Gabriele D’Annunzio

[Brari]

Meqense D'Annunzio eshte emer i njohur ne Historine Shqiptare po e postoj kte shkrim mbi figuren e ketij Njeriu i cili ishte dhe mik i shum Shqiptareve te njohur.

----
Nga gazeta TEMA

------

KOMENTI

Të dielën me INDRO MONTANELLI-n * Letra & Editorial

Gabriele D’Annunzio - mbinjeriu i mënyrës italiane

I dashuri Montanelli,

Kam qenë në Vittoriale (1) dhe rrëfej se mobilimi, orenditë mbi ta (të rralla apo pa vlerë?), monumentet funebër, anijet e lame në ar, antikat, shtigjet e këmbësorëve, bregoret për meditim, djerrinat, më kanë ngjallë jo pak kërshëri për të ditur më tej për D’Annunzio-n, jo poet e shkrimtar, por si njeri, i cili e ka përshkuar epokën e tij duke bërë epokë, midis grave, luksit, borxheve, ndërmarrjeve heroike (ishin vërtet?), ikjeve nga kreditorët.

Shkurt: Poeti Ushtar, a ishte një guximtar, një trimosh i vërtetë, një dinak apo një parazit?

- Danilo Curti, Uggiate Trevano (Co)

X X X

I dashuri Curti,

D’Annunzio ishte bashkimi i të gjitha këtyre gjërave, përveç një tjetre që mungon në inventarin tuaj: ishte një poet. Po ta lësh që këte ta thotë një që nuk e ka dashtë kurr D’Annunzio-n, do ta konsideronte shkatërrues ndikimin që ai ushtroi jo vetëm në letërsi, por edhe në politikë, në vetë shijen dhe zakonet italiane. Por ja që ndaj "Acyone"-s apo "Poema Paradisiaco" nuk na mbetet gjë tjetër veçse të përulemi. Nëse poeti do të kishte pasur mundësi që ta paralajmëronte vdekjen e tij apo mbylljen e mundshme në ndonjë jeremi të Tibetit, pas firmosjes së tyre në atdhetë e letrave, nuk do të na mbetej gjë tjetër përveçse ta katalogonim midis katër apo pesë më të Mëdhejve të Poezisë italiane e botërore. Mjerisht (theksoj: mjerisht), ai vazhdoi të jetonte, të shkruante dhe të bënte, siç thoni ju, epokë në epokën tonë: epoka e enfazës, retorikës dhe e stilit barok.

Pse ishte poet, për kaq D’Annunzio nuk knaqej. Dëshironte të ishte një protagonist, madje një protagonist i jetës italiane, dhe jo vetëm italiane; e për t’u bërë i tillë, ai kalëronte gjithnjë e më keq. Në mjedisin e botës, qarkullonin ndërkaq, pluhrat ogurzi të Mbinjeriut të Niçes, dhe ai - që Niçen nuk e kishte lexuar asnjëherë - pretendonte se ishte mishërimi. Evropa ishte varë te këto nacionalizma inatçore, të cilët do të precipitonin në të parën prej dy katastrofave të mëdha të destinuara të shkatërronin primatin, dhe që ai të ndërmerrte përsipër përfaqësimin për Italinë, duke përçuar në brezat e rinj imazhin më të lavdishëm, pra më mashtruesin.

E bën luftën një skenë të punëve të tij zhurmëmëdha, çka askush si ai nuk dinte t’i ekzaltonte e t’i mveshte me një cipë heroike e spektakolare. E famshmja "Tallja e Buccari-t" ishte pak më tepër se një tallje përmes një përshëndetjes ala studentore, e përfunduar me një silur kundër një anijeje të pambrojtur tregtare austriake. Fluturimi mbi Vjenë, nuk përfundoi kurr në Vjenë. Dhe sakrifikimi i pjesshëm i një syri, që e shndërroi në supersakatin e Italisë, apo sipas vetëpërcaktimit të tij në "profetin me një sy", u shkaktua thjesht prej një incidenti gjatë zbritjes së avionit të tij. Marshimi mbi Fiume, që çuditi botën për aspektet e tij sharlataneske, i shërbeu atij vetëm sa për t’i hapur rrugën mbi Romë. Gjë që merret vesh prej episodit të mëposhtëm - besoj i panjohur - që ma kanë treguar Grandi dhe Balbo.

Në fillim të vitit ’22, kur tashma pjesa e protagonistit po luhej prej Musolinit, shoqëruar me një inat të madh të Vate-s (2) i tërhequr në Vittoriale, Balbo, Grandi e De Vecchi, të cilët nuk po i duronin hezitimet e Duçe-s së ardhshëm për të fituar pushtetin me forcë, shkojnë te Vate për t’i propozuar që ta merrte ai inisiativën. Vate i priti duke u përkundur në zhgunin e tij prej frati (kështu vishej zakonisht në Vittoriale), i dëgjoi i ledhatuar, duke medituar gjatë deri sa iu përgjigj: "Ejani nesër vëllezër, sepse kam nevojë të këshillohem me yjet". Të nesërmen vëllezërit u kthyen, por Vate iu thotë se për shkak të rrugëve të reve, yjet as nuk po shiheshin dhe as nuk po dëgjoheshin. Për tri mbrëmbje rresht ata u sorollatën oborrit, derisa u rinisën duke mërmëritur: "Çfarë bufoni!" Sipas Grandit, pikërisht atëherë Musolini - prej frikës se mos Vate mund t’ia hiqte inisiativën - nxiti kuvendin e Napolit ku njoftoi Marshimin.

Që gjërat kanë shkuar efektivisht kësisoj, nuk jam njëqind për qind i sigurt. Por që Vate ishte ai që shfaqet në këte tregim, nuk kam dyshim. Ju i dashuri Curti, më thoni se keni vizituar Vittoriale-n. Dhe shoh se keni kuptuar shumë mirë se çfarë është: është Muzeu i Mashtrimit, autentik jo më pak nga një taketuke, me të gjitha pa asnjë vlerë. E megjithate, ky Muze i Mashtrimit, është vetë portreti i D’Annunzio-s, modeli i dy breznive të italianëve. Të cilët e imitonin edhe në bukurshkrim, edhe ky një mashtrim.

27 qershor 1999



SHEN I PERKTH.:

(1) Vittoriale: vila ku jetoi për shumë vjet D’Annunzio, sot Muze kushtuar atij.

(2) Vate: profet, mbiemërim përkëdhelës me të cilin njihej D’Annunzio.

---------


Me emrin e Gabriele D’Annunzio -s lidhet dhe historia e asaj qe quhet " irredenta Shqiptare" e kush di me shume le te shkruaj.

tung.
-----

[[Perla]]

Romancieri me mendjen poetike dhe romantike, Gabriele D'Anuncio, ai që vizatoi uniformat me këmishat e zeza dhe ringjalli për fashizmin përshëndetjen ala Romane, i vetëshpallur dashnor i madh, në një portret të mrekullueshëm të gazetarit George Seldes. "Shekulli" e boton për herë të parë në shqipe, shkëputur nga libri "Dëshmitar i një shekulli"


George Seldes

Gibonsi, një irlandez, i cili nuk kishte qenë kurrë në Irlandë, i pëlqeu aq shumë shkrimet e mia për Irlandën, sa që ma ndërpreu vizitën time të shkurtër në Londër, më bëri korrespondent shëtitës, puna më e mirë e më të mirave në të gjithë Europën. Ai më telegrafoi në fund të vjeshtës 1919: SHKO NË FIUME, INTERVISTO D'ANUNCION. Unë vajta.


Një nga mitet më të mëdha të kohës sonë, ndoshta i caktuar nga fati për të jetuar për breza të tërë, me nderimet (apo me çnderime) është Musolini me fillimin e fashizmit.

Fakti është se romancieri me mendjen poetike dhe romantike, Gabriele D'Anuncio, organizoi Legjionin Dalmat, vizatoi uniformat, paraqiti këmishat e zeza, ringjalli përshëndetjen ala Romane dhe shpiku tërë fashizmin, përveç terrorizmit dhe gjakderdhjes. (Kur u formua Fashio e parë në Milano, Musolini nuk ishte njëri nga themeluesit: karta e tij e partisë mbante numrin 7.)


Me Legjionin e tij Dalmat të këmishëzinjve, D'Anuncio "zaptoi" një qytet jugosllav, tashmë i pushtuar prej trupave të rregullt të ushtrisë italiane.

"Zaptimi" kish të bënte me një bashkëbisedim të tijin me një gjeneral të quajtur Pitaluga, i cili e përshëndeti dhe iku në shtëpi. Lidhja e Kombeve e kërcënoi se do ta bombardonte D'Anuncion - me një luftanije, të cilën nuk e kishte - dhe bota europiane i lexonte gazetat dhe qeshte.


Nga viti 1919, ky njeri dikur djalosh i bukur, ky i ri me flokë të derdhur dhe veshje të përkorë, ky i vetëshpallur dashnor i madh, ky D'Anuncio gjeni lëvdatëmadh, tani ishte veç një tullac, një plak i ndyrë lapërdhar, ndonëse i veshur me një uniformë të shkëlqyer mareshalli, duke u mburrur përqark si ndonjë kacagjel me hap të shtrirë posi Napoleon.

Ai e vinte veten në dukje thuajse çdo ditë, duke kaluar në revistë trupat e tij. Ai i rekomandoi ballkonin botës politike.


Falë një takimi të pashmangshëm në sallën e pushimit të të vetmit hotel të asaj kohe në Fiume - nuk kish turistë dhe pothuajse nuk kish fare ushqim - shumë shpejt u miqësova me një njeri, i cili e quante veten togeri Henri Farst, banor në Samit Avenju, Nju Jork, Nju Xhersi, tani sekretar vullnetar i D'Anuncios. Ai më rrëfeu historinë e "zaptimit" dhe më rregulloi një takim për intervistë.


D'Anuncio më priti në pallatin e guvernatorit, në një dhomë të mbushur plot e përplot me perde të gjata të purpurta, statuja të dorës së dytë, piktura të dorës së tretë, tapiceri të trëndafilta, me shumë karrige, një kanape e stërmadhe me shumë nënkresa.
Pyetja e parë që i bëra ishte:

"Çfarë do të bëni në qoftë se Presidenti Uillson dhe Lidhja e Kombeve do të dërgojnë kundër jush një flotë"? Unë flisja me një frëngjishte të keqe; ai u përgjigj në ato që ma rrok mendja se janë gjashtërrokëshat daktilë:


Të gjithë rebelët e të gjitha racave duhet të mblidhen nën flamujt tanë
Dhe të paarmatosurit do të armatosen,
Dhuna do t'i kundërvihet dhunës.


Do të jetë një kryqëzatë e re e të gjithë kombeve të varfër dhe të skamur, e të
gjithë njerëzve të varfër, e të gjithë njerëzve të lirë.
Kundër kombeve që zotërojnë pushtet dhe grumbullojnë pasuri.
Kundër kombeve grabitqarë,
Kundër kastës të kamatarëve, të cilët dje nxirrnin përfitime nga lufta dhe sot
nxjerrin përfitime nga paqja.


Dhe ne do të rivendosim drejtësinë e vërtetë, të cilën një njeri i ftohtë dhe budalla
me një çekan ia mori borxh një kancelari gjerman të dikurshëm, kryqëzuar me
Katërmbëdhjetë Gozhdë...


Katërmbëdhjetë Gozhdët kishin kuptimin e Katërmbëdhjetë Pikave të Uillsonit.
Por, ai nuk kishte kohë për të humbur. Përkufizimet paraprirëse e thuajse të gjitha ato të mëparshmet dhe vijueset, u shfaqën fare shpejt paskëtaj në një vëllim të hollë poetik të D'Anuncios, botuar në Fiume.


Ndërsa po largohesha nga poeti, ai më shtiu në mendje që të intervistoja të ashtuquajturin president të Fiumes, i cili më siguroi se jugosllavët po aq mirë sa edhe italianët e përkrahnin atë. Dr. Grosiç ishte një burrë shumë plak dhe ndoshta nuk e dinte kuptimin e asaj që po thoshte. Teksa e pyeta rreth plebishitit, që e zgjodhi dhe mbështeti D'Anuncion, ai u përgjigj:


"Ishte i mirë dhe u zhvillua me ndershmëri. Të gjithë qytetarët e mirë u lejuan të votojnë - ne i hoqëm qafe të gjithë elementët e padëshiruar, të gjithë socialistët, punëtorët që ishin bërë shkaktarë turbullirash - ne dëbuam pesë mijë prej tyre".
Plebishiti që miratoi komandantin italian D'Anuncio, kishte shumicën e pak më shumë se njëqind personave.

Të pesë mijtë që u dëbuan para votimit ishin të gjithë jugosllavë.
Kur kjo histori e vogël doli në botimin e Parisit të Çikago Tribjun - e pata kaluar kontrabandë tekstin e intervistave tri ditë më parë - pronari i hotelit më lajmëroi që ta lija hotelin dhe t'ia mbathja me trenin më të parë, përndryshe "D'Anuncio do të të qëllojë."
Në Abacia, në gjysmë të rrugës për në Trieste, tre anëtarë të Legjionit Dalmat hynë në kabinën time dhe më urdhëruan të kthehesha prapë në Fiume.

Nuk pranova. Pastaj të tre më qëlluan disa herë me grushte, më kapën nga krahët dhe nga këmbët dhe më nxorën në stacion. Unë këmbëngula që t'i telegrafoja konsullit amerikan në Trieste dhe u thashë atyre që më kishin kapur se konsulli do të dërgonte një luftanije amerikane për të më liruar. Ata nuk e dërguan telegramin tim, por besuan fjalët që thashë për luftanijen amerikane. U lejova që të kap trenin tjetër.


Në të vërtetë, D'Anuncio ishte i mundur. Ishte i detyruar të dorëzohej. Kur pat organizuar këmishëzinjtë e tij dhe pat pushtuar Fiumen, ai pat caktuar një botues të gazetës së Milanos, Popolo d'Italia, një mik për të mbledhur para e për t'i dërguar atij ushqime dhe armatime.

Ky mik, gazetari B. Musolini, mblodhi njëzet e pesë deri në pesëdhjetë mijë dollarë, shumicën prej italiano-amerikanëve. Ai nuk i dërgoi D'Anuncios asgjë. Kur Musolini doli në gjyq para Shoqatës së Gazetarëve të Lombardisë për vjedhjen e këtyre parave, ai e mohoi "vjedhjen", por pranoi se u kishte "ndërruar drejtimin" parave, por për të njëjtin qëllim, pajisjen e trupave ilegale të këmishëzinjve me emrin "fashistë" për të zëvendësuar Legjionin Dalmat.


Me këtë mënyrë të dykuptimtë, italiano-amerikanët u bënë mbështetësit e parë të fashizmit. Me pesëdhjetëmijë dollarët amerikanë që i vodhi D'Anuncios, Musolini mundi të krijojë Fashion e Milanos në një ushtri kombëtare të këmishëzinjve - e cila në të vërtetë mori pushtetin në vend.


D'Anuncio, ndoshta, ishte një shkrimtar i madh. Dy nga librat e tij janë quajtur kryevepra nga shumë njerëz, gjykimit të të cilëve u besoj. Frensis Uinuari, në punimin e saj Flatrat e zjarrit, e lavdëron D'Anuncion dhe po ashtu informon lexuesit e vet se Il Fuoco (Flaka) "është fëmija i tij dhe Duses, pikërisht sikurse Trionfo della morte (Triumfi i vdekjes) pat qenë fryti i dashurisë së tij për Barbara Leonin".


Me sa duket, këtij gjeniu i nevojitej një dashuri e re për çdo libër të madh, pikërisht siç bënte Heminguej (kështu bënte edhe F. Skot Fitxheraldi më tregoi njëherë Morlei Kallagani).

Por, megjithëse Heminguej u martua katër herë dhe shkroi nga një libër të bukur pas çdo martese, ai as nuk i zvetënoi, as nuk i tradhtoi frymëzimet e sukseseve të tij letrare - ai thjesht i largoi ato. D'Anuncio i përdorte dashuritë e veta për përparime letrare, e duke bërë kështu, ai i flakte tutje. Në rastin e Eleonora Duse-s ai kreu një krim të pafalshëm, duke shitur "fëmijën" e dashurisë së tyre për para.


Për më tepër, para se të botohej Il Fuoco, Duse-s i patën thënë se në atë libër nuk ishte vetëm historia e dashurisë së tyre, por, gjithashtu, një libër kushtuar gjerësisht mënyrës së tyre të të bërit dashuri dhe seks. Ishte kaq e hollësishme, kaq shkoqur, sa që ky libër do të trondiste botën letrare jo vetëm të Italisë, por edhe të Anglisë dhe Shteteve të Bashkuara. Eleonora Duse me ngut vajti tek ai.

D'Anuncio e siguroi se heroina Foskarina, nuk ishte aktorja dhe ato që kish shkruar nuk ishin poshtëruese ose tronditëse, siç i patën thënë Duse-s. Si për t'u mbrojtur, ai mund t'i lexonte asaj disa faqe, të cilat ia lexoi dhe Duse u largua.
Ndonëse ka qenë e pamundur për mua që të gjej prova të dokumentuara për këtë histori, e cila vazhdon, po e tregoj këtu siç ma kanë rrëfyer persona nga burime të sigurta, të cilëve u besoj.


Duse erdhi për herë të dytë të takojë D'Anuncion. Ajo i tha se ai e kishte gënjyer. D'Anuncio u rrudh dhe i tha se ishte trokë, ama fare trokë, dhe se i duheshin para.
Duse e pyeti sa para. D'Anuncio tha se botuesi i tij i Milanos i pat premtuar 25.000$.
Duse i kërkoi ish-të dashurit që ta priste për njëfarë kohe.

Me ngut ajo rregulloi një sërë shfaqjesh "lamtumire" në Amerikë, luajti nëpër salla të mëdha, shumë kritikë shkruan se ajo ishte më madhështore se sa kishte qenë Sara Bernardt ndonjëherë.

Ajo u kthye në Itali duarplot me 25.000$ dhe ia dha paratë D'Anuncios. Ai i dha dorëshkrimin.
Në apartamentin e saj, përpara oxhakut, Duse lexonte Il Fuoco. Ishte një libër shumë i bukur, thuajse një kryevepër.

Por, si një roman a clef, nuk kish nevojë për çelës. Foskarina ishte plotësisht e ngjashme me të; dhe me prozën e tij më të mrekullueshme poetike ai ia kushtonte kapitull pas kapitulli çdo hollësie të të bërit dashuri midis syresh, madje pa harruar as damarët e kaltër tek shalët e hapura të dashnores dhe as qimet e pubisit.
Faqe pas faqeje Duse e hodhi dorëshkrimin në zjarrin e oxhakut.

Rreth tre muaj më vonë libri doli në të gjitha libraritë e Milanos. Libri u çua në shtyp nga kopja e dytë me fletë karboni, që kishte bërë autori - gjë për të cilën Duse nuk ishte në dijeni - dhe, D'Anuncio, kësaj radhe përlau edhe një dorë tjetër me 25.000$
(Tradhtia është tradhti, si ndaj një njeriu, po ashtu ndaj një shteti.

Shumë tradhtarë kanë tradhtuar vendin e tyre për atë që besonin, për një çështje fisnike. Ky njeri thjesht i dyfishoi paratë e veta. Mendoj se ai ia meriton të jetë në krye të trinisë sime të pashenjtë të Qen Bir Qenve.)

Shekulli Online