Ndre Mjedja apo Lame Kodra - Mbreti i Tulës, nga Gëte

[Dita]

Ne origjinal:




Der König von Thule


Es war einst ein König in Thule,
Gar treu bis an das Grab,
Dem sterbend seine Buhle
einen goldnen Becher gab.

Es ging ihm nichts darüber,
Er leert' ihn jeden Schmaus;
Die Augen gingen ihm über,
So oft trank er daraus.

Und als er kam zu sterben,
Zählt' er seine Städt' im Reich,
Gönnt' alles seinen Erben,
Den Becher nicht zugleich.

Er saß beim Königsmahle,
Die Ritter um ihn her,
Auf hohem Vätersaale
Dort auf dem Schloß am Meer.

Dort stand der alte Zecher,
Trank letzte Lebensglut
Und warf den heil'gen Becher
Hinunter in die Flut.

Er sah ihn stürzen, trinken
Und sinken tief ins Meer.
Die Augen täten ihm sinken,
Trank nie einen Tropfen mehr.

[Ifigjeni]

Sa per perkthimin, une jam per ate te Ndre Mjedes. Tingellon me bukur dhe eshte me besnik i origjinalit. Kete e ka thene dhe vete Jorgo Bllaci qe ka shtuar se "pas perkthimit te Mjedes, te gjithe ne te tjeret i kemi shtuar kesaj poezie, vetemse turpe, perfshi dhe Lame Kodren". Kultura neolatine dhe muzikaliteti i Mjedes, jane te rralle per kohen dhe rrethanat ne te cilat jetoi. Mjeda eshte aristokrati me i paarritshem i gjithe poezise shqipe ne pergjithesi: format dhe vargu i tij nuk e kane madje as latimin e Lasgushit.
Sa per dialektin dhe ceshtjen "me pelqen s'me pelqen", kete pyetje dhe konstatim ne letersi e bejne vecse jo te mencurit.
Pa hyre ne analiza personale per secilin nga keta perkthyes, se nuk eshte as vendi - Lame Kodra ka qene nje komunist normal. Di shume mire se ne BRSS ku pati studiuar qe pranuar ne Partine Komuniste te Bashkimit Sovjetik dhe ka qene perjashtuar ne vigjilje te ardhjes se tij ne Shqiperi, pas gjyqit te Buharinit, si "buharinist". Kush do, mund ta gjeje ne enciklopedine e madhe te BRSS-se kete fakt. Si poet, Lamja ishte rob i formes dhe poet krejtesisht margjinal. Nuk ka ndonje rendesi te madhe ne letersine shqipe poezia e tij, pasi ajo afron me konceptin "vjershe", qe do te thote, sipas termit rus, "rifmaç" (lexo: ai qe perpiqet vetem per rima, rimaxhi). Pathosi i vjershave te Lames eshte kryesisht social-politik. Si perkthyes, ka pak gjera pikante; nje nder to eshte "Zgalemi" i Gorkit (jo dhe aq i rendesishem as si tekst letrar me simbolike revolucioni, as si autor, Gorki pra - paraprijesi i letersise bolsheviko-komuniste), si dhe Ançari te Pushkinit, e vetmja gje per te cilen i heq kapelen Lames. Ne pergjithesi, Lamja ka qene nje komunist reformator, oportun, me premisa e prirje per kah socialistet e moderuar perendimore. Por gjithsesi, komunist, jo stalinist. Megjithate, ketu nuk jemi per te gjykuar, keto jane thjesht fakte dhe menyra te ndryshme veshtrimi.
Edhe nje here per perkthimin e "Mbretit te Tules": ndoshta perkthimi i Mjedes eshte çudia, mrekullia me e madhe nga gjithe perlat e shqiperimeve, te vjen ta perseritesh kete poezi pa nderprerje, menyren se si ajo tingellon, fjalorin e thjeshte e te pakomplikuar e po keshtu, nje besnikeri ndaj gjuhes se vetvetishme qe flet...
Do t'i thosha gjithashtu edhe D D ne lidhje me Agim Vincen. Nuk e di a ke ndjekur para pak kohe ne shtyp nje replike qe ai ka pasur me nje letrare te perjavshme shqiptare ne Tirane, suplementin e gazetes TemA - FjalA, ne te cilin doli sheshit se ai ka shkruajtur poezi per xhaxhin Enver pas viteve '90, botuar te revista Shkendija ne Prishtine (gje qe ai nuk e kundershtoi me ndonje replike, sic beri kur e akuzuan qe kishte vjedhur sheshit nje poezi te Halil Qendros etj. etj. Megjithese ngriti zerin e akuzoi per fyrje publike e neperkembje, u pa qarte nga ballafaqimi i poezive te cilat u botuan krahas: ajo e Halil Qendros ishte krijuar ne vitin 1995-6 me duket, ndersa e ketij palo (k)akademiku me 2000, te ciles nuk kishte pertuar t'i nderronte vetem titullin, ndersa te tjerat, edhe presjet, ia kishte lene te paprekura poezise se vjedhur, me te cilen kerkonte te bente patriotizma te adresuara Ukshin Hotit, nese nuk gabohem, ne burgun e Nishit...). Tek e fundit, nuk ia vlen te merresh me nje poet (s'e di kush e quan keshtu...!!!!!!!) dhe studiues aq te dobet e te parendesishem...

[Dita]

Sa gjynah qe po ia ndryshoni drejtimin temes. Forca e nje perkthimi nuk ka te beje me bindjet politike te njerit apo tjetrit perkthyes, por thjesht me aftesite e tyre, njohjen e nje gjuhe dhe pershtatjen ne poezi ne gjuhen shqipe (sa me afer kuptimit origjinal).
Si e bera une per ta bere nje zgjedhje me mendjen time. Shfrytezova njohurite e gjermanishtes dhe bera nje perkthim pothuajse fjale per fjale per te bere me pas nje krahasim se cili i afrohej me shume origjinalit dhe te jepte shijen me te mire ne lexim. Poezimi i Ndre Mjedes ishte per mua varianti qe ta bente me te bukur leximin, sidomos strofa e fundit

Tuj e zhyt' e pau n'fund t'zallit
Tuj këcye, nalt tuj hupë me turr;
E n'at' ças i ranë prej ballit
Fikun syt' e s'piu ma kurr.


Per besnikeri ne perkthimin e secilit mund te shihni vete nga perkthimi thuajse fjale per fjale qe po vendos me poshte (rime i kam dhene aq sa mundesha pa shnderruar fjalet baze te Getes)


Mbreti i Tules


Na ish njehere nje mbret ne Tule,
besnik deri ne varr,
te cilit mikja para vdekjes
nje kupe te arte i dha.

Asgje nuk donte permbi te,
e zbrazte ne cdo gosti,
i derdheshin lote nga syte,
sa here pinte ne te.

E kur i erdhi vdekja,
numeroi qytetet ne perandori,
i dha gjithcka trashegimtareve,
pervec kupes se tij.

I ulur ne gosti mbreterore
perqark kaloresit e vet,
ne sallen e larte te te pareve
atje ne keshtjellen mbi det.

Atje u ndodh pijaneci i vjeter
zjarrmine e fundit te jetes te pije
Dhe hodhi kupen e shenjte
Ne detin e tallazitur (ne batice)

E pa tek binte, tek pinte uje
ne det te zhytej thelle,
(shume shpejt) iu shuan syte,
nje gllenjke s’e piu dot me.

[Dita]

Shtoj dhe dy variante te perkthimit te po kesaj poezie ne gjuhen italiane, perseri per krahasim ne cilesi, por edhe ne permbajtje. Nese dihen datat e perkthimeve respektive, mund te kuptohet akoma dhe me mire se nga kane marre shqiperuesit shqiptare, a jane mbeshtetur ne njohuri gjermanishte, apo kane mbajtur krah dhe perkthime te dyta, apo thjesht jane mbeshtetur ne perkthimet nga nje gjuhe e dyte.



Il re di Thule

Un re in Thule c'era
fedele fino alla tomba,
morendo la sua bella
gli diede un'aurea coppa.

Nulla gli era più caro,
nei banchetti ci beveva ogni volta,
spuntava nei suoi occhi il pianto,
se beveva da questa coppa.

Enumerò, la morte era prossima,
le città e i domini che aveva,
lasciò agli eredi ogni cosa,
ma la coppa insieme non c'era.

Sedeva, in mezzo a tanti
cavalieri, al banchetto regale,
nell'eccelsa sala degli avi,
là, nel castello sul mare.

Qui il vecchio bevitore bevve
della vita l'ultimo ardore,
e gettò la coppa sacra
giù in mezzo alle onde.

La vide cadere, riempirsi,
sparire nel mare più profondo.
Gli occhi gli si spensero
e lui non vi bevve più un sorso.



-------------------------------------------



C'era in Tule un re che tenne
sino al cenere la fé.
La sua amante a morir venne
ed un nappo d'or gli diè.

Nulla caro ebbe mai tanto,
vi beveva (1) a mensa ognor
e in votarlo avea di pianto
gli occhi carichi (2) e d'amor.

Quand'eì pure venne a morte
numerò le sue città
all'erede le diè in sorte,
ma il nappo d'or non già.

Nella sala dell'avito
suo castello in riva al mar
fece a splendido convito
i baroni radunar.

Svanir vide la gioconda
vita il vecchio bevitor
ed infine giù nell'onda (3)
gettò il sacro nappo d'or.

Ir giù il vide e le tranquille
acque rompere e sparir
s'oscurar le sue pupille più
non bevve il vecchio sir.

[Pedro]

Ja edhe versioni origjinal ashtu sic e ka shkruar edhe Goethe:

ES WAR EIN KÖNIG IN THULE

Es war ein König in Thule
gar treu bis an das Grab
Dem sterbend seine Buhle
einen goldenen Becher gab.

Es ging ihm nichts darüber,
er leert ihn jeden Schmaus
Die Augen gingen ihm über,
so oft er trank daraus.

Und als er kam zu sterben,
zählt er seine Städte im Reich
Gönnt alles seinen Erben -
den Becher nicht zugleich.

Er saß beim Königsmahle,
die Ritter um ihn her.
Im hohen Vätersaale,
dort auf dem Schloß am Meer

Dort stand der alte Zecher,
trank letzte Lebensglut
Und warf den heiligen Becher
hinunter in die Flut.

Er sah ihn stürzen, trinken
und sinken tief ins Meer
Die Augen täten ihm sinken,
trank nie einen Tropfen mehr.

[macia_blu]

Votova Mjeden.
(duke heqeur gjuhen gege e duke shtuar ne zvoglim te gjuhes shqipe me gjuhe letrare, ka qene krye e keput, nje armiqesi edhe per vete Mjeden e Fishten) eshte kaq e pasur gegenishtja...!
Ju falenderoj per kete teme !