E Verteta Mbi Fatmir (foti) Cici

[vllaznim]

Tema e hapur do t'ju informoje mbi te vertetat e pa botuara ende qe lidhen me Foti Cicin.
Mesazhet tona do te shoqerohen me fakte te pa kundershtueshme dhe te verifikueshme nga te gjithe te interesuarit.
Qellimi i kesaj teme nuk eshte nje kundervenje personale, por pasi duke krijuar nje imazh te genjeshtert si mbrojtes i shqiptarizmes, ai po disinformon opinionin e Forumit.
Ne mesazhet e ardheshme ne do t'ju tregojme me hollesi se si e nisi karrjeren kishtare Fatmir Cici, me "bekimin" e Peshkopit te Konices, Sebastianos, si nje vorio-epiriot i thekur grek.
Do te kerkonim dhe kontributin e atyre qe deri tani kane lexuar ne heshtje dhe indiferentizem deri diku, qe ta bejne te plote c'mitizimin e "patriotit" "vorio-epirot" Fatmir Cicit - Fotit.
Jane te ftuar edhe mbrojtesit e genjyer qe te kontribuojne me njohurite dhe informacionin qe mendojne se kane.
Me respekt, Vllaznimi.
____________
Vllazeria per te Verteten

[Sejfi Protopapa]

Shkrimi i meposhtem, i botuar ne gazeten TEMA te Tiranes, verteton se At Foti Cici dhe Z. Sokrat Dhima jane i njejti person. Ka shume mundesi qe edhe Sfurku te jete At Foti Cici.
=============
GAZETA TEMA

E Marte, Shtator 09, 2003 | Kryeredaktor Mero Baze


KOMENTI

Kleriku dhe njeriu

Nga Sejfi Protopapa

At Foti Cici, me banesë në Kanada, këto kohët e fundit ka filluar një fushatë personale me artikuj të ndryshëm në gazetat shqiptare. Si duket, At Fotit i pëlqen të paraqitet si autoritet serioz për çështjet ortodokse të shqiptarëve. Ai insiston që mendimet e tij janë të vlefshme dhe për këtë arsye, kushdo që trajton problemet e ortodoksisë shqiptare, duhet të konsultojë At Fotin. Ndër të tjera ai kërkon që statuti i Kishës, i aprovuar nga Patrikana e Stambollit më 1937, duhet ndryshuar dhe sugjeron që Sinodi i Shenjtë në Shqipëri ta ndyshojë atë statut. Unë nuk kam asnjë prirje, as edhe dëshirë, të bëj debat me At Foti Cicin. Mjafton të them se është shumë e qartë për të gjithë se sot për sot, për jetën, krizën dhe fatin e Kishës Autoqefale Ortodokse në Shqipëri, vendimet bëhen vetëm e vetëm nga peshkopi grek Anastasios Janullatos, uzurpatori i asaj Kishe. Nga burime jo zyrtare unë jam informuar se peshkopi Ilia Katre nga SHBA do të shkojë në Shqipëri për një qendrim dy vjeçar në shërbim të peshkopit Janullatos. Unë e them me siguri se çfarëdo plani që të ketë ndërmend peshkopi Janullatos, ato plane nuk përmbajnë pjesëmarrjen e At Foti Cicit. Arsyetimi im është shumë i thjeshtë: Sipas vetë At Fotit, kur ai ishte z.Foti Cicij student në Universitetin e Athinës, peshkopi Janullatos ia preu bursën e qeverisë greke duke ndërhyrë tek miqtë e tij në atë qeveri. Në fakt, si konsekuencë, ish z.Foti Cici vendosi të largohet nga Athina dhe të rivendoset në USA. Për arsyet që vetëm At Foti i di, ish z.Foti Cici, nga ndonjë herë ish z.Fatmir Cici, vetë zgjodhi të më kontaktojë mua për ardhjen e tij në Amerikë. Unë pranova ta ndihmoj me gjithë mundësitë e mia. Unë po i paraqes lexuesit këto shënime për At Fotin, sepse në një artikullin e tij ai e fillon me këtë frazë: "Zoti Sejfi Protopapa është bërë i njohur tek ne ortodoksët si..." (Koha Jonë, 18 korrik 2003). Për të qenë i saktë, më poshtë po riprodhoj një shkëmbim, në e-mail, me At Fotin, në këto kohët e fundit.



Foti Cici i përgjigjet Sejfi Protopapës, 06.08.2003

Hiq dorë nga këto meselera, Sejfi, se do të diskreditohesh fare në sytë e shqiptarëve. I ke trokitur vdekjes dhe në vend që të reflektosh për gafat që ke bërë, vazhdon me të njëjtat mënyra, me hilera e dredhira, pa pikë burrërie. Plus këtyre, ti je i pabesë dhe si i tillë nuk meriton vëmendje nga ne. Ti edhe gruas tënde ia ke me hile, e jo me mua që u përpoqe të më bëje vegël tënden dhe më denigrove e më katandise keq në 2000-in. E kisha fajin unë që besova tek mendja jote e prishur. Të fala më vonë, se kështu duhej bërë, dhe erdha në Boston, ndërsa ti më hëngre në besë dhe nxore fytyrën tënde të vërtetë. Të dhashë prapë një rast vjet, që të të tregoja vendin që të takon në ortodoksinë shqiptare, dhe prapë u tregove siç je, në një kohë që do të përmirësohej shumë profili yt me çka të kërkuam. Ne nuk kishim aq nevojë për paratë e tua, sepse unë i kisha marrë masat dhe ashtu doli. Pra, ti je njësoj i papenduar, ashtu si Janullatosi, dhe më i pandreqshëm. Ta dish se ato që kam shkruar nuk janë asgjë. Në qoftë se vazhdon të flasësh mbrapa krahëve të mi, siç ke bërë tek disa persona të njohur tek të dy ne, dhe sidomos në qoftë se nuk heq dorë por vazhdon të futësh hundët atje ku s'të takon, do ta pësosh; do të turpërohesh në pleqëri. Po ta them këtë, se ende kam një fije dashamirësie ndaj teje. Merre si të duash. Unë të kam dalë borxhit. Rri urtë, Sejfi Protopapa!

Foti Cici.



Sejfi Protopapa i përgjigjet At Foti Cicit

Ti ke zgjedhur të më ofendosh mua në një mënyrë që duket sikur ti po bën një dëfrim. Unë po shënoj më poshtë disa fakte të thjeshta që kanë të bëjnë me takimin tonë kalimtar.

1.Ti më kontaktove mua nga Athina. Unë nuk të kontaktova ty.

2.Ti më dërgove me fax një shumicë shkrimesh dhe rekomandimesh. Unë i kam në dosje ato.

3.Ti erdhe nga Athina në New York pa më lajmëruar mua.

4.Në New York ti qëndrove në një apartament vetëm me një dhomë ku banonin dy shqiptarë zemërgjerë.

5.Prej asaj adrese, ti më lajmërove mua mbërritjen dhe kushtet e jetesës. Menjëherë unë të dërgova 1000 USD, për të mbuluar shpenzimet e çastit.

6.Ti erdhe në Boston me këtë njohuri midis nesh: (a) Unë të thash se nuk isha në lidhje me At Artur Liolinin, i cili do të ishte zyrtari kryesor për të ndihmuar hyrjen tënde në shërbim të Kishës Ortodokse Shqiptare në Amerikë. (b) Përndryshe, unë do të ndihmoja me sa kisha mundësi.

7.Është kredi për ty që më ktheve $700, duke thënë se $300, ishin mjaft tani për tani. Unë kam firmën tënde në çekun tim.

8.Po ashtu unë kam firmën tënde në një çek tjetër për $150, që ti i dërgove Tonit për shpenzimet që ai bëri duke udhëtuar nga Tirana në Sarandë për të vërtetuar situatën kishtare në Sarandë. Ti përdore emrin Fatmir në mesazhin e-mail që i dërgove Tonit.

9.Ndërsa ishe këtu dhe banoje në shtëpinë time, ti provove të banoje në Manastirin Ortodoks që ndodhet në qytetin Jamaica Plain. Banimi në atë Manastir të lejonte ty ti thoje At Arturit se ku banoje. Përndryshe, do të duhej ta mashtroje At Arturin. Por ti nuk duroje dot mizerjen e manastirit dhe pas pak orësh erdhe përsëri në shtëpinë time. Ne vendosëm që ti të mos i tregosh At Arturit as miqësinë tonë as edhe faktin se ti banoje në shtëpinë time për të mbrojtur lidhjet që ti mund të zhvilloje me Kancelarin e Kishës Ortodokse Shqiptare në Amerikë.

10.Ti më the se të kishin abuzuar si At Arturi ashtu edhe shqiptarët e Kishës Ortodokse në New York si edhe shqiptarët e Kishës Ortodokse ne Philadelphia. Kurse shqiptarët e Kishës Ortodokse në Worcester të kishin trajtuar mirë.

11.Kur humbe shpresën të lidheshe me shqiptarët ortodoksë këtu në USA, ti u largove nga shtëpia ime dhe shkove të jetosh në shtëpinë e At Christos në Veri të shtetit New York, si miku i tij njohur, ndërsa ishit të dy në Londër. Shpresa jonë ishte që ai si prift i Kishës Greke do të kishte mundësi të të mbante në shtëpinë e tij dhe ndofta të të fuste në shërbimin fetar.

12.Ti u largove nga At Christos (me sa kuptova unë prej teje ai nuk të trajtoi mirë) dhe shkove në Ohio University si student dhe si ndihmës mësues me rrogë.

13.Më vonë, nga Ohio, ti ndihmove një prift ortodoks shqiptar në Toronto, Kanada. Më pas ti vetë dole si një prift ortodoks në Peshkopatën Kanadeze që drejtohet nga peshkopi Serafim.

14.Nga Kanadaja, tërthorazi, ti më kërkove ndihmë financiare për punët e tua kishtare. Për arsye personale, unë nuk të ndihmova. Është e mundur që për këtë refuzim ti vendose të më ofendosh mua në mënyrë vulgare dhe të çmendur.

At Foti, ti abuzon traditën shqiptare dhe më ofendon mua në familje. Gruaja ime e vlerëson mikpritjen shqiptare. Ajo u kujdes për ushqimin tënd dhe për banesën tënde.

Ti më ke kërcënuar mua në mesazhin tënd. Unë të kujtoj ty se unë jam veteran i Luftës Civile në Shqipëri. Po ashtu të njoftoj se unë jam shumë krenar të kem marrë pjesë me Ballin Kombëtar në atë luftë civile. Historia më mbështet mua, por ajo nuk ngjall shokët e miqtë e ekzekutuar dhe nuk zbut vuajtjet e familjes si edhe të të gjithë shqiptarëve.

Të uroj çdo sukses për të ndihmuar besimin ortodoks të shqiptarëve në Kanada.

Sejfi Protopapa



Replika e At Foti Cicit

Edhe njëqind vjet të tjera të rrosh, ti i tillë do të mbetesh!

Duke u nisur nga kjo fyerje dhe kthesa kundër meje e priftit ortodoks, mu kujtua se inati i parë i ish z.Foti Cici doli kur unë dërgova me email, gabimisht dhe pa qëllim, shkrimin origjinal të shkruar nga ish z.Foti Cici së bashku me formatin e atij shkrimi, të gjysmuar dhe pastruar nga mua, pa asnjë shtesë, në lidhje me situatën kishtare në Sarandë. Në fakt, ish z.Foti Cici ishte shumë i kënaqur me përpunimin tim dhe e botoi atë format të paprekur me pseudonimin Sokrat Dhima. Është e qartë se gabimi im cënonte egon e ish z.Foti Cici si autori origjinal i artikullit të botuar megjithëse emri im nuk pasqyronte gjëkundi. Unë i sugjeroj lexuesit se në këtë rast ish z.Foti Cici ka të drejtë të inatoset me mua por unë gjej vështirësi të kuptoj që ai të mos pranonte ndjesën time dhe, përkundrazi, të shprehë pjesën e keqe të shpirtit të tij. Me këtë paraqitje unë shpresoj të ndihmoj lexuesin që të ketë njohuri edhe për këto pjesë përbërëse të At Foti Cicit.



Copyright © Media Enter 2003

[Sfurku]

pra, hapet nje lufte ketu duke futur dhe shkrimin ku flitet per ju? une nuk shoh ndonje sharje atje kunder jush. me gjithe keto gjera qe merreni ju, me shkrime pseudonime e gjera te ngjashme, ju mund te jeni Sokrat Dhima. Une vete njoh dy sokrat dhima. njeri eshte vellati i leko dhimes, sekretar i pergjithshem i koashit.

une nuk jam as sokrat dhima e as at foti cici.

ju kerkoni te na bindni te besojme se foti cici eshte i vene nga sebastjano.

perse atehere i prene bursen ne greqi, sic del nga shkrimi juaj?

|Ne qofte se ju jeni Sejfi Protopapa, duhet ta vertetoni, sepse ketu te gjithe jane anononime. Por e lejon forumi qe te jene te tille. rendesi ka se cfare themi.

Nga shkrimi juaj une shikoj thashetheme: me the, te thashe, me dhe te dhashe. Ne ne Shqiperi nuk e permendim ne qofte se i japim dicka dikujt kur ka nevoje, keshtu eshte zakoni shqiptar. Aq me teper kur nga shkrimi yt del se ai nuk ti kerkoi parate dhe as ju njoftoi se do te vinte ne amerike, pra erdhi me ndihmen e tjeter njerezve. Ju thoni se ai ju ktheu 700 dolllare. Pra flasim per ketu per 300 dollare? Perse nuk ia kerkoni privatisht dhe ta padisni ne qofte se nuk ua kthen.

Kush mund te dije se ato qe shkroni ju jane te verteta?

Ju jepni repliken e Foti Cicit; ndaj kujt? Perse nuk e pefshini mesazhin tuaj, tek i cili ai eshte pegjigjur? A nuk e kuptoni se kuptohet qe ketu ka nje hile?

Ky shkrim nuk ka vlere ne Shqiperi sepse eshte shkruar ne nje nivel thashethemi. Besoj se ka vlere ne anglisht. Perderisa ju thoni se prifti ne fjale eshte ne nje peshkopate kanadeze orthodokse, ju duhet ta botoni ne Kanada, le ta diskretitoni atje, ne qofte se ai eshte njeri i tille. Ne shqiperi keto gjera nuk jane per tu shkruar sepse ulni veten tuaj. Ndoshta ky eshte 'turperimi ne pleqeri' qu ju thote ai ne shkrim. Nje plaku nuk i ka hije te merret me gjera te tilla ketu, ku eshte per ne te rinjte, dhe sidomos ne forume, ku mosha mesatare eshte 25 vjec. Te ishit babai im une ju kisha mbyllur brenda me celes dhe nuk ju lija te dilni fare ne pazar.

Perdreisa te dy ju urreni Janullatosin, besoj se duhet ti jepni doren njeri-tjetrit dhe jo te luftoni neper gazeta. ai eshte prift dhe ti je plak; te dyve ju vret opinioni.

sfurku

[vllaznim]

Sfurku thote qe Foti Cicit i eshte prere bursa kjo eshte e vertete sepse atje ai u demaskua nga vellazeria si agjent i Shik-ut dhe jo si nje besimtar i thjeshte qe kishte deshire te sinqerte per teologjine. Por behet fjale per bursen e studimeve pasi ai arriti qe pas shume veshtiresish te lidhura me intelektin e tij te dobet (theksojme se e njohim nga afer) te diplomohet ne teologji me rezultate te dobeta gje qe mund ta vertetoje edhe vete Foti po t'ju tregoje diplomen. Interesant eshte edhe fakti qe studimet ne Teologji te Fatmirit vorioepirot zgjaten per gati nje dekade. Kete gje edhe ai nuk e pergenjeshtron dot pasi mjafton te pyesesh ne sekretariatin e Universitetit Kapodistria te Athines per tu njohur me daten e fillimit dhe mbarimit te studimeve. Ne do te vazhdojme tí themi te vertetat dhe ftojme kedo qe ti analizoje me kujdes ato.

[Sfurku]

po ti ke dy jave qe po na premton fakte dhe vazhdon me shpifje.
po te shikosh ne internet, ka te dhena per studimet e tij ne shqip dhe ne anglisht.

ai studjoi ne athine shtate vjet dhe fitoi dy diploma, plus qe kur iu pre bursa ishte kandidat per doktor ne departamentin e studimeve muzikore. madje tema e tij ishte 'fan noli dhe pershtatja muzikore e pekthimeve te tij kishtare ne shqip'

vete shkrimet e kundershtareve te tij, ndoshta ty vete, thone se ai fitoi burse ne nje universitet amerika ku jepte mesim. kaq i dobet ishte universiteti qe te mos kotrollonte mesataren e tij?

ku ka universitet ne bote qe te jape mesataret e atyre qe jane diplomuar?

na sill ti te verteta te tjera ti shikojme.

ne qofte se e njeh nga afer perse fshihesh por nuk i thua haptazi qe te ndihmosh opinionin shqiptar, te cilin foti cici por fiton me shkrimet e tij?

po ti vetem nga titulli i temes dukesh se cfare je.

[vllaznim]

Sa per emrin qe ne kemi zgjedhur te mbajme kujtojme se nenkupton vellazeri dhe atdhedashuri kurse per ty Sfurk mund te themi se pseudonimi tend tregon skeptrin e Satanait qe ne shume imazhe paraqitet te mbaje ne dore.

Kurse sa per anonimatin te themi se do te zgjedhim nje kohe me te pershtateshme qe te themi se kush jemi.

Eshte e vertete qe Foti Cici ka kaluar me bursa ne nje sere universitetesh njehere duke kenduar himnin e vorioepiriotit dhe njehere duke lartesuar Shqiptarizmen. Nga dosja qe lexuam ne Forum se disponon Sejfi Protopapa dhe ka letrat e rekomandimit nga persona qe kane rene viktime e mashtrimeve te Fotit ne dime qe shume nga ata jane penduar per mbeshtetjen qe i kane dhene Cicit pasi kane kuptuar se kjo gje i ka ulur shume. Ju shume shpejt do te njiheni me deklaratat e tyre.

Njekohesisht ne duam te sqarojme lexuesin e kujdesshem se Cicit i jane akorduar bursa por ai nuk ka arritur t’i mbaroje studimet pasi eshte ndeshkuar nga vete Universitetet per shkak te karakterit te tij shume arrogant dhe disiplinethyes. Atij iu dha bursa per dizertacion ne muzike por nuk mundi ta perfundoje. Ai do te bente disa studime te pergjysmuara ne Angli dhe njekohesisht ne Amerike ai nuk do te arrinte t’i mbyllte me sukses ato duke lene gjithcka te nisur ne mes.

Ne CV e Fatmirit nga fshati jo minoritar i Sarandes jane rregjistruar nje sere shkollash te nisura por jo te perfunduara duke te lene pershtypjen e nje karakteri patologjik jo te formuar ende.

Duam te sqarojme Sfurkun se ate qe Cici i beri Protopapes duke e diskretituar dhe duke u treguar bukeshkale sepse i mohoi mikpritjen dhe ofendoi gruan e cila e priti me ngrohtesi ai ia ka bere edhe nje personi tjeter ne Kanada. Keto gjera ne i mesuam nga shkrimi qe z. Protopapa ka futur ne temen shume interesante qe ne hapem. Ketu ne nuk duam te dalim ne mbrojte te Sejfi Protopapes por vetem duam te veme ne dukje faktet qe ai paraqet.

E pergezojme z. Protopapa per botimin ne gazeten Tema te letres skandaloze qe Cici ia ka derguar me e-mail dhe meqenese nuk e ka pergenjeshtruar do te thote qe eshte autentike. Gjuha e perdorur te kujton nje adoleshent qe ka harruar te rritet dhe te nje mekatari qe ka harruar se eshte prift. (Lexoni me lart e-mailin qe Cici i ka derguar Protopapes. “Te ka trokitur vdekja...do ta pesosh...etj.)

Nga gjithe keto zhvillime ne kemi arritur ne nje perfundim sa interesant aq edhe argetues.

Kujtoni se cilet jane tani armiqte e Janullatosit? At Foti Cici, At Nikolla Marku dhe Sejfi Protopapa dhe “Sfurku”. Por tani keta persona jane armiq edhe te njeri-tjetrit. Nikolla Marku qe per hir te se vertetes duhet thene qe eshte antikanonik i eshte kundervene At Cicit i cili eshte kanonik por nuk ka asnje lidhje me KOASh-in duke futur hundet ne punen e brendshme te saj. Dhe Fatmir Foti Cici i eshte kundervene Sejfi Protopapes i cili eshte penduar thelle si shume te tjere per ndihmen qe i dha atij kur nuk dinte ku kishte koken. Se fundi vjen Sfurku i cili nuk di akoma ke ane te mbaje te Markut apo te Cicit pasi njehere shkruan ne mbrojtje te njerit dhe pastaj nen emrin e tij boton ne Forum artikullin e tjetrit. Por ka shume gjasa qe edhe Sfurku te behet armik me te gjithe te tjeret.

Ne e dinim shume mire qe ne fillim se keshtu do te ndodhte pasi nje levizje qe nuk ka Hirin e Perendise qe gjendet vetem brenda Kishes se Tij eshte e destinuar te autoeliminohet. Ne te bejme thirrje edhe ty Sfurk (ne qofte se nuk je vete Foti Cici) qe te distancohesh nga ai sa nuk je akoma plagosur si z. Protopapa.

Ashtu sic ne e dinim qe kampi anti-Janullatos do te percahet, ne e dime gjithashtu se do te jete shume e afert dita kur vete Kisha Orthodhokse Ruse do ta zhveshe nga petku i priftit Foti Cicin pasi eshte ne karakterin e orthodhokseve ruse qe te mos lejojne qe nje prift te kthehet ne nje Prokuror te Pergjithshem kunder asnje Kishe Orthodhokse.

Kur te ndodhe kjo gje ne do te kemi kenaqesine e madhe kur te informojme lexuesit e Forumit Shqiptar se Foti Cici do ta kete marre pergjigjen e merituar nga Kisha Ruse e Kanadase.

Ne do te vazhdojme si gjithmone te vertetojme se Foti Cici jo vetem qe s’eshte per prift megjithese ka veshur raso por s’eshte as orthodhoks i mire. . .

[Sokrat K. Dhima]

Keto qe thoni ju jane dokrra. Ju perpiqeni te pajtoni te gjithe qe te luftoni nje prift te rendomte, vetem se ai ka ngritur zerin kunder pleqve qe kerkojne te bejen ligjin kudo. Sejfiu nuk ka thene se ai i ka ofenduar gruan. Problemi eshte se Protopapa nuk njeh teologji dhe nuk e ka kuptuar shkrimin qe ai ka bere ne debat me te, ku Protopapa nuk shahet aspak.

Ju thoni gjera te paqena. Si mund te pendohet dikush qe ka dhene nje rekomandim per dike? Rekomandimi vlen per momentin qe leshohet, dhe universitetet nuk kerkojne shpagesa se cfare do te beje personi ne fusha te tjera. Ju thoni se ne zonen jo minoritare Cici ka lene disa shkolla, kur ne fshatin e tij ka vetem nje shkolle tete-vjecare. Ju prisni kohen e pershtatshme per te dhene emrin tuaj, por keshtu ju i jepni atim me shume liri te veproje, nese qenka kaq i keq. Bejeni tani dhe futuni ne debat me te. Ai mund te jete sic thoni ju, por nga ana tjeter dihet se sa e lehte eshte te krijoj shpifje qe te besohen ne boten shqitpare.

Edhe kisha greke u perpoq qe Fan NOli te zhvishej nga klerik nga kisha ruse por nuk ia arriten. Ne qofte se kjo ndodh, atehere edhe une do te jem me ju, por vetem se duhet te me thoni me pare emrin.

[Sfurku]

Ti, vllazni, a vllavrasni, po te ishe i sinqerte do ta shkruaje 'vellazeri', perderisa je i Janullatosit. Por ju kane mesuar te perdorni te gjitha armet per te luftuar edhe ata pak patriote shqiptare qe ekzistojne. Tani po perpiqeni te perdorni edhe Sejfi Protopapen qe te arrini qellimet tuaja shkombetarizuese ne Shqiperi. Hera e pare qe u shkruan artikuj te tille kunder influences greke ne shtypin prestigjioz te Tiranes dhe jo te periferise, si deri tani. Vete kryepeshkopi e ka deklaruar se mjeket ia kane thene se ndodhet ne fazen e fundit te jetes se tij. Ne vend qe te mendoni se si mund te ndihmoni per te bere ndryshime ne dobi te shqiptareve, keni rene viktima, duke u perpjekur per vellavrasje.

Lexo e hapi syte c'ka thene At FOti: "Nuk ekziston mundesia qe une te ftohem ne ndryshimet qe do te ndodhin ne Shqiperi, sic e thote dhe Sejfi Protopapa ne artikull, por edhe sikur te me ftojne, une nuk do te pranoj. Ne Kanada duhen tre prifterinj dhe une jam vetem fare, plus qe nuk jam i pershtatshem per peshkop". Pra, ju te janullatosit qe doni Shqiperine, dhe ju te coroditurit e tjere duhet te ndihmoni kishen shqiptare dhe jo ta luftoni ate, kur nje klerik shqiptar punon per ceshtjen shqiptare ne diaspore. Si me thoni mua te distancohem kur ju shkruani sharje ndersa ai shkruan dhe analizon me profesionalizem ceshtje per te cilat nuk eshte folur per dhjete vjete te tera? Ne do ta braktisim ate vetem kur kisha ortodokse ta heqe nga prift. Por kjo nuk besoj te ndodhe se kriteret e zhveshjes se nje prifti nuk jane me kriteret tuaja, ne qofte se ju nuk e doni ate si njeri 'te keq', fjala vjen.

Dhe po ta them, per here te fundit ndoshta. Sa me shume ta luftoje Sejfi Protopapa Atin ne fjale, aq me shume pike fiton ai ne opinionin ortodoks, sepse dihet qe sa me shume pune te behet per kishen, aq me shume shpifje do te degjohen; dhe kjo eshte e pranuar per te gjithe ata qe merren me kishe. Ehste praktika kishtare biblike.

Nga ana tjeter, sa me shume ta luftoni ju te Janullatosit, aq me teper i jepni atij peshe per te ardhmen, sespse artikulli qe u be shkak per kete debat eshte ai mbi nacionalizmin, i cili perfundon me fjalet se 'balanca eshte feja qe predikojme ne', duke parashikuar ne artikull edhe shpifjet dhe luften qe do ti behesh. Shikoje dhe na thuaj se cfare mendimi ke ti per kete artikull, perderisa ne qene shume i pergatitur.

Por ti je me i fituar nga Protopapa, sepse perkohesisht Janullatosi do te gezohet, dhe do te beje prapesira te tjera perderisa shqiptaret merren me lufte kunder njeri-tjetrit, dhe se tani as KOASh-i e as autoqefalistat nuk kane asnje analist te dale e te shkruaje e te flase me sieriozitet e permbajtje, pervec fleterrufeve dhe mbledhes se firmave, si ne kohen e Enver Hoxhes.

[Sfurku]

(Koha Jonë, 17 shtator 2003)

Përkthimet kishtare të Nolit - periudha e parë: 1908-1914

At Foti Cici

Pjesa më e madhe e krijimtarisë së botuar të Fan S. Nolit i përket lëmit kishtar. Me përkthimet e teksteve liturgjikë, Noli jo vetëm hapi udhën në një fushë të re të shqipes, duke shtënë një hije imponuese edhe mbas një shekulli nga konceptimi e lërimi i këtyre teksteve, por ai bëri të afrueshme tek bashkëkohësit e tij synimet paraekzistuese për një kishë shqiptare me tipare të plota kombëtare. Themelimi dhe kanonizimi i famullisë së parë shqipe në ShBA, kishte si kusht, nga kisha ruse, shtypjen e një libri shërbesash në shqip. Pa këto përkthime dhe pa këtë kishë të parë, nuk mund të fillonte lufta për një kishë autoqefale shqiptare.

Frymëzimi përkthimor i Fan Nolit në këtë fushë nxitej edhe nga zemërimi ndaj sloganit fluturak, “feja e shqiptarit është shqiptaria”. Noli predikonte me nerv e pragmatizëm se besimet ekzistuese të shqiptarëve, janë ato që duhen shqiptarizuar. Por në rastin e kishës ortodokse, duheshin më parë librat. Duke parë se ishte një fushë shumë e vështirë, e parrahur më parë në shqip, dhe e pafund për nga sasia e teksteve origjinalë, Noli i ri ngurronte. Madje dhe Kristoforidhi, siç shkruan peshkop Evllogji Kurilla, pati premtuar t’i futej kësaj pune, por nuk e provoi. Në rastin e Nolit ekzistonin edhe vështirësi praktike; projektet përkthimore kishtare ishin vetëm pjesë e jetës së tij shumëpërmasore.

Fillimisht Noli e hodhi idenë në shtyp, duke u bërë thirrje filologëve e teologëve shqiptarë të bashkëpunojnë për një përkthim të përbashkët. Sepse vetëm një punë e tillë do të jepte përkthime më të sakta dhe më jetëgjata në gjuhën tonë. Dyzimi i Nolit justifikohej në dy mungesa. Së pari, ai nuk kishte studjuar teologji, e as kishte ndërmend ta kryente; ai po përgatitej të fillonte studimet për letërsi në Harvard. Së dyti, Noli nuk kishte përvojë të madhe me të shkruarit shqip. Madje studjuesit e gjuhës së tij me të drejtë kanë vërejtur se Noli po mësonte për herë të parë ato vite të shkruante shqip, kështu që dhe dramat e tij të para nuk është e sigurt nëse u parëshkruan shqip. Këtyre dy mungesave i shtohej dhe fakti se ai nuk kishte studjuar filologji, megjithëse ishte përpjekur dikur në Athinë.

Por Fan Noli posedonte shumicën e armëve të duhura për përkthimet kishtare në gjuhën shqipe. Përkthimi i një teksti liturgjik kushtëzon, veç shqipes, greqishten bizantine, në të cilën është shkruar origjinali. Noli njihte më mirë greqishten e re, por kishte studjuar në gjimnaz mjaft tekste nga greqishtja klasike, dhe duke qenë qysh i vogël në kishë, pranë të atit psalt, ai u familjarizua me greqishten biblike e bizantine, të cilat urëzojnë greqishten e vjetër me atë të re. Krahas gjuhëve, Fan Noli njihte mirë muzikën kishtare bizantine. Ai eci shumë në këtë fushë gjatë studimeve në gjimnazin e Adrianopojës dhe, siç dëshmon vetë ai tek shënimet autobiografike, e përkreu këtë disiplinë të çuditshme në Egjipt, me mësues një murg grek. Përderisa gjithë himnet kishtare janë thurur në një muzikë, në shumicën e rasteve të bashkëcaktuar me vargjet, mund të themi se njohja e mirë e muzikës bizantine ishte ajo që e trimëroi përkthyesin emigrant.

Nga kahu i ndërsjelltë i debatit, mund ta mbrojmë mirë Nolin e ri dhe të vjetër, po të themi se asnjë përkthyes që ka studjuar teologji e filologji, por që nuk njeh muzikën bizantine, nuk mund të përkthejë as edhe një himn në gjuhën shqipe, pa e përshtatur më parë me sukses në muzikë. Shërbesat dhe himnet janë parathurur për t’u kënduar dhe jo për t’u recituar. Dhe për të arrirë një përshtatje muzikore mesatare, ndoshta nuk duhet me domosdo njohja e simiografisë (notacionit) bizantine, por të paktën nuk bëhet pa mësuar e kënduar “me vesh” meloditë e tetë tingujve përkatës. Theofan Noli ishte një njohës i mirëfilltë i muzikës bizantine.

* * *

Janë gjashtë libra të botuar gjatë periudhës së parë përkthimore, shumica prej tyre kushtuar kryepeshkopit rus të Nju Jorkut, Platon. Libri i parë është përkthimi i shërbesave dhe himneve të javës së madhe, i cili u krye me nxitim për ta përdorur për pashkët e atij viti (Shërbes’ e Javës së Madhe, 1908). Tek ky libër vërejmë se si autori, duke përkthyer me ngut, nuk del dot nga trajtat nëndialektore të gjuhës së tij të folur të trashëguar, në përdorim të një gjuhe dialektore të shkruar. Stili gjuhësor tek ky përkthim nuk është njëtrajtësisht i qëndrueshëm, ndërsa këndimet biblike janë cituar nga Kristoforidhi. Në librat e mëvonshëm Noli do t’i merrte pasazhet e Kristoforidhit vetëm si truall për t’i ripërpunuar e për të bërë ato të njëgjuhëshëm me stilin e himneve të tij.

Mbas përkthimit të librit të dytë, Librë e Shërbesave të Shënta të Kishës Orthodoxe (1909), ai e qartësoi qëllimin dhe natyrën e projektit të tij. At Fan Noli me sinqeritet iu premtoi sivëllezërve të tij shqiptarë ortodoksë se do ti pajiste ata me tekstet më të përdorshëm në gjuhën shqipe, si një mjet i domosdoshëm për adhurim në gjuhën amtare. Por autori prift, student e gazetar, nuk kishte ndërmend të ndërmerrte përkthimin e plotë të gjithë literaturës adhuruese ortodokse (Bibla dhe tekstet liturgjikë), një punë që as sot nuk ekziston. Në shënimet e Nolit tek këto botime, ai bën thirrje për ndihmë ekonomike nga shqiptarët kudo që janë, për të përfunduar projektin e tij sa kombëtar aq dhe fetar.

Vendimi i Nolit për të botuar këto përkthime, ngriti pyetjen e kanonit të teksteve liturgjikë në shqip. Çfarë do të përkthehej e çfarë do të lihej për më vonë e për të tjerë. Në qoftë se Noli kishte një motivim plotësisht kishtar, krahas kohës së nevojitur, ai do kishte përkthyer gjithashtu himnet e adhurimit të përditshëm nga vepra në dymbëdhjetë vëllime Mineon, dhe gjithashtu do të jepte një përkthim të plotë të veprës Triodion dhe Pentikostarion. Por nga të tre këto vepra joshteruese ai na dha në shqip vetëm tre vëllime përzgjedhëse. Për festat e përditëshme nga Mineon Noli përmblodhi dhe botoi një vëllim: Libre e të Kremteve të Mëdha të Kishës Orthodoxe (1911). Me të njëjtën frymë ai botoi Triodin e Vogël (1913), duke përkthyer shërbesat e së shtunës në darkë dhe të së dielave, si dhe Pesëdhjetoren e Vogël (1914), me të njëjtën metodë. Tek Triodi ai ripërktheu gjithë shërbesat dhe himnet e javës së madhe, të cilat ishin përkthyer tek libri i parështypur kishtar.

Në vend të librit të tetë tingujve, Paraklitiki, ose siç quhet në terminologjinë e muzikologjisë perëndime, Oktaihos, ai na dha një Lutjesore të Vogël (1914), duke përkthyer vetëm shërbesat e fundjavës; mbrëmësoren e së shtunës dhe mëngjezoren e së dielës, të konceptuara këto si një seri e vetme, pa i shkurtuar shërbesat dhe himnet. Qëllimi i tij ishte t’iu jepte shqiptarëve mundësinë të kenë të plota shërbesat e së dielës dhe të kremteve më të festuara të vitit liturgjik ortodoks, në pamundësi për t’i përkthyer të gjitha.

Tek këto përkthime Noli e pasuroi gjuhën tonë me terma të huaj dhe krijoi stilin e tij të veçantë në letrat shqipe. Është për të vënë re e për të respektuar se, pavarësisht nga futja e termave të huaj, shumica e titujve të librave greqisht u shqipëzuan dhe mbetën në gjuhën tone të tillë, ndryshe nga përkthime të tjera liturgjike në gjuhë të tjera, pikërisht se natyra e shqipes është krejt ndryshe, për shembull, nga anglishtja. Synimi i Nolit ishte të përdorte një shqipe letrare që bazohej tek autorët pararendës por dhe që i tejkalonte ata, përderisa gjuha duhet te shprehte terminologjinë bashkëkohore të gjuhëve evropiane.

Filozofia e këtyre përkthimeve të Nolit shkoi kundër vullnetit dhe talentit të tij krijues. Atij i duhej të prodhonte përkthime të fjalëpërfjalëshme, në një kohë që gjithë e puna e tij përkthimore e mëvonshme në letërsi dhe në lëmin kishtar dëftoi të kundërtën. Noli ishte i prirë për përkthime-rikrijime, përkthime të lira, “muzikale”. Në periudhën e parë përkthimore Noli u përpoq të jepte një “kuptim të saktë” të origjinalit në greqisht. Mirëpo kjo solli sakrifikimin e përshtatjes muzikore të këtyre teksteve. Vetëm një psalt i mirë dhe me përvojë mund të këndojë lehtë këto libra të para të Nolit. Githësesi, flasim këtu për vështirësi në të kënduarit e teksteve të përkthyer, duke pasur parasysh përkthimet e periudhës së dytë në vitet 40-të, por është fakt se në çdo gjuhë është e vështirë të balancohet gjuha e përkthyer me muzikën e tingullit dhe të melodisë përkatëse, gjë që është vështirë të shmanget, për shembull, tek “të përshembëlltat”, siç i quajti Noli himnet e ndryshëm që këndohen me të njëjtat melodi të paradhëna.

Kjo ideologji përkthimore shpreh motivimin politik të Nolit. Ai përktheu në një frymë që mund të lehtësonte Kishën Ortodokse të pranonte dhe të njihte këto përkthime, si libra kishtarë në shqip, ndërsa një qëndrim tjetër në përkthim do të ngrinte pengesa të tjera në lëvizjen për pavarësinë e kishës shqiptare. Me këtë strategji Noli shpresonte se çdo reagim negativ ndaj përkthimeve të tij do të ishte i kufizuar.

* * *

Ndërsa po botonte librin e shërbesave, Noli filloi të informojë dhe organizojë shqiptarët ortodoksë brenda dhe jashtë Shqipërisë, duke iu kërkuar të dërgojnë peticione në Patrikanën Ekumenike për pavarësinë e kishës ortodokse në Shqipëri. Noli sugjeronte që një nga të dhënat e këtyre ndërmarrjve, të ishte dhe fakti se “mesha është përkthyer nga një prift shqiptar ortodoks”. Nga ana tjetër ai kërkoi në disa raste të shkruheshin letra tek kryepeshkopi rus Platon, për të thënë se përkthimet e tij ishin të sakta, pavarësisht se shkruesit dinin apo jo greqisht. Edhe ky fakt tregon se sa vuante Noli për të sendërtuar projektin e përkthimeve kishtare, si pjesë e një lëvizjeje kombëtare.

Receptimi i këtyre botimeve ishte i ngrohtë nga figurat e letrave shqipe të asaj kohe, me Faik Konicën në krye. “Në tërë jetën time, tha Fan Noli në fjalën funerale të Konicës, s’kam njohur njeri që interesohej për Kishën tonë kombëtare aqë sa Faik Konitza. Ay na e shtypi Librën e Meshës më 1908 në Bryksel; ay i ndreqi korektimat pas abecesë së vjetër një herë; pastaj i ndreqi vetvetiu për së dyti pas abecesë së re, që posa u-vendos prej Kongresit të Manastirit. Ay e ka zgjedhur pikturën e Shën Joan Gojartit që figuron në mes t’asaj libre. Dhe këtë pikturë e ka kërkuar nat’ e ditë, me javë e me muaj, gjer sa e zbuloj në librat e vjetëra kishëtare. Siç më shkruante, piktura duhej ta tregonte Shën Joanin jo të bukur dhe të pashëm, siç e kanë imagjinuar disa piktorë, pot të mvojtur dhe të shëmtuar, ashtu siç ka qenë me të vërtetë”. Për fat të keq nuk shikojmë sot ndonjë joortodoks, nga ata që ndërhyjnë në çështjet tona kishtare, të ketë frymë të tillë bashkëpunuese e fedashjeje, si Faik Konica.

Por veç vlerësimit nga ana politike e letrare, përmes një vendosjeje kulturore të përkthimeve të periudhës së parë, kishte dhe reagime negative. Në pjesën më të madhe këto vinin nga kisha greke. Patrikana i konsideronte përkthimet e Nolit me “gabime dogmatike”, dhe si rrjedhojë të papranueshme për adhurim. Por cila ishte alternativa e Kishës së Madhe për shqiptarët, për mbarëvajtjen shpirtërore të të cilëve ishte përgjegjëse karshi Zotit? Greqishtja bizantine në kishë, e mësimi i detyruar në shkollat greke?

Këtu duhet të përpiqemi ta rilexojmë historinë, me parabindjen se ngarkesa emocionale që vjen nga opinionet e gjithë burimeve greke, dhe nga shumë vlerësime të burimeve shqiptare, është njësoj e pranishme. Pyetjet se, përse Patrikana Ekumenike dha lejen për përkthimin e Dhjatës së Re shqip në vitet 1820, dhe më pas e ndaloi këtë përkthim, dhe se përse qeveria greke sponsorizoi botimin e fjalorit të parë të mirëfilltë të gjuhës shqipe në vitet 1900, mbas vdekjes së autorit, Kostandin Kristoforidhit, janë të domosdoshme për të filluar një debat të ri. Përkthimet e Nolit janë pjesë e kësaj polemike, dhe ndoshta pika më e skajshme. Duke i thirrur arsyes, nga njëra anë duhet kuptuar fryma e Kishës Ortodokse, tek raportet e tekstualitetit në adhurim, por nga ana tjetër duhet pranuar se ekziston nevoja e një rivlerësimi të marrëdhënieve shqiptaro-greke.

Për sa i përket reagimeve nga pala shqiptare, këtu mund të përmendim filologun patriot Aleksandër Xhuvani, i cili kishte një epërsi ndaj Nolit sepse ai kishte përfunduar studimet në Athinë për filologji, ndërsa Noli ishte ende student në Harvard, dhe me boshllëqe disiplinore në shqip dhe në greqisht. Në disa pika kritika e Xhuvanit ishte me vend, në të tjera ishte pjesë e mbetjeve puritane, por që atëhere mbizotëronte letrat shqipe.

Shfaqja dhe mirëpritja e këtyre përkthimeve kishte rëndësi historike sepse ishin përkthimet e para liturgjike në gjuhën shqipe dhe me to u arrit organizimi i kishave shqiptare në ShBA dhe pavarësia e kishës në Shqipëri nga Patrikana greke e Kostandinopojës. Gjithësesi, ndërsa stili mjeshtëror i Nolit mahniti njerëzit e letrave shqipe, nuancat teologjike i rrëshqitën vëmendjes së tyre.

* * *

Kjo ishte periudha e parë e përkthimeve të Fan S. Nolit, me shumë dritë e me pak hije. Para përfundimit të kësaj pune në dukje të pamundur, prifti 30-vjeçar iu kishte premtuar bashkatdhetarëve të tij, se do t’iu dhuronte lutjet më të domosdoshme në shqip. Tashmë atë e priste një fushë tjetër, përkthimi i letërsisë botërore, “për të cilën kombi ynë ka kaq nevojë”.

Një pyetje mbetet ende habitore për studjuesit e Nolit: si mundi ai të ishte kaq prodhimtar në periudhën më të ngjeshur të jetës së tij: 1908-1914. Ai ishte student në Harvard për disa vjet, ku po përpiqej të përkryente anglishten, ishte prifti i parë në shërbim të mijëra shqiptarëve ortodoksë, ishte gazetar dhe veprimtar i papushuar gjithë këtë periudhë gjashtëvjeçare. Sikur të mos ishin mjaft gjithë këto, ai duhet të përkthente vazhdimisht shërbesat dhe himnet e vështirë bizantinë. Siç duket, njerëz të tillë shenjohen për të kaluar nga të gjitha tundimet, e për të ardhur tek ne të paprishur e të paplakur. Por ai nuk është trajtuar gjithmonë kështu. Kur përkthimet kishtare të Fan Nolit kishin zënë vend mirë dhe kisha ortodokse në Shqipëri ishte mëvetësuar, mjaft “patriotë” shqiptarë e quanin peshkopin tonë herë “të kuq”, e herë “me mjekër fallco”.

Periudha e parë përkthimore e Nolit në kishë, i dha atij statusin e përhershëm në ortodoksi. Sa profetik ishte Mitrush Kuteli në vitin 1943, kur duke analizuar jetën dhe poezinë e Nolit u shpreh: “Imzot Theofani jo vetëm që krijoj veglën e parë që hapi rrugën drejt Autoqefalisë kishëtare, por edhe farkoj terminologjinë Shqipëtare për Kishën Orthodokse. Këto shqipërime e tija janë edhe sot, e do të jenë për shumë kohë, librat e shërbimit të shenjtë të Kishës s’onë”. Me të vërtetë edhe sot, këto përkthime preferohen si alternativa e parë për përdorim në kishë. Këto libra janë baza nga ku do të nisen një ditë përkthyesit për të përmirësuar e plotësuar përkthimet kishtare në shqip.

Përkthyesit e sotëm të pasazheve himnologjikë duhet të kenë parasysh se përkthimet e periudhës së parë të Nolit janë më të përshtatshëm për të cituar, sepse në këto botime himnet i qëndrojnë shumë më afër origjinalit, siç do të shohim në shkrimin përkatës mbi përkthimet e periudhës së dytë. Është interesant fakti se një shtëpi botuese në Selanik, me fillimin e riorganizimit të jetës fetare të pasdiktaturës në Shqipëri, filloi rishtypjen e librave të periudhës së parë të Nolit, deri sa seria u ndal me botimin e librit të tretë, pikërisht sepse kisha ortodokse në Shqipëri nuk u interesua për marrjen dhe shpërndarjen e këtyre librave.

Por botimet e Selanikut janë një përjashtim, ose të paktën dëshmojnë potencialin e një debati të mundshëm prodhimtar midis dy zonave. Ende sot Greqia zyrtare nuk i ka ndryshuar termat ndaj Fan Nolit. Në të vetmen vepër historie mbi Kishën Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë në greqisht, përpunuar e ribotuar në vitin 1998, Noli kishtar vazhdon të figurojë atje me të njëjtat epitete përdorur nga kisha greke në vitet 20-të: “hyjtallës” e “aventurier”. Ndërsa cilësimi i parë është krejt shpërfolës, i dyti ndoshta qëndron, sepse pa aventura, sidomos kur këto shpirtëzohen e kanalizohen në një qëllim të mbarë kombëtar e fetar, nuk mund të bëhet asgjë e madhe në botën ballkanase.

[Sfurku]

Zoterinj moderatore,

para tre javesh u hap tema 'E verteta mbi Fatmir Foti Cicin', por nuk u be gje. Ju lutem fshijeni kete rubrike sepse nuk reflekton qellimet e Forumit. Ne nuk jemi gazete ku te publikoken fakte sensacionale, por debatojme ketu mbi te dhena te shtypit, te cilat kane emer dhe mbiemer. Megjithate ju e dhate rastin por ata nuk e mbajten fjalen, qe te na sillnin faktet e premtuara kunder priftit shqiptar ortodoks At Foti Cici.

Kur t'i botojne ne shtyp, une vete do ta hap kete teme per debat.

Ju keni fshire tema dhe anetare nga Forumi, kur ata nuk kane shprehur objektivat tuaja.

Faleminderit!