Drogat dhe substancat abuzuese

[Albo]

Rritet numri i përdoruesve të drogës në vendin tonë


Tiranë-Përdorimi i drogës tek adoleshentët po gjen përhapje të gjerë edhe në vendin tonë, ku 12.6 për qind e tyre kanë rezultuar përdorues drogash. Ky është konstatimi i nxjerrë nga studimi i kryer nga Instituti i Shëndetit Publik në katër rrethet kryesore të vendit, përmes anketimit të 2565 nxënësve të Arsimit të Mmesëm. Nga të dhënat e studimeve drogat me shpeshtësi më të lartë përdorimi nga adoleshentët janë marijuana, hashashi, heroina dhe kokaina pluhur. Sipas ISHP-së, krahasuar me vitet e kaluara, këtë vit është vënë re një rritje e ndjeshme e përdorimit të marijuanës, heroinës dhe kokainës pluhur. Sipas të dhënave të ISHP-së, aktualisht numërohen rreth 983 përdorues të drogave, që janë paraqitur pranë qendrave të specializuara, për të kërkuar ndihmë mjekësore. Midis këtyre 19,7 për qind janë femra dhe 84,3 për qind meshkuj, marrës të drogave intravenoze. Mosha mesatare e personave të paraqitur pranë qendrave të specializuara për të kërkuar ndihmë mjekësore, ka qenë rreth 8-24 vjeç. Ndërsa përsa i përket arsimimit, rreth 65 për qind e përdoruesve të drogës që kërkonin trajtim kishin një shkallë të mesme ose të lartë arsimimi, pjesa më e madhe ishin të papunë ose pjesërisht të punësuar dhe gati të gjithë kishin kushte të qëndrueshme banimi, si pjesëtarë të një familjeje. Në vitin 1995 numri i përdoruesve llogaritej në 27 raste, në vitin 2000, 902 raste. Ndërsa për numrin aktual të përdoruesve, ende nuk ka një shifër të saktë zyrtare. Përballë kësaj situate Ministria e Shëndetësisë ka kërkuar që ISHP-ja të përgatitet për një studim të plotë për përdorimin e drogave në vendin tonë në të gjitha grupmoshat, duke përcaktuar dhe numrin e saktë të përdoruesve të tyre, me qëllim që kjo njohje e situatës të reflektohet në politikat e kësaj ministrie.
J.Tashi


11 Tetor 2007
Albania

[J@mes]

KLASIFIKIMET

Klasifikimi i pare semantik i substancave psikotrope eshte ai i farmakologut gjerman L.Lewin.Ai dallon 5 grupe produktesh sipas efekteve te kerkuara nga perdoruesit:
•Euforika (qe prodhojne paqe te brendshme dhe nje ndjenje mireqenieje) e sjelle kryesisht nga opiatet
•Fantastika (qe korrespondojne me halucinogenet,madje me delirogenet.)
•Inebriantia qe prodhojne dehjen:alkooli,eteri
•Hypnotika qe prodhojne gjumin;ne kohen e Lewin-it ishin klorali,bromuri,kawa-kawa(gjumendjellesit ne teresine e tyre)
•Eksitantia qe perfaqesojne stimulantet:kafeja,kati,etj te cileve u shtojme ne ditet tona amfitaminen dhe kokainen

Klasifikimi kryesor ne mjediset psikiatrike eshte ai i J.Delay dhe P.Deniker.Tre jane grupet me te medha te ketij klasifikimi:
•Psikoleptikete cilet zvogelojne aktivitetin psikik;dallojme neuroleptiket me efekt antidelirant te perdorur ne psikoza,trankuilizantet,sedativet,anksiolitiket dhe hipnotiket.
•Psikoanaleptikete stimulojne aktivitetin psikik,ata perfshijne neoanaleptiket te cilet stimulojne vigjilencen(kafeja,amfetamina) dhe timoanaleptiket qe kane efekt pozitiv mbi humorin,keta te fundit jane antidepresues.
•Psikodisleptikete cilet i korrespondojne halucinogeneve dhe kanabisit dhe,per disa,narkotikeve ashtu si dhe alkoolit.

Nje ndarje e thjeshte behet nga vete konsumatoret:droga qe te bejne:
Te fluturosh: mariuana,hashash,opium
Te udhetosh: morfina,heroina,kokaina,LSD-ja dhe meskalina,amfitamina.

Drogat e grupit te pare krijojne tek konsumatori nje gjendje lumturie,prehje te mrekullueshme,pa bere qe ai te humbe nocionin e realitetit,ndersa te dytet te bejne te ndihesh krejtesisht jashte njesoj sikur te niseshe per ne Mars,pra te jetosh ne nje bote me vete.

[J@mes]

OPIUMI DHE OPIATET
Grupi i opiateve perfshin opiumin,derivatet e tij dhe produktet agoniste te sintezes.Atyre u bashkangjiten dhe produktet antagoniste.Analgjeziket,qetesuesit,opiatet kane disa efekte te perbashketa te cilat munden te qartesoheshin nepermjet studimit te morfines.Ne vecanti,ato fiksohen ne receptore specifike dhe zoterojne cilesite e perbashketa me enkefalinat dhe endorfinat te gjendura ne sistemin nervor te te gjithe vertebroreve.Opiumi shfaqet shume heret ne historine e njerezimit.Ne shek.VII p.k. shfaqet ne nje copez sumere ne formen e dy skicave qe perfaqesonin njera nje bime tjetra gezimin.Opiumi eshte simbol i bimes se mireqenies.

Prodhimi
Opiumi eshte nje produkt i sekretuar nga nje bime qe i ngjan nje lulekuqeje te madhe.Pas carjes se kapsules,ai mblidhet ne formen e qumeshtit te bardhe qe mpikset,thahet dhe nxihet ne diell.Me pas ferkohet dhe ngjeshet me duar,duke formuar keshtu opiumin bruto. Teknikat e mbledhjes varen shpesh nga vendi dhe varietet e lulekuqes qe ndryshon nga ngjyra e lules dhe forma e kapsules.
Metabolizmi i tij
Thithja
Morfiniket thithen e shperndahen mire ne qarkullimin e pergjithshem.Per te njejten doze efektet analgjezike variojne sipas rruges se administrimit.
•Rruga orale.Thithja behet ne nivel te duodemit dhe te zorres se holle.
•Rruga parientale(futja ne organizem prej nje rruge tjeter nga ajo e sistemit te tretjes)
Thithja eshte e shpejte dhe praktikisht totale.Periudhat kohore nga ngacmimi deri ne veprim jane me te shkurtra ne rrugen entravenoze dhe te thithjes me hunde sesa nepermjet rruges intramuskulare.Keshtu heroina ose morfina veprojne me perqendrime te medha ne trup.Per shembull,pas marrjes se nje injeksioni 20mg heroine do te kemi nje perqendrim te saj prej 40micro gr ne nje ml gjak,duke arritur ne tru dhe organe te tjera ne me pak se 10 sek.Gjate ketij intervali te shkurter droga do te levize se bashku me gjakun venoz ne zemren e djathte,ne mushkeri serishtmi ne zemer dhe qe andej ne gjakun arterial drejt indeve te ndjeshme.Ne kalimin e saj te pare,droga hollohet pak ne lengjet e trupit dhe melcia nuk ka mundesi ta nxjerr jashte.Por gradualisht me kalimet e mepasshme ne trup perqendrimi zvogelohet me shpejtesi.
Flashi i kerkuar nga toksikomani i pergjigjet ne planin farmako-kinetik nje ndryshimi te shpejte te perqendrimit duke rritur efektet farmakologjike te nje droga.Efektet e nje doze orale te morfines jane 7 here me te vogla se ato te vezhguara pas injektimit te se njejtes doze intravenoze.Kjo diference ne intensitet shpjegohet me ekzistencen e nje efekti te kalimit te pare ku nje pjese e madhe e dozes se marre,duke qarkulluar,shkaterrohet nga melcia nepermjet hidrolizes se bashkimit.Ky fenomen nuk ndodh ne rrugen intravenoze.
Menyra e veprimit
Cilesite e perbashketa te morfinikeve nxiten kuriozitetin e kerkuesve ne lidhje me ekzistencen e receptoreve opiatike te cilet mund te sendezoheshin fale metodave te fiksimit izotopik.Keshtu,ata zbuluan vendet e bashkimit specifik ,te lidhura me membranen qelizore . Duke u shfaqur me te shumte ne nivel sinapsesh ,ata jane te lokalizuar ne tru, ne palcen e kurrizit , ne rruget e dhimbjes ,ne sistemin limbike i cili njihet se u jep permbajtje afektive informacioneve te marra nga sistemi nervor . Keta receptore shfaqen shume shpejt ne jeten fetale .Ata varen nga nje kod gjenetik , cfare mund te shpjegoje ndjeshmerine me te madhe ose me te vogel te disa individeve ndaj opiateve dhe perdorimit te tyre toksikomanik.
Nje model klasifikimi i propozuar nga Martin perfshin disa tipe te receptoreve opiatike
•Receptoret M U ku fiksohet morfina dhe stimulimi i tyre jep efektet e saj
•Receptoret KAPPA qe shkaktojne efekte qetesuese dhe analgjezike
•Receptoret SIGMA qe jane pergjegjes per veprimin psikodislepik(veprim qe ndryshon aktivitetin normal mendor),depresues te aktivitetit respirator dhe vazomotorik.

Zbulimi i receptoreve nuk mund te justifikohet vetem me ekzistencen e opiumit ne natyre.Disa substanca endogjene dhe endomorfe fiksohen te keta receptore duke prodhuar efekte te ngjashme por jo plotesisht te njejta me ato te morfinikeve.Dy lloj sub jane pershkruar :
Enkefalina
Dy pentapeptidet enkefaline jane vene ne dukje ne trupat qelizore dhe mbaresat nervore te pasura ne receptore opiatike.Lokalizimi i tyre neuronal i shperndare ka sugjeruar rolin e tyre ne neurotransmetim.Per me teper ato gjenden ne plekusin tretes ku ushtrojne nje efekt antispasmodik ashtu si dhe ganglionet ne koren mbiveshkore.Ato zoterojne nje veprim qetesues.
Endorfina
Beta-endorfina eshte nje peptid i 31 acideve amina mjaft delikat per tu dalluar.E lokalizuar ne zonen e hipotalamus-hipofizes,veprimi i saj hormonal eshte kompleks.Ajo clirohet ne te njejten kohe si ACTH gjate stresit dhe ne kete menyre nderhyn ne clirimin e hormoneve te hipofizes duke ndryshuar ne nivelin hipotalamik clirimin e faktoreve clirues me ndermjetesimin e neurotransmetuesve te tjere.Se fundmi ajo zoteron nje efekt qetesues.

[J@mes]

EFEKTET KRYESORE

Pikat ne te cilat ndikon morfina jane dhimbja, vigjilenca,humori.Te nje pacient qe vuan nga dhimbja kronike morfina zakonisht durohet mire dhe lehteson shpejt te semurin.Te nje pacient normal eksperienca nuk eshte gjithnje e pelqyeshme pasi ajo mund te shoqerohet me te perziera dhe te vjella qe mund te shmangin nje eksperience tjeter te re me te.Pas nje faze te shkurter eksitimi ai behet apatik , i pa ndjeshem ndaj stimujve te jashtem dhe te brendshem.
Ne sjelljen seksuale opiatet shkaktojne nje pafuqishmeri ,nje pamundesi per te arritur orgazmen dhe fenomenet e ejakulimit te parakohshem.Megjithate ne disa raste,ndoshta ne funksion te efekteve sedative dhe analgjezike heroina mund te kontribuoje ne trajtimin e ejakulimit te parakohshem.Duke njohur sasite e uleta te LH dhe TESTOSTERONIT te gjetura te heroinomani e duke ditur qe ekziston nje nderveprim ndermjet faktoreve clirues te ketyre hormoneve LH dhe TESTOSTERONIT dhe opiateve mund te lidhen nga njera ane zvogelimi i libidos dhe nga ana tjeter zvogelimi i ereksionit.Por duhet ditur se zvogelimi i marredhenieve seksuale sherben si faktor perforcues i perdorimit te opiateve.
Rregullimet fiziologjike
Temperatura.Ashtu si dhe te speciet e tjera te njeriu opiatet me doza te forta kontribojne ne uljen e temperatures,ndersa ne doza te uleta ne rritjen e saj.
Frymemarrja.Opiatet jane depresues te frymemarrjes.Vdekjet nga mbidoza me shpesh jane pasoje e nje nderprerje ne frymemarrje menjehere pas administrimit intravenoz te morfines,depresioni arrin maksimumin 7 min pas injeksionit,30min pas injeksionit ultramuskular,80min pas injeksionit ne lekure.Morfina deprimon receptoret qendrore te ndjeshem ndaj CO2.Ajo eshte bronkoshtrenguese.
Efektet ne sistemin kardiovaskular.Injeksioni i morfines provokon nje rritje te presionit arterial e me pas nje hipotension.
Efektet ne traktusin gastro-intestinal dhe ne rruget urinare.Ka nje zvogelim te sekrecioneve te peshtymes dhe gastrike,te levizshmerise gastro-intestinale per te cilen eshte pergjegjes hipertonia e muskulatures se lemuar.Ne rruget urinare injektimi i morfines sjell nje mbajtje akute te urines.

Toleranca
Toleranca i referohet nje gjendje te dukshme te nje reagimi te ulur ndaj nje agjenti farmakologjike aktive qe rezulton prej ekspozimit paraprake ndaj agjentit. Doza me te larta te droges kerkohen per te shkaktuar te njejtin efekte .
Toleranca nuk eshte nje fenomen univok.Ajo percaktohet nga njera ane nga nje zvogelim i kohezgjatjes dhe intensitetit te efekteve qetesuese,sedative dhe euforike dhe nga ana tjeter nga nje rritje e dozes vdekjeprurese.Keshtu nje toksikoman brenda 10 diteve mund te arrije te injektoje 500mg heroine ne dite.Keshtu gjate marrjes kronike te morfines ndodh
-nje nderprerje e morfines endogjene
-nje ndryshim i receptoreve morfinike qe tenton ti pergjigjet terapise se jashtme.

Varesia nga opiatet
Opiatet ,ku kryesori eshte heroina,kerkohen me nje lloj parapelqimi nga toksikomanet.Ata qe perdorin rrugen intravenoze nenvijezojne intensitetin e ndjesise brutale trupore qe pason menjehere injeksionin.Ky flash e humbet intensitetin e tij gradualisht pas injeksionit.Ai duket me i duket me i dhunshem me heroinen se me morfinen dhe ,vecanerisht ne kete rastin e fundit ai shoqerohet me ndjesite e te shpuarite dhe te nxetesise trupore .
Periudhe toksiko-manike mund te ndahet ne dy.
1.Ne fazen e pare – Muaji i mjaltit gjate se ciles subjekti eshte i lumtur me drogen e tije ;
2.Ne fazen e dyte – shumefishimi dhe rritja e dozave e le subjektin ne nje gjendje pakenaqsie. Toksikomania , sipas subjektit ,nuk ka kuptim tjeter vecse kerkimin e qetesimit per vuajtjen.
Ne menyre te pergjithshme , klinika e toksikomanise karakterizohet nga pushtimi i psikikes dhe ekzistences se subjektit nga droga .Muaji mjaltit zgjat disa muaj dhe me pas e le toksikomanin te vetem para varesise se saj dhe veshtiresive qe ajo ka sjelle:konflikte familjare,dyshime per ndjekje policore,borxhe qe rriten ,krime etj.

[J@mes]

ABSTINENCA
Ato shkaktojne nje sindrome abstinence qe shenon varesine fizike dhe psikike .Ne nje kohe te pare sgfaqen ankthi ,nervoziteti,djerse e bollshme ,lotim . Disa ore me vone shfaqet zgjerimi i bebeve te syrit ,shenje e rendesishme; me pas dridhje ,ndjesi e te ngrotit e te ftohtit .Sindroma zhvillohet ne nje sfond axhitimi,ankthi ,insomie te vazhdueshme dhe anoreksie per te arritur kulmin diten e trete.Ajo zhduket ne menyre progresive pas 8-15 diteve,por simptoma te vogla vazhdojne te shfaqen pas5-6 e me shume javeve.
Simptomat klinike te terheqjes prej opjateve jane :
SHENJAT OBJEKTIVE
Rritja e presionit te gjakut
Rritja e pulsit arterial
Rritje e temperatures
Pagjumesi
Diarre
Te vjella
Lotim
SIMPTOMAT SUBJEKTIVE
Krampet muskulare
Krampet abdominale
Irratibilitet
Anoreksi
Dobesi / lodhje
Shqetesim
Dhimbje koke
Humbje ekuilibri
Gerryerje psikologjike per drogen


Bashkangjitur perkufizimit per abstinencen i apasionuari zhvillon njeherazi tolerancen ndaj droges qe nenkupton marrjen e dozave perhere e me te larta per te perfituar efektin e deshiruar.Megjithate te apasionuarite jo gjithnje kane nje varesi fizike ndaj subtancave droge e per pasoje shenja te apstinences fizike . Ky kontigjent zhvillon te ashtequajturen gerryerje psikologjike per drogen (craving) keshtu termi droge dipendence perdoret per te ilustruar te gjitha situatat ne te cilat i apasionuari krijon mbeshtetje qofte fizike apo psikike ne drogen abuzive . Karriera ne rrugen e droges eshte e larmishme . Faktoret qe qendrojne ne bazen e fenomenit kane natyre shume dimensionale ; sociale ,ekonomike, kulturore ,etike ,morale ,kriminale etje. Zakonisht nje person i varur prej droges e fillon karriern sipas nje skeme te tille;


EKSPERIMENTIMI – PERDORIMI RASTESOR- PERDORIMI I SHPESHTE – DIPENDENCE FIZIOLOGJIKE – PERDORIMI KOMPULSIV –PERFSHIRJE TOTALE- HABITUACIONI.

Nga J@mes Douglas

[Glamorous]

Mendoj se menyra per te parandaluar disi perdorimin e drogerave "tragjedine adoleshente", ose me sakt ndergjegjesimin e adoleshenteve shqiptare, eshte shperndarja e fletushkave me shpjegime per efektet e tyre, dhe bashkbisedimi me njerez qe jane neper qendra reabilitimi, ose me ish te varur prej saj. pasi vetem ashtu efektet dhe pasojat e droges do te behen me te prekshme dhe reale per njerezit.
Rreth 35% e gjimnazisteve shqiptare konsumojne hashash, dhe rreth 70% cigaren, ndersa rreth 50% alkoolin. konsumimin e tyre e bejne ne nje gjendje normale shpirterore dhe emocionale, po ne momente merzie, depresioni ca do benin??? druhem se ne momentin me te pare te depresionit ata te do te te kerkojne dicka te re, qe te mund ti ndihmoje te ndjehen me mire, dhe kerkesat e tyre do jene gjithnje nje nivel rreziku me lart, pra nga hashashi do deshirojne te konsumojne nje droge te re akoma me te fuqishme qe ta ndjejne efektin...

Problemi eshte qe konsumatori ( i droguari) te arrije ti pohoje vetes qe eshte i varur prej saj, dhe te ket vullnet dhe deshire per ta lene, ne kete menyre do pranoje qe te tjeret ta ndihmojne...
Varesia e droges nuk eshte kryesisht organike, por mendore... mendja kontrollon gjithcka te njeriu...
Keep your minds together boys & girls, and try to love your selfes...
Sui

[Glamorous]

bursa33 & J@mes_Douglas Flm per informacionet e mesiperme mendoj se jane shume te vlefshme per kedo, jo vetem per adoleshentet... Do doja te ftoja edhe forumistet e tjere, qe te publikojne gjithcka tjeter ca dijne per drogen, efektet, llojet, pasojat, ngjarje reale, etj. Pasi mendoj se eshte me mire te jemi te informuar rreth ketyre gjerave qe te dijme si ti parandalojme per veten dhe per familjen, e per me teper si te mund te ndihmojme miqte dhe te afermit, dhe pse jo ndoshta edhe te informojme njerezit dhe bashkmoshataret per keto.

[Artson]

Alba, lexova pak per hashashin qe ti e quaje : bima e hashashit. Une e di qe quhet cannabis sativa dhe qe hashishi nuk merret kryesisht nga hunda se eshte si gjethe. Jo per gje por besoj se 40% e anetareve do te kundershtonin te pakten per hashishin.


Gjithashtu nuk eshte i ndaluar ne te gjitha vende e botes.

Ne varesi te gramatures se mbajtur me vete, ne Shqiperi gjithashtu nuk denohesh pasi quhesh vetem perdorues.

[Morning star]

Me shume njerez vdesin ne aksidente me motorr e makina, se sa nga perdorimi droges.

[Glamorous]

Artson ke te drejte hashashi nuk merret me hunde, por pihet si cigare, ose si caji (sic perdorej vite me pare per femijet e grindundur, per ti vene ne gjume).

Morning star eshte e vertet, pasi shkencetaret kane zbuluar se nese droga perdoret per nje kohe te gjate ne menyre te rregullt dhe ne sasi jo te medha nuk shkakton deme anesore, kuptohet te jete droge e paster. por gjithsesi vdekja nga droga mund te shkaktohet vetem nga mbidozat, perndryshe vdekja nga droga eshte mjaft e vonuar.