Gjakmarrja

[Ferdinandi]

REPORTAZH

"Republika" e gjakut


Borerat e dimrit te sivjetshem mberriten shume me vone nga c'pritej ne bjeshket veriore te Shqiperise. Jeta, qe ketu zakonisht fosilizohet qysh ne tetor nen akujt alpine dhe acarin kontinental, per habine edhe te me te moshuarve te malesise, rrodhi me ngathtesine e zakonshme neper shtigjet e ngushta, si per te dhene sinjale se, se bashku me klimen, borerat dhe akujt, po shkrijne ngadale edhe mendjet e njerezve. Por ne kete deshire, qe malesoret te konvertohen ne barinj te shkathet apo bujq te urte, natyra eshte vetem. Sepse ndryshe nga c'ushqenin te gjithe ne shpresat e tyre, shekulli i XXI, per kanunin dhe sidomos per "fakultetin" e tij me spektakolar: gjakmarrjen, pritet te jete nje shekull i mbare, "te korrash". Farat e mbjella prej kohesh nuk mund te mos e permbushnin misionin e tyre. Dhjetera fshatra ne Veri tashme nuk njohin ligj tjeter, pervec atyre qe la Leke Dukagjini gjate Mesjetes. Nderprerja e shkurter "publicitare" prej 50 vjetesh, e cila pezulloi per pak kohe zbatimin e ligjit te maleve gjate regjimit komunist ne Shqiperi, rezultoi perfundimisht e pamjaftueshme per te nderprere historine kushedisesa shekullore te vete Kanunit. Tani qe nuk ka me komisare dhe burgje ne Spac dhe kur policet jane edhe ata vete malesore te frikesuar nga hakmarrja fisnore, shteti nuk mundet me te zevendesoje autoritetin e Kanunit me ate te burgjeve dhe administrates se tij. Por, edhe ndonje bashkejetese e mundshme mes ligjeve te Kushtetutes dhe atyre te Kanunit, eshte e pamundur. Krenaria malesore i urren flirtet. Nje gjakes nuk do t'i merrte kurre parasysh denimet qe jep ligji paralel i shtetit. Sa per nismat e pajtimit, ato shkaterrohen sistematikisht qe ne embrion nga burokracia. Reaksionet pergjithesisht te ngatheta te autoriteteve per te falur denimet, nese vete fiset pajtohen, jane shembulli me i qarte per te treguar sesi nuk duhet te funksionoje nje shtet. Nderkohe vitet kalojne dhe pushket e vjetra turke ose austro-hungareze po zevendesohen ngadale me kallashnikovet, neper shtepite e malesoreve. Edhe vete Kanuni po ndryshon. Per keq, natyrisht. Ne kete percudnim, ku gjaku ka indeksin e vet tregetar, viktimat jane gjithnje e me shpesh, thjesht femije. Me 20 prill te vitit qe shkoi, gjakmarrja goditi perseri. Halil Xhani, 13 vjec, u ekzekutua me nje saktesi kirurgjikale nga hasmi - nje djalosh vetem 4 vjet me i madh se ai, tek dera e shkolles tetevjecare te Barbullushit, nje fshat i madh, as gjysme ore me makine larg Shkodres. Femija kishte nje vit qe qendronte i mbyllur ne shtepine e tij se bashku me te jemen dhe nje moter. I ati se bashku me vellain e madh - dy shenjestrat me te mundshme te gjakmarrjes - kishin marre arratine me kohe dhe fshiheshin nga hasmi dhe nga policia. Ndonese nga kjo e dyta, shume me pak. E ema e femijes se vrare, Bashkime Xhani, 35 vjec, tani qendron e vetme ne shtepi, e detyruar te mbaje ne kembe ekonomine e rrenuar te familjes, duke shitur qumeshtin e nje lope, per ushqimin e se ciles rropatet perdite. Ajo ka shikimin e perhumbur te njeriut qe s'i ka mbetur me asnje deshire per te jetuar. "Njerezit qe sollen trupin e djalit thane se nje polic kishte pare gjithcka", thote Bashkime Xhani. Ajo duket e deshperuar kur tregon se, ne vend qe te bente dicka per te shpetuar femijen e saj, polici njeriu i shtetit, vete shteti, kishte kthyer shpinen ne momentin e krismave dhe kishte ikur me tej duke vershellyer. Ky femije qe jepte shpirt nen krismat e nje vrasesi, nuk ishte ceshtje e tij.
Halili u detyrua te paguaje nje harac te rende qe iu var ne qafe familjes se tij, qyshkur i ati, Skenderi, ne grindje e siper - ai thote se ne fakt, i kishte kthyer edhe ca gota raki ate nate - vrau dy pjesetare te nje familjeje, me te cilet ishin edhe fqinje. Per aq sa mund ta ule koken nje malesor krenar shqiptar, edhe Skenderi e beri te tijen. Nje dite me vone, ne oren 2 pasdreke, me i ndergjegjshem per c'kishte ndodhur e madje edhe me perqindje me te ulet alkooli ne metabolizem, ai kerkoi falje. Por Kanuni tashme ishte vene ne levizje. Dhjata e vjeter thote: "Sy per sy", ndersa Kanuni eshte me diskret: "Gjaku lahet me gjak" dhe per te lare gjakun e dy meshkujve, duhet te boshatisen nga jeta trupat e dy anetareve te "fisit vrases". Nje dite pas refuzimit te faljes, Barbullushi, ky lokalitet buze nje arteri rrugor me plot qarkullim mallrash e njerezish - cdo fshati tjeter te botes kaq do t'i kish mjaftuar, se paku, per te zbuluar ne cfare shekulli jetojme - u be deshmitar i nje gjuetie te vertete njeriu, te garantuar nga nje kod zakonor i vjeter 500 vjet. Nga "Kanuni" i famshem i Leke Dukagjinit.
Disa te huaj mrekullohen nga mbijetesa e gjate e nje ligji kaq te organizuar dhe njekohesisht kaq te lashte, por ne katundet e mjera te Veriut vazhdohet te vdiset per te njejtat arsye, si pese a me shume shekuj me pare. Halil Xhani, 13 vjecari i Barbullushit u vra, sic thone nen ze familjaret, sepse sipas Kanunit jeta e nje femije nen 16 vjec mund te shlyeje ate te tre te rriturve. Nje tregti e perpikte gjaku. "Paguaj per dy T-shirt'sa, dhe merr edhe nje tjeter falas". Halili donte vetem te shkonte ne shkolle. Kishte nje vit i kycur ne shtepi. Nuk ka denim me te rende se ky per nje femije qe eshte mesuar ta shijoje ajrin e lirise duke luajtur futboll, pa u trazuar nga hija e maleve rrotull fushes se fshatit te tij. Por maleve s'mund t'u shmangesh, nese je ne Veri. Regjimet politike poshte ne fusha zevendesojne njeri-tjetrin nderkohe, por kjo eshte nje rrethane e parendesishme per nje ligj malesh. Ne vend te depertimit te ligjeve te kohes, ne bjeshket pa rruge makinash, eshte Kanuni ai qe e ka zgjeruar territorin e vet gjate ketyre shekujve, duke mbuluar tashme me autoritetin e tij jo vetem krahinen e origjines, Dukagjinin legjendar, por edhe krejt malesite perreth, fushat e Shkodres dhe te Lezhes e madje edhe krejt Kosoven dhe Maqedonine Perendimore. Skender Xhani, babai i femijes se vrare dhe personi qe nisi kete histori gjakmarrjeje, thith ngadale nje cigare. Ai ka ardhur fshehtazi ne shtepi nje dite me pare dhe duket se ndihet paksa me i qete. I rruar ndoshta pas shume kohesh dhe i veshur me rroba te vjetra por te pastra ai qendron ne nje karrige me shpatullat te kthyera - kurrsesi nga dritarja - nga nje mur i dhomes. "Qysh kur ndodhi (ai nuk e permend thuajse kurre fjalen vrasje), u detyrova ta largoj familjen nga shtepia qe kishim fare prane me ate te hasmit dhe ta sjell ketu", tregon ai. "Shtepia" ku qendron tani ajo c'ka mbetur nga familja Xhani, dikur ka qene nje stalle lopesh dhe muret edhe pse te lyera me gelqere, nuk e marrin dot hijen e mureve te nje shtepie te vertete. Ato jane shume te uleta por te mbushura me fotografi te Halilit te vogel. Nje fytyre e pafajshme e nje femije bjond ashtu si shumica e vogelusheve te Veriut. "Kur ata me vrane djalin mbeta i tronditur. Kisha shpresuar se meqe ishte i vogel nuk do t'i ndodhte gje ndaj nuk e kisha marre me vete", tregon i ati qe pjesen me te madhe te kohes e kalon i fshehur sic thote edhe vete "ne nje vend te sigurt". "Kam pyetur pleqte. Ata e njohin kanunin. Kanuni thote se nuk qitet pushke mbi gra dhe mbi femije, por nese kjo ndodh, gjaku i nje femije eshte i barabarte me ate te tre burrave, kupton? Im bir eshte i barabarte me tre nga ata. Ata me kane nje gjak borxh", thote Skenderi. Duket i perfshire ne kete llogari. Perserit se ata qe duhet te ruhen tani jane njerezit e familjes tjeter. Dhe keshtu duhej te ndodhte nese rivalet nuk do te hapnin fjale ne fshat se ata nuk jane ende te ngopur dhe se nuk e konsiderojne ende te marre gjakun e njerezve te tyre. Pervec kesaj, Skender Xhani duhet te hape syte edhe nga njerezit me uniforme te shtetit. Ai e di se nuk duhet te tregohet aq i trashe sa te bjere tani ne duart e policeve. Do te ishte nje komplikim i panevojshem dhe nje hall me shume per te. Sepse gjerat nuk do te ndryshonin aspak per mire mes dy familjeve nese vrasesit do te kryenin denimet perkatese. "Nese ketu nuk do te ishte kanuni ligji yne, une vete do te dorezohesha ne polici pas asaj qe ndodhi. Por une nuk jam i sigurt per vete dhe per familjen time. Hasmi s'e njeh shtetin", thote Skenderi. Ai ka bindjen se edhe nese do te shkonte per te kryer denimin qe i takonte sipas ligjeve te Republikes, hasmi nuk do te merrte parasysh asgje dhe do ta vriste menjehere sapo te dilte ne qofte se nuk do ta kishte bere kete me pare mbi djemte e tij.

[Ferdinandi]

Kanuni shqiptar ka kode të egra, por është mjaft më i avancuar se kanuni i Romës


- Bisedë me shkrimtarin Fadil Kraja -

E mira dhe e keqja duhen balancuar. Ata janë gjithmonë tek njeriu sepse substancialisht njeriu është një qenie e tillë që puritanizmin e ka përjashtuar.
Dramaturgu që "pushtoi" skenën e teatrit shqiptar kudo ku flitet shqip në vitet '70-'80 në atë territor që thirret Shqipëri natyrore, e di që nuk ka nevojë për kurrëfarë prezantimi, por mbresëlënia e atyre viteve kur "Gjaku i Arbërit", veçanërisht, do të shoqërohej me sytë e përlotur të spektatorit në teatrin "Migjeni", tek unë, do të linte në tërë jetën time një gjurmë nderimi dhe respekti për dinjitetin artistik të kësaj pene reputacionale të dramaturgjisë shqiptare.
"Baca i Gjetajve", "Gjaku i Arbërit" dhe "Fisheku në pajë", përbëjnë triptikun më elegant të dramaturgjisë sonë të traditës me aktualitet të padiskutueshëm, gjithnjë rrezedhënës në fushën e afirmimit dhe ngjitjes sonë integrale prosperiale si komb. Kam bindjen se shpreh mendimin jo thjesht timin, po të them se nuk janë aq dy dekadat pedagog në Universitetin "Luigj Gurakuqi", si kryetar i Lidhjes së Shkrimtarëve e Artistëve për degën e Shkodrës, apo Laurat i Çmimit të Republikës, që mbajnë lart krenarinë legjitime të këtij personaliteti, por mbi gjithçka janë krijesat e tij artistike brilante që i japin atij përjetësinë në hapësirën e mrekullueshme të shenjtërueshme të integruar në universin e madh të artit.

K. Ujkaj: Z. Fadil, mirë se erdhët në gazetën "Shqipëria Etnike"!
Ju keni fokusuar me ndjenjë, madje jeni cilësuar tepër i suksesshëm, sidomos me dramën "Fisheku në pajë". Si e përjetoni faktin e dhimbshëm dhe ç'ndjeni sot kur edhe në Shkodrën mbi 2400 vjeçare ka një lagje "gjaku" e lashtë gati sa Roma, "Fisheku në pajë" tashmë realisht, hakmarrja e gjakmarrja ka fituar qytetari. Cili do të jetë kontributi i intelektualëve në shërimin e kësaj murtaje moderne? Mendimi juaj?

F. Kraja: E përkufizoni bukur, më pëlqen ky përcaktim: Mortajë moderne. Drama në fjalë është drama e parë e vënë në skenë në vitin 1967. Aty nuk trajtohet si linjë e veçantë gjakmarrja, se sa trajtohen normat kanunore që krijonin atë zagushi të madhe në shpirtin e malësorit. U frymëzova nga një ngjarje në Selcë të Kelmendit (Malësi e Madhe). Qe një gjest kanunor, stoicizëm, i cili qëndronte mbi dhimbjen, ose e mbyste dhimbjen për hir të diçkaje që ata e quajnë sublime, për hir të mikut. Pati diskutime, sepse e kishin të zorshme të luftojnë kanunin në kanu me atë që nuk e pranonte kanuni, me burrni. "Fisheku në pajë" është dhënë 400 herë në skenë, në televizor. Ka një ngjarje tepër të dhimbshme, sepse kur po jepej kjo dramë, artisti i mrekullueshëm, interpretuesi kryesor, Prekë Lëkunda, në rolin e Gjelosh Nikës kaloi një moment infarkti në zemër që i mori jetën. Shfaqja po jepej asokohe në Vaun e Dejës. Pastaj, këtë rol në 200 shfaqje të tjera të dramës këtu dhe jashtë vendit e ka realizuar interpretuesi i madh, miku im Ndrekë Prela.
Me të drejtë e thoni ju që kemi të bëjmë, jo me kode kanuni aktualisht, se sa me një mortajë moderne. Gabimisht çdo gjë kur është fjala për vrasjet që po përjetojmë i drejtohet kanunit, i mbesim në qafë atij. Kot theksohet se po zbatohet kanuni. Vërtetë ai ka patur një kod të egër normash, kthyer në një gangrenë sot sipas moralit primitiv, gjaku lahet me gjak, sapuni i burrit është pushka, por nuk duhet harruar se kanuni i mbledhur dhe regjistruar me aq kujdes e kodifikuar nga Shtjefën Gjeçovi, vërtetë ka kode të egjër, por i krahasuar me kode të tjera si ai i Dioklesianit, kodi-kanun indian, apo ai i Justinianit në Romë, është mjaft i avancuar, kur në kodin e tij kanuni ynë përfshin edhe faljen e gjakut. Hakmarrja është prelud i gjakmarrjes, e cila buron nga grindje shpesh herë krejt banale që çojnë në derdhje gjaku dhe këtu në gropën e Shkodrës, siç e thonë malësorët, ndryhen brenda familje të tëra. Edhe tek kanuni, duke vlerësuar në kohën që doli, duhet të marrim ç'është e mirë, të flakim ç'është e keqe. Për kanunin, më saktë pajtimin, apo parandalimin e gjakmarrjes, kanë punuar shumë klerikët e të gjitha feve. Kur ndjente domosdonë e shuarjes së konfliktit, apo të një pushke që priste të vriste kleri katolik të vinte kryqin në derë të konakut. O ktheje mbarë kryqin e puthe, duke falë kështu gjakun, ose kaloje trupin mbi të, duke marrë mallkimin e Zotit. Po ta bëje këtë të fundit do të thotë të linçoheshe nga njerëzit dhe nga kisha. Gjakmarrja është akt i kryer. Luftohet të pajtohen familjet sot, duke harruar që preludi i gjakmarrjes është hakmarrja, d.m.th. hakmarrja është pikërisht ajo që të çon tetk gjakmarrja.
Kam parë në Lekbibaj të Tropojës që për të mos shkelur kryqin, nga që nuk donin të mallkoheshin, por as të pajtoheshin, apo falnin gjakun, më saktë, njerëzit dilnin jo nga dera, ku ishte vendosur kryqi, por dilnin nga dritarja me shkallë. Pra, që të mos e thyenin atë normë morale. Turqit, kalaja krijoi Ditën e Xhibalit, ku shkonte vetë pashai të merrt pjesë në këto falje në kunvend të gjakut, duke synuar kështu në rritjen e influencës sunduese në popull. Më erdhi mirë që u bë një kuvend për problemin e pajtimit në Lezhë (ku mori pjesë edh eProf. Dr. Rexhep Mejdani - shënimi ynë). Ne kemi patur traditë shumë të mirë në parandalimin e gjaqeve. Të gjithë duhet të punojmë sot që Shkodra jonë të marrë frymë lirisht. Mos të harrojmë që Shkodra është krijuar nga rrethinat. Pra, të mos themi që na mbytën malësort, ardhacakët. Shoqëria, shteti, feja, duhet të punojnë për këtë, të ketë një dimension më të madh vlerësimi për këto probleme.

Marin Barleti në veprën e vet "Rrethimi i Shkodrës", na mëson: Më 1479, rrjedhojë e marrëveshjes së Senatit të Republikës së Venedikut me turqit, familje të tëra shkodrane e venedikase u vendosën, shkuan në Venedik që t'i shpëtonin epidemisë së kolerës. Kujtojmë atë kohë fjalimn panergjerik që Marin Biçikemi mbajti me këtë rast në Senatin e Venedikut. Të ardhurit të gjithë mbajtën emrat e fshatrave, krahinave nga erdhën, (bie fjala, ne, krajanët, kemi 300 vjet të ardhur), kjo edhe për një farë sigurie kolektive. Shkodra u mbush me malësorë, thotë Barleti. Kjo Shkodër e boshatisur më 1479 filloi të popullohej dhe brenda 100-200 vjetëve u bë qendër e rëndësishme tregtare me një rrjet tregtar që shkonte deri në Nishni Novgorod, me 3500 dyqane. Shkodra u bë kështu një qendër e rëndësishme në Europë, një ndër qytetet tregtare më të fuqishme në tërë Mesdheun dhe Europën Juglindore, siç e përshkruan me fakte në librin e tij edhe studiuesi shkodran, Zija Shkodra, kur shprehet që Shkodra kishte tregun më të madh në Europën Juglindore.

K. Ujkaj: Në krijimtarinë tuaj të suksesshme ju keni gjetur veten në temën e Luftës Antifashiste Nacionalçlirimtare dhe në atë të ndërtimit socialist të vendit. Këtu kam parasysh dramat "Baca i Gjetajve" dhe "Djem të mbarë". Aktualisht si e ndjeni veten përballë kësaj krijimtarie, po të kemi parasysh se cilido artist serioz është patjetër një fëmijë i epokës së tij, siç thotë
Kandinski, piktori i madh rus?

F. Kraja: Pyetja është pak e vështirë, sepse aludon për realizmin socialist. Tani secili shkrimtar zhvillon krijimtarinë e vet në hapësirë dhe në kohë. Jetoj në Shkodër, punoj, nanuris në këtë qytet me tradita, me të mirat e me të metat, me influencën që kanë zakonet, traditat dhe jam munduar t'i përshkruaj këto me një lloj drame që quhet dramë klasike. Në qoftë se për 50 vjet nuk u lejua drama alternative, drama e absurdit, apo ajo filozofike, gjë që nuk qe e drejtë, sepse edhe ato kishin të drejtën e ekzistencës, sot në periudhën e demokracisë është bërë një gabim tjetër, sepse njerëzit të etur të prekin atë që shihet e ndaluar janë hedhur të gjithë pikërisht këtë të prekin. Apo siç thotë një proverb i vjetër: Lyeje një mur me bojë. Vendosni mbi të letrën me shkrimin: Ruhuni nga boja! Keni për të parës e të gjithë shkojnë ta prekin.
Edhe sot teatri në përgjithësi është lëshuar pas dramës alternative, gjithë varianteve të saj, gjersa të ngopet me këtë zhanër. Ju, Kadri, përmendët Kandinskin, unë do t'ju kujtoj Malerbin, babain e teorisë së dramës, i cili thotë: "Drama është furra ku piqen shumë lloj bukësh", pra, teatri francez është furra ku piqen shumë lloj dramash, komedish. Unë personalisht i jam kushtuar kësaj drame, dramës klasike. Si ndjehem? Unë të them të drejtën ndjehem krenar, se në atë kalanë e madhe të dramaturgjisë shqiptare kam vënë një gur të vogël, i cili qëndron në mes, sepse spektatori e pëlqen, emocionohet. Duke u emocionuar, edhe edukohet. E nëse ia kam arritur qëllimit, kjo është kënaqësia dhe qëllimi për mua. Njëherësh edhe nxitje që të shkruaj drama sërish. Dhe unë vazhdoj ta shkruaj këtë lloj drame.

K. Ujkaj: Domethënë, ju nuk ndjeni se keni nevojë për të korrigjuar gjë në krijimtarinë tuaj? Kam parasysh një fakt mbresëlënës dhe mjaft domethënës në sensin estetik të krijimtarisë suaj. Ju në dramën "Çështja e Blerëts" jepni një mesazh tejet fisnik: Nëna, sado e dobët, të jetë si njeri, nuk e braktis kurrën e kurrës krijesën e saj. Apo siç thotë Sartri: Krijesa artistike është një shpirt që i flet shpirtit. Reflektimi juaj në raport me krijimtarinë tuaj të kohës së diktaturës?

F. Kraja: Kanë qenë disa rregulla që duheshin zbatuar. Në këtë këndvështrim, edhe "Fisheku në pajë" përshkohet nga parimi i partishmërisë, apo filli i kuq, siç cilësohej atëhere. Bile, në një vend përmendet edhe Enver Hoxha.


K. Ujkaj: Mos vallë kjo ishte pjesa e kompromisit të pranueshëm për një shkrimtar që shkroi në diktaturë?

F. Kraja: Në Gjakovë, në një vend me diktaturë ndryshe nga Shqipëria, si për të provuar se drama qëndron në thelbin e vet ata e vunë në skenë krejt suksesshëm këtë dramë në vitin 1977, duke hequr fillin e kuq, çka në esencë shprehte një domethënie të madhe: Substancialisht drama i qëndron kohës. A nuk është ky një rast që të bindë se edhe dramat e tjera e përgjithësisht në mjaft vepra po të heqim atë pjesë që fryn erë diktature, substanca është diçka tjetër.
A mund ta bëjmë pra këtë gjë ne? Po, ashtu siç e bënë gjakovarët, ulqinakët, apo në Mal të Zi me dramat e mia. Kjo varet nga regjia.

K. Ujkaj: Z. Kraja, si një ndër pedagogët e vjetër të letërsisë shqipe në fakultet, si një ndër drejtuesit me përvojë të pasur të jetës letraro-artistike në Shkodër, si një ndër më të suksesshmit në skenën e teatrit që mban emrin "Migjeni", a nuk ju duket paradoksale cinizmi intelektual dhe indiferenca provinciale ndaj gjithçkaje që ka të bëjë me Migjenin, deri në sulmin ndaj tij? Kam parasyh heshtjen cinike në përvjetorët e lindjes dhe të vdekjes (vetëm fizike) të Bodlerit tonë, të poetit të madh, kur në Shkodër lumturisht kemi prej vitesh edhe universitetin?

F. Kraja: Dëgjo, Kadri, ne kaluam një dhjetëvjeçar të vështirë, ekseset nuk përjashtuan fatkeqësisht as artet e letërsinë duke arritur që çdo gjë e kaluar të anatemohet. Nuk bëhet as Historia e Shqipërisë, as Historia e Letërsisë Shqiptare, as Historia e Teatrit me mllefe, me eksese. Të qetësohen njëherë shpirtërat, se ashtu ngjau vërtetë. Migjenin nga 4 orë, e bënë 1 orë. Bile doli një autor që shkroi një libër ku thotë: Shkodra ka pasë këtë letërsi duke ardhë deri në vitet 1944 dhe Migjenin (ky autorth - shënimi ynë) e trajton në të krejt përciptas.
Kur vjen te 1944-ra, në vend që me dinjitet (së paku me skriptodinjitet surrogato - shënimi ynë) ta linte me kaq punimin e tij pa i nxjerrë bojën vetes, me dorë të vet shkruan: "Pas këtij viti nuk ia vlen barra qeranë të merresh me këtë letërsi. Dhe kush e thotë këtë?! Një njeri që shkollën e mori pas 44-ës, kulturën e mori pas 44-ës, krijmtarinë letrare e nisi pas 44-ës.
Të kthehemi tek pyetja: për ilustrim të them që ne kemi patur një park dhe bust të Migjenit. Në këto 10 vjet më e "bukura" ngjau se u shëmtua ky bust dhe duke u kthyer në qendër ku njerëzit urinonin, u rrethua tetari "Migjeni" me kioska, gjithçka atje mori pamjen që dihet. Tani sikur u kujtuan se duhet të merren më tepër me teatrin, se ky është teatri që të sjell kënaqësi e të bën të ndjehesh krenar të shkruash për të. Aty kanë luajtur aktorë që jo vetëm kanë marrë çmime në vend, por sot po vlerësohen me çmime për talentin e tyre nëpër botë, janë ata që duke interpretuar rolet, ty si autor drame, të bënin me krahë. Shumë drama e komedi i shkruaj duke patur prasysh këta aktorë. Kjo bëri që shumë drama të mia të marrin jetë. Disa nga këta aktorë të mëdhenj mjerisht kanë vdekur, disa kanë emigruar, por ende ka një bërthamë që mund të ringjallin atë traditë të shkëlqyer të lojës patetike- të patetizmit për të cilin u shqua teatri "Migjeni".
Kurse, po të kthehemi tek poeti Migjeni, do të thoja: Këtu streset qenë tepër të dëmshme. U krijuan skena jo të bukura, ngjarje të dhimbshme. Nuk mund të dënohet Migjeni se ka shkruar kundër ndonjë kleriku. Mos të harrojmë se Fishta është treguar jo vetëm shumë i ashpër duke i vënë në shënjestrën e tij, por duke iu drejtuar atyre që kishat i kishin kthyer në dugajë, shprehej: Në fyt ua vesha lakun!

Unë po kallëzoj një tjetër; kur vdiq Tano Banushi, Artisti i madh i Popullit, nuk u bë për të asnjë ceremoni. Mos kjo ia uli vlerën këtij artisti të madh, pra, vazhdoj të jem në argumentet e shqetësimit tuaj të drejtë për njerëzit e mëdhenj në Shkodër. Përkundrazi, me këtë qëndrim në mospërfillje e lartësuan më tepër. Tani ka filluar të gjejë veten tradita, besoj dhe shpresoj në ruajtjen e atyre vlerave të mëdha të traditës që i kemi pasur.

K. Ujkaj: Ka dramaturgë të njohur që tashmë e kanë mohuar krijimtarinë e tyre të kohës së diktaturës, duke e arsyetuar: Na është imponuar, nuk është zëri ynë. Ju si e vlerësoni letërsinë tonë të viteve të socrealizmit? Cilat janë disa nga vlerat më të arrira të kësaj krijimtarie sipas mendimi tuaj?

F. Kraja: Ka ndonjë shkrimtar, dramturg, etj., konkretisht e kuptoj për kë e ke fjalën, por sado që e ka thënë këtë, vepra e tij "Toka jonë", "Halili e Hajrija", Kunora e Nurijes", etj., mbeten në fodin e artë të dramaturgjisë sonë. Jam i sigurtë se sot po ta pyesësh, e ka harruar se e ka thënë.
Kjo thënie e tij mendoj se ka qenë emocionale. Ka prej tyre që edhe kanë kërkuar të falur. Po për çfarë? Për krijesën tënde? Ne gabojmë kur flasim për realizmin socialist (RS) si një gogol. Më thotë njëri: Ç'do ti me realizmin socialist kur e pyes për një dramë të Sartrit.
I them: More ti i bën nder atij (Realizmit socialist) nëqoftë se e le atë se paska patur ide, kur e pais me këtë stoli. Mos të harrojmë se me këtë "metodë" shkruan shum shkrimtarë të mëdhenj. Alberto Moravia shkroi "Çoçrajen", romanin e tij që zuri vend nderi në fondin e artë të letërsisë botërore.
Dihet fakti që realizmin socialist e ndaj nga ajo që quhet realizëm, parimi i partishmërisë në letëris dhe arte. Ne nuk duhet të kemi frikë arritjet nën frikën e të shkruarit në realizmin socialist. Ai që të vlerëson ty si autor, apo veprën tënde, është populli, shkruaje, e quaje si të duash ti. Është populli që ose të "vret", ose të mban gjallë. Është e qartë: vend për të korrigjuar ka e do të ketë në çdo kohë. Për këtë të jesh i sigurtë. Talenti, thotë latini, lind dhe zhvillohet. Sa të duash ta ndalosh, ai jeton e do të jetojë në kohë e hapësirë. Vepra e mirë mbetet opozitare e përhershme e cilësdo khë që do ta pengojë. Kjo ngjet, sepse gjithnjë dikush ka kërkuar të shprehë pakënaqësinë e vet ndaj realitetit.
Ju përmendët "Gjakun e Arbërit". Mua, si autor, kur do të vihen në skenë, më kanë detyruar ta kthej të gjallë në personazh që unë e kisha "vdekur". Vdiqën tetë, jo thonin, duhet të jetojë njëri, që të jepet "ideja" se nuk vdes Shqipëria, sepse çështja shihej politikisht. Kurse te drama tjetër, "Rozafa", më detyruan që tre vëllezërit të mos i tregojnë grave se është në kundërshtim me moralin tonë (komunist - shënimi ynë), pasi bëhej fjalë me tradhëtue. Deri aty ka arritur puna. Megjithatë, vepra e mirë, siç thotë fraza e famshme: "Gjëja e mirë e mban vehten e vet".

K. Ujkaj: Kam parasysh piramidën e Keopsit, ndonëse në themelet e saj ka gjakun e derdhur të 200. 000 skllevërve, gjatë 20 vjetëve ndërtim, çdo vit falnin jetën e tyre 10. 000 skllevër, ajo vazhdon të respektohet si një ndër 7 mrekullitë e botësh. Dhe ashtu, askush s'e paragjykoi se ajo dëshmon kohën e Keopsit. Keopsi mbetet Keops, le të merret me të historia, kjo të tregojë vendin ku i takon, kurse Piramida le të shijohet nga artistët, piktorët, skulptorët dhe mbarë njerëzit estetikisht si një vepër mrekulli arti. Mendimi juaj?

F. Kraja: Të mos harrojmë (nëse ne nuk lamë gjë në këmbë në një dekadë pluralizëm - nënteksti është yni) në Romë mbahet në këmbë monumenti i atij që dogji Romën. Pavarësisht se monumenti ka emrin e tij, vepra shijohet si vepër arti.

K. Ujkaj: Nuk kam qenë, por më kanë thënë që në Francë ruhet si dëshmi e një lëvizjeje studentore një copë karrike e mbetur gjatë goditjes me karrike në krahun e djathtë të monumentit të Henrikut të IV. D.m.th. në këtë status të ri monumenti mbete dëshmi autentike e historisë së popullit francez në një nga periudhat kruciale të historisë së tij. Shpjegimi juaj?

F. Kraja: Fillimisht për këtë dua të kallzoj diçka tjetër interesante. Ne nuk kemi shumë dokumenta të asaj që ndodhi qoftë edhe në këta 10 vjet. Kurse në Muzeun tonë kemi një galetë që e ka ruajtur një shkodran i kujdesshëm në rrethimin e 1912-ës. Dhe thoste: me këtë galetë kemi ruajtur frymën 12 vetë gjatë një dite. Këto janë dokumente që nuk mund t'i mohosh. P.sh., është krim që në Muzeun tonë nuk ruhet një triskë. E pra 15 vjet ne kemi jetuar në sajë të triskave në Shqipëri.

K. Ujkaj: Kam idenë të ketë qenë vërtetë fitore të sigurosh një të tillë, apo jo?

F. Kraja: Nuk ruhet libri i shtëpisë, ku duhet të shkruhej: Kush ka ardhë, kush ka dalë, sa do të rrinë, prej nga është. Një pjesë e këtij libri do të çohej tek operativi i zonës për të dëshmuar hollësisht për çdo lëvizje në shtëpinë tënde.
Deri këtu kishte arritur puna! A kemi një libër të tillë? Ky do të fliste shumë më tepër se sa qindra teza, interpretime të sotme, sepse do të fliste me shqisën e të parit, me shqisën e të prekurit me dorë.

[Ferdinandi]

Keni dëgjuar të flitet për Kanunindhe ligjin e gjakmarrjes dhe don të dish më shumë?

Kanuni është një kod zakonor ligjet e të cilit përcaktonin dhe veprimin më të vogël njerzor. Elementi themelor iKanunit është Besa ose Fjala e dhënë. Nderi ka një kuptim ekstrem në Shqipëri. Aspekti ndoshta më i tmerrshëm i Kanunit është Gjakmarrja që e detyron një familje të të hakmerret pqe një krim duke vrarë një antarë mashkull të rritur të familjes se vrasësit edhe ky duhet të jetë I vëmendshëm që kur ti vijë rradha të hakmerret dhe ai, duke mbajtur konflikte lufta shekullore që rrezikon ndonjëherë familje të tëra.

Shumë burra ,sidomos në rajonin Verilindor,e ndjekin, zbatojnë akoma këtë kod zakonor që i lejon veçanërisht të rrëmbejnë gruan me të cilën duan të martohen dhe që në përgjithësi e konsiderojnë si pronë e burrit. Për një ide të parë mbi kanunin, ju këshillojmë të lexoni Prilli i thyer i Ismail Kadare-së.

Ligjet e Kanunit ndiqen gjithkund me të njëjtin intensitet, por ato kushtëzojnë akoma jetën e shumë Shqiptarëve dhe nuk I kursejnë as antarët e SHGSSH-së.

[sonifriends2003]

Po Fredi gjera te tilla jane me te vertet te dhimbshme...me vjene mire qe kjo qenka vendosur kryeteme!

[Ferdinandi]

Policia identifikon si autor Astrit Kurtmemajn, i cili ka braktisur automjetin dhe armën e krimit

Gjakmarrja, ekzekutohet 30-vjeçari

Luan Muça është qëlluar nga një automjet që i kishte zënë pritë afër shtëpisë

SHKODËR- Një 30-vjeçar nga Shkodra është ekzektuar dje, jo shumë larg shtëpisë së tij, nga një person që i kishte bërë pritë me një automjet. Luan Muça, banor në lagjen “Salo Halili� në Shkodër është qëlluar për vdekje, me breshëri automatiku, nga persona që ndodheshin në një mjet tip BMW, 300 metra larg shtëpisë, thanë për gazetën burime të policisë. Ngjarja ka ndodhur rreth orës 10:30 të paradites së djeshme dhe motivi i saj, sipas policisë, është gjakmarrja. Të njëjtat burime thanë për gazetën se autori është larguar me shpejtësi, por jo shumë larg vendit të ngjarjes ka braktisur mjetin dhe armën e krimit dhe është futur në një banesë dhe që andej, duke u futur nëpër oborre banesash të tjera është larguar në drejtim të paditur. Polica ka shkuar menjëherë në vendngjarje dhe është venë në ndjekje të autorit, madje dhe ka qëlluar që ai të ndalonte. Por rrugicat e ngushta dhe të shumta të lagjes ku ndodhi ngjarja e kanë ndihmuar autorin që të largohet. Burimet e policisë thanë për gazetën se autori i këtij krimi është identifikuar. Ai dyshohet të jetë Astrit Kurtmemaj, 40 vjeç, i cili kur ka kryer krimin ndodhej brenda mjetit tip BMW, ngjyrë blu dhe me targa të huaja. Ai ka qëlluar disa herë me pistoletë ndaj 30- vjeçarit Muça, i cili ka vdekur sapo ka mbërritur në spital.

Hasmëria
Hasmëria mes fiseve Muça dhe Kurtmemaj ka nisur me vrasjen më 1998 të Genc Muçës, djali i xhaxhait të viktimes së sotme. Ndërsa më 7 nëntor të vitit të kaluar, Flamur Muça, vëllai i Gencit, ekzektutoi Besnik Kurtmemën, vëllanë e autorit që dyshohet të ketë vrarë dje 30-vjeçarin Muça. Për vrasjen e Besnik Kurtmemës policia ka arrestuar Flamur Muçën, djalin e xhaxhait të viktimës së djeshme. Ky i fundit jetonte në një shtëpi private, në lagjen “Salo Halili�, bashkë me prindërit dhe një vëlla, ndërsa një vëlla tjetër e ka në Belgjikë. Po ashtu viktima ishte vëlla i dy motrave të martuara. Para pesë vjetësh, 30-vjeçarit i janë vrarë dy djem xhaxhai, njëri prej të cilëve, sipas burimeve jo zyrtare të policisë, po nga ai person që ekzektuoi dje.

Policia
Policia ka sekuestruar makinën me të cilën iu bë pritë 30-vjeçarit dhe armën e krimit, por pa mundur të kapë autorin e kësaj ngjarjeje tragjike. Ndërkohë, uniforma të shumta të policisë kanë rrethuar banesën e familjes Kurtmemaj dhe kanë ushtruar kontrolle në lagjet “Guerrile�, në banesa, fusha dhe livadhe pranë liqenit të Shkodrës, ku dhe mendohej të ishte fshehur autori, por pa mundur ta prangosnin atë. Burimet e policisë thanë për gazetën se në vendin e ngjarjes, i bllokuar për rreth një orë nga uniformat blu është gjetur një xhakovento gri. Policia e Shkodrës po punon për dokumentimin e plotë të ngjarjes dhe kapjen e autorit. Kjo është vrasja e gjashtë në Shkodër që nga fillimi i këtij viti dhe në katër raste motivi i tyre është gjakmarrja.

[Ferdinandi]

Gjakmarrja, pas dështimit të tentativave për pajtim, familja e regjisorit Çefa largohet nga Shqipëria

Bashkia, shkarkohet kreu në ngujim i këshillit

Ndoc Çefa ndodhej i ngujuar pasi nipi i tij kishte vrarë në Londër një qytetar nga Shkodra

SHKODËR-Ndoc Çefa, drejtor i teatrit “Migjeni� dhe njëkohësisht kryetar i Këshillit Bashkiak të Shkodrës, prej kohësh nuk ka qenë në krye të punës pasi ka qenë i detyruar të qëndronte i ngujuar për shkak se nipi i tij kishte vrarë një person. Së fundi, Ndoc Çefa dhe gruaja e tij janë larguar për në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, ashtu siç janë larguar nga Shkodra dhe shumë të afërm të tij, që janë prekur nga fenomeni i gjakmarrjes. Dje Këshilli Bashkiak i Shkodrës e shkarkoi nga funksioni i kryetarit të këshillit, pasi kishte mbi 6 muaj rresht që nuk merrte pjesë në asnjë mbledhje. Çefa ishte zgjedhur si kryetar i Këshillit Bashkiak të Shkodrës që prej zgjedhjeve të tetorit të vitit 2000. Por fill pas zgjedhjes së tij në këtë funksion u mësua se fisi i tij ishte në gjak me një fis tjerër, pasi nipi i Ndocës kishte vrarë në Angli një bashkatdhetarin e tij. Po ashtu Ndoca, 60 vjeç, regjisor i njohur, nuk ka mundur të kryejë gjatë kësaj periudhe as funksionin e tij si drejtor i teatrit “Migjeni�.

Historia e gjakmarrjes
Më 18 nëntor të vitit 2000 në Shkodër merret vesh se nipi i Ndoc Çefës, Pjerini, kishte vrarë me thikë në Londër komshiun dhe shokun e tij Florian Ndoja. Ngjarja kishte ndodhur në 26 tetor të po atij viti. Pjerini së bashku me vëllanë e tij Taulantin, kishin pak kohë që ndodheshin në Londër. Ata jetonin në një banesë, në lagjen 8 Luke’s Path Ilford Essex, së bashku më Florian Ndojën, me të cilin ishin shokë dhe komshinj, në lagjen “Ndoc Mazi� në Shkodër. Sipas materialeve të grumbulluara nga organet hetimore angleze, vrasja e Ndojës ka ndodhur brenda në dhomë dhe është bërë me thikë. Trupi i Florian Ndojës është masakruar, ndërsa dy vëllezëit Çefa erdhën në Shqipëri. Policia londineze e gjeti kufomën e Ndojës më 18 Nëntor pasi është lajmëruar nga homologët shqiptarë. Këta të fundit janë lajmëruar për vdekjen e Florian Ndojës nga vetë Pjerin Çefa, i cili është vetëdorëzuar në komisariatin e Shkodrës ku dhe ka treguar se kishte vrarë në Angli shokun e tij. Madje për këtë Pjerini ka lajmëruar edhe familjen e viktimës, e cila ishte e shqetësuar pasi prej ditësh nuk fliste në telefon me të birin. Çefës i vihen prangat, ndërsa pas ekspertizës dhe gjetjes së trupit nga anglezët u verifikua, në bazë të provave, se vrasja ishte kryer nga Pjerin Çefa. Hetuesit anglezë kanë ardhur në Shkodër për këtë çështje dhe kanë marrë në pyetje Pjerin Çefën. I ndaluar ka qenë edhe vëllai i Pjerinit, Taulanti, i cili më pas lirohet pasi nuk vërtetohet pjesëmarrja në krim. 28-vjeçari Çefa që kreu krimin në Londër ka thënë se ai e ka vrarë shokun e tij në kushtet e një tronditjeje të thellë psiqike, pasi Ndoja e ngacmonte vazhdimisht duke i kujtuar vdekjen pasi Pjerini dyshohej se ishte me AIDS. Gjykata e Shkodrës, duke parë dhe vërtetuar me dokumente mjekësore gjendjen psikike të Pjerin Çefës, nuk e dënoi atë ndërsa aktualisht ai ndodhet në një nga spitalet psikiatrikë të vendit. Që nga momenti i njoftimit për vdekjen e Ndojës jo vetëm familja e Pjerin Çefës por edhe xhaxhallarët e tij , Ndoci, drejtori i teatrit “Migjeni� dhe Çesku, muzikant ngujohen.

Përpjekjet për pajtim
Ndoc Çefa dhe njerëzit e tij të afërt nuk dilnin nga shtëpia që prej përhapjes së lajmit se autor vrasjes së Florian Ndojës ishte 28-vjeçari Pjerin Çefa. Regjisori dhe drejtori i teatrit “Migjeni�, Ndoc Çefa nuk mori pjesë në mbledhjet e këshillit dhe punimet e tij i drejtonte nënkryetari Xhemal Shqau. Në periudha ku fisi Ndoja i jepte besë fisit Çefa, Ndoci merrte pjesë në mbledhjet e këshillit bashkiak (tre herë gjatë këtyre viteve), ndonëse ruhej nga të tjerë. Ndërkohë dhe teatrin “Migjeni�, e drejton që nga ngujimi i drejtorit Çefa, aktori Agron Dizdari, i komanduar në këtë detyrë. Përpjekjet për të nxjerë nga ngujimi Ndoc Çefën, duke biseduar mjaft herë dhe me fisin Ndoja, kanë qenë të shumta. Misionerë paqeje, përfaqësues të fondacionit për zgjidhjen e konflikeve e mosmarrëveshjeve intelekktualë shkodranë që i njihnin dy familjet, pushtetarë vendorë politikanë, figura të njohura të artit jo vetëm nga Shkodra, por edhe nga Tirana janë përpjekur për këtë qëllim por nuk kanë patur rezultat pozitiv. Familja Ndoja nuk i falte familjen dhe xhaxhallarët e vrasësit të djalit, ndërsa kushërinjtë e largët të Çefajve nuk ndodhen të ngujuar. Në mbështetje të Ndoc Çefës dhe daljes së tij nga ngujimi u deklaruan edhe intelektualë të huaj, ku një grup prej tyre nga Franca dërguan dhe një letër në Shqipëri, e publikuar kjo në disa media. Edhe përfaqësues të komunitetit katolik në Shkodër kanë dështuar në përpjekjet e tyre. Ndoc Çefa jetonte deri pak kohësh në Shkodër në lagjen “Qemal Stafa�, bashkë me bashkëshorten e tij Ikbale, regjisore e teatrit të kukullave, ndërsa dy djemtë e tyre ndodhen jashtë Shqipërisë me studime. Ndërsa shumë pjesëtarë të familjes Çefa janë larguar nga Shkodra për shkak të fenomenit të gjakmarrjes së fundi janë larguar edhe bashkëshortët Ndoc dhe Ikbale, për të cilët dje është thënë se kanë ikur në SHBA.

[Ferdinandi]

Presidenti Alfred Moisiu i akordon urdhrin e lartë këtij institucioni me rastin e 45-vjetorit të themelimit

Universiteti "Nder i Kombit"
Flet ministri Rama: Sot jam këtu si ish-student

SHKODER

Nderohet Shkodra, djepi i dijes dhe i kulturës shqiptare. Presidenti i Republikës, Alfred Moisiu, i akordon Universitetit "Luigj Gurakuqi" titullin "Nder i Kombit".

Me rastin e 45-vjetorit të këtij universiteti është zhvilluar një ceremoni festive, në të cilën kanë marrë pjesë ministri i Arsimit dhe Shkencës, Luan Memushi, nënkryetarja e Parlamentit Shqiptar, Jozefina Topalli, përfaqësues të trupit diplomatik në Tiranë, si dhe pedagogë nga univeristetet e Italisë, Austrisë, Zvicrës dhe SHBA-së. Ndërkohë në përvjetorin e Universitetit "Luigj Gurakuqi" ka marrë pjesë dhe ministri i Rendit Publik, Luan Rama, i cili në një intervistë ka thënë se kësaj here është kthyer në Shkodër si ish-student.

Emocione të veçanta ka përcjellë dita e djeshme te të gjithë ata: studentë e pedagogë që për dekada të tëra kanë ngjitur shkallët e Universitetit të Shkodrës. Tashmë ky institucion është kthyer në pjesë të traditës kulturore dhe vlerave të qytetit në fjalë. Prova më e mirë për këtë ishte vlerësimi që iu bë këtij universiteti, i cili u nderua nga presidenti Moisiu me titullin "Nder i Kombit"; me motivacionin "për kontribut të shquar në arsimin kombëtar në përgatitjen e mësuesve, në përhapjen e dijes, duke u kthyer kështu në qendër të dijes". Ceremoninë e ka hapur rektori i Universitetit të Shkodrës, Mahir Hoti. Pa mohuar emocionet e kësaj dite, profesori Hoti ka folur mbi ecurinë Universitetit në gjithë këto vite. Që nga hapja e Universitetit "Luigj Gurakuqi", janë diplomuar rreth 15 mijë e 300 studentë, të cilët sot janë shpërndarë në të gjithë vendin. Aktualisht ai ka 6 fakultete dhe 16 degë. Për punë të mirë janë dekoruar me urdhra e medalje disa nga pedagogët e këtij universiteti. Ceremoninë e djeshme e ka përshëndetur gjithashtu dhe ministri Rama, i cili në vitet 1986-1990 ka mbaruar studimet në degën Gjuhë-Letërsi në Universitetin e Shkodrës. Me këtë rast numri Një i Rendit është prononcuar!

Shkodra ende cilësohet si zona më problematike për gjakmarrjen. Cila është strategjia juaj për zbutjen e këtij problemi?
Mendoj se problem nuk është gjakmarrja, por hakmarrja. Ka shumë krime që fshihen pas fasadës së gjakmarrjes, të cilat realizohen për qëllime të ndryshme kriminale të individëve të ndryshëm. Ne tashmë kemi projekte të gatshme për këtë fenomen dhe jemi në proces konkretizimi.

Për sa i takon rendit, Shkodra vijon të etiketohet si problematike. Sipas jush, cilat janë shkaqet e këtij vlerësimi?
Shkaqet janë të ndryshme. Ndër to nuk përjashtohet ndërrimi i shpeshtë i drejtuesve të policisë në Shkodër, si dhe mungesa e një stabiliteti në strukturat e policisë. Megjithatë këtu duhet theksuar se për vendosjen e rendit, një faktor i rëndësishëm janë vetë qytetarët.

Rendi dhe siguria. Cili është pozicioni i Shkodrës sot në krahasim me disa vite më parë?
Ju vetë jeni dëshmitarë. Situata e rendit këtu është e pakrahasueshme me nivelin e rendit dhe sigurisë të disa viteve më parë. Puna e bërë duhet të vlerësohet. Megjithatë për shkaqe të ndryshme vazhdon të ketë akoma probleme parciale. E rëndësishme është që këto nuk janë probleme dominante. Në këtë kontekst unë do të vazhdoj të investoj të gjitha për-gjegjësitë e mia për ta respektuar Shkodrën dhe, kur them këtë, kam parasysh forcimin e një policie qytetare, ashtu siç është vetë qyteti i Shkodrës.

---

[Ferdinandi]

Policia e specializuar në grabitjen e votës dhe jo të vendosjes së rendit e mbrojtjen e individit

Shkodra e mbytur nga krimi, dhe militantizmi i policisë

Qyteti i Shkodrës, prej më se tre vjetësh, po përjeton harresën qeveritare, e cila demostrohet në shenjë hakmarrje, nga më të ultat, në gjendjen e vështirë ekonomike të banorëve, jo vetëm të qytetit, por edhe të fshatrave. Si të mos mjaftonte e gjithë kjo varfëri ekonomike, qytetit, fshatrave dhe banorëve të krejt rrethit të Shkodrës, do t’ju duhet të përballen edhe me mungesën e rendit nga njëra anë dhe me militantizmin e drejtuesve të policisë, të cilët për të kënaqur shefat e tyre në Tiranë, janë të gatshëm të demostrojnë "forcën" (militantizmin) e tyre, vetëm në rastet kur përballë kanë opozitën, PD dhe njerëzit e saj...



Gjakmarrja zakoni vdekjeprurës. Deri kur Shkodra do të vazhdojë kështu?



Nuk ka javë që qytetarët shkodranë të mos dëgjojnë për krime e vrasje, për gjakmarrje. Pse nuk ndihet dora e shtetit në zbutjen e fenomenit, është pyetja e dëgjuar më shpesh pas çdo "vrasje për gjakmarrje". Pyetje të pafundme por që ende nuk kanë marrë asnjë përgjigje. Gjaku vazhdon të gllabërojë jetë njerëzish çdo ditë e më tepër. Nuk pyetet fare ndoshta sepse ka filluar të shkelet dhe Kanuni. Tashmë kanë filluar të qëllojnë dhe fëmijët madje edhe gratë. Djetra familje të ngujuara, qindra fëmijë të mbytur në shtëpi të destinuar të mbesin analfabet. Madje kohët e fundit kanë filluar të krijohen zona të veçanta ku janë grupuar familje të tëra në gjak dhe ku qarkullimi është mjaft i vështirë. Po me se jetojnë. Ndokush i ndihmon, ndonjëri ka qënë marrë me tregti dhe ka vendosur aq të ardhura dikur menjëanë dhe tani po konsumon destinacionin e paparashikuar. Kështu nuk vazhdohet. Duhet bërë diçka. Po kush ta bëjë? Para disa ditësh në një pritë tek po ktheheshin nga Malësia e Madhe dy shtetas Naim Pepa, 51 vjeçar dhe Arian Shpuza 28 vjeçar, mbetën të vrarë nga plumbat e shumtë që morën në trup. Policia, e cila shkoi në vendngjarje për të bërë si zakonisht transportimin për në morgun e spitalit të trupave të viktimave të reja të krimit, deklaroi: "51 vjeçari u vra për gjakmarrje ndërsa 28 vjeçari sepse ndodhi sëbashku me 51 vjeçarin. Autorët njihen, por janë larguar në drejtim të paditur". Me kaq deklarata e përbërë nga dy reshta përfundon.

Brenda dy ditësh një tjetër vrasje skena e krimit afërsisht e njëjtë. Jetmir Mehja 27 vjeçar, banor në lagjen "Salo Halili" vritet në një pritë tek po udhëtonte me automjetin e tij . Edhe kësaj radhe policia deklaron se krimi u krye për gjakmarrje dhe si zakonisht nuk ndërmerr asnjë veprim.

Një tjetër tentativë për vrasje kësaj radhe një 24 vjeçar. Dritan Muharrem Hoxha vihet nën shënjestrën e armëve të cilat kërkojnë t’i marrin jetën. Por fatmirësisht 24 vjeçari shpëton. Arsyeja e tentativës për vrasje në pritë është një hasmëri e vjetër tre-vjeçare. Djali i xhaxhit i Dritanit ka plagosur në ’97 një shtetas, i cili kishte tentuar të grabiste gjatë asaj kohe dyqanin të cilin ai e ruante. Autori i plagosjes megjithëse për vetëmbrojtje ka hapur një gjak të ri dhe vetë është larguar për në Itali. Pas kësaj "hesapet" ka qënë duke i "larë" djali i xhaxhait, Dritani i cili këtë radhë shpëtoi për mrekulli. Vrasja e fundit ndodhi para tre ditësh. Ardit Musa Halili ka qënë viktima e fundit e një jave që solli plot këtër të vrarë. Vrasja e 21 vjeçarit nuk u krye për gjakmarrje, por mund të sjellë një shtrirje të re të fenomenit. Në të gjitha rastet policia është treguar e pazonja për të parandaluar krimin.



Policia e Shkodrës e mbytur nga shërbëtorët militantë



Të pashqetësuar nga shifrat e larta të krimit dhe vrasjeve, drejtuesit e policisë së Shkodrës, "merak" të tyre kanë vetëm t’ju bëjnë qejfin dhe të kënaqin sa më shumë shefat e tyre në Tiranë. E vetmja aftësi e policisë që është shfaqur gjatë këtyre muajve, sidomos dy muajve të fundit gjatë fushatës dhe zgjedhjeve për pushtetin lokal, ka qënë paraqitja e saj në ekstrem, e politizuar. Me vënien në krye të drejtorit të policisë Pëllumb Molla dhe nëndrejtorit Fran Ndoka, nga ana e tyre është shfaqur edhe më shumë aftësia në bindjen qorrazi ndaj urdhërave të PS. Takimet e drejtorit Molla me Ndrekë Lukaj, kreun lokal të PS në Shkodër, janë shpeshtuar shumë para dhe pas zgjedhjeve, të cilat janë pasuar edhe me një sërë episodesh militantizmi të demostruara nga kryepolici i Shkodrës.

Më 27 shtator në mitingun e organizuar nga PS dhe qeveri në Shkodër, policia ndërhyn brutalisht për të shpërndarë qytetarët shkodranë që protestonin kundër Metës. Molla shfaqet para shkodranëve si tipik krimineli, vetë godet, vet drejton policinë në goditjen e protestave. Madje vetë Molla për të realizuar porositë e dhëna atij nga PS në tërbim e sipër godet dhe përfaqësues të medias, korrespondentin e "RD" dhe kameramanët e TV "Rozafës".

Po në këto data, 27 e 28 shtator, sipas burimeve të brendshme të komisariatit të policisë Shkodër, me vendim të posaçëm 25 kriminelë mbi të cilët rëndojnë krime të rënda pajisen me armë dhe leje për armëmbajtje, të cilat do të shërbenin për 1 tetorin.

Ne 1 tetor ditën e zgjedhjeve pasi dështojnë në tentativën e tyre për të grabitur votat në Bashkinë e Shkodrës, forca të shumta të policisë, dy "IFA" me policë të drejtuar nga nëndrejtori Fran Ndoka grabisin kutitë e votimit në dy qëndra votimi të Komunës së Velipojës. Policia vendos, vulos dhe shpall fitues kandidatin e PS për kryetar komune.

Ditën e zgjedhjeve të balotazhit, në 15 tetor në qendrën e votimit 11 në Bashkinë e Laçit të Vaut të Dejës forca të shumta të policisë në të njëjtën mënyrë si në Velipojë po në drejtimin e Fran Ndokës grabisin kutinë e votimit për t’i dhënë fitoren përfaqësuesit të PBDNJ.

Situata të tilla ndodhin dhe në komunat malore, Pult, Shosh, Shalë, etj.

Në të gjitha këto raste, e të tjera, policia është vënë totalisht në shërbim të dhunimit të votës së lirë, të qytetarëve dhe jo të mbrojtjes së tyre.

Policia në Shkodër, prej kohësh ka harruar detyrën që i ka caktuar ligji.

Besnik KASTRATI



Tritoli në zyrat e PD, dërgon OSBE-në në Tropojë

Përfaqësues të zyrës së OSBE-së në Kukës, prej dy ditësh ndodhen në qytetin e Bajram Currit.

Vendosja e tritoli dhe shpërthimi i tij në zyrat e PD së këtij rrethi, bëri që në mënyrën më urgjente, brenda një periudhe të shkurtër, përfaqësues të zyrës së OSBE-së në Kukës, të vizitojnë për të dytën herë Tropojën.

Mbrëmja e së hënës, por edhe gjithë dita e djeshme, ka qënë e mbushur me një sërë takimesh që kanë zhvilluar përfaqësuesit e OSBE-së. Për rreth tre orë mbrëmjen e së hënës dhe po për kaq kohë edhe ditën e djeshme, zyrtarët e OSBE-së kanë marrë takim dhe kanë biseduar me z. Shpend Demiraj, kryetarin e bashkisë së Bajram Currit, si dhe me z. Azgan Haklaj, kryetarin e PD së Tropojës.

Në këto takime, drejtuesit e Pushtetit Lokal dhe të PD, kanë njohur OSBE-në me ngjarjen më të fundit, hedhjen në erë me tritol të zyrave të PD në Bajram Curri. Duke ju treguar edhe nga afër, zyrtarëve të OSBE-së, shkatërrimin e zyrave të PD lokale, drejtuesit e Pushtetit Lokal dhe të PD, kanë argumentuar edhe qëllimin e vërtetë të këtij atentati politik. Sipas drejtuesve të pushtetit lokal, por edhe të PD së Tropojës, mësohet se qëllimi i këtij shpërthimi është i lidhur me kërcënimin ndaj PD dhe mbështetësve të saj, me detyrimin që PD të largohet nga zyrat ku ndodhet aktualisht, me justifikimin e qëndrimit ende të forcave speciale në Tropojë, si dhe me krijimin e kushteve dhe mundësive për një vjedhje të mundshme të fondeve që do të kërkohen nga Prefektura për riparimin e ambienteve të dëmtuara.

Nga ana e tyre, përfaqësues të OSBE-së, kanë parë nga afër shenjat e një atentati të mirëfilltë politik. Objekt i interesimit të OSBE-së, ka qënë edhe situata para dhe paszgjedhore në Tropojë. Faktet e shumta të manipulimeve të serviruara nga drejtuesit e Pushtetit Lokal dhe të PD, kanë bindur dhe kanë detyruar përfaqësuesit e OSBE-së të pranojnë vjedhjen dhe grabitjen e votave. Jashtë vëmendjes së përfaqësuesve të OSBE-së nuk ka ngelur edhe protesta e banorëve të Tropojës kundër dhunës shtetërore. Prania e forcave speciale të policisë, dhuna dhe terrori i ushtruar për më se një muaj në rrethin verior të Shqipërisë, janë bërë publike dje para përfaqësuesve të OSBE-së, nga z. Demiraj dhe z. Haklaj.

Pjesë e dhunës dhe terroit policor është edhe mbajtja në burg e shtatë anëtarëve e simpatizantëve të PD, me të cilën janë njohur edhe zyrtarët e OSBE-së. Sot ata mbushin një javë nga ngujimi i tyre në një grevë urie dhe gjendja shëndetësore ka filluar e të keqësohet. Duke iu referuar dëshmive të të afërmëve të të burgosurve politikë, drejtuesit e Pushtetit Lokal dhe të PD, kanë njohur përfaqësuesit e OSBE-së me kushtet e këqija që ata zhvillojnë grevën e urisë, por edhe me mbajtjen e padrejtë të tyre në burg.

Në vazhdim të plotësimit të kërkesave të tyre, sikurse janë largimi i forcave speciale, heqja dorë nga terrori dhe kërcënimi që po demostron shteti, lirimi i të burgosurve politikë, z. Demiraj dhe z. Haklaj kanë ripërsëritur vendosmërinë e banorëve të Tropojës për të protestuar në rrugët dhe sheshin e qytetit. "Jo më larg se dita e premte, ne do të protestojmë përsëri në shesh"-, ju është drejtuar përfaqësuesve të OSBE-së, z. Azgan Haklaj, kryetari i PD për Tropojën.

A. BEGA



Deri kur banditë të veshur policë, do të vrasin qytetarë të pafajshëm

Tre ditë më parë, në periferi të qytetit të Laçit, policë të FNSH, të këtij qyteti, vrasin një të ri, sepse ai "kishte guxuar" që me automjetin e tij, të parakalonte "IVECO"-n e policisë. Ngjarja, e cila ndodhi në orët e pasdites, "iu servir" nga Ministria e Rendit Publik, mediave të afërta me qeverinë, mbrëmjen e kësaj dite. Bashkë me informacionin për vrasjen nga policia të 23-vjeçarit Agron Bushi, Ministria e Rendit Publik, përcolli edhe "variantin" e saj. Nga komunikata e Ministrisë së Rendit Publik, mësohej se 23-vjeçari Bushi, i cili kishte më pak se dy javë që ishte kthyer nga Italia, kishte sulmuar komisariatin e policisë, ndaj edhe ai u vra nga policia. Të nesërmen e vrasjes, mësohet se 23-vjeçari, jo vetëm që nuk e kishte sulmuar komisariatin, por ai kishte qënë edhe i paarmatosur dhe se vrasja nuk kishte ndodhur para godinës së komisariatit të policisë, por shumë më larg, në periferi të qytetit, diku nga unaza.

Ngjarja e Laçit, si dhe servirja që i bëri asaj Ministria e Rendit Publik, përforcoi edhe një herë realitetin, që bënë të ditur mbushjen e policisë me persona banditë e kriminelë, të cilët harrojnë rrobën që kanë veshur dhe nuk e kanë për gjë të të vrasin për një kapriçio, apo edhe për një fjalë goje. Ndërsa mbushja e strukturave të policisë me banditë e kriminelë, tashmë është bërë fakt, i denoncuar edhe më parë më se një herë, vrasja më e fundit e të riut në qytetin e Laçit, zbuloi për të disatën herë mbrojtjen që këta banditë e kriminelë me uniforma policie, gëzojnë nga shefat dhe eprorët e tyre.

Tentativa dhe përpjekja e "zyrtarëve" të Ministrisë së Rendit Publik, për ta paraqitur këtë vrasje, në kushtet e një sulmi (të pandodhur) ndaj komisariatit të policisë, nuk tregojnë asgjë më shumë nga roli i avokatit që këta "zyrtarë" të Ministrisë së Rendit Publik, kanë marrë ndaj atyre policëve të FNSH në Laç, të cilët në një moment egoizmi të shkallës më të ulët, pa harruar nga kanë ardhur dhe pse kanë ardhur, në polici, vrasin të riun për një kapriçio.

Rasti i të riut të vrarë në Laç, nuk është i vetëm, të cilët ne të gjithë kemi pasur rastin të mësojmë në këto tre vjet.

Ende janë pa fshirë nga kujtesa, dy ngjarjet më makabre, të ekzekutimit në kohë të ndryshme nga policia, të dy të rinjve të tjerë, por këtë herë në rrethin e Fierit.

Në Levan, jo më larg se 20 kilometra nga qyteti i Fierit, forca speciale të Briskut, të nisura nga Tirana, rrethuan në mesnatë banesën e Bujar Sulit, dhe më pas e vranë në sy të dy fëmijëve të vegjël dhe bashkëshortes. Pa iu larguar etiketimit si atentat politik, vrasja e Bujar Sulit, mbarte mbi vete edhe terrorin dhe kërcënimin që duhej mbjellë në popull, menjëherë pas zgjedhjeve të pasrevolucionit

komunist të vitit 1997. Jo më kot u zgjodh Bujar Suli, i cili njihej si njeriu që nuk kishte pritur mirë në Levan Skënder Gjinushin. Ai nuk e kishte problem që të shfaqej me dy gishtat lart nëpër Levan, ndaj edhe e vranë.

Pas kësaj vrasje, përsëri Ministria e Rendit Publik, nxitoi të cilësonte Bujar Sulin si "shumë të kërkuar", duke harruar me dashje që ai prej kohësh merrte rrogë nga shteti si roja i shkollës së Levanit.

Jo më pak e dhimshme, është edhe rrëmbimi nga spitali dhe më pas masakrimi dhe vrasje e të riut Agron Pasha, nga Patosi.

"Dyndjes" së banditëve e kriminelëve në polici, nuk i kishte shpëtuar as policia e Fierit.

Pasnëntëdhjetëeshtata, ishte e mbushur edhe në Fier me të burgosur që pasi ishin arratisur nga burgjet greke, kishin ofruar ndihmesën dhe shërbimin e tyre në revolucionin komunist të vitit 1997 dhe pas asaj, si shpërblim kishin marrë edhe gradat dhe ofiqet. Jashtë këtyre personave të shpërblyer nuk ishte as Agur Tafa, komandanti i grupit të gatshëm të komisariatit të policisë së Fierit. "I fryrë" nga rrobat, por më shumë edhe nga gradat, atij i dukej vetja zot. Këtë e demostroi edhe një ditë të bukur në Patos, ndaj të riut Agron Pasha. Pas maskarimit të Pashës, si dhe pas provokimit të një përleshje me armë, vetë Aguri vritet, ndërsa Agron Pasha në gjendje të rëndë dërgohet në spitalin civil të Fierit. Jashtë çdo parashikimi, policë të grupit të gatshëm të komisariatit të policisë së Fierit, shokë armësh me Agurin në vitin 1997, rrëmbejnë të plagosurin nga spitali i Fierit, e çojnë në Cakran dhe aty e masakrojnë, i nxjerrin sytë, i çajnë barkun, i presin edhe kokën... dhe mandej policët ikin në drejtim të paditur. Edhe atëherë Ministria e Rendit Publik, u përpoq ta paraqiste ngjarjen si përplasje të policisë me një bandë të armatosur. Këta, policët sipas Ministrisë së Rendit Publik, në shënjë hakmarrje rrëmbyen të plagosurin "shumë të kërkuar" nga spitali, dhe në shenjë hakmarrje "për vrasjen e shokut të tyre me bandën e armatosur" e masakrojnë dhe e vrasin të riun Agron Pasha. Pak ditë më vonë, përsëri policët që rrëmbyen të plagosurin nga spitali dhe që e masakruan atë, u rikthyen në polici.

Ende sot ata lëvizin lirisht, pa pasur frikën e hapjes të ndonjë procesi të mundshëm penal ndaj tyre.

Është Ministria e Rendit Publik që "ua mundëson" këtë favor të mospenalizimit. Nuk dihet se deri kur Ministria e Rendit Publik do të vazhdojë të mbrojë banditët dhe kriminelët që ka veshur policë. Çfarë duhet të ndodhë tjetër gjë më e rëndë, që krerët e ministrisë të "pendohen" dhe të pranojnë inkriminimin e policisë, sikurse pranuan për komisariatin e Tropojës.

Po këta policë, kriminelë e banditë, deri kur do të vazhdojnë të vrasin...?

[Ferdinandi]

PROGRAMI I GRANTEVE TE VOGLA NDIHMON NE
FUQIZIMIN E ANGAZHIMIT QYTETAR TE GRUPEVE PA
PERKRAHJE TE POPULLSISE
TIRANE
Prej dy vitesh Zyra e Bankes Boterore ne Tirane po u jep
grante organizatave te shoqerise civile ne kuadrin e Programit te Granteve te Vogla. Objektivi i
Granteve te Vogla per kete vit ishte fuqizimi i angazhimit qytetar te grupeve te menjanuara dhe
te rrezikuara te popullsise per te patur edhe ato autoresi mbi proceset e zhvillimit.
Bordi i jashtem keshillimor, i perbere nga perfaqesues te donatoreve dhe organizatave
nderkombetare te angazhuara me shoqerine civile, dhe komiteti i brendshem per perzgjedhjen e
granteve, i perbere nga punonjes te zyres se Bankes Boterore, shqyrtuan me kujdes 65 propozime
projektesh dhe perzgjodhen 12 propozime te vlefshme per financim. Shuma e akorduar per cdo
projekt varion nga 700$ deri 4000$ per projekt. Shperndarja gjeografike e propozimeve perfshin
gjithe vendin qe nga Shkodra, Puka, Kukesi, Peshkopia, Durresi, Tirana, Gjirokastra, e Permeti.
Fitues te granteve per kete vit u shpallen OJQ-te e meposhtme me keto projekte:
•Shoqata “Ne dobi te gruas pukiane� per projektin “Fushate sensibilizimi publik dhe
asistence per familjet e ngujuara nga gjakmarrja�, Puke;
•Shoqata “Te gjithe femijet kane te njejten vlere njerezore� per projektin “Te ndryshem,
por te barabarte�, Shkoder;
•Shoqata “Qendra rajonale e keshillimit bujqesor� per projektin “Hapja e shkolles se gruas
fermere si mjet emancipimi per grate e shperngulura nga zonat e prapambetura te vendit�,
Durres;
•Shoqata Christian Children’s Fund ne bashkepunim me rrjetin e grupeve komunitare te
prinderve me projektin “Debat i hapur per femijerine� qe do te shtrihet ne rrethet Tirane,
Peshkopi e Kukes;
•Shoqata “Rinia dhe femijet� per projektin “Angazhimi i grupeve te paperkrahura ne
vendimmarrjet e Bashkise�, Permet;
•Qendra per studime sociale dhe ekonomike per projektin “Vendosja e lidhjeve dhe
shkembimi i eksperiences se popullsise rome ne Shqiperi dhe Rumani�, Tirane;
•Shoqata “Ne dobi te gruar shqiptare� per projektin “Mbeshtetje social-psikologjike e
moshes se trete nepermjet perfshirjes se grupeve te te rinjve�, Tirane – Kombinat;
•Qendra e trajnimit multidisiplinar epr problemin e keqtrajtimit te femijeve per projektin
“Ngritja e klubit te nenave “Te ndihmojme njera-tjetren�, Tirane;
•Shoqate “Mjedisi natyror Jugor i Shqiperise� me projektin “Nxitja e iniciatives qytetare
ne zgjidhjen e problemeve ekonomike-mjedisore te zones se Fushe-Bardhes nepermjet
dialogimit dhe lobimit�, Gjirokaster;
•Shoqata “Bota e femijeve� me projektin “Te nxisim bashkepunimin e tolerancen mes
adoleshenteve qe vijne nga familje me probleme sociale dhe ekonomike"

[Ferdinandi]

GJAKMARRJA, NJE REZOLUTE PER KUVENDIN

Ne Shkoder, gjate nje takimi per fenomenin e gjakmarrjes, ku merrnin pjese Presidenti I Republikes Alfred Moisiu dhe parlamentaret e komisionit te rendit dhe SHISH-it, u miratua nje rezolute ne formen e nje nje plani veprimi kunder ushtrimit te gjakmarrjes dhe te pasojave te saj. Te shqetesuar nga perhapja e fenemonit, te inkurajuar nga pakesimi i rasteve te gjakmarrjes si rrjedhim i zbatimit te ligjit nga organet e drejtesise dhe policia dhe te motivuar nga angazhimi i drejtperdrejt i Presidnetnit te Republikes pjesmarresit kerkuan qe Kuvendi i Shqiperise te marre ne shqyrtim zbatimin e ligjshmerise ne luften kunder fenomenit te gjakmarrjes dhe te forcoje sanksionet ligjore per denimin e fajtoreve. "Ministria e Rendit dhe Drejtorite e Policise ne zonat e prekura te hartojne strategjite per luften kunder ketij fenomeni, duke patur si prioritete arrestimin e autoreve te krimit qe jane ende ne kerkim. Drejtoria e Policise te marre masa edhe per mbrojtjen e familjeve dhe personave te kercenuar nga gjakmarrja", thuhet ne rezolute. Sipas saj, pushteti vendor duhet te identifikoje me saktesi familjet e prekura nga fenomeni i gjakmarrjes, te studioje gjendjen e tyre ekonomike dhe sociale. Organet e drejtesise, prokuroria dhe gjykatat, te ndjekin dhe te denojne me rreptesi krimin e gjakmarrjes dhe krimin e vrasjes per te krijuar besimin se ndeshkimi behet vetem nga ligji.