Historia E Perhapjes Se Islamit Ne Bote

[ORIONI]

Thomas W. Arnold HISTORIA E PËRHAPJES SË ISLAMIT
Rrjedhat historike të misionit
Përktheu: Nexhat S. Ibrahimi Titulli i origjinalit:

The Preaching of Islam - A history of the Propagandion, of the Muslim Faith, by T.W. Arnold M.A. C.J.E London, Constable & Company Ltd. 1913


. Përkushtim Të gjithë atyre që fjalën, veprën dhe sjelljen vetjake ndihmuan në paraqitjen e drejtë të dini islamit!

PARATHËNIA BOTIMI TË PARË

Këto faqe po i botoj majft i dekurajuar. Temën që e përpunojnë është mjaft e vëllimshme. Gjatë shkrimit të këtij punimi jam gjetur në kushte të disfavorshme dhe shpresoj në sukses të kufizuar. Pasi që më mirë jam përgatitur për punë, studimet e mëtejme më kanë mundësuar që t’i përmbushi zbraztësitë1 të krijuara në këtë punim. Dëshiroj ta bëjë kontribut të vlefshëm një pjese të lënë pas dore të historisë islame. Për këtë do t’i jam thellë mirënjohës kritikës dhe korrekcioneve të çdo hulumtuesi që dinjitohet ta vërejë këtë libër. Të tillëve dëshiroj t’u drejtohe me fjalët e Shën Augustinit: “Kush e lexon këtë e thotë: - Të thënën pa dyshim e kam kuptuar - e në këtë nuk ka të vërtetë, ai në realitet shpreh mendimin e vet personal dhe i kundërvihet timit. Mirëpo, nëse ai këtë e bënë nga dashuria dhe përkushtimi dhe synon që këtë çështje tek unë ta bëjë më të qartë (nëse Zoti më le të jetojë) unë atëherë me këtë punën time do të mundësoj shumë të mira.”2 1


Pasi nuk gëzoj kurrfarë të drejte të autoritetit dhe të specialistit për çfarëdo periode me çka merret ky libër dhe pasi shumë ndodhi në të cilat kam dëftuar në të janë objekt i mospajtimit të hulumtuesve, kam dhënë regjistrin e burimeve të konsultuara. Kam menduar se më mirë është që gabimin ta kam në tepricë se sa në mëngësi. Jam përpjekur shumë dhe kam humbur aq kohë në dëftimin në vepra të cilat kanë dëftuar ndonjë paqartësi apo pakuptueshmëri. Kam dëshiruar t’i ruaj të tjerët nga mundimet e ngjashme. Deri sa lexuesit të rëndomtë i dukem së tepërmi cikrrimtar, mbase me këtë e shpëtoj ndonjë hulumtues që dëshiron ta provojë saktësinë e ndonjë teksti ose ta ndjek çfarëdo pjese të punimit më tej. Mënyra e transkriptimit të fjalëve arabe në këtë libër është aplikuar sipas transkriptimit të aprovuar nga Komiteti për transkripcion i Kongresit të X ndërkombëtar të orientalistëve të mbajtur në Gjenevë më 1894. Përjashtim nga kjo është shkronja e fundit te nyja shquese që asimilohet te të ashtuquajturat shkronjat diellore. Në rastin e nocioneve gjeografike kjo metodë e shkrimit nuk është aplikuar strikt. Ngjashëm është edhe në rastet e shumta të tjera ku nuk kam mundur ta zbulojë formën origjinale arabe të fjalës (për shembull Mekka, Medina(, sepse gjatë përdorimit, me kalimin e kohës, është krijuar emërtim i rëndomtë. Kjo vepër është pakontestueshëm, siç është shpjeguar kjo në Hyrje, regjistër i përpjekjeve misionariste, e jo histori e persekutimeve.3 Kam tentuar të jam përpikshmërisht objektiv duke e mbështetur idealin që e ka vënë historiani i krishterë, i cili i ka shënuar fitoret osmane dhe ramjen e Stambollit duke thëë: “Është e domosdoshme që historiani ta shkruaj historinë jo me dëshirë që bota t’i jep mirënjohje. Nuk guxon të motivohet me urrejtje dhe smirë, apo me averzion dhe kënaqjen e ndjenjave. Duhet shkruar për shkak të vetë historisë në mënyrë që faqet mos të i mbulohen në botën e harresës, kurse koha e di se si do t’i përhapë”. Dua t’i falënderoj Eks. së Saj princeshës BArberinës dhe Eks. së Tij princit Çigi, të respektuarit dr Paul Goctalsit, arqipeshkvit të Kalkutës, të nderuarit Francis Pescit, peshkopit të Allahabadit dhe të respektuarit S.S. Allmutit, anëtarit të misionit të Kembrixhit në Delhi. I jam mirënjohës drejtorëve të bibliotekës së Wilijamsit në Gordon skuer në Londër, sepse lirisht mi kanë lënë në dispozicion bibliotekat e veta të çmueshme. Veçanërisht e falënderoj Xhems Kenedin (James Kennedy) ish nëpunësit të Sektorit të drejtimit civil në Bengal (Bengal Civil Service), i cili kurrë nuk ka kursyer angazhimin dhe interesimin për librin tim. Ky është shembull permanent i provuar i rregullit të Horacit: Nonum prematur in annum.

Jam borxhli i dijes së tij të vëllimshme dhe arsimimit të gjërë për shumë informata të cilat mua, sikur mos të ishte ai, do të më mbeteshin të panjohura. Hiç më pak nuk i kam barxh entuziazmit të tij, dashurisë ndaj hulumtimit dhe ndiesisë dhe ndihmesës shërbyese. Veçan i falinderohem mirësisë së kontit Ugo Balzanit, sepse, sikur mos të ishte ndihma e tij, disa pjesë të këtij libri do të ishin të pasendërtueshëm. Mirënjohës i jam edhe profesor Robertson Smithit në sugjestionet e tij të vlefshme në ato elemente të studimit ku ishte i domosdoshëm të zë fill historia e kishës afrikane-veriore dhe pozita e të krishterëve nën sundimin muslimanë. Dhembje e thellë, që e ndiejnë të gjithë hulumtuesit e studimeve semite me humbjen e tij, dyfishohet tek unë. Jam i bindur se kjo është mirënjohja e vetme me të cilën mundem adekuat t’ia shprehi falënderimin tim në ndihmesën dhe mbështetjen e tij të madhe. Dëshiroj, po ashtu, t’ia pranoj mirënjohjen time Sejjid Ahmedkan Bahadurit (K.C.S.I. LL.D.), sikur edhe kolegu tim dhe shokut Shemsu-l-ulema Mevlevi Muhammed Shibli Nu’manit, i cili më ka ndihmuar shumë me njohjen e vet të vëllimshme të historisë së hershme islame. I jam mirënjohës edhe ish nxënësit tim Mevlevi Bahadur Aliut (M.A.). Në fund, mbi të gjitha, duhet t’i falënderohem bashkëshortes time të dashur; sikur mos të ishte ajo, kjo vepër nuk do të paraqitej nga kaosi i materialit të copëtuar. Mirëkuptimi dhe miratimi i saj janë dhurata më e bukur për punimet e mia. Aligarh, 1896 (Alikra-Indi, vër. e përk.)

1) Për shembull: “Përhapja e islamit në Sicili dhe puna misionarise e evlijave të shumtë muslimanë (njerëzve të mirë).
2) De Trinitote, I, 5 (Migne, vëll. XIII, fq. 822).
3) Prandaj, lexuesi nuk do të mund të gjejë kurrfarë lajmi për historinë e Armenisë ose Kritit, as çfarëdo pjese të historisë së imperatorisë osmane gjatë këtij shekulli (jundi i shek. XIX). Kjo është përndryshe perioda që është unike sipas zbraztësirës në ndërmarrjen misionariste nga ana turke.
4) Phrantzes, fq. 5.

[ORIONI]

PARATHËNIA BOTIMIT TË DYTË

Pasi botimi i parë i këtij libri nuk ka mbetur, tashmë disa vjetë, kurse është rritë kërkesa për të, është përgatitur ky botimi i ri. Është bërë angazhim në shikimin e sërishëm të veprës në dritën e materialit të ri të tubuar gjatë gjashtëmbëdhjetë viteve të kaluara. Por uk mund të pohoj se plotësisht jam njoftuar me tërë literaturën e lëndës, që është shkruar në dhjetë gjuhë të ndryshme dhe është shpallur gjatë kësaj periode.



Forcimi i interesimit për islamin dhe degët e ndryshme të staduimit në lidhje me të mund të vlerësohet nga fakti se nga viti 1906 janë paraqitur pesë revista që i janë dedikuar hulumtimit të temës të afërt me këtë punim. Këto revista janë: - Revue du Monde Musulman (Revista Bota muslimane), e boton: La Mission Scientifique du Maroc (Misioni shkencor i Marokos), Paris, nga 1906. - Der Islam (Islami), Leitschrift fur Geschichte und Kultur des islamischen Orients (Revistë për historinë dhe kulturën e Orientit islam), Strassburg, nga 1910. The Moslem Warld (Bota muslimane), a qarterly review of current events, leterature, and thought among Mohommedans, and the progress of Christian Misions in Moslem lands (Revistë tremujore për ndodhitë bashkëkohore, letërsi dhe mesidim te muslimanët, dhe përparimi i misioneve të krishera në vendet muslimane), London, nga 1911. - Mir Islama St. Petersburg, nga 1912. - Die Welt des Islams (Bota e islamit), Zeitschrift der deutschen Gesellschaft fur Islamkunde (Revistë i Shoqatës gjermane për artin islam), Berlin, nga 1913. Shoqëritë misionare të krishtere po ashtu i përkushtojnë tash kujdes më të madh lëndës së aktivitetit misionit muslimanë. Proporcionalisht kësaj ajo zenë edhe më shumë hapësirë në publikimet e këtyre shoqërive, më shumë se më herët. Ka mundur ky botimi i dytë të jetë gati qysh para disa vitesh sikur mos të jetë politika e lirë sipas së cilës alla e leximit e Museumit britanik mbyllet në ora shtatë në mbrëmje, që mua praktikisht më ka pamundësuar leximin përveç të shtunën.1 Për këtë shkak u shpreh falenderimin e thellë atyre miqëve që ma lehtësuan punën me huazimin e librave nga Biblioteka Universitare në Leiden dhe Biblioteka e Universitetit në Utrahte (me mirësinë e prefesor Wensinkut), pastaj nga Biblioteka Ecole des Langues Orientales Vivantes (shkolla e gjuhëve të gjalla orentale) në Paris. Jam borxhli edhe i zotëri J.A. Oldhamit, redaktorit të The International Review of Missions (Revista ndërkombëtare e misioneve) për vjetorët e huazuar të “Allgemeine Mission - Zeitschrift” (Revista gjermane misionariste), të cilat nuk kam mundur t’i gjejë në Londër. Veçan dëshiroj t’i falënderohem dr. F.W. Thomasit i cili gjatë kohë më ka lejuar hulumtimin (tok me librat tjera nga Biblioteka shtetërore e Indisë) e veprës monumentale “Anasali dell Islam” (Kronika e Islamit) nga Leone Caetani, Principe de Teano. Kjo është vepër me vlerë të pavlerësueshme për historinë e hershme të islamit. Fatkeqësisht, për shkak të çmimit të vet të lartë është e pakapshme për hulumtuesin e rëndomtë.



Shumë i kam borxh edhe disa vërejtjeve të çmueshme nga ana e atyre shkencëtarëve, të cilët kanë hedhë shikimin në veprën time kur është botuar herën e parë. Mbi të gjithë i falënderohe profesor Goldziherit interesimi i ndijshëm i të cilit për këtë punë më ka kurajuar që të vazhdojë në të. Londër, 1913 ——— 1) Studenti i literaturës shkencore ose artit të bukur i gjenë bibliotekat e Kensingtonit Jugor të hapura deri në ora dhjetë natën, tri ditë në javë. Por, e vetmja bibliotekë në vend, që synon kah kompletshmëria, është në shërbim vetëm për studentët të cilët janë të lirë në kohën e punës së bibliotekës.

[ORIONI]

PARATHËNIA BOTIMIT NË BOSHNJAKISHT

Kur më 1974 u publikua në Nju jork reprinti i i veprës së T.W. Arnoldit “Historia e përhapjes së islamit”,1 qenë ky motiv i mirë për idenë që të vazhdojë e përfundojë përkthimi i kësaj vepre në gjuhën boshnjakishte. Me fjalë tjera, para plotë gjysmë shekulli rahmetli D.A. Korkuti e filloi përkthimin e këtij studimi interesant nga gjuha turke2 në gjuhën tonë (boshnjake, vër. e N.I.). Në vazhdime janë botuar gjashtë kaptina (nga 13 sa ekzistojnë) të këtij libri në “Glasnik” të Kryesisë supreme islame të Bashkësisë islame në Jugoslalvi në kohën prej vitit 1933 deri 1935.3 Aktualiteti i këtij studimi të Arnoldit, sipas tematikës së vet, nuk ka pushuar as sot, ndonëse prej botimit të tij të parë në Aligarh (India), viti 18964 kanë kaluar nëntë dekada. Arsye për këtë ka më shumë: 1. Ka të bëjë me veprën që përpunon procesin e përhapjes së njërës prej religjioneve më të reja botërore, domethënia fetaro-filozofike, shoqëroro-politike e kulturore e së cilës është e pranishme plotë katërmbëdhjetë shekuj në gati të gjitha meridianet e botës. Janë të numërta veprat e autorëve muslimanë e jomuslimanë të cilat, në njëqindvjetëshin e fundit, kanë përfshirë aspektin shoqëroro-politik, ekonomik dhe kulturo-filozofik të islamit, sukseset ose mossukseset e bartësve të tij muslimanëve. Si faktor i përhapjes dhe i ekzistimit të islamit në botë, ana fetare e aktivitetit të muslimanëve pothuaj se është mospërfillur. Thomas Arnoldi pikërisht kësaj pune dhe përpjekje të muslimanëve i përkushton kujdesin e plotë. 2. Autori i veprës T.W. Arnoldi (1864-1930) është orientalist dhe hulumtues i pranuar. Ka qenë profesor në Universitetin islam në Aligarh/Indi (1888-1989), pastaj profesor i filozofiqë në universitetin e Londrës (1898-1904). Është profesori i parë i gjuhës arabe në Shkollën për gjuhët orientale
5
në Londër (1904-1930), kurse ka qenë edhe dekon i saj në kohën prej vitit 1921 deri më 1930. Është shquar me precizitetin e vet shkencor dhe me ekspozimin objektiv të gjërave. Jeta dhe puna ndër muslimanët i kanë ndihmuar që ta njoftojë islamin jo vetëm nga ana e tij e jashtme, por edhe e brendshme, e kjo është ajo si e përjetojnë vetë muslimanët. Kjo i ka ndihmuar që të hyjë në fshehtësinë e zjarrit fetar të muslimanëve. T. Arnoldi ka qenë koleg, mik dhe profesor i një varg mendimtarësh dhe shkencëtarësh islamë, siç janë Indusët Muhammed Shibli Nu’mani e dr. Muhammed Ikballi, historiani egjiptian dr. Hasan I. Hasani5 e të tjerët. Njëkohësisht është bashkëpunëtor edhe i orientalistëve të njohur evropianë A. Guillamit, I. Goldziherit, A.R. Nikolsonit e shumë të tjerëve. Vlerat e tij shkencore i cekin edhe orientalistët tonë sikur dr. Fehim Bajraktareviqi. Në paraqitjen e veprës “Legata e islami” (Legacy of islam) në përmbajtjen e së cilës merrë pjesë edhe Ser T.W. Arnoldi, dr. F. Bajraktareviqi shtronë se Arnoldi ka qëndruar në Bosnie, para luftës së dytë botërore. Me këtë rast ka grumbulluar material të caktuar për kulturë islame në te, por vdekja e ka penguar që ta botojë.6 Arnoldi përveç këaj vepre është autor edhe i shumë punimeve tjera nga fusha e kulturës islame, artit dhe përgjithësisht krijimit shpirtëror e material të muslimanëve.7 Ndër to veçan shquhen: - Caliphate / Teza për hilafetin, - The Islamic Faith / Besimi islam, dhe - Painting in Islam / Piktura në islam. Sipas mendimit të R.A. Nikolsonit, secila nga këto vepra është e veçantë në domenin e vet.8 T.W. Arnoldi ka qenë një prej redaktorëve, të disa pjesëve, të botimit të parë të “Enciklopedisë islame” (1910-1911)9 në gjuhën angleze. Përveç shkencëtarëve evropianë notën e lartë të objektivitetit të veprës, që është paranesh, e kanë dhënë edhe disa mendimtarë bashkëkohorë muslimanë si Sejjid Husein Nasri. Për të, kjo është “edhe më tutje punimi më i rëndësishëm nga historia e përhapjes së islamit ë botë”10 Kjo vepër është përkthyer në shumë gjuhë orientale: urdu, turke, persiane, e në arabishte ka përjetuar disa botime, çka qartë dëfton në konsiderimin / miratimin e saj edhe në midisin musliman. Konsiderojmë se edhe ky përkthim boshnjakisht i veprës së Arnoldit do të jetë me dobi për ata që merren me islamin, e veçanërisht me fenomenin e përhapjes së tij. Përveç pasqyrës së përgjithshme të historisë së përhapjes së islamit në botë, Arnoldi na jep prerjen e ardhjes përhapjes dhe veprimit të tij edhe në hapësirat jugosllave11 sikur edh enë hapësirat e fqinjve tanë në Ballkan, që ka qenë me interes të veçantë për përkthimin e këtij libri.
6
Në parathënie të librit autori dëfton në vëllimshmërinë e temës, sepse islami gjatë trembëdhjetë shekujve të kaluar është gjetur në hapësirë të madhe prej Atlantikut deri në Kinë dhe prej arkipelagut Malajas dhe Zanzibarit deri në Ballkan. Mungesa e burimeve të drejtpërdrejta që flasin për mënyrën, motivat dhe numrin e kalimeve në islam e ka shtyrë hulumtuesin që të shqyrtojë numër shumë të madh burimesh dhe literaturash në mënyrë që në mënyrë indirekte së paku të mësojë diç më shumë për fenomenin e përhapjes së kësaj feje. Duke iu shmangur që punimi t’i bëhet kronologji e ndodhive shoqëroro-politike te popujt muslimanë, me ngulmë ka gjurmuar për “zjarrin dhe përpjekjet misionariste” të pastra të muslimanëve në përhapjen e fesë së vet. E vërteta, Arnoldi në hulumtimet e fenomenit të përhapjes së islamit në botë nuk e mospërfill në këtë proces faktorin politik, shoqëror dhe ekonomik, por gjithkund përpiqet t’ua jep atë masë që u përket. Ndikimi i tyre nuk është i barabartë në të gjitha kohët dhe hapësirat ku është gjetur islam. Hulumtimet e kanë sjellë deri te përfundimi se ekziston: a. angazhimi privat apo vetënismëtar dhe b. angazhimi i institucionalizuar në përhapjen e islamit. Derisa i pari është manifestuar në angazhimin vetjak dhe ndijesinë e përgjegjësisë, dhe në dëshirën që kënaqësia e bindjes vetjake të ndahet me dikë, deri sa në rastin e dytë ka të bëjë me kujdesin shoqëror që me anë të institucioneve fetaro-arsimore, shoqërore, humanitare, e diku edhe shtetërore të sigurohet kontinuiteti në mësimin e mësimit fetar të islamit. Kjo edhe ka dhënë shkasë që shumë hulumtues të përhapjes së islamit këtë fenomen më së shpeshti e lidhin për suksesin apo mossuksesin politik të atyre të cilët ideologjinë e vet shtetërore e kanë identifikuar me islamin. Konkurentët dhe rivalet e mësimit islam për këtë edhe kanë parë humbjen vetjake në rritjen e numrit të muslimanëve, duke e cekur detyrimin dhe dobitë materiale si mjet të vetëm në islamizimin e popullësisë. Arnoldi është përpjekur t’i shkoqisë këto nocione dhe të dëftojë në superficialitetin dhe joargumentimin e pohimeve të këtilla, kur është në pyetje shumica e rasteve të kalimit në islam. Ai nuk e përjashton mundësinë e rasteve të kthimit të detyrueshëm, por rastet e tilla kanë motivacinin e vet politik ose tjetër, e jo islam ose fetar, sepse në Kur’an shprehimisht ndalohet përdorimi i dhunës në përhapjen e fesë. Në hulumtimin e problemit Arnoldi hynë me fuqinë e gjërësisë së pikëpamjeve vetjake dhe objektivitetit shkencor, por edhe me shqyrimin e burimeve dhe literaturës në gjuhët orientale (arabe, turke, persiane dhe urdu) dhe evropiane të cilat mirë i ka njohur. Tërë kjo i ka dhënë shumë çelësa për zgjidhjen e pyetjeve të shumta e më të rënda.
7
Gjatë trembëdhjetë kaptinave të veprës së vet Arnoldi lexuesin në kontinuitet e shpie prej Arabisë në Azinë perëndimore, në afrikë, spanjë, Ballkan, Persi, në Azinë qendrore, Indi, Kinë dhe në arkipelagun Malaj. I vetëdijshëm për lëshimet eventuale në punë, Arnoldi tenton të bëjë plotësime tashmë në botimin e dytë të librit të et. Shkak për këtë nuk është vetëm zbulimi i burimeve të reja, por edhe interesi i forcuar për islamin në botë. Me anën fetare të aktivitetit të islamit do të preokupohen veçan qarqet misionariste evropiane, intereset e të cilit kanë ditur të ndeshen me praktikën misionariste islame veçant në pjesët e Azisë dhe të Afrikës. Është interesant se Arnoldi vetëm kalimthi përmend depërtimin e islamit edhe në dy kontinente: Amerikën Jugore dhe Veriore dhe Australinë, fillimeve të së cilës ka qenë bashkëkohës. Ka mundësi që kjo veprimtari misionariste ka qenë - mu në fill, ndonëse pjesa më e mirë e fuqisë punëtore skllevërore, të importuar nga trolli afrikan në Amerikë, qysh kaherë ka qenë nga treva të banuara me banorë muslimanë (të fisit Manding, Fulba etj.). Këta së shpejti u bënë pre e aktivitetit misionarist të krishterë. Mirëpo, popullëzimet e mëtejme në këto treva do të tërheqin edhe njëherë numri të muslimanëve, veçan në qendrat industriale. Këtu do të mbijnë edhe bahskësitë e para muslimane e edhe moesxhidet. Ngjashëm do të ndodh edhe në disa vise të kontinentit të vjetër - Evropës (Anglia, Franca, Gjermania e të tjerat) ku Islami do të gjejë hapësirë për veprimin e vet krahasimtarisht me fetë tjera dhe pikëpamjet në botën. Preokupimi themelor i Arnoldit është dëshmimi i argumentuar që fuqia e përhapjes së islamit qëndron në faktorët: a. subjektivë (të brendshëm) dhe b. objektivë (të jashtëm). Sipas tij të parët janë të personifikuar në: - mësimin misionarist, të thjeshtë e universal të islamit, që ofrohet me Kur’an, - praktikën dhe përpjekjet e përpikta të Muhammedit a.s. - felajmëruesit të islamit (sunneti), - entuziazmit dhe zjarrit fetar të të gjithë ithtarëve të saj - muslimanëve, - raportet tolerante dhe duruese të muslimanëve ndaj pjesëtarëve të besimeve tjera, si rezultat i mësimit doktrinor të islamit, - supremacionit dhe të arriturave kulturo-civilezuese që ua ka ofruar bashkësive të prapambetura në jetën private e shoqërore. Ekspansionit fetar e të tjerë të islamit në Azi, Afrikë dhe Evropë, prej fillimit, do t’i kundërvihet spontanisht ose në mënyrë të organizuar krishterizmi, hebraizmi dhe budizmi. Këtë do ta bëjnë edhe ithtarët e disa mësimeve filozofiko-etike dhe besimeve të ndryshme pagane, sidomos në
8
Azi, që ngushtonin fushën e interesimit misionarist si të islamit ashtu edhe të veprimit misionarist të krishterë. Rrezatimi dhe ndikimi fetar e kulturor i islamit, në disa pjesë të botës, është i intenzitetit të ndryshëm. Në këtë proces të dukshme janë tri etapa: Gjendja e parë përgatitore është ajo që karakterizon pranimin e vetëm disa elementeve të kulturës islame në jetën e individit ose bashkësisë. Këtu ka të bëjë më tepër mbi mënjanimin e pengesave dhe mundësimin e adaptimit të midiset jomusliman me disa elemente të kulturës religjiore dhe materiale të muslimanëve sikur që janë: - bartjes së hajmalive - nuskave, - shenjave / simboleve, - rrobave dhe, - pranimit të mënyrës islame të ushqimit dhe të banimit. Këto elemete të akulturimit vetëvetiu nuk janë specifikisht islame as nuk janë faktorë të dallimit të muslimanëve e të tjerëve. Shpesh kultura e re jep vlera të reja, në këtë etapë, pa ndërrim radikal të të vjetres. Në këtë stadio islami është i detyruar që t’i adaptohet mentalitetit deh mënyrës së jetës të të ardhurve rishtazi. Gjendje e dytë është kthimi që në fillim e karakterizon më tepër ndërprerje me rendin e vjetër paraislamik të gjërave se sa adaptim të resë. Stadio i tretë është proces serioz në të cilin islami e ndërron jetën e tërësishme të individit e edhe të bashkësisë drejt një kualiteti të ri. Shikuar nga largësia kohore prej shtatë dekadash kur Arnoldi ka botuar botimin e vetë të dytë, të plotësuar të kësaj vepre, deri në ditët tona, shumë sosh është ndërruar në hartën gjeografike të botës muslimane, që ka pasur dhe ka ndikim edhe në planin fetar. Me natalitet ose me kalimin në islam është dyfishuar numri i pjesëtarëve të tij në rruzullën tokësor.12 Varbulli i ndodhive politike, shoqërore-ekonomike dhe revolucionare i përmasave botërore nuk e ka kaluar as botën muslimane të dekadave të fundit. Shumë popuj islam do të luftojnë për të drejtat dhe liritë e veta politike e të tjera qoftë nga skllevëruesit e huaj, kolonializmit e imperializmit botëror, apo tiranisë dhe eksploatuesve të vendit. Lufta për gjetjen e vendit të vërtetë në ato ndodhi është shprehur edhe në zjarrin fetar të muslimanëve në aktivizimin ose pasivizimin e tij. Mbifuqia politike e civilizuese e jomuslimanëve, përkundër prapambetjes shoqërore dhe ekonomike të midisit muslimanë, ka nxitur tek ai reaksion të dyfishtë. Te disa islami është fajtor për të gjitha fatkeqësitë e ithtarëve të saj, sepse parositë i janë anakrone e të tejkaluara. Të tjerët, krejtëisht kundër, kanë pohuar se jopërpikshmëria dhe largimi i muslimanëve nga postullatet themelore teorike e praktike të islamit i ka sjellur ata deri te gjendja e inercionit dhe ngecjes.
9
Konfliktet e bartësve të këtyre dy rrumave ndër muslimanët, me ekzistimin e disa më të maturave, kompromiste, janë dashur të manifestohen edhe në planin fetar edhe misionarist të islamit. Në ato midise muslimane, ku ka fituar rryma e parë, erdhi deri te laicizimi dhe ndarja e islamit nga punët shtetërore dhe tërheqja e fesë në sferën e ekzistimit privat. As ato vise, ku islami është bërë religjion shtetëror dhe ku anën ia kanë marrë rrymat reformiste në islam, të tubuara rreth personaliteteve udhëheqëse politike ose ulemaje (Alganiu, Abduhu, Abdulvehhabi, Senusi, XHinahi e të tjerët), apo institucioneve dhe shoqërive, nuk do të mbesin në çdo gjë të përpikta. Dëshirat e bukura së shpejti do të bëhen pre e synimeve të ndryshme politike. Tërë kjo ka dhënë dhe jep fryte të ligshta në të familjarizuarit (mësuarit) e islamit me përditshmërinë e muslimanëve. Por edhe përveç asaj që sot muslimanët nuk paraqesin ndonjë epërsi politike dhe civilizuese, si dikur, që në midiset më pak civilizuese ka ndihmuar në punën misionariste, ana shpirtërore dhe moralo-etike e islamit ka mbetur edhe më faktor i fuqishëm i tërheqshmërisë. Në këtë kuptim shkojnë edhe vrojtimet e Arnoldit që aktiviteti shpirtëror i islamit nuk është, sikur që anojnë shumëkush ta komentojnë, strikt në lidhje me fuqinë e tij politike. Përkundrazi, humbja e pozicioneve politike dhe ekonomike di të shkaktojë cilësitë më të thella e më të sinqerta shpirtërore, të cilat pikërisht e motivojnë veprimtarinë misionariste. Islami që misionin e vet e ka filluar në vështirësitë më të mëdha, të cilave u qenë ekspozuar bartësit e tij, në vetë fillimin sikur edhe në disa perioda të mëvonshme, ka ditur pikërisht vështirësitë e tilla t’i shfrytëzojë për lindjen dhe forcimin e sërishtëm. Shumë më tepër në përhapjen e islamin kanë bërë muslimanët e Indisë dhe arkipelogut Malajas, duke u gjetur nën sundimin jomuslimanë, se sa Turqia apo Maroko si shtete të mëvetshme muslimane, thekson T. Arnoldi.

1) Arnold, T.W., The Preaching of Islam - A history of the Propagation of the Muslim Faith, AMS, New York, 1974, fq. 467. Përkthimi tekstual i titullit të veprës është “Thirrje në Islam - Historia e propagandimit të fesë muslimanë”. (Titulli përkthyesit në gjuhën shqipe është “Historia e përhapjes të islamit - rrjedhat historike të misionit”. (Vër. E N.I.)

[ORIONI]

2) Arnold, T.W., Intishari islam tarihi, përkthimi M. Halil Halid, Yeni matba’a, Istanbul, 1343/1924, fq. 445. Përkthyesi turk ka lëshuar shumicën e shënimeve sikur edhe bibliografinë e Arnoldit të burimeve dhe literaturës së përdoruar. Po këtë e ka bërë edhe D. A. Korkuti. Përndryshe të dy përkthimet janë korrekte.

3) “Glasnik” VIS-a, Islamska zajednica Kraljevine Jugoslavija, Beograd 1933, viti I, nr. 2-12, viti II (1934), nr. 1-12 dhe viti III (1935), nr. 1-9. 4) Botimi i dytë i plotësuar i këtij libri ka dalur në Londër më 1913, e pastaj edhe i treti në Kembrixh në vitin 1935. Të gjitha botimet vijuese sikur edhe reprinti nga viti 1974, janë botuar sipas botimit nga viti 1913. (përkthimi shqip është bërë në bazë të përkthimit boshnjak “Povijest islama / historijski tokovi misije, përkthyen Dervish A. Korkuti dhe Nijaz Shukriqi, botimi II, Sarajevë, 1990, fq. 612. vërejtje e N.I.).

5) Dr Hasan J. Hasani ka doktoruar te prof. Arnolti në Londër. Me edhe dy kolegë ka përkthyer në gjuhën arabishte ,,Historinë e përhapjes së islamit” të Arnoldit me titull “Ed-Da’watu ila l-islam / bahthun fi tarihi neshri-l-’aqidati-l-islanijja”, En-Nahda, Kairo, 1958, botimi i dytë.

6) Bajraktareviq, F., Ç’i ka lënë Islami evropës, Srpski knjiveni glasnik, Servia e Re, XLIX, Beograd, 1936, nr. 5, fq. 380-382.

7) Al-Aqiqi, N., Al-Mustashriqun, Das al-me’a-rif bi Misr, Kairo, 1965, II, fq. 504-505.

8) Parathënia e Nikolsonit botimit të tretë të librit të Arnoldit “Historia e përhapjes së islamit, Kembrixh, 1935, sipas përkthimit arab “Ed-Da’wat ila l-islam”, fq. 15.

9) Encyclopedia of Islam, E.J. Brill, Leyden, 1910, 1911.

10) Nasr, S.H., Ideals and Realities of Islam, London, 1979, fq. 118.

11) Procesi i përhapjes së islamit apo i a.q. islamizimi ë hapësirat tona ka preokupuar vëmendjen në pesë dekadat e fundit të një varg hulumtuesish muslimanë e të tjerë. Motivet kanë qenë fetare, nacionale, historike, politike dhe kulturologjike. Varësisht nga kjo janë përdoruar edhe argumentet, burimet disponuese dhe literatura. Pasi përhapja e islamit, në trevat tona, bie në kohën e zhdukjes së bogumilizmit ë B dhe H, edhe islamizimi kapet edhe me këtë problem. Megjithatë, më së shpeshti studiohet në tërisnë e sundimit pesëshekullor turk në hapësirat tona. Me pak përjashtime, si faktorë vendimtarë në kalimin e banorëve vendas në islam te hulumtuesit janë privilegjet e natyrës politike, ekonomike dhe shoqërore, të cilat pushtuesi turk, si ideolog i atëhershëm i islamit, u ka ofruar banorëve të nënshtruar vendas, gjatë sundimit të vet pesëshekullor. Ky proces i përhapjes së islamit te ne ka qenë me intenzitet të ndryshëm kohor dhe hapësinor. Mbetet enigmatike se si këto privilegje nuk kanë hasur në përgjegjje më të madhe, nëse ato të vetmet kanë qenë vendimtare tekalimi i njerëzve në islam. Është e njohur se Mbretëria Turke nuk ka mundur të gjithëve, që kanë kaluar në islam, t’u ofrojë të gjitha këto privilegje, sidomos jo në kohën e ranijes së fuqisë së saj politike dhe ekonomike, që fillon tashmë me fundin e shekullit XVI-të. Kjo na shpie deri te mendimi se ka pasur edhe motivacione e nxitje tjera në kalimin në islam, e ndër ta janë të rëndësishëm edhe ata fetaro-kulturor. Në kohën e të shkruarit të Arnoldit për përhapjen e islamit te ne as për së afërmi nuk kanë qenë të hulumtuara shumë burime të vendit e të huaja, veçan ato nga arkivat turke (defterët, sixhilët e të ngjashëm) prandaj edhe të dhënat e tij për islamizimin në endin tonë janë mjaft të varfëra. 12) Në Pasqyrën botërore etnografike të popujve muslimanë të R.V. Wecksit, të botuar në Londër në vitin 1978, në bashkëpunim me ekipën e ekspertëve dhe institucionet e numërta në botë, shtrohen të dhënat e rëndësishme për numrin, shtrirjen dhe laramaninë etnike të muslimanëve. Sipas tij: - muslimanë ka në të gjitha anët e botës. - numri e kalon shifrën prej 720 milionë, të ndarë në treqind grupe etnike. - në 36 vende përbëjnë shumicën e popullësisë, kurse në pesë 50% nga numri i përgjithshëm. - në vendet ku janë pakicë paraqesin popullatë shumëmilionshe, siç është India dhe ish-BRSS ku janë mbi njëqind milionë. - flasin rreth njëqind gjuhë e dialekte të ndryshme dhe shërbehen me të gjitha alfabetat e botës. Weeks, R.V., Muslim peoples, A world etnografphie survey, London, 1978, fq. XV.

[ORIONI]

Njohje me fenë e misionit

Në ligjëratën që e ka mbajtur prof. Max Mülleri gjatë kohës së përshpritjeve në kishën e Westminsterit në vitin 1987 me rasti e arritjeve misionariste, është marrë për rregull që gjashtë religjionet e mëdha të ndahen në misionariste dhe jomistonariste. Në fetë jomisionariste bëjnë pjesë ajo: hebraike, brahmane dhe e Zoroastros, kurse në ato misionariste ajo: budiste, kristiane dhe islame. Max Mülleri bukur e ka definuar çka mendohet me religjionin misionarist: “Mund të thuhet, se religjioni misionarist është ai ndjekësit e të cilit sikur edhe themeluesi i saj e konsiderojnë për detyrë të shenjtë ta shpallin të vërtetën e t’i kthejnë në të jobesimtarët. Kjo është fryma që ekziston në zemrat e ithtarëve të fesë së këtillë, kurse i cili nuk mund të gjejë qetësi deri sa, qoftë në mendje, qoftë me fjalë, qoftë me vepër,
12
nuk manifestohet; i cili nuk mund të qetësohet deri sa të kuptuarit e tij nuk përshkon në zemrat e tërë njerëzisë dhe derisa tërë njerëzia nuk e pranon për të vërtetë atë që ai e konsideron për të vërtetë.:1 Muslimanët, për shkak të mallëngjimit se vetëm feja e tyre është e vërtetë, kanë qenë të frymëzuar me detyrën që në të gjitha viset, në të cilat kanë depërtuar, të fusin predikimin e islamit, që i ka dhënë të drejtë të zë vend ndër religjionet misionariste. Historia e fillit të këtij entuziazmi predikues dhe fuqitë që e kanë inspiruar, dhe mënyra në të cilën është zbatuar, e përbëjnë lëndën e kësaj vepre. Ata disa qindra milionë muslimanë, të shpërndarë në të gjitha viset e rruzullit tokësor, janë provë e aktivitetit misionarist trembëdhjetë shekullor.*)

[ORIONI]

Përhapja e islamit

Rregullat e kësaj feje më së pari i ka shpallur në shekullin e shtatë në Arabi një Pejgamber i Zotit, i cili nën flamurin e vet i ka tubuar fiset e shkapërderdhura dhe ka formuar popullin. Me këtë disponim të ri nacional dhe entuziazëm të zjarrtë, që ushtrisë së tij i ka dhënë fuqi të pamposhtur, ithtarët e tij kanë depërtuar me synime pushtuese në tre kontinente. Së pari para këtij vërshimi kanë rënë: Siria, Palestina, Persia, Afrika Veriore dhe Egjipti. Njëqind vjet pas vdekjes së Pejgamberit kanë sunduar ithtarët e tij në shtet më të madh se që ka qenë Mbretërie Romake kur ishte në kulminacion të fuqisë së vet. Vendet me të cilat kanë sunduar janë shtrirë në lindje deri te lumi Sind (Siudhu - Indus), e në perëndim deri në Spanjë. Gjatë kohës kjo perandori e madhe islame është shkatërruar dhe fuqia politike e islamit ka rënë, por pushtimet shpirtërore barabartë kanë vazhduar. Kur hordhitë mongole (1258/656 H.), duke hyrë në Bagdad, kanë shtypur me gjakë dinastinë abasite, kur Ferdinandi (1226/634 H.) i ka perspektuar muslimanët nga rrethi i Kordovës (Cardoba), kur fartifikata e fundit islame në Spanjë, Granada, qe e detyruar të paguaj haraç, atëherë islami triumfalisht ka filluar të përhapet në Sumatra dhe ujdhesat tjera Malajase. Dekadenca e tij politike ka rezultuar me pushtimet më të shkëlqyeshme shpirtërore. Dy herë në histori këmbët e barbarive i kanë ngadhnjyer ithtarët e këtij historiani i në shekullin e njëmbëdhjetë Selxhukët dhe në shekullin e trembëdhjetë Mongolët, por të dy herët fitimtarët kanë pranuar religjionin e të mundurve. Misionarët islamë edhe atëherë kur nuk kanë pasur kurrfarë fuqie dominuese kanë përcjellur fenë e vet në Afrikën Qendrore, Indokinë dhe Kinë. Sot islami shtrihet prej Marokut deri në Zanzibar, prej Sierra Leones në Afrikën Perëndimore deri në Siri e Kinë, prej Bosnje e Hercegovinës deri te kolonitë e Guinesë së Re. Pos viseve që janë të larguara nga bota islame, e në të cilat
13
ka mjaft muslimanë, siç janë Kina dhe Rusia, ka edhe grupacione tjra islame të izoluara ndër mosbesimtarët, siç janë Tatarët si banuar në rrethinën e Villnes, Kovnit dhe Grodnit2 që flasin me gjuhën polake, dhe muslimanët të banuar në koloninë e Kepit të Shpresës së mirë, dhe punëtorët indus që e sollën islamin në Guinenë e Re. Në kohë të fundit islami ka arritur ithtarë edhe në Angli, Amerikën Veriore, Australi dhe Japoni.*) Shkaqet kanë qenë të ndryshme: sociale, politike dhe fetare, që islami është përhapur në pjesën kështu të shtrirë të Tokës. Por përveç këtyre ka edhe një që ka qenë faktori kryesor që është arritur rezultat i këtillë i mrekullueshëm, e ky është: aktiviteti i palodhshëm i misionarëve islamë, të cilët për vete për ideal kanë marrë Pejgamberin dhe të cilët i kanë vakufuar jetat e veta për kthimin e jobesimtarëve. Misionariteti nuk është diç i ri në islam, por ky nga vete fillimi është detyrë e shenjtë e muslimanit. Kjo mund të konkludohet nga këto ajete nga Kur’ani kerimi: “...” (En-Nahl, 125); “...” (Hud, 112); “...” (Ali Imran, 20); “...” (Ali Imran, 103), “...” (El-Haxhxh, 67); “...” (Et-Tewbe, 6); “...” (Et-Tewbe, 11). Kur teoretikisht dhe praktikisht një nga parimet islame të jetë kështu, atëherë islami është fe e pastër misionariste, sepse ky misionaritet paraqet jetën e Muhammedit a.s. dhe një grupi të madh të misionarëve islamë në krye të të cilëve është vetë Pejgamberi a.s. Ata kanë gjetur mënyrë se si do t’i kthejnë të pafatë. Sikur që nuk do të kërkojmë shfaqjet e frymës misionariste në islam në tiranitë e balozëve dhe në jotolerancën e fanatikëve, si e mendojnë këtë disa në imagjinatë: me shpatë në një dorë, e me Kur’an në dorën tjetër,3 por në aktivitetin modest të predikuesit dhe tregtarit islam, të cilët janë përpjekur që në të gjitha viset e Tokës ta përhapin fenë e vet. Mënyra e këtillë paqëdashëse e predikimit nuk është marrë vetëm për atë shkak kur këtë e ka kërkuar politika, as atëherë kur nuk ka qenë e mundur të përdoret fuqia, por për atë arsye sepse këtë mënyrë Kur’ani e urdhëron në shumë ajete: “...”. (Muzzemmil, 10); “...”. (El-XHinn, 23); “...” (El-Xhathije, 14); “...” (En-Nahl, 35); “...” (En-Nahl, 82); “...” (En-Ankebut, 46); “...” (Esh-Shura, 48), “...” (Junus, 99); “...” (Sebe, 28); “...” (El-Bekare, 256); “...” (En-Nur, 54); “...” (El-Haxhxh, 49); “...”. (El-Fet’h, 8-9); “...” (El-Maide, 13). Faqet e këtij libri do të shërbejnë të dëftojnë se si këto ajete në histori janë zbatuar dhe në çfarë mënyre është sendërtuar sistemi i aktivitetit misionarist. E para është t’u shpjegoj lexuesëve se kjo vepër është shkruar që të jetë histori e predikimit islam, e jo e kthimit të detyrueshëm islam. Prandaj, nuk kam për qëllim t’i ceki shembujt e kthimit me dhunë, të cilët nga koha në kohë duhet të gjenden në historinë islame. Këta shembuj antarët evropianë aq hiperbolikisht i kanë prezentuar sa që nuk duhet fare të frikësohemi se do të harrohen, ndërsa këta shembuj absolutisht nuk bëjnë
14
pjesë në terrenin e historisë së misionaritetit. Natyrisht, në historinë e misionaritetit të krishterë ndër magët saksonasë suksesi më i madh është në aktivitetin misionarist të shën Lijogent dhe Vilhardit, se që është në kthimin me forcë me shpatë të Karlit të Madh.4 Idhujtarinë nga Danimarka nuk e çrrënjosi mbreti Knut por shën Ansigari dhe trashëgimtarët e tij.5 Në aspekt të kthimit të idhujtarëve prusianë pak kanë arritur opati Gottfried dhe ipeshkvi Christian, por veprën e tyre e mbaruan me zjarrë e shpatë “Vëllezërit e shpatës” dhe kryqtarët tjerë, të cilët në fotografinë reale paraqesin misionaritetin e krishterë. Ndonëse kryqimit të detyrueshëm shumë i kanë kontribuar kalorësit e rendit “Ordo fratrum militum Christi” duke i kthyer banorët e Livonisë, mund të dëftohet vetëm në monakët Manihardindhe Teodorikun sikur në misionarët e vërtetë të fesë së Jezusit në ato vise. Ndonëse jezuitët aty-këtu6 janë shërbyer me mjete detyruese, megjithatë kjo nuk e ka zvogëluar autoritetin e shën Franje Ksaverit (Xavier) dhe predikuesëve tjerë. Kur kleriku suprem në vitin 1699 erdhi në ujdhesën Embonia për të kontrolluar, dha urdhëresë, që të gjithë raxhët (princ indian, N.I.) i kësaj ujdhese të tubohen, që t’i kryqoj, por ky gjest nuk i soli dëm misionaritetit të Valentinit.7 Pas fillimit të veprimtarisë misionariste dhe ditëve që na përkujtojnë në zelltarinë e apostujve, te të krishterët erdhën periodat e indolencës dhe apatisë, e në vend të predikimit që është bërë në emër të Zotit, janë përdoruar mjetet detyruese. Fazat e njëjta të elanit e apatisë i ka kaluar historia e përhapjes së islamit në periodat e ndryshme. Pasi që përhapja e fesë është karakteristika kryesore e këtyre dy religjioneve, kjo do të ishte e përshtatshme të ndahet ashtu, që secila nga ato të jetë grup i veçantë i studimit të historisë së misionarizmit dhe këtë, duke mos lëshuar asgjë nga manifestimet e tyre jetësore, të bëhet e dukshme forma e tyre e veçantë. Kjo do të rezultonte me studim të veçantë të analeve të propagandës dhe kthimit të detyrueshëm, qoftë kjo në Kishën e krishterë, qoftë në islam, ndonëse, herë herë, këto dy grupe janë përzier njëre me tjetrën. Gjithnjë as feja e krishterë nuk është përhapur në atë mënyrë, si e ka përhapur mbreti norvegjez Olaf Trygvesoni, ashtu që duke i mbytur ata që nuk kanë dëshiruar ta pranojnë krishterizmin duke na prerë këmbët e duart dhe duke i persekutuar ata,8 as është përhapur sipas rekomandimit të shën Ludevitit (st. Louis), i cili është: “Nëse dikush çkado që keq dëgjon për ligjin e krishterizmit nga ata që nuk janë anëtarë të Kishës, është i obligueshëm që me shpatë ta mbrojë dhe këtë duke e futur shpatën aq, sa mund të hyjë n ëbarkun e jobesimtarit”.9 Po ashtu as në islam nuk janë shërbyer gjithnjë me mjete detyruese të halifit të fundit të Umevitëve.*) i cili ka thënë: “Do t’i mbysë dhe në kryq do t’i gozhdojë të gjithë Egjiptianët që nuk do ta pranojnë fenë time, që nuk do të luten sikur edhe unë, dhe nuk do t’i ndjekin principet e fesë sime”.10 15
Po ashtu krahas shembujve të Mutevekkilit,**) Hakimit***) dhe Tippo-Sulltanit nuk duhet humbur parasysh Mevlana Ibrahimin i cili e përhapi islamin në ujdhesën Malajase, haxhi Muinuddin Çishtiun dhe misionarët tjerë të cilët në mënyrë paqëdashëse kanë arritur ithtarë. Edhepse është lehtë të ndahen kthimet që janë fryt i fuqisë dhe dhunës nga ata që janë arritur me mjete propaganduese, vështirë është të hulumtohen qëllimet për ç’arsye kan ëkryer kthimin e njerëzve në fenë e vet: apo për atë shkak që ta fitojnë një kokë më tepër për “kopenë” e vet, apo për atë cak të lartësuar që e kemi përmendur në fillim të kësaj kaptine. Gjithnjë, qoftë në islam, qoftë në krishterizëm, janë gjetur shpirtëra të pastër, që fenë e vetë e kanë konsideruar si të vërtetën më të lartësuar të jetës. Interesi i tyre në aspektin shpirtëror është manifestuar në shpalljen e të vërtetave të shenjta dhe në prudencën që të dominojnë ata principe që ata e konsiderojnë më të përkryerat, ashtu që kjo gjendje është forcë përtëritëse e misionaritetit. Gjithashtu ka edhe të atilë që, pa kurrfarë insistimi nga ana e misionarëve, me entuziazëm janë pajtuar me fenë e re sikur edhe ata të parët. Vërtet, si ndër ithtarët e krishterimit ashtu edhe të islamit, ajo që, për shkak të nevojave të paarsyeshme ose tërheqjes andej këndej të pyetjeve fetare për pikëpamjet e veta, institucionet e pastra ekleziastike i kanë konsideruar për instrumente të ndonjë të drejte apo disa rendeve sociale. Ndër ato që kanë pranuar ato dy fe të këtillë ka mjaft. Si krishterizmi, ashtu edhe islami shumë ithtarë i ka përvetësuar për shkak të shkaqeve sociale, politike e ekonomike, që nuk kanë të bëjnë asgjë të përbashkët me atë etje shpirtërore që i jep të drejtë ekzistimi misionaritetit të mirëfilltë. Pos kësaj, analet e veprimtarisë misionariste shpesh herë shënojnë konvertitë (të kthyer) të ri, por nuk kanë hyrë në hulumtimin e shkaqeve që i kanë shtyrë në këtë. Sidomos misionariteti islam është i mëngët në këto të dhëna. Këto anale rënë vend me rëndësi në veprat e shkruara të Kishës së krishterë, derisa në letërsinë islame ndihet varfëri e madhe e të dhënave për këtë pyetje. Prandaj, shpresh nuk kemi pasur mundësi që plotësisht t’i zbulojmë motivet e veprimtarisë misionariste islame; a kanë qenë sociale, politike, ekonomike, apo pastër religjioze.

———
1) Vërejtja n ëartikullin Mr. Lyalla “Missionary Riligions”, Fortnighthy Review, July, 1874. *) Sot muslimanët numrojnë një shekull më tepër (14) në punën e tyre misionariste, e edhe numri në botë i ofrohet miliardës. Të dhënat statistikore të banorëve të disa regjioneve dhe popujve në botë përgjithësisht shpesh janë kontraverze. Prandaj edhe statistika e muslimanëve në botë nuk është gjithnjë e sigurtë. Llogaritet që në çerekun e fundit të shekullit 20 mund të jenë ndërmjet 600 dhe 900 milionë.

[ORIONI]

Sipas veprës “Popujt muslimanë - pasqyra etnografike botërore - në redakturë të hulumtuesit amerikan Riçard Viksit (Richard Weckes) numri i muslimanëve në botë, sipas të dhënave statistikoer nga viti 1977 është numri prej 720 milionë. Janë të ndarë në rreth 300 grupe të ndryshme etnike. Flasin dhjetëra gjuhë e dialekte të ndryshme, kurse shërbehen gati me të gjitha alfabetet e njohura në botë. Vetëm pjesa më e vogël (28% i banojnë miidiset qytetare, e të tjerët viset bujqësore e blegtorale, që është e manifestuar edhe në mënyrën e profesionit dhe jetës. Weckes, R.V., Muslim Peoples, A World ethnographic survey, London, 1978, fq. XV-XVI, (Hyrje).

Një hulumtues tjetër Salih M. Abduhu në studimin “Pasojat demografike të vetëdijes minoritare” (Një analizë), sjell të dhënat nga viti 1975, numri i muslimanëve atëherë në botë ka qenë 783.4 milionë.
Dy të tretat jetojnë në vendet ku paraqesin shumicën e popullësisë 548,5 milionë), e një e treta (244.9 milionë) përbëjnë pakicën prej 12% ose me përqindje më të ulët në vendet jomuslimane. (Tabela 1 dhe 2). Saleha M. Abedin, Demographic Consequences of Minority of Conciousness, (An Analyisis), Journal, Insttute of Muslim Minority Affaris, Jeddah, 1980, Vëll. 2, Nr. 1, fq. 97-100. (SH.N.)

2) Reclus, vol. V, fq. 433; Gasztowtt, fq. 320 sqq. *) Për shtrirjen gjeografike të islamit në kohën tonë të shihet: Historical Atlas of the Muslim Peoples (Atllasi historik i popuje muslimanë), Harward,(?). - Mu’nis, H., Atlas tarihi -l-islam (Atllasi i historisë së islamit, Az-Zahra li -l-isla al-arabi, Kairo, 1987.

Autori sjell të dhënat vijuese statistikore për muslimanët në botë, nga viti 1984: -

Vendet e Lindjes së Mesme 147.761.00
- Evropa 11.907.530
- BRSS (ish-BRSS - N.I.) 44.236.000
- Afrika 206.276.110
- Azia dhe Oqeania 392.150.200
- Amerika Veriore, e Mesme e Jugore 2.947.290
GJITHSEJ: 805.286.150

Autori i njëjtë konsideron se përqindja e muslimanëve është afër 20% nga popullata e përgjithshme e rruzullit tokësor, që përbënë që një e pesta e kësaj popullate e predikon islamin. (fq. 439-440).


3) Ky shpjegim i gabueshëm i fushatave pushtuese muslimane ka rrjedhur nga supozimi se luftërat janë zhvilluar për arsye të përhapjes së pushtetit musliman mbi vendet jobesimtare kanë pasur për qëllim kthimin e tyre në islam. 17
Goldziheri shkëlqyeshëm ka dëftuar në këtë dallim në veprën e vet “Vorlesungen über den Islam”... Muhammedi e ka lënë atë që në fillim e ka realizuar në midisin e vet arab, si porosi ithtarëve të vet - ummes - e kjo është: kundërvënia mosbesimit dhe përhapja e besimit islam. Këtu është edhe diç më shumë se kjo, e kjo është përhapja e pushtetit islam, i cili në realitet është pushteti i All-llahut. Në fillim, qëllimi i luftës islame nuk ka shkuar drejt ndryshimit të fesë me futjen në islam sa ka pasur për synim tërheqjen e vërejtjes jobesimtarëve (fq. 25).

4) Shihi Enhardi Fuldensis, në vitin 777, “Pasi që Sahranët janë dobësuar pas luftërave të shumta, kanë pranuar krishterizmin në fund, dhe i janë nënshtruar pushtetit frenk.” H. G. Pertz: Monumenta Germaniae Historica, vol. I, fq. 349 (Shih poashtu fq. 156, 159)

5) “Pasi që popujt e ngadhnjyer iu nënshtruan ligjit të krishterë, pasi që ka zhvilluar luftëra të rënda me mbretëritë barbare, të motivuar me dëshirë të zjarrtë për përhapjen e fesë”. (Breviarium Romanum, Jun. 19).

6) Mothurin VEysiere de La Croze: Historie du Christianisme des Indes, fq. 529-531 (The Hague, 1724). 8) Konrad Maurer: Dic Bekehrung des norwegischen Stammes zu Christen - thume, vol. I. fq. 284 (München, 1855).

7) Revie de l’Histoire des Religions, vol. XI, fq. 89.

9) Jean, Sire de Joinville: Historie de Saint Lon is, ed. N. de Wailly, fq. 30 (neni 53). *) Mervan b. Muhammed (744-750) erdhi në pushtet kur shtetin emevitë e kanë copëtuar rruynuat dhe kundërthëniet politike, fetare dhe nacionale të grumbulluara në kohën e pararendësve të tij. Lufta qytetare e kaploi vendin dhe Mervani II sa do që është shquar me guxim, durim dhe vendosshmëri nuk ka arritur të vë rend në shtet. Vetë ra në fushëbetejë në luftë me fuqinë konkurrente abbasite. Hasan, J. H., Tarihu-l-islam, en-Nahda, Kairo, 1964, botim VII, vëll. I, fq. 335-342; Hiti, F., Istorija Arapa, V. Maslesha, Sarajevë, 1967, fq. 261-267, (Sh.N.)

10) Severus, fq. 191 (rreshti 21-22). **) El-Mutevekkil (847-861) është halifi i dhjetë abasit. Me të fillon shkatërrimi i shtetit abasit. Vendi është gjind në çarje të elementit persik, turk e arab i cili atëherë ishte në tërheqje. Madje edhe froni është translokuar nga Bagdadi në qytetin e posaformuar Sumerra në vitin 836, që të shpëtohet nami i hilafetit dhe integriteti i vendit. Halifeja Mutevekkili edhe vet ka ra sakrificë e thyerjeve të atëhershme shoqëroro-politike. Tërë kjo është reflektuar edhe në mënyrën e qeverisjes së tij. Hasan, I.H., po aty, vëll. III, fq. 3-6.


Hiti, F., po aty, fq. 423-424 (Sh.N.) ***) Ebu Ali el-Mensur el-Hakim është sunduesi i gjashtë fatimit (996-1021). Erdhi i ri në sundim, sundimi i tij është karakterizuar me thyerje e oshilime të vazhdueshme prej maturisë deri te animi ekstrem ndaj mësimit shiit.

Kulminacionin e ekstremitetit të tij e kanë ndier shtetasit e tij jomuslimanë ehlu-dh-dhimme (të krishterët e Hebraikët), por edhe muslimanët sunnitë. Ka treguar edhe shenja të çrregullimeve mentale, që në fund solli deri te revolti ipërgjithshëm, dhe deri te atentati në të. Hasan, I.H., Tarihu-d-devle el-fatimiyye (Historia e shtetit fatimit), en-Nahda, Kairo, 1964, botimi III. fq. 164-168; Hiti, F., po aty, fq. 560-561. (SH.N.)

[ORIONI]

KAPTINA II JETA E MUHAMMEDIT A.S. - MISIONARIT TË ISLAMIT

Muhammedi a.s. - shembull i misionarit islam Në këtë kaptinë nuk mendohet të shtohet edhe një jetëshkrim i Pejgamberit a.s. atyre biografive të tij të shumënumërta, por qëllimi është të studiohet nga fazat e jetës së tij një, dhe atë: jetën e Pejgamberit a.s. si përhapës i fesë dhe pejgamber i fesë. Shpresojmë, natyrisht, se jeta e themeluesit të islamit dhe propagandës së tij do ta zbulojë esencën e këtij aktiviteti. Deri sa jeta e Pejgamberit a.s. shërbe si shembull në veprimin e një muslimani të rëndomtë, duhet po ashtu ta shërbejë edhe misionarëve islamë. Prandaj, jeta e Pejgamberit a.s. është shembull; në bazë të kësaj shpresojmë të njoftojmë shumësosh që ka të bëjëme ata që veprimin e vet e kanë përshtatur sipas këtij shembulli, dhe në frymën entuziazmuese dhe me metodën e pritur të atyre që i nënshtrohen. Në paraqitjen vijuese dëshirojmë të prezentojmë se si fryma e misionaritetit prej vetë fillimit të depërtojë në fe, sepse ai nuk është diç i ri, i imagjinuar në islam, dhe në ç’mënyrë Pejgamberi a.s. është bërë shembull i misionarit islam. Prandaj, nuk kemi për qëllim ta shkruaj më historinë e tij dhdha ta përshkruajmë ndikimin që e ka pasur deri në kohën e vet burrërore, as ta paraqesim si shtetar ose komandant lufte. Ai na intereson vetëm si përhapës i fesë.

[ORIONI]

Përpjekja e parë në thirrjen në Islam

Pas luftërave të gajta të brendshme Pejgamberi a.s. fitoi bindjen në detyrën me të cilën është frymëzuar. Së pari u orvat ta bind familjen e vet në mirëfillësinë e fesë së vet. Njësia e Zotit, urretja ndaj idoleve, detyra që e obligon njeriun për shkak të përkushtimit të tij vullnetit të Krijuesit, është ajo në çka ai ka dëshiruar t’i bind, në çka thjeshtë ka dëshiruar që ta ndjekin. Personi i parë i kthyer qe shoqja e tij besnike e jetës, Hatixheja. Hatixheja qysh para 15 vitesh atij, i cili si i autorizuar i saj me suskes ka bërë tregti, i ofroi martesë me fjalët: “Unë të dua, sepse më je i barabartë sipas gjakut, dhe fisit, dhe bota të respekton dhe për shkak të moralit tënd dhe altruisisë tënde.:1 Hatixheja e shpëtoi nga mjerimi dhe i dha mundësi që të mund të jetojë në pozitën sociale që i përket sipas lindjes. Por kjo mbështetje materiale e Hatixhes r.a. s’është asgjë në krahasim me mbështetjen shpirtërore dhe bashkëpjesëmarrjen në preokupimet e tij, dhe ndaj ndjesive të saj të ngushëllimit në çastet e tij të dëshpërimit. Hatixheja vdiq më 619, tre vjet para Hixhretit. Deri n ëkëtë moment Hatixheja r.a. gjithnjë ka qenë e gatshme gjatë 25 vjetëve të jetës martesore t’i ofrojë ngushëllim dhe pehje kur armiqtë e tij e persekutonin dhe dyshimet e mundonin. Ibn Is’haku, një nga antarët e biografisë së Pejgamberit a.s. thotë: “Ju kështu Hatixheja r.a. besonte në frymëzimet, që vinin prej Zotit, dhe duke e deklaruar vërtetësinë e tyre, e ndihmonte në veprën me ç’ishte ai i obliguar, dhe ka dëshiruar t’ia lehtësojë punën; sepse kur kthehej pa sukses i dëshpëruar nga predikimet e veta, ajo e ngushëllonte dhe ia lehtësonte përgjegjësinë.”2 Ndër të parët që e kanë pranuar fenë kanë qenë fëmijët e tij shpirtëror Zejdi dhe Aliu dhe shoku i tij besnik Ebu Bekiri, për të cilin Pejgamberi a.s. ka thënë: “Gjatë shumë viteve të thirrjes sime në fe nuk kam gjetur kënd që nuk ka dëftuar çudi, hamendje dhe dyshim pos Ebu Bekirit. Kur kam folur për islamin, as është çuditur as i është shmangur obligimeve”. Ebu Bekiri merrej me tregti. Për shkak të moralit, fuqisë dhe kthjelltësisë së tij, bashkëqytetarët e tij mjaft e kanë vlerësuar. Pasi e pranoi islamin, pothuaj gjithë pasurinë e shpenzoi duke i blerë robërit, të cilët, duke e pranuar islamin, qenë të ekspozuar mundimeve të zotërinjve të tyre. Ndër të kthyerit e parë pesë janë që janë kyqur me besimdrejtët me ndikimin e tij dhe atë: pushtuesi i ardhshëm i Persisë, Sa’d b. Ebi Vekasi, Zubejr b. Avami, grueja e të cilit ishte në lidhje gjinie në Pejgamberin a.s., me gruen e vet; më vonë, me trimërinë e vet Talkau me famë; tregtari i pasur Abdurrahman b. Avfi dhe halifi i tretë Osmani. Osmani i pari i qe ekspozuar dhunës, xhaxhai i tij e ka kapur e lidhur duke i thënë: “Vallë po e lë ti fenë e babajëve tu dhe asaj po ia paraprinë këtë të renë? Betohem se nuk do të lëshoj deri sa nuk e lëshon këtë fenë e re”! Në çka iu përgjegj Osmani: “Betohem në All-llahun se asesi nuk do ta lëshojë këtë fe”! Kur xhaxhai e pa se kaq është i fortë dhe i përkushtuar fesë së vet, e lëshoi. Muhammedi a.s. vitin e tretë të pejgamberisë së tij ka aritur të grumbullojë rreth vetes nj ëgrup ithtarësh, robërish dhe varfanjakësh të pastër. I trimëruar me këtë sukses, ka ndërmarrë hapa të rinj dhe filloi publikisht ta predikojë islamin. Duke i ftuar kushërinjt në një mbledhje, iu tha: “Askush popullit ti vet nuk i ka sjellë principe më të vlefshme se unë juve. Ju sjell atë që do t’ju lumturojë në këtë dhe në atë botë. A ka ndonjë nga ju që në këtë do t’më ndihmojë?” Këto fjalë shkaktuan qeshje ironike te të pranishmit, dhe menjëherë filluan të shpërndahen. Muhammedi a.s. nuk hoqi dorë nga qëllimi i vet për këtë mossukses, por u drejtohej kudo që i paraqitej rasti, por shpalljet dhe vërejtjet e tij, pos shtrembërimeve dhe nënçmimeve, nuk rezultuan me asgjë tjetër.

[ORIONI]

Terrori ndaj muslimanëve të parë

Kurejshitët shumë herë i janë drejtuar Ebu Talibit që ai, si kryepar i Hashimitëve, ta kthejë nga predikimi i mëtejshëm kundër fesë së të parëve të tyre, duke ia tërhequr vërejtjen që, në rastin e kundërt, do të ndërmarrin hapa të rreptë. Në këtë Ebu Talibi personalisht e ka lutur djalin e vëllaut së vet që mos të shkaktojë fatkeqësi të vetes dhe të fisit të vet. “Sikur të ma vënë Diellin në të djathtën, e Hënën në të majtën, çka Zoti nuk do të ma lejonte, nuk do të heqsha dorë nga predikimi, ndërmjet shkatërrimit dhe kësaj sikur të mund ta zgjedhë njërën, do ta zgjidhje shkatërrimin tim, e nuk do ta lëshoja thirrjen time”, iu përgjegj Pejgamberi a.s. Kjo e preki Ebu Talibin, dhe thërriti: “Folë ç’të duash, unë kurrë nuk do të dorëzojë armiqëve tu.” Kurejshitët me pakëndje dhe pa tolerancë e kanë përcjellur përhapjen e shkallërishme të fesë së re. Herë tmerroheshin, e herë e nënçmonin, herë sërish ia kanë premtuar nderin dhe lumturinë e kësaj bote. Të gjitha masat e mundshme i kanë marrë Kurejshitët që ta kthejnë Pejgamberin a.s. nga rruga që është nisur. Ky sulm mbi të ka qenë shkak që axha i tij h. Hamza kaloi në anën e tij. Kur h. Hamzës i tregonin të gjitha ato nënçmime të cilave iu është ekspozuar djali i vëllaut të tij dhe durimin me të cilin i ka bartur, shpirti iu mbush me aq dhembsuri sa u bë nga kundërshtari ithtar i zellshëm. Shumë pa dyshim e pranuan fenë e re, por nuk e kanë deklaruar publikisht deri te fitorja e saj e plotë. Sa më shumë që rritej numri i ithtarëve të kësaj feje, armiqësia e Kurejshitëve ka qenë më e rreptë. Suksesi i fesë së re ka pasur kuptim të shkatërrimit të kultit nacional, por edhe humbja e fuqisë dhe pasurisë për rojtarët e Ka’bes. Muhammedi a.s. i mbrojtur nga Ebu Talibi dhe Hashimitët, ka qenë në pozicion të sigurtë. Realisht, ndonëse ata nuk kanë ndier dashuri ndaj fesë që e ka shpallur një Hashimij, megjithatë e kanë mbrojtur nga të gjitha sulmet për shkak të ndjenjave të fuqishme fisnore (gjinore). Ndër muslimanët kanë pësuar rëndë vetëm të varfërit e të vetmuarit të cilët i kanë munduar e burgosur, mos po i kthejnë nga feja e re. Ja në këtë kohë h. Ebu Bekiri r.a. e bleu bilalin dhe e liroi.3 21
Për Bilalin, i cili ka qenë skllevë abesinas, Pejgamberi a.s. ka thënë: “Ose do të mbesish në këtë gjendje, deri sa nuk vdesë, ose lëshoje Muhammedin dhe adhuroj idolet”, e ai vetëm e përsëriste kelimei-shehadetin. Dy muslimanë në vështirësi i lanë shpirtërat. Ndonëse disa prej tyre janë hamendur në qëndrueshmëri, këto vuajtje te të tjerët kanë nxitur edhe më tepër entuziazëm, sikur që është te Abdullah b. Mes’udi, i cili filloi rreth Ka’bes të lexojë disa ajete nga Kur’ani, që deri atëherë askush s’ka marrë guxim. Kurejshitët, që ishin të tubuar aty, e atakuan atë dhe e kanë rrahur deri sa nuk pushojë të këndojë. Ai iu kthye shokëve të vet. Ditën vijuese në mënyrën e njëjtë dashti ta manifestojë fenë e vet, por shokët e tij nga ky qëllim e kthyen duke thënë: “Ti edhe këtë e ke mjaft, sepse ua ke cituar që aspak nuk dëshirojnë të dëgjojnë.” Pejgamberi a.s. me siguri e ka lëshuar banesën e et dhe u shpërngulë në shtëpinë e Erkamit, njërit prej simpatizuesëve të tij të parë, për shkak të sjelljes rrëmbyese të Kurejshitëve ndaj tëij. PAsi që shtëpia e tij (Erkamit) ka qenë në qendër, shumë të huaj dhe pelegrinë kanë kaluar atypari. Kalimtarëve, që e kanë pyetur, Pejgamberi a.s. ka mundur këtu në qetësi pa ndërprerje t’u predikojë dhe rregullat islame t’ua shpjegojë. Të banuarit e Pejgamberit a.s. në këtë shtëpi paraqet periodë me rëndësi të përhapjes së islamit në Mekke sepse shumë kanë pranuar islamin prej kur Pejgamberi ka filluar të këshillojë në shtëpinë e Erkamit. Pasi Pejgamberi a.s. nuk ka mund t’i merrë në mbrojtje ata që u ishin të ekspozuar vuajtjeve, iu ka rekomanduar që të strehohen në Abesini. Në vitin e pestë të pejgamberisë së tij (615) njëmbëdhjetë mashkuj dhe pesë femra kaluan në Abesini, ku hasën në pranim të mirë nga ana e mbretit të atjeshëm të krishterë. Ndër këta ishte edhe Mus’ab b. Umejri, kthimi i të cilit meriton kujdes sepse ka përjetuar mundime të rënda dhe ka qenë i nënshtruar armiqësisë së atyre që i ka dashur dhe të cilët dikur e kanë dashur. Duke i dëgjuar predikimet e Pejgamberit a.s. në shtëpinë e Erkamit, ai e dashti islamin, vetëm u frikësua që kjo mos të dëgjohet, sepse anëtarët e fisit të tij dhe gruaja e tij, të cilën me kujdes e ka dashur, kanë qenë kundërshtarë të rreptë të islamit. Dhe njëmend, posa dëgjuan se e ka pranuar islamin, e kapën dhe e mbyllën, por, duke u shpëtuar, disi iki në Abesini. Armiqësia e Kurejshitëve i përcolli të shpërngulurit madje deri në Abesini. E dërguan të deleguarin mbretit të atjeshëm të kërkojë dorëzimin e muslimanëve, por mbreti, duke mësuar prej muslimanëve ç’u ka ndodhur, nuk ka mundur e mos t’i mbrojë. Në pyetjen për fenë e tyre mori përgjegjjen vijuese: “Mbreti i lartëmadhërishëm, na është zënë fryma në terrë të mosdijes, kemi lutur putat, kemi bërë mbrapshtira të ndryshme, kemi shkelur lidhjet farefisnore, u kemi shkaktuar dëm fqinjve, të fortit ndër ne kanë dashur t’i gëlltisin të dobëtit. Ja, në gjendjen e këtillë kemi qenë deri sa i Gjithlartësuari ndër ne nuk e dërgoi pejgamberin. Sa e dimë drejtësinë,besnikërinë dhe pastërtinë e jetës së tij, aq dimë edhe prejardhjen e tij. Neve na ftoi që ta adhurojmë të vetmin Zot në vend të putit, që i kanë adhuruar të parët tanë. Na ka urdhëruar të jemi të sinqertë në të folur, besnik në premtim, të mëshirshëm ndaj prindërve, të mirë ndaj fqinjve, që të ruhami nga krimet dhe gjakderdhjet, e na ka ndaluar ligësitë, rrenën, shkeljen e të drejtave të varfanjakëve dhe shnderimin e femrave. Na ka obliguar vetëm me adurimin e Zotit të Madh, me agjërim dhe dhënien e sadakës (zekatit). Ne i kemi besuar dhe filluam ta ndjekim atë që Zoti na ka shpallur nëpërmjet Feshpallësit, por bashkëqytetarët tanë u ngritën kundër nesh dhe filluan të na dëmtojnë, mos po kthehemi në idhujtari dhe çoroditjet e jetës tonë të deritashme. Ja, për shkak të sjelljeve të tyre të dhunshme me ne dhe mundimeve të rënda që kemi duruar dhe për shkak të përzierjes në fenë tonë ne e kemi lëshuar vendlindjen tonë dhe u strehuam në endin Tuaj. Pasi që jemi mbështetur në drejtësinë Tuaj, shpresojmë se nuk do të na dorëzoni dhunës së armiqëve tonë”. Pas këtyre fjalëve iu pranuan lutjet, kurse i deleguari i Kurejshitëve u kthye prapa i turpëruar.4 Ndonëse në po këtë kohë në Mekke është ndërmarrë që Pejgamberi a.s. të bindet që të heq dorë nga aktiviteti i vet predikues, si kompenzim iu premtua pasuri dhe nderë, megjithatë çdo gjë mbeti pa sukses. Në atë kohë, kur me shpresë të madhe pritej në Mekke rezultati i misionit që shkoi në Abesini, një personalitet u kthye, por personaliteti i tillë i cili më vonë fazës së parë të islamit i ka dhënë formën më madështore, ndërsa i cili deri në kthimin e vet ka qenë armiku më i pezmatuar i Pejgamberit, i cili me fanatizmin dhe kryeneqësinë skajore i është kundërvënë islamit, dhe me të drejtë ka merituar që muslimanët ta konsiderojnë armikun e vet më të rreptë. Ky personalitet ka qenë Omer b. Hattabi. Një ditë vrapoi me shpatë në dorë, i përshkuar me ndjenjën e vrullshme të zeërimit, që ta mbysë Pejgamberin a.s. Duke e takuar në rrugë në këtë disponim, një nga kushërinjt e tij e pyeti se ku po shkon. “Po shkoj ta gjejë Muhammeidn, dua ta heq qafe këtë heretik, që futi çarje ndër Kurejshitët, i cili i konsideron budallenjë dhe i cili dëshiron që t’ua shtrembërojë fenë, dhe ta rrënojë autoritetin e putave të tyre”, iu përgjegj Omeri. “A nuk do të ishte më mirë ta kthesh kushëririn tënd?” në këtë i tha ai që e pyeti. “Cilin kushërir timin?” “Dhëndrri yt Seidi dhe motra joe Fatima e kanë pranuar islamin!” Posa dëgjoi Omeri për këtë lajm, menjëherë u nis drejt shtëpisë së motrës. Motra e tij dhe dhëndrri janë ulur në shoqërinë e një ithtari të Pejgamberit. Ky ithtar me emrinHabbab e ka mësuar Fatimen dhe burrin e saj nga një kaptinë e Kur’anit. Posa u vërsul Omeri, i pyeti për atë që i ka dëgjuar se po lexojnë. U përgjigjen ata: “Asgjë”! “Si? Unë u dëgjova, madje kam mësaur se jeni bërë ndjekës të Muhammedit”. Duke e thënë këtë e sulmoi Seidin dhe filloi ta rrahë. Në atë kohë mes tyre hyri FAtima me fjalët: “Po, jemi muslimanë dhe besojmë në Zotin dhe në të Dërguarin e Tij! Nëse don, na mbytë të dyve!” Kur pa Omeri se po rrjedh gjaku nga fytyra e motrës së tij, e cila qe lënduar, iu zgjua ndjenja e dhembsurisë. Dëshironte të sheh çka kanë lexuar. Më në fund motra, duke u hamendur, ia zgjati faqen në të cilën ishte kaptina e njëzet e Kur’anit “Talia”. Pas Omeri e lexoi, bërtiti: “Oh! sa e mirë është kjo, sa e lartësuar!” Derisa e lexonte këtë, bindja e fitoi dyshimin, dhe thërriti: “Më çoni deri te Muhammedi, që t’ia deklaroj kthimin tim.”5 Kalimi i Omer b. Hattabit në islam paraqet kthesë në historinë e islamit. Pas kësaj muslimanët qen ënë gjendje të marrin qëndrim më të guximshëm. Pejgamberi doli nga shtëpia e Erkamit, kurse muslimanët filluan rreth Ka’bes të falen. Mund të provohet se fisnikët e Mekkes qenë brengosur për sjelljet e këtlla, sepse duhej të preokupoheshin me këtë grup që jetonte në pafuqi, por i cili, duke lidhur aleancë jo vetëm me të huajt e shkelur, por edhe me sunduesit, ka mund ta rrezikojë ekzsitimin e udhëheqjes ekzistuese e të forcohet me hyrjen e njerëzve të dalluar në te. Në pajtim me këtë, Kuejshitët fuqishëm kanë synuar ta ndalin përhapjen e mëtejme të kësaj lëvizjeje në qytetin e vet. Hashimitët që për shkak të lidhjeve të gjakut e mbronin Pejgamberin kanë qenë pastër të ekskomunikuar (përjashtuar), për ç’arsye Kurejshitët tjerë kanë vendosur t’i prejnë të gjitha lidhjet tregtare dhe martesore me ta. Thuhet se Hashimitët, pos muajve të bekuar (eshhuri hurum), kanë mbetur tre vjet të izoluar. Gjatë këtyre muajve të jashtëzakonshëm në Arabi pushonin të gjitha përleshjet, në mënyrë që pelegrinët e të gjitha fiseve të mund ta vizitojnë Ka’ben e shenjtë, e cila ka qenë qendër e kultit nacional. Muhammedi a.s. i shfrytëzonte këto periode, jepej në predikimet fetare ndër anëtarët e fisit të cilët sikur vërshimi mblidheshin në Mekke dhe në panairet në rrethinën e saj. Por as në këtë nuk pati shumë sukses, sepse axha e tij Ebu Lehebi hap pas hapi e përcillte dhe me tërë zërin bërtiste: “Mashtrues, don që me disa rregulla të rrejshme t’u kthejë nga feja e të parëve tuaj. Mos e dëgjoni! Shmangujuni atij! “Pas ksëaj pjesëtarët e fiseve të ndryshme e pritnin me fjalët: “Populli dhe kushërinjt tu të njohin më mirë, përse ata nuk po të besojnë?” Pejgamberi a.s. me shokët dhe kushërinjt e tij aq ka duruar sa që kjo te shumë Kurejshitë ka nxitur dhembsuri, dhe e kanë anuluar këtë ekskomunikim dhe bojkot. Po këtë vit Pejgamberin a.s. e ka goditur dhe pothuaj në pashpresë e hodhi humbja e shoqes së sinqertë gjatë njëzet vjetëve të tij të jetës martesore, këshilltares dhe ndihmëtares h. Hatixhes. Pak më vonë vdekja e mbrojtësit më të madh e më të përhershëm Ebu Talibit sërish e ekspozoi nënçmimeve dhe sulmeve. Pejgamberi a.s. i qe nënshtruar nënçmimit të bashkëqytetarëve të vet, ndër të cilët dhjetë vjet, pa ndonjë sukses të madh, ka predikuar, dhe vendosi të kërkojë njerëzit të cilët më lehtë do t’i përvetësojë që ta dëgjojnë dhe
vendin i cil do të jetë më i frytshëm për farën e religjionit të ri. Me këtë shpresë u nis për Taif, i cili është larg Mekkes rreth 120 km. Në këtë vend në tubimin e banorëve të tij Pejgamberi, si Pejgamber i Zotit, e shpalli njësinë e Zotit dhe e shpjegoi mësimin e vet, e në kohën e njëjtë ka kërkuar prej tyre mbrojtjen nga ato që e kanë persekutuar në Mekke. Joproporcionaliteti ndërmjet pohimeve të mëdha, të cilat parimisht kanë qenë të pakuptueshme për idhujtarët e Taifit, dhe mjerimit dhe pafuqisë në këtë aspekt ka qenë shkak që e kanë ofenduar dhe me gurë e kanë përzënë nga qyteti. Pas kthimit nga Taifi edh emë pak ka pasur gjasa për sukses. Muhammedi a.s. ka qenë i dëshpruar për këtë dhe në pozicionin e ngjashëm sikur edhe feshpallësi Nuhi, për të cilin në Kur’an qëndron: “...”. (Nuh, 5-6).