Qosja: Lëreni, aman, Akademinë të bëjë gjumin e saj në mëhallën e saj!
Prishtinë, 30 dhjetor (Kosovapress) Time: 18:51
Akademik Rexhep Qosja, në një intervistë ekskluzive për Kosovapress, flet për Akademinë e Shkencave dhe Arteve të Kosovës, si një institucion i administruar prej anëtarëve të një klani, një kohe, madje, të një mahalle, që kanë ulur dukshëm nivelin e saj. Qosja, po ashtu, flet edhe për standardet për Kosovën, të cilat sipas tij, e kanë anën e mirë dhe të keqe për Kosovën, për zhvillimet në Shqipëri, që pashmangshëm ndikojnë në zhvillimet e përgjithshme në Kosovë, për çështjen e pazgjidhur të shqiptarëve, krizën sociale, ekonomike dhe politike. Profesor Qosja flet edhe për UNMIK-un, i cili ka vënë në shenjestër figurat e UÇK-së, kurse tani në TMK duke pohuar se këtë mosbesim janë kujdesur edhe njerëzit e LDK-së, e të disa partive tjera. Ndër të tjera, akademik Rexhep Qosja, flet edhe për marrëzirat politike primitive që ka shqiptuar kryetari i Kuvendit të Kosovës, Nexhat Daci.
Kosovapress: Akademik Qosja, si i vlerësoni zhvillimet politike në Kosovë gjatë këtij viti që po e lëmë pas?
Qosja: Viti 2003, sipas mendimit tim, ishte vit i zakonshëm, pa ngjarje e veprimtari që mund ta ndryshonin për më shumë dhe më gjatë jetën e qytetarëve. Ndër zhvillimet, ngjarjet, veprimet, thëniet që do të duhej mbajtur mend, do të veçoja bartjen e shkallëshkallshme të disa kompetencave të UNMIK-ut tek institucionet e Kosovës, standardet për Kosovën, nismën e LPK-së për Unionin e Kosovës dhe Shqipërisë, dhe marrëzirat politike primitive që ka shqiptuar kryetari i Kuvendit të Kosovës, për të cilat ka shkruar shtypi ynë.
Kosovapress: A mendoni se institucionet kosovare, drejtuesit e tyre dhe klasa jonë politike ishin në nivel të detyrave dhe të përgjegjësive që kanë ?
Qosja: Jo në çdo rast dhe jo në çdo situatë institucionet kosovare ishin në nivelin e detyrave që u janë besuar. Kjo, ndërkaq, nuk varej prej vullnetit ose përvojës së tyre, sa prej kompetencave (të kufizuara) që u lejon UNMIK-u. Nuk duhet të harrojmë se institucionet tona, në fund të fundit, janë institucione të protektoratit e kjo do të thotë institucione të sunduara.
Kosovapress: Si e vlerësoni dokumentin “Standardet për Kosovën” dhe a mendoni se mund të përmbushen ato, duke marrë parasysh kompetencat e kufizuara të institucioneve kosovare dhe prezencën e strukturave paralele serbe në Kosovë?
Qosja: Standardet për Kosovën kanë anën e mirë dhe anën e keqe për Kosovën. Ana e tyre e mirë qëndron në obligimet që na caktohen për kryerjen e disa punëve që ne nuk do t’i kryenim ose do t’i kryenim, ndoshta, shkel e shko! Në radhë të parë këtu mendoj për ndërtimin e institucioneve demokratike dhe funksionimin e tyre në mënyrë të vërtetë demokratike. Njerëzit tanë të politikës e kanë gojën përplot demokraci, por, disa prej tyre sjelljen, veprimet, punët i kanë kur e kur jodemokratike.
Mos të flas tani këtu për korrupsionin dhe të gjitha veprimtaritë joligjore. Numri më i madh i kërkesave në dokumentin „Standardet për Kosovën” e obligojnë administratën tonë që të funksionojë si administratë e një vendi vërtet demokratik, që iu përmbahet standardeve që zbatohen në vendet demokratike.
Ana e keqe e standardeve për Kosovën, ndërkaq, qëndron në dy pika që theksohen në të ashtuquajturën preambulë: e para, në theksimin e Rezolutës 1244 dhe, e dyta, në zbatimin e atyre ligjeve të Serbisë që gjoja nuk janë diskriminuese. Aty nuk merret parasysh se çdo ligj i aprovuar në Kuvendin e Serbisë, kurdoqoftë, sot është diskriminues për Kosovën, sepse cenon, e kjo do të thotë se diskriminon vullnetin e popullit të Kosovës – është ligj në kundërshtimin me dëshirat e tij.
Në dokumentin “Standardet për Kosovën” ka ndonjë kërkesë që nuk do të mund të realizohet lehtë dhe këtu, në radhë të parë, mendoj në kërkesën për kthimin e serbëve dhe të tjerëve që janë larguar nga Kosova gjatë luftës ose edhe menjëherë pas luftës. Them kështu, sepse kthimi i tyre nuk varet aq prej institucioneve të Kosovës sa varet prej vetë atyre.
Përmbushjen e „Standardeve për Kosovën” nuk e pengon kufizimi i kompetencave të institucioneve kosovare nga ana e UNMIK-ut. Jo. “Standardet për Kosovën”, megjithëse të bëra nga amerikanët, në të vërtetë janë standarde për Kosovën, të paraqitura në emrin e Organizatës Botërore dhe UNMIK-u është i obliguar t’i ndihmojë institucionet tona për përmbushjen e tyre.
Përmbushjen e standardeve për Kosovën mund ta vështirësojnë shumë dhe duket se do ta vështirësojnë institucionet e Serbisë përmes strukturave paralele serbe në Kosovë. Po, në qoftë se e bëjnë këtë, ato e bëjnë edhe për të keqen e vet!
Kosovapress: Në disa nga shkrimet e fundit publicistike ju ishit mjaft kritik ndaj zhvillimeve në Shqipëri. Sa do të ndikojnë këto zhvillime në situatën e përgjithshme në Kosovë?
Qosja: Zhvillimet në Shqipëri pashmangshëm ndikojnë në zhvillimet e përgjithshme në Kosovë. Zhvillimet në Shqipëri kanë ndikuar në fatin e kosovarëve edhe në kohën e veçimit më të fortë të Shqipërisë – në kohën e komunizmit e lëre më sot kur Shqipëria është vend i hapur.
Në Kongresin e Gjashtë të Partisë Socialiste, me përjashtim të ish-kryetarit të Shqipërisë, Rexhep Meidanit, të tjerët nuk i kushtuan ndonjë kujdes çështjes së Kosovës. Shqipëria tashmë ka një politikë të formuar dhe të qëndruar ndaj çështjes së Kosovës dhe asaj kombëtare në përgjithësi.
Dhe, pikërisht Partia Socialiste është e merituar pse është bërë e qëndruar kjo politikë ndaj Kosovës. Kjo nuk do të thotë se situatat e veçanta ndërkombëtare, se qëndrimet e faktorëve ndërkombëtarë, sidomos të SHBA-ve dhe të Bashkimit Evropian, nuk mund ta lëkundin aspak këtë politikë të socialistëve dhe të qeverive në Shqipëri ndaj Kosovës sot dhe në të ardhmen.
Thënë shkurt, zhvillimet e fundit politike në Shqipëri dhe zhvillimet në Partinë Socialiste, njëherë për njëherë duket se nuk do të sjellin ndryshime në politikën e Shqipërisë ndaj Kosovës, prandaj as në situatën e përgjithshme në Kosovë. Ajo mbetet politikë me angazhim të fuqishëm për pavarësinë e Kosovës.
Kosovapress: Ka vlerësime se Kosova qeveriset nga tri qeveri: nga Qeveria e Kosovës, UNMIK-u dhe Qeveria serbe përmes strukturava paralele serbe? Cili është komenti juaj për këtë?
Qosja: Vlerësimet që bëhen nuk është e thënë të përputhen me të vërtetën. Kosova, në thelb, qeveriset prej një, ta quajmë ashtu, qeverie: prej UNMIK-ut. Pse institucioneve të Kosovës, në njërën anë dhe institucioneve të Serbisë, në anën tjetër, UNMIK-u u lejon të kryejnë disa funksione pushtetore, kjo është çështje e politikës së faktorëve ndërkombëtarë në protektoratin e Kosovës.
Kur them kështu, unë natyrisht, nuk bëj krahasim mes institucioneve të Kosovës, që janë institucione të ligjshme, të krijuara në sajë të vullnetit të popullit dhe institucioneve të Serbisë, që paligjshëm përzihen si pushtues i deridjeshëm në punët e Kosovës. Por, duke e lejuar Serbinë që të luajë rol pushtetor në enklavat serbe në Kosovë, duke organizuar edhe zgjedhjet për institucionet e Serbisë, edhe përkundër protestave të forta të institucioneve tona, UNMIK-u nuk e mohon se është sovrani i Kosovës, por një sovran hipokrit!
Kosovapress: Kosova gjendet në krizë sociale, ekonomike, morale dhe politike. Cila sipas jush është formula për daljen nga kjo gjendje?
Qosja: Nuk them se mund të përdoret fjala krizë për ta cilësuar gjendjen ekonomike, sociale, politike e morale në Kosovë. Kemi shumë të papunë, kurse numri i të varfërve që shtrijnë dorën është gjithnjë e më i dukshëm.
Ekonomia e Kosovës në disa degë e në disa pikëpamje është në gjendje të paraekonomisë. Institucionet politike dhe administrative te Kosovës shpesh tregojnë indiferencë të papërgjegjshme ndaj shtresës më të varfër. Por krizë në kuptimin e plotë të kësaj fjale ne nuk kemi. Kriza e nënkupton një nivel të arritur që në një çast historik deformohet ose has në pengesa të mëdha.
Kurse nivelin, në të cilin mund të shkaktohet krizë, ne nuk e kemi arritur. Do të thotë: gjendja jonë sociale, ekonomike dhe politike ende nuk e ka arritur nivelin “e denjë” për krizë! As kur është fjala për gjendjen morale nuk e them se kemi krizë; në të vërtetë, në disa grupe, rrethe, nivele të politikës, të biznesit dhe të disa veprimtarive të tjera kemi një çmoralizim që është pasojë e ndryshimeve të shpejta në jetën tonë.
Rusoi i madh thoshte se për t’u përdorur mirë liria, duhet stomak i shëndoshë, sepse liria është ushqim tepër i fortë. Mund të jetë se stomaku ynë është dëmtuar nga sundimet e gjata të huaja. Jo rastësisht politikat tona janë çerdhe dhe nxitëse të shumë veprimtarive të paligjshme në jetën tonë.
Kosovapress: Shumë vendime dhe qëndrime Kuvendi i Kosovës i mori me vonesë. Në shumë raste ai u ndodh para aktit të kryer. Kështu ndodhi edhe me Qeverinë. Akademia e Shkencave dhe Arteve të Kosovës po hesht! Pse ndodhin këto defekte?
Qosja: Mos të harrojmë se ne kemi qenë të sunduar dhe kjo do të thotë se politikisht tjetërkush ka vendosur për ne. Në autonomi, pavarësisht prej nivelit të saj, nismat priten prej tjetërkujt: prej institucioneve të shtetit nën sovranitetin e të cilit je. Në autonomi gjithmonë duhet ta lidhësh kalin aty ku të thotë zotëriu! Nuk dilet lehtë prej gjedhes së tillë të sjelljeve politike.
Në një gjedhe të tillë qeverisjeje ne jemi edhe sot, sado që autonomia që kemi tani quhet protektorat i OKB-së.
Sa i përket Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Kosovës nuk e kam të qartë pse kërkoni aq shumë prej saj! Duhet t’i luteni zotit që ajo sa më pak të flasë se po foli më shpesh do ta dëgjoni duke i përsëritur ato që thuhen e bëhen në partinë pushtetore e kjo do të thotë në LDK.
E tillë është tradita e saj komuniste dhe paskomuniste! Si mund t’iu përgjigjet e shkreta akademi kërkesave tuaja për të bërë çka ju të rinjtë pritni prej saj?! Shumë nga anëtarët e saj janë të lodhur dhe të harxhuar. Si institucion i administruar prej anëtarëve të një klani, të një kohe, madje të një mëhalle, që me pranimin e disa anëtarëve të klanit e të mëhallës së tyre ia kanë ulur dukshëm nivelin asaj, akademia jonë nuk mund të bëjë sot asgjë me ndikim në Kosovë, as të sjellë ide, mendime e nisma të reja, as të krijojë farë projektesh që mund ta çojnë përpara jetën e vetëdijen e qytetarëve të Kosovës. Lëreni, aman, Akademinë të bëjë gjumin e saj në mëhallën e saj!
Kosovapress: UNMIK-u më herët kishte vënë në shënjestër figurat e UÇK-së, kurse tani TMK-në! SHPK-së nuk i jepen kompetenca. Si e vlerësoni dinamikën e deritashme të bartjes së kompetencave nga UNMIK-u tek institucionet vendore?
Qosja: Prej fillimit të ardhjes në Kosovë, UNMIK-u, OSBE-ja dhe organizatat e tjera ndërkombëtare kanë treguar mosbesim, së pari ndaj UÇK-së, mandej, ndaj TMK-së, pjesëtarëve të UÇK-së, që kanë hyrë në politikë duke formuar parti politike dhe ndaj intelektualëve që kanë ndërtuar ideologjinë e qëndresës vepruese dhe kanë përkrahur UÇK-në.
Shpejtësia ose ngadalësia e kalimit të kompetencave nga UNMIK-u tek institucionet vendore nuk varet prej nesh po prej planeve që ka bashkësia ndërkombëtare, në radhë të parë SHBA-të dhe BE-ja në Kosovë. Tanimë dihet se atë mosbesim të UNMIK-ut e të faktorëve të tjerë ndërkombëtarë ndaj ish-pjesëtarëve të UÇK-së dhe TMK-së, me të madhe janë kujdesur ta ushqejnë njerëzit e LDK-së dhe të disa partive të tjera. Po, do të ketë fund edhe kjo sjellje prej Jude!
Kosovapress: Akademik Qosja, çështja shqiptare ende është e pazgjidhur. Si e shihni ju zgjidhjen e drejtë të saj?
Qosja: Shndërrimet gjeopolitike në Ballkan, në të vërtetë në hapësirat nën sovranitetin e dikurshëm të ish-Jugosllavisë, ende nuk mund të quhen të përfunduara. Vazhdon procesi i rikompozimit politik të kësaj hapësire, i caktimit të sferave të interesit dhe të kuptimit të tyre.
Rrjedhimisht edhe çështja shqiptare vazhdon të jetë në proces të zgjidhjes. SHBA-të dhe BE-ja mund të imponojnë zgjidhje të ndryshme që do t’i konsiderojnë si më përfaqësuese për interesat e tyre, por e vetmja zgjidhje e drejtë e çështjes së Kosovës është bashkimi i saj me Shqipërinë.
Kosovapress: A mendoni se Kosova mund të bëhet shtet i pavarur me këtë klasë politike dhe me këta liderë të institucioneve? Pse ju jeni tërhequr nga politika?
Qosja: Në politikën tonë janë të inkuadruar edhe ish-drejtues të UÇK-së. Ata kanë bërë luftë për pavarësinë e Kosovës. Në të vërtetë ata kanë shkuar në luftë që të japin jetën për pavarësinë e Kosovës. Ata që hyjnë në luftë kurrë nuk mund ta dinë nëse do të mbesin gjallë. Unë jam thellësisht i bindur se ata kurrë nuk do të pajtohen me një status më të ulët të Kosovës sesa që është pavarësia.
As unë nuk e kam lënë politikën, as politika nuk më ka lënë mua! Këtë e dëshmon e përditshmja „Epoka e Re,“ në të cilën çdo javë po e botoj nga një artikull politik. Dhe, me këta artikuj po i çoj kundër vetes të gjithë ata që në politikë do të donin të bashkëjetojnë me mashtrime e gënjeshtra!
Kosovapress: Akademik Qosja, cili është mesazhi juaj për qytetarët e Kosovës për festat e fundmotit?
Qosja: Siç dihet, çdo pushtet, madje edhe ai më demokratik, është i prirur të degjenerohet. Pushteti prish dhe më së shumti i prish ata që më së shumti e duan. Për këtë arsye roli i mediave është shumë i rëndësishëm për demokracinë. Edhe mediat, ndërkaq, mund të korruptohen nga institucionet politike, administrative dhe nga biznesi.
Për këtë arsye thuhet: nuk mund të ketë demokraci të vërtetë, ta themi të shëndoshë, pa opinion të formuar publik. Qytetarët do të duhej të mësohen ta shikojnë të tillë çfarë është njëmendësia, mos të ngurrojnë të reagojnë ndaj të këqiave që bëhen, sidomos ndaj veprimtarive të paligjshme që janë gjithnjë e më të shumta.
Ata nuk do të duhej të jenë material për njerëzit e politikës, por subjekte që i mbrojnë e i kërkojnë të drejtat që iu takojnë. Domethënë, Kosovës, për t’u bërë ajo siç e dëshirojmë, i duhen qytetarë të përgjegjshëm që do të kërkojnë një qeverisje të përgjegjshme.
Dhe, për fund, të gjithë lexuesve tuaj dhe të gjithë bashkëkombësve, kudoqofshin ata, u dëshiroj që në vitin në të cilin hyjmë, në vitin 2004, t’u realizohen dëshirat dhe të jenë të lumtur.
Intervistoi: Lumturie Blakaj
Krijoni Kontakt