Ardhmëria e gjuhës shqipe

[AsgjëSikurDielli]

Kohëve të fundit janë shtuar zërat që flasin për një rishikim të Kongresit të Drejtshkrimit të mbajtur më 1972. Në këtë Kongres u vendos baza e gjuhës letrare shqipe, që do ishte dhe është gjuhë zyrtare për shtetin shqiptar dhe gjithë shqiptarët tjerë.

Mirëpo, tani pas më shumë se 30 vitesh, ka zëra që flasin për parregullsi, zëra që ankohen se gegnishtja është përjashtuar nga gjuha zyrtare, ka zëra që flasin për një Kongres të ri, e deri në zëra që flasin për dy gjuhë të ndara.

Çfarë mendoni për këtë fenomen në lidhje me gjuhën letrare shqipe, dhe si e shihni ardhmërine e saj?


Ju falemnderit.

[angeldust]

Dy gjuhe te ndara? Ne asnje menyre. Dmth. une nuk e di sa per shqiptaret jashte viseve te Shqiperise zyrtare (sepse jane ata qe vendosin per veten e tyre c'te kene qejf, keshtu qe mund te shprehen vete), por sa per brenda Shqiperise duhet te ekzistoje vetem nje gjuhe zyrtare e unifikuar. (Kete e them edhe pse e kam deshiren e mire qe te kemi nje gjuhe te unifikuar jo vetem si shtet, por edhe si komb, por thjesht une nuk paguaj taksa ne Kosove ta zeme).

Shqiptaret nuk jane as te paret as te fundit qe kane dialekte te ndryshme brenda gjuhes se tyre. Shume shqiptare njohin dhe italishten dhe e shofin vete se sa ndryshim ka e folura siciliane (stil "The Godfather") me italishten zyrtare qe degjojme ne TV. Siciliancja pothuaj e pakuptueshme per veshin e pastervitur dmth.. Por me pune dhe perpjekje italianet kane arritur te unifikohen si shtet. Biles as bashkimi i Italise nuk ka qene i lehte per ate pune (u be andej nga 1848 ne mos gabohem, se me pare ekzistonte si shume shtete te vogla).

Gjuha eshte nje nga elementet kryesore qe e formojne nje komb, ne mos kryesori. Cdo vendim qe do merret per te ardhmen e saj duhet mare bashkarisht, me studiues te afirmuar nga te gjitha trojet shqiptare.

Ne nje te ardhme afatgjate, shqiptareve per mendimin tim ju intereson qe ta zmadhojne faktorin shqiptar ne Ballkan, si ne siperfaqe ashtu dhe ne popullsi. Unifikimi dhe integrimi i nje gjuhe te standardizuar ne gjithe popullin eshte hapi themelor ndaj kesaj arritjeje.

[angeldust]

Nuk ka per te na gjetur gje e keqe nga standardizimi brenda shqiptaresh, vetem do na coje perpara. Amerika eshte e standardizuar me te nejtat brand names per produkte per shembull ne gjithe Ameriken. Keshtu dhe nje simbol, si per shembull McDonald's, i unifikon Amerikanet ndermjet tyre dhe i ben ta vecojne vetveten si AMERIKANE. E kane si stampe te tyren ose dicka e tille.

Shihni sa perpara jane te tjeret, kurse ne akoma kemi problem standardizimin e gjuhes, qe eshte dhe elementi kryesor i nje kombi.

Tani... a eshte ne rregull gjuha standarte shqipe keshtu sic eshte? Per hir te se vertetes duhet ta pranojme qe dialektit tosk i eshte dhene pak me shume perparesi sesa dialektit geg. Nga ana tjeter kjo ka 30 vjet qe funksionon zyrtarisht si gjuhe standarte me te cilen jane edukuar dhe flasin breza me rradhe, sidomos intelektualesh kuptohet. Une jam dakord qe gjuha standarte te pasurohet, t'i shtohen fjale apo shprehi qe jane te perdorura me teper ekskluzivisht ne dialektin geg, por gramatika dhe struktura e saj eshte teper e formuar, ekzakte, e rregullt e sakte. Prandaj do te isha dakord me pasurimin e gjuhes me shprehi dhe fjale te reja, por jo deri ne ate pike sa te thuhet 'duhet me mare', 'duhet me shkue' ne vend te 'duhet mare', 'duhet shkuar'... etj. Ky do te ishte nje ndryshim teper rrenjesor per mendimin tim.

Nuk e di, a mund te ekzistojne ne gjuhen shqipe te dyja keto menyra te shprehuri njekohesisht, edhe pse shprehin te njeten gje dhe kane te njetin kuptim?

Ju lutem te me pergjigjeni per kete pyetjen e fundit te saposhkruar nese e vini re. Faleminderit.

[Dreri]

* * *
Mendimi im ne kete rast do te ishte....
Te rishikohet kongresi i famshem (njeanshem) Jo per te rikthyer te drejten morale..por per te rikthyer vlerat...asgje me teper..
Nese do hidhej poshte kongresi i drejtshkrimit..dhe te unifikohej gjuha shqipe duke marre si baze "gegerishten" perseri do jete dialekti toske" i cenuar
Eshte thene..shume here se dialekti gege ka pasuri te medha gjuhesore...pra duhet rishikuar dhe shtuar per ti dhene vlere gjuhes sone..te perbashket.
Nese dikur ne hartim do perdorja nje fjale ne gege" mesuesi do me vinte shenje me laps te kuq..do me zbriste nje note. Mbase mbase ajo fjale qe kam shkruajtur une ishte shume me drejt.shume me shqip..se sa ajo qe duhej te perdorja..Pra mendoj qe duhet pastruar.dhe pasuruar..
ne gjuhen e unjifikuar ka fjale qe jane padiskutimisht te pastra shqipe...qe nuk jane perdorur ose nuk jane lejuar..ose ka fjale qe jane krejt te huaja..dhe jane ne gjuhen shqipe....gjoja te paster letrare zyrtare...
Leksikologu i shquar Gjon Shllaku ne nje prononcim para shume vitesh argumentoi me shembuj te mirat dhe te metat e te dy dialekteve...ai citoi se cila fjale eshte vene gabim.dhe cila eshte hequr po ashtu gabim...
Une mbaj mend disa shembuj..Psh...ai tha
Sy-syni,,dhe jo syri....pasi.....synoj..synim..synuar..dhe nuk perdoret syroj.as syrim..atj
Gju-gjuni.....pasi gjunjezim..gjunjezohem..gjunjezuar...etj
e jo gjuri...pasi nuk percillet gjurezim...............
Koke =toske
Krye=gege
kemi --kryetar..kryesim...kryesi....pra qe rrjellin dirket nga fjala "krye"
Gjithashtu ai citonte edhe fjalet gege qe nuk qendrojne morfologjise se te folurit..psh
Baj=Bej
ne gege........Bana (bera) e bame..(e bere)
ne kete rast lihet vend per dy kuptime...E bame= e bere e kryer...Apo e beme ..e kryem...etj etj
keshtu qe une mendoj pa nje dnryshim rrenjesor..duhet korigjuar gjerat e vogla..pasi ne te vertete..nuk ka asgje te madhe qe i ndan dy dialektet..deh gjuhen lertrare.vetem gjera te vogla..
Ra zilja. (mbaroi ora e gjuhes lol)

[shigjeta]

Mbeshtes mendimet me lart. Ndoshta eshte bere anesim ne zgjedhjen e dialektit si gjuhe zyrtare. Por dihet qe rruge te mesme nuk ka, gjithmone nje dialekt do te jete me dominues per nje arsye apo nje tjeter, duke u bere gjuhe zyrtare. Kete eksperience e kane edhe shtete te tjera te Europes dhe te botes. Nderkohe dialekti i veriut, qe nuk eshte vleresuar sa duhet gjithe keto kohe, ka shume per t'i ofruar gjuhes letrare shqipe. Mendoj qe zgjidhja me e mire do te ishte, jo nje ndryshim radikal i gjuhes, por nje pasurim i saj me dialektin geg. Kete gje shume mire mund ta bejne gjuhtaret, shkrimtaret, perkthyesit...etj Ne kete menyre shtrirja dhe futja e saj eshte me graduale dhe me e natyrshme. Keshtu psh nga cfare kam lexuar ne forum, nje anetar i forumit (DD) ne perkthimet e tij, megjithese shkruan ne gjuhen zyrtare, shume here perdor fjale te dialektit geg, qe i sherbejne me mire per te dhene kuptimin. Nje shembull i tille mund te behet me gjere dhe ne baza me te studiuara. Ne kete menyre do te kemi nje gjuhe me te pasur dhe do te shprehe me mire larmin e dialekteve ekzistuese.

[Orku]

Ceshtja e dialektit zyrtar eshte nje problem qe nuk mund te zgjidhet duke vene kufirin tek thana, jovetem se kjo do te sillte dyzimin e kultures se te njejtit komb por dhe per faktin qe ky problem prek gati gjysmen e popullsise brenda kufijve shteterore.

Sot gati gjysma e shqiptareve brenda Shqiperise dhe pjesa me e madhe e kombit nuk i eshte pershtatur dialektit zyrtar. Sot pjesa me e madhe e shqiptareve flasin nje dialekt i cili nuk shkruhet dhe nuk perpunohet si pasoje e mungeses se aksesit ne libra, media dhe institucione.

Po risjell nje shembull qe e kam thene edhe me pare. Ne universitet kam njohur plot studente nga veriu qe kishin rezultate te shkelqyera ne fakultetet e tyre dhe pavaresisht nga kjo ata nuk ishin ne gjendje te flisnin ne dialekt letrar. Atehere nese nje intelektual qe vjen nga veriu nuk eshte ne gjendje te pervetesoje kete dialekt, imagjinohet lehte afrimiteti qe kane me te shtresat e tjera te atyre zonave.

Aresyeja perse ne Kosove dhe me vone edhe ne Maqedoni jane shtuar zerat qe kerkojne zyrtarizimin e nje dialekti tjeter nuk lidhet me asgje pervecse paaftesise se dialektit ekzistues per t'iu pershtatur tipareve te tyre gjuhesore.

Une nuk jam gjuhetar qe te them se cili dialekt eshte me i kompletuar por konstatoj se dialekti ekzistues eshte jofunksional per me shume se gjysmen e kombit.

Mundesite jane dy:

Ose te bejme nje vesh shurdh dhe nje sy qorr dhe te behemi deshmitare te nje muri ndares qe do te ngrihet mes nesh (gjuha) ose te bejme c'eshte e mundur per te gjetur nje zgjidhje e cila do te ishte me afer realitetit mbarekombetar.

Sigurisht qe opsioni i dyte nuk mund te zbatohet nese fillojme te paragjykojme zgjidhje qe do te alternonin ndjeshem variantin ekzistues te dialektit zyrtar.

Gjuha i sherben identitetit kombetar dhe komunikimit ndaj ne perzgjedhjen e nje dialekti tabu nuk duhet te jete forma e tij ekzistuese por shtrirja e tij gjeografike e cila edhe nese ne mbyllim syte do ta konsumoje njelloj efektin e saj.

[Therepel]

Te gjithe ata qe ofendojne shqiptaret e trevave te ndryshme shqiptare, duke i fryre keshtu percarjes kombetare, jane persona te padeshiruar ne forumin shqiptar.

Jeni zyrtarisht i perjashtuar nga forumi shqiptar.

[angeldust]

Une sipas kritereve te tua qenkam fanatike e paditur o Andrra e Jetes, vetem sepse e shoh standardizimin si te nevojshem? E nga ana tjeter ti s'na shprehe asnje opinion tendin te perkufizuar, por dukesh sikur je kunder standardizimit, e per rrjedhoje edhe kjo te ben ty fanatik.

Plus une s'shkruajta gjekundi per Luften Civile apo se si eshte standardizuar Amerika por thjesht mora shembull standardizimin e tyre ekonomik me emra te tipit McDonald, Henry Ford, General Motors, etj.

Ti ne vend qe te paragjykosh opinionet dhe mendimet e lira te te tjereve, vraje pak mendjen qe te arrish ne konkluzione te tuat e te dukesh edhe i ditur ashtu sic po thua. Nese s'me ke mare vesh une ja po ta perseris dhe njehere qe jam per modifikim dhe permiresim te gjuhes letrare te tanishme, por jo per nje ndryshim rrenjesor te saj

[Andrra e Jetes]

E para mos kerceni perpjete sikur iu ka pickuar kush!?"Te gjithe jane te paditur vetem ne fusha te ndryshme!"-thote proverbi.Siç e sheh PhD ne matematike ajo gjuha e Zvicres u quajterka "heute Deutch" dhe jo "zviceriance" dhe me vjen mire qe e gjete,kjo do te thote se paske shfletuar libra per te sqaruar vetveten dhe pergjigjia e paska bere punen e vet!Urime!10 vjet nuk mjaftojne per te njohur gjuhesine as nje jete nuk mjafton nese do te shprehesh sakte ne tema te tilla!Angeldust,mos e merr merr personalisht pergjigjien,ajo qe thate per Ameriken nuk ka lidhje me temen ne fjale,ajo qe bashkon amerikanet si puna e Mcdonalds nuk ehste argument!Faleminderit gjithsesi...

[Zarathustra.]

Italia aplikoi standartin qe ishte dialekti i perdorur nga Dante Aligeri, pa pyetur shume per dhjetra dialekte qe kishte ne itali. Pse mos bejme edhe ne te njejten gje dhe te aplikojme standartin e te shkruajtures se Kadarese?! A nuk eshte ai shkrimtari me i madh dhe levruesi me i spikatur i gjuhes shqipe deri me sot??
E nqs kjo duket shume e papranueshme, le te aplikojme variantin e shqipes me te cilen filloi dhe u dominua levizja me e madhe kulturore kombetare, Rilindja Kombetare, apo ate qe dominoi letersine shqiptare qe prej 200 vjetesh qe ne kemi shpalosur nje ndergjegje kombetare. Ne fund te fundit gjuha zyrtare eshte shtylle baze e "institucionit" komb dhe shtet. Si e tille referencat me te mira per aplikimin e saj behen tek nje levizje kombetare, sic ishte Rilindja, qe filloi u udhehoq dhe u dominua nga Toskerishtja.

Kjo histori qe po postoj tani eshte shkurt ajo e frengjishtes standarte. Shikoni se si eshte sjelle ai standart gjate historise. Besoj se e njejta gje do ndodhi edhe me standartin e gjuhes shqipe.

"Under the reign of Louis XIII (1610-1643), the powerful cardinal Richelieu created the French Academy in 1635, which was charged with making a dictionary and codifying French grammar. At that time, French was still an official language, primarily courtesan, aristocratic and middle-class, literary and academic. It was perhaps spoken by less than one million French people out of a total population of about 20 million. With the image of the king, the language became one of distinction and consolidation.

Period Of Change

During the 18th century capitalism began to spread with the development of trade, the beginning of industrialization, a passion for sciences, the discovery of new techniques, inventions of all kinds, the improvement of medicine and the adoption of a better diet. At the same time, scientific, technical and political newspapers developed which multiplied quickly and were diffused into the provinces, feeding the public's thirst for reading. However it was still estimated that at that time less than three million French people could speak the language. Only the provinces of Ile-de-France, Champagne, Beauce, Maine, Anjou, Touraine and Berry were using a standard French. On the other hand, the majority of the common people who lived in Normandy, Lorraine, Poitou and Burgundy were speaking a patois. The inhabitants of these provinces practised a kind of bilingualism. They spoke between them their patois, but understood French. As a result of centralization, communications were facilitated and it supported the mixing of the populations and ideas. The language profited from this facility. The merchants and traders travelled easily from one city to another, which brought their local speech closer to French.

Revolution

The movement of patriotism during the Revolution extended to the field of language. For the first time, one associated the language with the nation. However, the idea of an indivisible Republic whose slogan was fraternité, liberté et égalité could not be reconciled with the linguistic disparate divisions of the old provinces. In 1794, the abbot Henri-Baptiste Gregoire published a report about the need and the means of destroying the patois and of universalizing the use of the French language. He denounced the linguistic situation of a republican France with thirty different patois. Consequently, it became necessary to impose French by rigorous decrees through all of France. Talleyrand, one of the great political men of the time, proposed that there needed to be a primary school in each municipality. As a draconian measure, resulting from the decree of Thermidor (July 20, 1794), a terreur linguistic was sanctioned. As from that moment, the local patois were pursued. Anyone not speaking the decreed French would be considered a traitor to France. However, the reign of terror ended shortly after.

So, as a result of the revolutionary measures, the language formed from then on an integral part of the concept of a modern nation. The revolution finally brought about the codification of the French language. There have been other changes to the French language since then, but these have mainly impacted the lexicon."


Ky eshte zhvillimi organik i nje standarti gjuhesor. Duket fare qarte se sa pak rendesi ka mendimi i masave apo i shumices ne nje standart kombetar. Ja si jane sakrifikuar dialektet edhe ne kombet me moderne per te preservuar kombin.