Honoré de Balzak

[de Balzak]

Kam nevoje per ndihme...

Doja te dija nese dikush nga ju do te mund te me tregonte nje permbledhje ne lidhje me historine e librit 'Xha Gorio' nga Balzak?

Faleminderit paraprakisht

besoj se mundem,
se shpejti!

[[Perla]]

Honoré de Balzac lindi në Turs më 20 maj 1799. Në moshën 8 vjeçare mamaja e tij e dërgoi të studidonte në oratorin e Vendôme, ku për 6 vjet studioi shumë lëndë, por gjithashtu duke nxjerrë në pah talentin e tij në letërsi. Studioi në kolegjin Tours e më pas në Paris, ku u trasferua së bashku me familjen. U regjistrua në fakultetin e jurisprudencës, dhe në të njëjtën kohë punonte në një zyrë noterie. Në moshën 20 vjeçare zbuloi dhuntinë e tij për të shkruajtur.

Në një dhomë të vogël në lagjen Bastija, i vetëm ose në bashkëpunim me Auguste Le Poitevin, një botues kommercial, nga 1821 deri 1829, shkroi vepra popullore, duke i firmosur si Horas dë Sent-Obë ose L'or de rhoon ndër të cilat veçohen: "L'héritié de Bïrag" (Trashëgimtari i Birag, 1821), "Viker des Ardennes" (Famulltari i Ardennit, 1821), "Argow le pirate" (Argow pirati, 1824).

Në 1822 Balzac u njoh me L'or de Bernit, një grua e pjekur e cila i qëndroi gjithnjë pranë deri në ditën e vdekjes së tij (1836). Asaj gruaje ai i kushtoi “Le lit de la vallée” (Zambaku në luginë, 1835). Ne 1825 u bë botues dhe tipograf. Në të njëjten kohë bleu gjithashtu një fonderi por përpjekjet e tij për të bërë tregti dështuan dhe e futën atë në borxhe.

Perseri nje perpjekje për biznes, kete here ne Sardenje ku u perpoq te risillte ne pune minierat e vjetra te argjendit dhe perveç kesaj provoi te tregtonte dru nga Polonia. Shpenzoi shuma marramendese për kohen, duke mobiluar shtepine me mobilie antike. Jeta e tij karakterizohet nga perpjekje te kota për tu pasuruar dhe për te qene nje njeri i suksesshem ne nje kohe shume te shkurter.

Për 20 vjet ai arriti te bente 90 krijime midis te cilave kishte romanca e tregime, te gjitha keto te bashkuara ne nje vepër te vetme me titull “La comédie humaine” (Kommedia njerezore) dhe te ndara ne "Sèn dë la vi privé" (Skena te jetes private), "Sèn dë la vi dë provions", (Skena te jetes ne province) "Sèn dë la vi parizien" (Skena te jetes pariziene). Behet fjale për nje analize te jetes shoqerore dhe private ne nje France ne zhvillim e siper, epoka e "monarkise borgjese" te Luigjit Filip.

E para është nje romance historike, "Le Shuons" (1829), për te cilen është frymezuar nga revolta e Vande-se; megjithate do te jene veprat e tjera te tij qe do ti sigurojne sukses dhe admirim nga ana e publikut. Nder te cilat mund te permendim: "La po dë chagrë" (Lekura e shegrenit, 1831), "Evgjéni Grande" (1833), "Lë médsë dë shampanj" (Mjeku i fshatit, 1833), "Ilyzio perdy" (Illusione te humbura, 1837-43), "Splendër e mizer de kurtisan" (1839-47).

Honore ishte frekuentues i rregullt i salloneve, dhe shume i apasionuar si pas jetes mondane ashtu dhe pas grave fisnike te oborreve te ndryshme, te cilat i pershtateshin me se miri snobismit te tij. Megjithese ishte vazhdimisht i persekutuar nga njerez te cileve u detyrohej para, Balzac për nje fare kohe arriti te realizonte endrren e tij për te qene njeri i pasur.

Kjo erdhi fale lidhjes dashurore me baroneshes polake Eva Hanska, me te cilen u martua pak kohe perpara se te vdiste. (dashuria me Eva Hanska ishte vetem nje “loje salloni" por nje gje te tille Balzac nuk e mori vesh kurre).

Ne 1834 Balzac pati idene qe te shkrinte te gjitha krijimet e tij ne nje vepër te vetme monumentale, nje afresk i vertete mbi shoqerine franceze te asaj kohe nga perandoria e pare deri ne monarkine e Korrikut, keshtu publikoi te famshmen Kommedia njerzore. Fillimisht vepra duhet te petmbante 150 romanza te ndara ne tre vija kryesore: Studim zakonesh, Studim filozofik e Studime analitike. Grupi i pare perbehej nga vepra te perfunduara prej kohesh dhe ishte i ndare ne 6 skena te cilat perfaqesonin jeten rivate, provinces, parizizene, politike, ushtarake dhe fshatit.

Romanzat duhet te permbanin reth 2000 personazhe, sepse deshira e tij ishte te krijonte nje rrjet ngaterresash midis vellimeve te ndryshme. Vetem 2/3 e projektit u realizua. Episodet me te famshme jane: "Xhaxha Gorio" (1834-35), "Evgjéni Grande" (1833), "Kusherira Betta" (1846), "Iluzione te humbura" (1837-1843).

Ne 1937 realizoi “La vielle fille” qe u be romani i pare qe publikohej ne nje gazete. Ne 1838 Balzak u dallua për luften e tij për te drejten e autorit. Honor kishte nje vullnet shume te madh për te punuar megjithese shendeti kishte filluar te behej nje pengese e madh për te. Ne 1839 u be anetar i shoqerise se shkrimtareve dhe po ate vi tai u zgjodh kryetar i saj. Ne 1850, disa muaj pasi ishte martuar me baroneshen Hanska, Balzak u nda nga jeta. Dashuria e tij me aristokraten polake pasqyrohet me se miri ne leterkembimin midis tyre qe u publikua ne 1968 nen titullin “Lettre à madame Hanska".

Përfaqësuesi më i madh i realizmit në Europën perëndimore. Balzaku dominon gjithë shekullin e XIX.Gazetar, industrialist i munguar, krijues i afërsisht njëqind romaneve në 20 vjet, figurë brilante e njëshoqërie së cilës ai përfundon duke iu imponuar, Balzak përziehet me “fëmijën e shekullit” duke kontribuar në krijimin e një miti: një burrë aventurash dhe dëshirash në të njëjtën kohë edhe ëndërrimtar, i plagosur nga kontradiktat e jetës moderne. Në qoftë se Balzaku shpallte dy të vërtetat e tij, fronin dhe altarin, Hygo dallonte tek ai një shkrimtar revolucionar; ndërsa bashkëkohësit e tij e merrnin për realist, Bodler e përshëndet si një vizionar të mrekullueshëm. Vepra e tij përshkohet nga tensione dinamike dhe kritike. Ajo jeton: Është ky kompleksitet i pabesuesëm qe e bën Komedinë hyjnore një vepër madhore me përmasa botërore.



Një familje e ftohtë

I ati i Balzakut, Bernard François Balssa, funksionar perandorak, bir i revolucionit francez,u martua në moshën pesëdhjetenjë vjeçare me një nëntëmbëdhjetë vjeçare: kjo histori e vërtetë mund të sherbente si pikë fillimi për një roman balzakian. Në fakt, Honore nuk do të pushojë së treguari për gratë e “keqmartuara”, për dramat e jetës private dhe për divorcet e shpeshta të çifteve. Një babai liberal, besimtar i idealeve progresiste të kohës, i përgjigjet një mama, që i do padyshim pak fëmijët e saj dhe që mbyllet në trishtimin e një jete të vetmuar. I mbyllur ne kolegjin e Vendom, Balzak ruan nga fëmijeria e tij kujtime të pakta, si motrat e tij– Laura, e lindur në 1800, dhe Lorenca,në 1802. Në vitin 1814, familja e tij shpërngulet në Paris, dhe Honore bëhet nxënës I liceut aktual të Charlemagne. Një fëmijë i jashtëligjshëm shndërrohet kështu ne autorin e “Fiziologjisë së martesës” ku do të thoshte se tradhëtia është përgjigjja e vetme e vuajtjeve të jetës bashkëshortore.



Fillimet e një shkrimtari

Ishte dëshira e të atit që Honore të bëhej noter. Por me të mbaruar studimet për drejtësi, ai zgjedh të bëhet shkrimtar, vendos të jetë bir i veprave të tij. Në atë kohë i riu Balzak ishte i majtë dhe ishte vënë në dukje për materializmin e tij. Nga pamundësia ekonomike Balzaku merr me qira një papafingo në rrugën Lesdiguieres dhe i futet punës. Në fakt kjo eksperiencë rigjendet në disa nga romanet e tij. Në moshën 20 vjeçare Balzaku njohu jetën e një studenti të varfër dhe një krijuesi në kërkim të identitetit të tij. Për t’ia dalë mbanë në letërsi në vitet 20 të shekullit XIX duhet të shkruaje drama, histori ose poezi. Balzaku shkruan nje dramë “Kromuell”. Një dështim i plotë. Për të jetuar ai fillon të publikojë disa romane të vogla anti romantike dhe satirike, nën pseudonime të ndryshme: Jean Louis, l'Héritière de Birague (1822). Pseudonimet e tij kanë një të përbashkët,ndikimin nga emrat e borgjezisë: Horace de Saint-Aubin, lord R'Hoone.



Jeta private dhe frymëzimi

Në jetën e tij private ngjarjet rrjedhin njëra pas tjetrës, dy motrat e tij martohen. Lorenca vdiq në 1825 e vetmuar pasi njohu nje ferr martesor. Përsa i përket Balzakut, ai u bë në 1822 i dashuri i Laura de Berni, që do ti qëndrojë afër për gjithçka, madje edhe për mbështetjen financiare në ndërmarrjet e tij të mëvonshme. Në qoftë se znj.Balzak ishte e para grua 30 vjeçare që ai takoi, znj.de Berni ishte modeli i të gjitha grave që rrethojnë botën e Balzakut, si znj.de Mortsof apo znj.de Barzheton ( Iluzionet e humbura). Nga një endje midis jetës së tij private dhe shkrimtarit, Balzaku, gjithmonë i fshehur prapa pseudonimeve të tij, shkruan disa romane në të cilat merr rëndësi tema e dashurisë si “Kolonel Shabert”, ku merr formë romani balzakian, ku shfaqen tensione midis idealit dhe realitetit, viktimë e të cilit është një djalë i lënduar nga gruaja që dëshironte. Këto romane do të dështonin , por do ti shërbenin atij në punën e mëvonshme.



Bizneset dhe veprat e para me vlerë

Balzaku dëshiron para dhe pushtet. Kështu ai hidhet në botën e biznesit me një fonderi dhe një shtypshkronjë. Në vitin 1828 vjen katastrofa e parë, që do të bëhet model edhe për të tjerat, sepse Balzaku ushqente projekte ekstravagante, të pamundura për tu realizuar, si kultivimi i ananasëve në Paris. Pra ai është i detyruar ti rikthehet letërsisë. Këtë herë Balzaku shkruan një roman historik,sipas modelit të Uollter Skot, ku jep një pasqyrë të betejave të perëndimit në kohën e revolucionit. Më pas ai shkruan një ese gati sociologjike, “Fiziologjia e martesës” ku përshkruan me tone humori institucionin e martesës. Skenat e para te jetës private do të shfaqen në prag të revolucionit të korrikut. Ai do të marrë emrin Honore de Balzak, dhe do të bëhet i famshëm për mendimet e tij për gruan dhe martesën.

Gazetar politik Ai bëhet gazetar politik dhe mban një kronikë te rregullt mbi jetën politike të kohës në gazetën “Letra mbi Parisin”. Që këtu vërehet lindja e një gazetarie moderne. Ky aktivitet nuk do të qëndrojë kurrë në plan të dytë për Balzakun dhe do ta shoqërojë përgjatë gjithë krijimtarisë së tij. Suksesi duket se është afër me vepën filozofike, që përshëndetet nga të gjithë, “Lëkura prej shagreni”



Suksesi

Sipas të tjerëve dhe sipas dëshirës së tij, Balzaku ia doli mbanë pas të tridhjetave. Pasioni i tij për tu bërë i famshëm është aq i madh sa e shtynë Balzakun të frekuentojë sallonet aristokratike dhe të pranojë për të dashur markezen de Castri. Reputacioni i tij i ri si një njohës shumë i mirë i botës femërore do ti vlejë. Në 1832 ai merr një letër të nënshkruar “E huaja” nga një konteshë poloneze Eva Hanska, e martuar në Ukrainë. Ky do të jetë fillimi i një historie romaneske që zgjati deri në vdekjen e Balzakut. Për momentin Balzaku po jetonte në mes të luksit, vishej si një dendi megjithëse nuk e kishte fizikun, dhe shpenzonte pa hesap paradhëniet e dhëna per vepra akoma të pashkruara, të cilat ai shpreson ti mbarojë brenda afatit. Ai rend pas kohës pas iluzioneve të botës. Ai punon nga 10 deri 8 orë në ditë duke pirë lumenj me kafe dhe gati prek çmendurinë në qershor të 1832. Romani i tij “Lui Lambert” duket si një autobiografi. Këtu paraqitet një djalosh intelektual i ekzaltuar, romantik që vdes në fund nga çmenduria.



Krijimi i një universi

Romanet ndjekin njëri tjetrin, dy ose tre në vit, themelues të mitologjisë balzakiane dhe të vështrimit të tij unik për jetën. Romanit “Lui Lambert” i përgjigjet utopia e “Doktorit të fshatit”. Të organizosh për të luftuar forcat shkatërruese të dëshirës, të luftojmë kolektivisht për të zëvendësuar pasionet me rregullin social. Revolucioni për Balzakun, përveçse u mundua të zhdukë pabarazinë dhe krimin, forcoi pasionet. Ai perjashtoi dhe tipizoi me mijëra njerëz, heronj popullorë, kriminelë, mjeranë, të rinj që kërkojnë të ardhme, gra pa të drejta për shkak të legjislacionit napoleonian. Bota moderne është shumë e ashpër, sepse burrat dhe gratë vuajnë atje. Liberalizmi është një gënjeshtër që favorizon pasurimin e egoistëve dhe të imoralëve, të udhëhequr nga interesi. Doktori i fshatit, Benasisi, ka një zemër të plagosur, i cili, meqë ka vuajtur vetë është i aftë të reflektojë në një mënyrë kritike për shoqërinë në të cilën bën pjesë. Ajo që është romantike te Balzaku është fakti se dhimbja formon vetëdijen te njeriu. Në të njëjtën mënyrë për të riardhur tek forcat shkatërruese, ai shkruan “Kërkimi i absolutes” ku tregohet jeta e një të çmenduri ne botën reale. Këtij universi real i përgjigjen sa vjen e më shumë romanet që vijojnë, të parët e ciklit “jeta e provincës” si “Evgjeni Grande”. Balzaku shkruan dhe publikon shumë shpejt duke u vënë re kështu për ndërthurjet e personazheve në romanet e tij. Në vitin 1833 ai mendon të rikthejë disa personazhe të romaneve të kaluara. Një ide gjeniale që do të lejojë sipas tij të paraqesë një afresk të botës moderne. Është tek “Xha Gorio”(1834-1835) që Balzaku zbaton për herë të parë idenë e tij, pasojat e së cilës do të jenë të rëndësishme dhe do të shërbejnë në krijimin e “Komedisë njerezore”.

(Wikipedia shqip)



Aforizma të Honorè dë Balzakut

*Lavdia është një helm që duhet marrë me doza të vogla.

*Asgjë nuk e fortifikon një miqësi sa besimi nga ana e njërit mik se është epror ndaj tjetrit.

*Lumturia është poezia e gruas.

*Të pakuptuarit përfshihen në dy kategori: femrat dhe shkrimtarët.

*Kur femrat na duan, na falin gjithçka, deri edhe krimet. Kur nuk na duan, nuk i besojnë asgjë, madje as virtuteve tona.

*Lumturia materiale prehet gjithmonë sipër shifrave.

*Një femër njeh fytyrën e një burri të cilin e do, ashtu si një marinar njeh detin e hapur.

*I gjithë njerëzimi është pasion; pa pasion, pa religjion, pa histori, pa romane, artet nuk do të kishin asnjë peshë.

*Fama tepër e dëshiruar është pothuaj gjithmonë një prostitutë e pashpallur.

*Krimet janë përpjesëtimore (proporcionale) ndaj pafajësisë dhe ndërgjegjes, dhe ai që për disa zemra është vetëm një gabim, për disa shpirtëra merr përmasat e një krimi.

*Kritika është një furçë që nuk mund të përdoret mbi stofëra të buta, ku mund të rrënojë gjithçka.

*Martesa është një betejë deri në vdekje, para së cilës bashkëshortët ia kërkojnë qiellit bekimin e tij.

*Dashuria është poezia e shqisave.

*Besojini gjithçka që dëgjojini të flitet për të tjerët, asgjë nuk është aq e shëmtuar sa të jetë e pamundur.

*Ajo që formon cilësinë e burritë që dashuohet, formon shpesh të metat e burrit që nuk dashurohet.

*Midis butësisë së sfungjerit të lagur deri në ashpërsinë e një guri shtuf ekzistojnë gjithmonë hijezime të pafundme. Ja njeriu.

*Zemra e një nëne është një humnerë në fundin e së cilës gjendet gjithmonë një falje.

*Burokracia është një mekanizëm gjigant ngritur nga xhuxhët.

*Prej kur ekziston shoqëria, një qeveri, në mënyrë të pashmangshme, ka qenë gjithmonë një kontratë sigurie midis të pasurve kundër të varfërve.

*Ndërgjegja është një prej atyre bastuneve të cilin gjithkush e vringëllon për të goditur fqinjin e tij dhe i cili nuk i shërben kurrë atij vetë.

*Urrejtja pa dëshirën e hakmarrjes është një farë e rënë në shkëmb.

*Dashuria është një luks.

*Dashuria që ekonomizon nuk është kurrë dashuri e vërtetë.

*Ligjet janë rrjeta ku mizat e mëdha kalojnë lehtësisht, ndërsa mizat e vogla ngelin të mbërthyera.

*Arti është natyra e koncentruar.

*Fuqia nuk qëndron tek goditjet e forta dhe të shpeshta, por tek goditjet me të drejtë.

*Dashuria përjeton tmerr nga gjithçka që nuk është dashuri.

*Tezet, hallat, nënat, motrat kanë një gjykim të veçantë për nipat e tyre, bijtë e tyre dhe për vëllezërit e tyre.

*Femrat, kur nuk dashurojnë, kanë gjakftohtësinë e një avokati të vjetër.

*Në jetë janë me bollëk meshkujt, por mungojnë burrat.

*Një nga fatkeqësitë e njerëzve shumë inteligjentë është se nuk mund të bëjnë asgjë pa kuptuar gjithçka: veset jo më pak se virtutet.

*Për një burrë nuk ka vështirësi më të madhe se të flasë për gruan e tij, nëse është virtuoze, për të dashurën e tij, përveç atëherë kur do të flasë për të nëse është më e bukur se gruaja e tij.

*Askush nuk guxon t’i thotë lamtumirë një zakoni. Shumë vetëvrasje janë ndalur në prag të vdekjes për hir të kujtimit të kafesë ku për çdo mbrëmje luan domino.

*Ajo që i bën të pacënueshme miqësitë dhe e dyfishon magjinë është një ndjenjë që mungon në dashuri: siguria.

Elida Buçpapaj
Voal

[[Perla]]

PYETJE (Sjellë në redaksi) - Jam një lexues i gazetës. Nëse ka mundësi, do të doja të dija diçka për Balzakun, çfarë ka bërë në jetë, cila ishte familja e tij, në ç'situatë ka qenë dhe si ka vdekur.

PËRGJIGJE - I nderuar lexues! Balzaku (1799-1850) është një nga themeluesit e realizmit në letërsinë europiane. Ka qenë gazetar, industrialist i munguar, krijues i afërsisht njëqind romaneve në 20 vjet, figurë brilante e një shoqërie, së cilës ai përfundon duke iu imponuar. Për bashkëkohësit ishte thuajse një mit: burrë aventurash dhe dëshirash në të njëjtën kohë, ëndërrimtar, i plagosur nga kontradiktat e jetës moderne.

Rrjedh nga një familje "e ftohtë". I ati i Balzakut, Bernard François Balssa, ishte funksionar perandorak, bir i Revolucionit Francez që u martua në moshën pesëdhjetë e një vjeçare me një nëntëmbëdhjetëvjeçare (kjo histori e vërtetë mund të shërbente si pikë fillimi për një roman balzakian).

Në fakt, Honore nuk do të pushojë së treguari për gratë e "keqmartuara", për dramat e jetës private dhe për divorcet e shpeshta të çifteve. I mbyllur në kolegjin e Vendom, Balzaku ruan nga fëmijëria e tij kujtime të pakta.

Dëshira e të atit ishte që Honore të bëhej noter. Por me të mbaruar studimet për drejtësi, ai zgjedh të bëhet shkrimtar. Kryevepra e tij është Komedia Hyjnore, që përshkruan jetën e shoqërisë franceze pas rënies së Napoleonit.

Biografët e tij thonë se Balzaku vuajti gjatë gjithë jetës nga probleme shëndetësore. Në 1850-ën, ai u martua me Evelina Hanska një grua që e kishte pasur të dashur për shumë vjet. 5 muaj pas martesës Balzaku ndërroi jetë.

Marre nga Gazeta Shekulli

[jetonbuci]

besoj se mundem,
se shpejti!

ej na falnin per pengesen po pe shoh qe e adhuroni shum honore de balzakun dhe nqs ka mundesi vepren"xha gori" te balzakut te ma analizoni dhe te ma dergoni ne mesage tonny_07@live.com se me duhet per provim te lutem nqs ka mundesi

[Fleur Blanche]

"Isha i vetëm pa përkrahjen e askujt. Nuk kisha as miq për shkak të karakterit tim shpërthyes, dyshimtar e të paqetë. Askush nuk donte ta kuptonte se fakti që prekesha shpejt, shpjegohej me vështirësitë e jetës dhe me të punuarit jashtë mase. Sepse unë ndodhesha mu në fund të jetës shoqërore dhe, dëshiroja të dilja në krye. Veç kësaj unë ruaja në shpirt ato cilësi të mira dhe, atë gatishmëri për të ndihmuar të tjerët që, do t’i quaja gjithnjë natyrat e fuqishme të cilat mund të arrijnë në cilëndo majë, megjithëse para kësaj do t’u duhej të rropateshin në batakun e mjerimit... Nuk e di, a mund të krahasohet helmi që rastiste të provonim më vonë, kur vinim re ndonjë veprim tradhtar të ndonjërit nga kolegët...
....Përpiqesha të grumbulloja sa më shumë dije të qëndrueshme, në mënyrë që t’ia ngrija sa të ishte e mundur më shumë vlerat vetes dhe, kështu ta meritoja vendin që synoja të zija.... Ishte një dyluftim i gjatë, i egër, i rëndë. Askujt s’i vinte keq për mua....
... Në këtë mënyrë unë i hakmerrem, për vuajtjet e rinisë atij egoizmi të pashpirt që ndeshet në çdo hap në shoqërinë e lartë, kur kujtoj sa pengesa mundoheshin të më krijonin në rrugën time drejt lirisë: urrejtja, smira, shpifja.
Në Paris, kur të shohin se je gati për të hipur në kalë, njëri të ngreh nga cepi i xhaketës, ndërsa tjetri pret nën barkezën e kalit që të biesh e të thyesh kokën; një i tretë i heq patkojtë kalit, kurse i katërti do t’iu heqë kamzhikun. Më i ndershmi, është ai që, afrohet me armë në dorë për të të qëlluar mu në krahëror. Ju keni talent biri im dhe, shpejt do ta kuptoni çfarë lufte të tmerrshme e të pandashme bën mediokriteti me ata që ia kalojnë.
Nëqoftëse në darkë do të humbisni 25 luidorë, të nesërmen do t’iu akuzojnë për kumarxhi, kurse miqtë tuaj më të mirë do të fillojnë të thonë se keni humbur 25 mijë franga. Po t’iu dhëmbë ca koka, do të thonë se keni filluar të çmendeni. Po t’iu shpëtojë ndonjë fjalë e ashpër, aty për aty do të thonë se je njeri me të cilin s’bë dot askush. Nëqoftëse gjatë luftës me këtë ushtri pigmejsh do të tregoheni i fuqishëm e i vendosur, miqtë tuaj më të mirë do të fillojnë të ulërijnë se ju nuk duroni askënd pranë vetes, se doni të sundoni, të urdhëroni të tjerët. Me një fjalë, të gjitha vlerat e tua kthehen në të meta, në vese, kurse bamirsitë e tua në krime.
Po u penguat, do të thonë “ra”. Nëqoftëse shpikni diçka dhe përpiqeni të mbroni të drejtat tuaja, do t’iu dali nami si njeri tepër i pashkueshëm, gjithashtu edhe si një llogaritës dinak që nuk u lë shteg forcave të reja të ecin përpara. Kështu, miku im, ju e dini se tek unë jeton një Deplen krejtësisht i ndryshëm nga Depleni për të cilin flasin aq keq. Por, le të mos gërmojmë më në këto plehra."

(Mesha e Ateistit; Tregime dhe novela nga H. de Balzak)

Mbetet pa dyshim nje nder shkrimtaret me te medhenj te letersise boterore...vepra qe me pelqen me teper eshte...Iluzione te humbura"

Pajtohem me mendimin tënd, po ashtu edhe për mua, vepra që më pëlqen më shumë, është "Iluzionet e humbura."
Ajo që më pëlqen më shumë në këtë vepër, ndër shumë mesazhe të tjera që përcjell, është zgjedhja mes dy rrugëve e të rinjve të talentuar; të tregojnë durim dhe të mos përlyhen në llumin e shoqërisë për shkak të interesave të tyre, duke punuar dhe duruar pa reshtur deri të vijë çasti i tyre i lavdisë, si me gjenitë e tjerë Rusoi, Volteri, Molieri etj etj... që hasën aq shumë vështirësi në rrugën e tyre por, nuk u përlyen kurrë me llumin dhe, duke mos tradhëtuar idealet e tyre që të ndiqnin metodën makiaveliste : "qëllimi justifikon mjetin", ku ky rreth i ndritur në roman përfaqësohet me të rinjtë që ishin në rrethin e d'Artezit - përballë rrethit tjetër të të rinjve (Etjen Lustoit me shokë) që vetëm për të arritur qëllimet e tyre, nëpërkëmbin ndërgjegjen duke u përzier me llumin vetëm që të ishin të pasur e të suksesshëm sa më shpejt dhe, duke u treguar të dobët përballë vështirësive të jetës; nga ku personazhi ynë kryesor Lysjeni, braktis rrethin e d'Artezit dhe zgjedh rrugën tjetër - atë të thjeshtë, por gjërat për të s'i ecin aq mirë sa mendonte...

Nga ke humbur shoku tanku?



*
Po sjell ca citate/fragmente nga libri....

“Njerëzit shpirtmëdhenj, janë zakonisht tregtarë të pazotë.”

“....lakmia është vetia karakteristike e tregtarit të vërtetë...”

“Ka ndjenja që të tjerët s’t’i kuptojnë, e që duhet t’i fshehësh në zemër.”

“Aty ku zë fill ambicja, s’ka më ndjenja të çiltra.”



“Diplomacia, shkenca e atyre që nuk dijnë asnjë shkencë e që duken të thellë duke qenë me mendjen e zbrazët; kjo është një shkencë shumë e rehatshme sepse, shprehet praktikisht me kryerjen e detyrave të larta, ajo kërkon njerëz të mbyllur, i lejon injorantët të mos hapin gojë, të shpëtojnë duke tundur kokën në mënyrë misterioze; dhe, më i zoti në këtë shkencë është ai që noton duke mbajtur kokën mbi sipërfaqen e lumit të ngjarjeve që duket sikur i drejton, mgjs tërë puna në thelb peshon pak.”

“Të krijosh do të thotë të vuash.”

“Mendimi piqet ngadalë”

“Duke hyrë në jetë, edhe njerëzit që kanë besim në fuqitë e tyre, bien në dëshpërim.”


“Koka, është tërë kapitali i njerëzve që s’kanë tjetër pasuri – veç mençurisë së tyre.”


“....sa zemërbutë janë njerëzit me mendje të lartë...”


"Bëj si ne, vuaj dhe duro - tha Bjanshoni - Të vuash burrërisht dhe të kesh besim te puna"

"Qëndresa është baza e virtytit"


“Miqësia fal gabimin ose një vrull pasioni të papërmbajtur por, është e pamëshirshme kur është fjala për çështje ndërgjegjeje, shpirti dhe mendimi.”


(vazhdon...)

[Fleur Blanche]

Jeta e Balzakut s'është ashtu siç përshkruhet në këto artikujt që qenkan në këtë faqe, por sidoqoftë s'po ndalem në këtë pikë; në fund të fundit spekullime të tilla nuk ia heqin madhështinë e gjeniut letrar!

*Nga "Iluzione të humbura":


“Ç’është e vërteta, ka njerëz që e humbasin pamjen dhe vlerën e tyre të mëparshme, me t’u ndarë nga njerëzit, nga sendet, nga vendet që u shërbejnë si suazë.”

“Syri, krahason më parë se zemra të ketë mundësi për të ndrequr një gjykim të shpejtë.”

“...në mbretërinë e të vërbërve nderohen ata që janë me një sy...”

“Kur mendimet i kthejmë drejt ndenjave tona, ngjasin gjëra të çuditshme brenda një kohe të shkurtër; revolucionet morale bëhen sipas ligjeve që kërkojnë veprim të shpejtë.”


“Kur një grua pendohet për dobësitë e veta, ajo i heq një sfungjer së kaluarës – që të lajë gjithçka.”


“Për të mposhtur tundimet ndaj dëfrimeve, duhet energjia e fortë e talentit të vërtetë ose, vullneti i zymtë i ambiciozit.”


“Njerëzve me temperament nervoz, etja për përsosuri u shtiret si sëmundje”

“Krenaria jote, i dashur poet, është e madhe, sa ti e vë në miqësinë tënde! – thirri Fylzhansi. Një krenari e tillë tregon një egoizëm të tmerrshëm dhe, egoizmi është helmi i miqësisë”

“Ndjenja e mirësisë e forcon miqësinë dhe ia shton bukurinë. Këta të rinj kishin besim tek njëri - tjetri: armiku i njërit ishte armiku i të gjithëve, secili ishte gati të dëmtonte interesat e veta jetike për hir të harmonisë së zemrave të tyre. S’ishin të zotët të bënin asnjë poshtërsi dhe, çdo akuze mund t’i përgjigjeshin me një JO të tmerrshme dhe, mbronin njëri - tjetrin me guxim” - (rrethi i të rinjve ku bënte pjesë D'Artezi)

“Byfoni ka thënë se, gjeni’ – do të thotë durim. Ç’është e vërteta, nga të gjitha vetitë e njeriut, durimi i përngjan sistemit me të cilin Natyra krijon veprat e veta. Ç’është arti zotëri? – Ngjizje e Natyrës.”


____________________


*Një ndër novelat që më ka pëlqyer më shumë, të them të drejtën më ka 'tronditur' kur e kam lexuar, është "Vendetta", novelë të cilën Balzaku ia ka kushtuar skulptorit milanez Puntinoti që, si duket paska pasur një histori të vërtetë në atë novelë aq tragjike por, s'mund ta mohosh që është vërtetë e mrekullueshme...

Pa shkëpus ca pjesëza nga ajo novelë:

“Rasti u vje në ndihmë gjithmonë njerëzve që, kërkojnë me këmbëngulje çdo gjë.”


“S’ka gjë më poshtëruese për vajzat, si dhe për gjithë njerëzit e tjerë, kur shohin që ndonjë ligësi e tyre, a fyerje, a fjalë therëse – dështon, ngaqë viktima nuk i përfill fare. Atëherë duket sikur urrejtja ndaj viktimës rritet, po aq sa ç’qëndroi ajo për nga karakteri më lart se të tjerët.”


“Një vepër arti e bërë me pasion, ka një frymë të veçantë.... nganjëherë dashuria zëvëndëson talentin.”

“Ngushëllimet e gruas kanë një ëmbëlsi që, të zbutin shpirtin, janë të mbrujtura me një ndjenjë prej mëme, tregojnë kujdes dhe dhembshuri. Po kur fjalët, që të qetësojnë shpirtin e të japin shpresë, shoqërohen me ca gjeste të hijshme e me një zë të ëmbël plot ndjenja, e sidomos kur ngushëlluesja është e bukur, një djalë i ri e ka zor t’i bërë ballë asaj.”

“Të jesh shpresa e vetme e një krijese fisnike, ta dashurosh dhe ta braktisësh?... një gjë e tillë është tradhëti që, të rinjtë s’mund ta bëjnë.”


“A mos vallë dashuria nuk është si deti, që u duket monoton njerëzve të rëndomtë sepse, e shikojnë përciptaz ose i hedhin një vështrim të shpejtë, kurse njerëz të tjerë mund të kalojnë tërë jetën e tyre duke soditur detin që, u nxjerr pa reshtur përpara syve fenomene të mrekullueshme dhe, i lë pa mend.”

[Fleur Blanche]

“Ka lumturira që duken si të pamundura; kur vijnë - të djegin si vetëtima”

“ Fatkeqësia është një lloj hamjalie që, ka për veti të forcojë gjendjen e mëparshme shpirtërore; në disa njerëz ajo e shton mosbesimin dhe ligësinë, disa të tjerë që e kanë zemrën bujare – i bën akoma më të mirë”

(përzgjedhur nga “Kolonel Shaberi”, tregime dhe novela; H. De Balzak)


*
“Siç ndodh me të gjithë njerëzit gjenialë, edhe ai s’pati pasues: ai solli gjithçka dhe gjithçka e mori me vete”


“Ziliqarët dhe kokëtrashët, asnjëherë nuk mund t’i kuptojnë ato shtytje sipas të cilave veprojnë mendjet e shquara. Prandaj, sapo ata vënë re disa nga këto kontradikta të sipërfaqshme, kapen pas tyre, mbi atë bazë hartojnë një akt-akuzë dhe i vënë vetes për qëllim ta dënojnë pa vonesë të pandehurin”

“Miku im, shpirtrave të ndjeshëm e të fuqishëm, kur u jepet rasti për të vepruar në sferat e tjera, u mungon aftësia për intrigat e jetës, ajo mendje e shkathët dhe e aftë për t’u përshtatur, që është karakteristikë për njerëzit e vegjël. Rasti, është ëngjëlli mbrojtës i këtyre shpirtrave. Ata nuk kërkojnë, ata gjejnë”

(përzgjedhur nga “Mesha e Ateistit”)


*
“Ah! Dashuria është një mister, ajo jeton vetëm thellë në zemër dhe, gjithçka ka marrë fund, kur burri i thotë qoftë edhe mikut të tij: ja, kjo është gruaja që dashuroj unë!”
(përzgjedhur nga “Kryevepër e Panjohur”)


*
“S’mund të bëhesh njeri i madh me çmim të lirë, - tha me zë të ëmbël Danieli. – Gjeniu i vadit me lot veprat e veta. Talenti është një fenomen moral dhe, si çdo qënie e gjallë, u nënshtrohet në fëmini sëmundjeve. Kush do të ecë përpara, duhet të jetë i gatshëm për luftë, të mos prapset para asnjë vështirësie. Një shkrimtar i madh, është një dëshmor që do të mbetet gjithnjë i pavdekshëm. Ju keni me të vërtetë talent, - i tha Daniel d’Artezi Lysjenit dhe sikur e pushtoi me vështrimin e tij, - po nëqoftëse ju mungon vullneti, nqs s’keni durim të madh, nqs trillet e fatit iu largojnë nga rruga drejt qëllimit tuaj dhe, s’e nisni dot nga e para rrugën pambarim drejt përsosurisë, po ashtu si breshka, e cila, kudo që ndodhet, gjithnjë synon drejt oqeanit të vet, atëherë hiqni dorë nga qëllimi juaj.”


“...Ndijimi i hollë, është shenjë e një ndjeshmërie të madhe.”


“Kritika është një furçë që, s’përdoret dot për të pastruar pëlhurat e holla sepse do të griseshin”


“....njerëzit plot urrejtje, kanë nevojë për të gjithë.”


“Njerëzit me horizont të ngushtë mendor janë maniakë, iu duket se nën rrezet e diellit s’ka vend për suksesin e dy vetave”


“Shakaja është si pambuku: kur tirret shumë hollë, këputet”


“Kur njerëzit e mençur fillojnë t’i hapin zemrën njëri-tjetrit, është e sigurtë se ata janë të dehur”


“Aftësia për të bërë llogari në rrethanat më të vështira të jetës, tregon vullnet të fortë, që s’mund ta kenë kurrë njerëzit e dobët”


“Njeriu arrin suksese, vetëm kur shtyhet nga dora e hekurt e nevojës”


“Mitologjia që, është një nga shpikjet më të mëdha të njerëzimit, e ka vënë të vërtetën në fund të një pusi dhe, duhen kova për ta nxjerrë”


(fragmente të përzgjedhura nga “Iluzionet e humbura”)

[Fleur Blanche]

Përzgjedhur nga “Gogseku”

“Ja Kamilë, sesi shkojnë buzë greminës gra të reja, mjafton nganjëherë një valle, një melodi pianoje, një shëtitje në fushë për të shkaktuar mjerime të tmerrshme. Atje shkojnë, ato që tërhiqen nga zëri i kotësisë mendjemadhe, i krenarisë, të gënjyera nga një buzëqeshje ose, nga marrëzia ose, nga çamarrokësia.
Turpi, Pendimi dhe Mjerimi, janë tri furi, në duart e të cilave do të bien medoemos gratë që kapërcejnë kufinjtë...”



“...Shpirtrat e butë që, duke mos ditur mënyrën si ta vrasin hidhërimin, vriten gjithmonë nga ai. Jeta është një punë, një zanat që duhet të lodhesh ta mësosh. Kur një njeri ka mësuar ç’është jeta, nga hidhërimet e shumta që ka hequr, atëherë pejzat e tij forcohen dhe fitojnë një farë zhdëvjellësie që, i lejon të qeverisë ndjesinë e tij; ai i bën nervat si susta çeliku që epen pa u thyer; nëqoftëse stomaku është në rregull, atëherë një njeri i pregatitur në këtë mënyrë mund të jetojë aq sa ç’jetojnë kedrat e Libanit që janë pemë të famshme.”



“...Qëllimet e fshehta dhe mendimet që kanë në kokë dy kundërshtarë, merren me mend pothuaj gjithmonë nga njëri - tjetri. Midis dy armiqve, njeriu vë re nganjëherë po atë qartësi arsyetimi, po atë fuqi pikëpamje intelektuale, që vë re, edhe midis dy dashuruarve që lexojnë në shpirtin e njëri - tjetrit”


“....keqardhja, ndjenjë e cila, për disa karaktere është si fyerja më mizore”


“Çfarë pikture të lemerishme do të paraqisnin shpirtrat e atyre që janë pranë shtratit të vdekjes, sikur të qe e mundur që njeriu të pikturonte mendimet e tyre.”

“....dhe gjithmonë pasuria, është nxitja e intrigave që pëpunohen, e planeve që formohen dhe e komploteve që kurdisen”


“Mjerimi, është mjeshtri ynë më i madh... të mëson vlerën e parasë, atë të burrave dhe atë të grave”

*

Përzgjedhur nga “Iluzionet e humbura”

“Gati të gjithë kishin karakter të butë dhe ishin zemërgjërë, dy cilësi që tregonin epërsinë e tyre morale. Zilia, kjo dhuratë e tmerrshme e shpresave të humbura, e talenteve të dështuara, e sukseseve të paarritura, e dëshirave të paplotësuara, ishte e panjohshme për ta. Në talentin e vërtetë gjithçka është e çiltër, pa asnjë shenjë mendjemadhësie dhe, epigrama e tij të mallëngjen e nuk të prek në sedër. Me t’u zhdukur emocioni, ai që hynte për herë të parë në këtë rreth, ndjente një kënaqësi të patreguar në mes të këtyre djelmoshave, që ishin ajka e rinisë. Marrëdhëniet e ngushta miqësore nuk e zhduknin vetdijen që kishte secili për vlerën e vet, po secili kishte respekt të thellë për shokun; shkurt, secili e kuptonte se mund të ishte edhe mirëbërës dhe mirënjohës ndaj tjetrit, prandaj të gjithë i pranonin pa druajtje shërbimet e njëri - tjetrit. Në bisedat e tyre të rrjedhshme dhe fort tërheqëse, ata preknin tema të ndryshme. Të shpejta si shigjeta, fjalët rridhnin nga goja dhe hynin në thellësi të shpirtit. Varfëria e madhe e jetës së tyre dhe, madhështia e pasurisë së tyre intelektuale, ishin një kontrast i çuditshëm. Të gjithë kishin një bukuri morale, që i jep hijshi edhe pamjes së jashtme, ashtu si puna e lodhshme mendore dhe netët pa gjumë; që i jepnin fytyrës së tyre një pamje madhështore. Sytë e tyre të gjallë e të kthjellët, dëshmonin për jetën e tyre të papërlyer. Gjatë ditëve kur e ndjenin më tepër skamjen, këta të rinj e duronin atë me buzë në gaz, luftonin kundër saj me burrëri dhe skamja s’lëshonte dot hije të zymtë në fytyrat e tyre të çelura ashtu si në fytyrat e të rinjve që s’kanë bërë mëkate të rënda, që s’e kanë poshtëruar veten duke rënë në gabime për shkak të varfërisë, ose nga dëshira për t’u ngritur me çdo mjet.
Të gjithë kishin zemër dhe forcë të barabartë ndjenjash, ata mund të mendonin dhe të thonin çdo gjë, se ata jetonin në fushën e shkencës dhe të arsyes; prandaj marrëdhëniet e tyre ishin të çiltra dhe fjalët e tyre plot gjallëri. Të bindur se e kuptonin njëri - tjetrin, mendimet e tyre rridhnin lirisht; prandaj s’kishin druajtje mes tyre, ia tregonin njëri - tjetrit hidhërimet dhe gëzimet, mendonin dhe ndjenin nga thellësia e zemrës. Pra, kuptohet vetiu pse ata s’pranonin lehtë ndonjë shok të ri në rrethin e tyre. Ata e dinin fort mirë madhështinë e tyre, e dinin gjithashtu se ishin shumë të lumtur, prandaj s’kishin dëshirë të fusnin në rrethin e tyre njerëz të tjerë, të panjohur.
Aty, shokët njëlloj të fortë secili në fushën e vet, i jepnin kulturë njëri - tjetrit dhe, me zemër të hapur, tregonin gjithçka, edhe mendimet e këqija; të gjithë kishin dituri të thellë dhe të gjithë ishin kalitur në mjerime. (Ky ishte rrethi i ngushtë i të rinjve Daniel D’Artez, Mishel Kretjen, Horac Bjanshon, Leon Zhiroi, Zhozef Bridoi dhe Fylzhans Ridal)



“ Ju do të merrni pjesë në një luftë të tmerrshme vepër me vepër, njeri me njeri, parti me parti, ku duhet të luftosh pa pushim që të mund të fitosh. Ato përpjekje të neveritshme fikin iluzionet, çoroditin ndjenjat, të lodhin, të dërrmojnë shpirtërisht; sepse përpjekjet tuaja shërbejnë shpeshherë për suksesin e armikut tuaj, për të kurorëzuar ndonjë talent të dorës së dytë, që ju e paraqitni pa dashur si gjeni.”

“Sot, që t’ia arrish qëllimit, duhet të zësh miqësi. Ju e shikoni se çdo gjë varet nga rasti. Më e keqja është të jesh i mençur, të kesh dituri dhe të rrish i vetmuar.” (Lustoi)



“- D’Artezi ka të drejtë, - thirri Lysjeni
- E njihkeni D’artezin? – tha Lustoi? – Sipas mendimit tim, s’ka gjë më të rrezikshme se mendimtarët e vetmuar, të cilët, po ashtu si ai djaloshi, përfytyrojnë se mund të tërheqin me vete botën; këta fanatikë i prishin ëndrrimtarët që ushqejnë fantazinë e tyre duke besuar verbërisht në forcat e veta, siç besojnë të gjithë në rini; këta njerëz që korrin lavdi pas vdekjes së tyre, na pengojnë të ecim para në atë moshë kur përparimi është i mundshëm dhe i dobishëm.”
Kjo shprehje e hollë, që nxirrte në pah argumente të qarta, e bëri Lysjenin të ishte në dy mendje: të duronte me këmbëngulje varfërinë, që e predikonin miqtë e rrethit të tij (D’Artezit), apo të përqafonte doktrinën militante, që ia kishte shpjeguar Lustoi.



“Të them të drejtën, sonte më duket sikur po ha darkë me luanë dhe pantera, që më bëne nder duke i fshehur kthetrat e tyre.”



“Talenti të merr në qafë, nëqoftëse nuk shoqërohet me një farë prirje për intrigë”



“Tallja e poshtëron veprën, kurse një kritikë serioze është nganjëherë një lavdërim”


“Unë mendoj që pendimi i rastit, është një hipokrizi e madhe. Një pendim i tillë është një shpërblim për veprimet e këqia. Pendimi është një dlirësi e shpirtit. Një njeri që pendohet dy herë, është një hipokrit i tmerrshëm. Kam frikë se mos e shikon pendimin si larje mëkatesh”

[Fleur Blanche]

“Në jetën e ambiciozëve dhe, të të gjithë atyre që mund ta arrijnë suksesin vetëm me ndihmën e njerëzve dhe të rrethanave të volitshme, duke u udhëhequr nga një plan veprimi i ndërlikuar, i vazhdueshëm, i saktë, vjen një çast i tmerrshëm, kur kushedi se cila forcë i vë ata përpara provash të vështira; atyre s’u ecën asgjë, fijet këputen ose ngatërrohen nga të gjitha anët dhe i pllakos fatkeqësia.
Kur një njeri e humbet toruan dhe s’di nga t’ia mbajë, është i humbur. Njerëzit që dijnë t’i bëjnë ballë furisë së parë të rrethanave, që durojnë me burrëri gjersa të bjerë fashë stuhia, që shpëtojnë duke u ngjitur me mundim të madh në sferat e larta, janë me të vërtetë njerëz të fortë.”





“Kurrë s’duhet të hidhesh nga një kamp te tjetri, pa përgatitur që më parë një shtrat të butë, ku mund të ngushëllohesh për të këqijat që mund të të ndodhin”




“- Lufta është luftë. Libri juaj është i mrekullueshëm por, u ngjalli zili të tjerëve; lufta juaj do të jetë e gjatë dhe e vështirë. Talenti është një sëmundje e tmerrshme. Çdo shkrimtar ka në zemrën e vet një parazit që i ngjan tenias së zorrëve dhe, ky parazit i përpin ndjenjat sapo i lulëzojnë. Kush do të fitojë? Sëmundja do të mposhtë njeriun, apo njeriu sëmundjen?
Sigurisht duhet të jesh njeri i madh që, të mbash drejtpeshimin midis gjenialitetit dhe karakterit. Talenti zhvillohet, zemra bëhet gurë. Duhet të jesh vigan, duhet të kesh fuqinë e Herkulit, përndryshe ose vdes ose, zhduket talenti.”

("Iluzionet e humbura")