
U ngreç e arçë tek tinë”
“Të kujtonj e qanj me lot
Po jam thellë e s’thërres dot”


Gjurë – Lurë (1955)

Xhetan Hoti fort i ri
Kishte kâjk e çeteli
Kishte fell e’ lahuri
Fort i ri e dajreli
Ka lanë nji nuse në shpi
Pa cucë e pa djalë në shpi
Ka lanë tokën pa kufi
I jane prishë kufijt e tokës
I â fikë zarmi i votrës
I pamotër, i pavlla
Nuk ka kush me e qa
Ju vesh nusja në t’zeza
Ka veshun ni tomar
Âsht gjeshun me litar
Hiseshkretun
Nusembetun
Zana t’zanoj
Si t’dau t’veçoj
Ori zana helmatore
Cove na trazove
E në zemër na lgove

*tomar - xhoke e trashë që vishet sipër (me lëkurë ose shajak)

[Leila]

Kuc, Kurvelesh (Vlore) 1959

kumbulles i pikon loti
qan per vjesht' e per behar
se i ka dekur i zoti
shtrungemadh e vederploti
me kerrab' e me hanxhar
nreu, o Abas boboti
se male kush e kulloti
e to qeshene me ta
e to te lozene topthi

[Leila]

Ma gjeni te plote "Qan Motra Per Vellane?" (Vlonjate)

qan mo-
qan mo-
ku, ku, ku-ku jane (imiton thirrjen e qyqes "ku-ku-ku," lajmetarja e fatkeqesive)
qane motra per vellane
ne nje dite te bukur prilli
dy vellezerit ... me gershere
nuk u muare veshe c'thane...

me gershere preu vellane, moter-zeza ndolli vellane, etj. etj.

[shigjeta]

Leila eshte vertet nje kenge e bukur polifonike vaji. Kengen mund ta degjoni ketu: http://muzika.albasoul.com/album.php?&id=202

Qan motra për vëllanë

Ç’pan-ooo ç’pan-ooo
Ku, Ku, Ku, ku janë
Qanë motra për vëllanë
Në një ditë të bukur prilli
Dy vëllezër rrinë në stanë
Dhentë tek qethnin me gërshërë
Nuk u muarën vesh ç’patnë
Ç’pan-ooo
Ku, Ku, Ku, ku janë
Qanë motra për vëllanë
Mbi një gur mos pastë *pjesi (?)
I dymbëdhjeti shejtanë
U trazoi muhabetin
Me gërshërë u therr, u vranë
Ç’pan-ooo
Ku, Ku, Ku, ku janë
Qanë motra për vëllanë
Gjaku e skuqi varrin-ë
Motër zeza doli mal-ë
Ku i kam vëllezërit unë
Ku, ku, ku, ku mori dynjanë
Ç’pan-ooo
Ku, Ku, Ku, ku janë
Qanë motra për vëllanë

Une e degjoj si "ç'panë = ç'patën", jo "ç'thanë

[Leila]

Pa, sa kot ia kisha futur
Flm Shigjete. Po shtoj dhe dy kenge vaji qe me pelqejne. E para eshte nga Shen Vasili (Sarande) e recituar nga Eftihia Plaka dhe eshte vajtim per nusen qe i vrane burrin kur ajo kishte qene tek prinderit. Eshte e ndare posacerisht ne rrokje (vargjet 3-4, 5-6 dhe 8, 10, e 12) qe percillen me ngasherim. "Zoti im, a rrenjedale" eshte refreni qe perseritet pas c'do vargu.

VOME (dmth, "vajtim")
1961

Me dergove ne te pare
zoti im, a rrenjedale,
se c'me dhe leje nje jave.
Pa mbushur te zezen jave,
me dergove hyzmeqare.
Dolla pyeta hyzmeqare,
me ktheu koken menjane.
Mora bab' e hyzmeqare,
dolla ne breg, pashe fshane:
ne bashoda po te qajne!
Me te ngjiture ne shkalle,
gjithe populli te qajne.
Me le djalin e nje vajze!

Kjo e dyta eshte koleksionuar nga nje fshatar i Osnatit te Mokres qe e kishte degjuar nga i ungji prej krahines se Gores. Me pelqen me shume se ajo e sipermja.

DERDIMEN ME HALLE SHUME
Osnat, Pogradec 1969

Derdimen me halle shume,
kush te deshi ty sa une?
Me dergove ne te pare,
shpejt dergove per te marre:
me dergove hyzmeqare,
hypa kalin si e marre.
Kur dola dhe pashe fshane,
xhemeati benin varre!

Derdimen me halle shume,
kush te deshi ty sa une?
Pse s'vdiqe nje vit me pare,
sa qeme te dy pa marre,
sa qesh' cup' e ti qe djale?
Pse s'rrojte, te nxirrje malle?
Mos u tret me kasavete,
se un' gjetke nuke vete.

[Leila]

JUG

shoke me bini longare
e do ti bie ne te qare
e do ti bie ne te qare
per ate miken e pare
e do ti bie ne te qare
per ate miken e pare

do vete ti zbuloj varre
qe ta shoh se c'nur ka marre
e qe ta shoh se c'nur ka marre
nur te zi apo te bardhe
e qe ta shoh se c'nur ka marre
nur te zi apo te bardhe

e ku ke rene moj trendeline
e pse s'm'kujton mua te zine
e te kujtoj e qaj me lot
o jam thelle e nuk dal dot
e te kujtoj e qaj me lot
o jam thelle e nuk dal dot

te kujtoj e qaj me lot
o jam thelle e nuk dal dot
e me kane rene floket mbi faqe
si dy tufa manushaqe
e me kane rene floket mbi faqe
si dy tufa manushaqe

[shigjeta]

Më erdhe tek dera
të prisja me nuse
ç'pate djal i vetëm
zemrën ma këpute

Ç'pate bir-o, ç'pate
ç'pate djal i nënës
të rrita e mjera
mu si drit’ e hënës

Të rrita e mjera
m'u si pik’ e pikës
të vranë tek dera
m'u në mes të ditës

Si s'u kthye plumbi
të më merrte mua
ç'kërkon nëna jetën
pa fjalët e tua

Cop e çik zemra
një jetë të tërë
sa të vij pran’ nëna djal-o
buzën të të vërë