Desha tė di ēmimin…
Opinion e Shtunė, Gusht 11th, 2012
MIRELA KUMBARO
Rruga qė zbret drejt Drimadhės ėshtė e asfaltuar, por e ngushtė e me kthesa, stolisur plot tabela qė lajmėrojnė pėr klube e hotele, por e varfėr nė sinjalizime qė parandalojnė aksidentet. Kėtė rol e luajnė vetė aksidentet. E pamundur t’i pėrshkojmė ato disa qindra metra pa u ndeshur me ndonjė makinė tė pėrplasur nė kthesė. Dhe, nė Shqipėrinė e vogėl ku Drimadha ėshtė njė ndėr destinacionet mė tė rrahura, nuk ishte ēudi qė shoferi i makinės fatkeqe tė ishte njė nga tė njohurit tanė. Kishte katėr orė qė ishte ngulur nė shtyllėn elektrike tė njėrės prej kthesave pasi makina e tij ishte pėrplasur nga njė tjetėr simotėr e Himarės, drejtuesi i sė cilės ishte vendas dhe, natyrisht, me tė drejtėn e tė zotit tė shtėpisė, i jepte makinės me shpejtėsinė qė i “donte qejfi”. “O vlla! Mo u mėrzit, o vlla, – i thoshte i zoti i lokalit pėrballė, – kėtu ngjeshen ēdo ditė, o vlla!”. Epo mirė! Meqė qenka kėshtu, u ndjemė mė tė lehtėsuar brenda pėrplasjeve tona kolektive dhe i aksidentuari i dha zemėr vetes pėr tė shtyrė kohėn nė pritje tė karrotrecit nga Vlora. Drimadha e kishte pėrmirėsuar dukshėm infrastrukturėn e vet, njė shėtitore e re po ndėrtohej (si gjithmonė, brenda sezonit turistik!) e dekoruar me gurė e trotuare. Ndihej iniciativa private nė mirėmbajtje, e cila, nėse funksionon, ėshtė pėr t’u pėrshėndetur e pėr t’u marrė shembull nga fqinji i vet, Dhėrmiu, ku plehrat vazhdojnė tė mbeten pronė e patundshme publike. Baret nė plazh e restorantet krah tyre kanė pamje ndjellėse. Si ngjyrat e tyre tė bardha e tė kaltra, ashtu edhe format e tejdukshme me vello valėvitėse, janė nė harmoni tė plotė me natyrėn, plazhin e diellin. Por para se tė shijonim njė nga koktejet e freskėta me fruta qė tė propozonin banakierėt simpatikė, profesionistė e tė buzėqeshur, na duhej tė vendosnim se ku do tė flinim. Kishim ndėrkohė njė sugjerim: kampingu Totoreto nėn ullinjtė e Drimadhės. Gjithsesi, nevoja pėr tė plotėsuar dijen hoteliere tė zonės si dhe pėr tė hequr ēdo dyshim ndaj ēka na ishte propozuar, mė shtyu nė njė mision zbulimi nė hotelet pėrreth.
HOTEL “IONIAN”
Njė verandė gjigante me pamje nga deti i ftonte turistėt nėn njė mbulesė fantastike jaseminėsh, dorėzonjash e soj-soj bimėsh tė tjera kacavjerrėse. I afrohem kuvlisė nė cep tė restorantit qė shėrbente si recepsion. Djaloshi qė rrinte pas kompjuterit mė vėshtroi me sy pyetės. – A mund t’ju pyes pėr dhomat? – iu pėrgjigja unė vėshtrimit tė tij. – Sa veta jeni? – tha. – Desha tė di ēmimin, – ia ktheva unė. – Sa net do rrini?. – S’e kam vendosur, por dua tė di sa kushton njė dhomė familjare, – trasha disi zėrin. Recepsionisti mė pėrgjonte me bisht tė syrit ndėrsa i shmangej pėrgjigjes sė drejtpėrdrejtė dhe me minuta tė tėra rrotullonte kursorin mbi ekranin e kompjuterit nė kėrkim tė atij ēmimi. Unė prisja. “Prit pak”, – mė tha dikur, duke u ngritur pėr tė shikuar diku, drejt dikujt. Dikushi mė vėzhgonte nga larg, ndėrsa fliste me recepsionistin. E ndjeva qė mė kishin hedhur nė njėrėn anė tė kandarit e po vinin gurėt e parave nga ana tjetėr, derisa tė shihnin qė ēmimi qė do tė mė jepnin tė vinte fiks me aq sa atyre u hante mendja se unė mund tė paguaja. Zuri tė mė zbaviste kjo lojė (pėr mua) sociologjike dhe po prisja me nge tė mėsoja sa vleja. “100 euro!” – erdhi pėrgjigjja bashkė me recepsionistin. Ja ku u ndjeva njė viktimė krenare, se 100 euro nė hotelet e zonės ėshtė njė goxha ēmim. I kėrkova kandarxhiut tė mė tregonte njė dhomė. Hezitoi gjatė cilėn prej dhomave tė shpaloste. Kishte zgjedhje. Me shumė mirėsjellje mė udhėhoqi pėrmes bimėsisė sė harlisur pėr qejf. Ngjitėm njė palė shkallė prej betoni tė murrmė, tė cilat, tė zotėt e hotel-restorantit nuk e shihnin tė nevojshme t’i vishnin tė paktėn me pllaka. Hymė nė njė korridor tė errėt. “Ah, qenka djegur llamba! Se deri sot punonte…”. Dera e dhomės prej duralumini (tė shėmtuar) u hap: dhoma e shtruar me parket (kėndshėm), dollap i vogėl i bardhė, i pastėr, dy shtretėrit dukeshin tė mirė nė tė parė, por pa komodina. Ndeza dritėn e banjės: lavamani i pastėr me dy sapunė tė vegjėl, WC–ja konturohej dukshėm nga njė kordon myku i zi qė tė vriste sytė. – Po dush s’ka?! – pyeta. – Ja ku ėshtė, – mė tregoi djali njė kokė dushi qė varej nė mur si zgjatim i tubit prej inoksi. – As kėtu s’ka kabinė apo tė paktėn njė pllakė! – mendova me zė tė lartė. Nė ēast ma pėrshkoi trurin sindroma klasike e hotelerisė shqiptare, qė shfaqet me mungesėn e kabinės a tė perdes sė dushit dhe madje edhe tė pllakės sė dushit, siē ishte ky rast. Nuk e pengova dot pėrfytyrimin e pllaquritjes sė ujit nėpėr dhomė dhe tė pastrueses sezonale tė hotelit, e cila, duke tė mbajtur me hatėr, tė jep borxh kovėn e shtupėn, duke tė trajtuar si zonjė shtėpie. Recepsionisti e pa se si m’u rrudhėn buzėt e mė ftoi drejt ballkonit, si ēelėsi i suksesit tė 100 eurove. Nė fakt, ai ishte njė korridor i jashtėm me parmak, i pėrbashkėt pėr dy a tri dhoma. Heshtja ime me sa duket fliste mė shumė dhe ai nxitoi tė mė joshte: – Kjo nuk ishte dhoma mė e mirė. Ka ca tė tjera qė janė shumė, po shumė tė mira, ama! – Qė do tė thotė? – u pėrpoqa unė, si zyshė, t’i bėja njė test gjuhėsor parafrazimi qė ai, sipas meje, nuk e kaloi dot. – Po ja, sa i sheh janė shumė tė mira! – E mora vesh. Tani do mė thoni sa ėshtė njė dhomė familjare? – Ngrita unė tonin duke i kujtuar se ende s’kisha marrė pėrgjigjen e pyetjes me tė cilėn kisha filluar kėtė dialog eksperimental. – Kjo dhoma ėshtė 80 euro, – mė erdhi pėrgjigjja pa lidhje. – Po mė the 100 qėparė! – Ndjeva me kėnaqėsi qė kandari po lėvizte e mua po mė binte vlera. – Epo kjo ėshtė 80. – Po njė dhomė familjare? – Ngula kėmbė unė, a thua se mė duhej nė ēast ajo dhomė. – 120, – foli ngazėllimi i grepit qė bie nė peshk dhe, hop, u ngrit aty pėr aty kandari. Gjithsesi, ne hėngrėm aty darkėn, ku ēmimet ishin njėsoj si nė restorantet e ish-Bllokut nė Tiranė dhe frutat e detit po aq tė ngrira sa nė supermarketin e lagjes sime. Zhurma e valėve dhe era e jaseminėve plotėsonin pjesėn tjetėr tė iluzionit. Ndėrsa kamerierėt, me pamje studentėsh tė ardhur aty pėr tė siguruar disa tė ardhura pėr vete, ishin shumė tė sjellshėm dhe e meritonin me gjithė zemėr bakshishin.
HOTEL “AMBEL–PERIVOLO”
Me pamje shumė tėrheqėse tė tipit bungalow, bojatisur me tė bardhė e tė blertė, rrethuar me oborre tė vogla tė lulėzuara e tė dekoruara me gurė tė rrumbullakėt. Njė kartolinė para sė cilės nuk mund tė mos i mbaja kėmbėt. Fillova dialogun nga e para me kamerierin, i cili mė drejtoi te banakieri e ky i fundit mori nė telefon njė farė Doni, i cili dukej qė i bėnte banakierit pyetje tė ngjashme me vėshtrimin e atij tjetrit qė mė kishte hedhur nė kandar njė hotel mė parė. Pas shkėmbimeve tė njėjta tė tipit sa net, sa vetė, sa dhoma?… po prisja pėrfundimin e ankandit, dhe: 80 euro! – T’i shoh pak dhomat? – Patjetėr. Pėr hir tė sė vėrtetės, dhoma ishte e kėndshme, e re dhe ēarēafėt e pambuktė e borė tė bardha tė tė tre shtretėrve ta bėnin me sy. Njė ekran i madh televizori pajisur me marrėsin e Digitalb-it shoqėronte mobilimin e plotėsuar tė dhomės me rafte, minibar, kondicioner e komodina. Banja ishte dritė e pastėr. Dushi, natyrisht pa kabinė, por tė paktėn kishte njė pllakė. Mirė ishte, s’kam ē’them, tė paktėn me aq sa pashė. Nė restorantin e kėtij hoteli hėngrėm drekėn tė nesėrmen. Kamerierėt ishin po aq tė sjellshėm, por kuzhina linte shumė pėr tė dėshiruar, pavarėsisht emėrtimeve tė sofistikuara tė menysė dhe ēmimeve tė kripura. Interesit tonė pėr tė ėmbla kamerieri iu pėrgjigj: – Kemi njė ėmbėlsirė tradicionale shqiptare: kremkaramelin! Duke buzėqeshur pėr padijen e tij, e porositėm nga njė kremkaramel dhe nė tryezė na erdhėn pjatat me… hasude (!), qė nė fakt s’ishte e keqe. Ndjehet nė ato plazhe qė gatimi nė restorante ėshtė edhe mė sezonal sesa vetė njerėzit qė punojnė nė atė sektor. Kuzhina ėshtė njė profesion qė do ushtruar me kohė tė plotė. Nuk e di nėse kjo dihet nė ato zona turistike, par excellence.
HOTEL “SUMMER DREAM”
Ėshtė skaji fundor verior kur zbret nė Drimadhė. Larg bareve tė zhurmshme, me njė hapėsirė plazhi tė virgjėr, mbi ca shkėmbinj natyrorė gati dekorativė. Dy ngrehina tė sapozbardhura mbi njė bregore, qė ėshtė dhe pjesa mė e zhveshur nga gjelbėrimi e atij gjiri. Dy ngrehina me dy kate, njėri nė nivel gati nėntokė duke shfrytėzuar themelin, tjetri sapo ngrinte syrin mbi bregore. Pa ēati. Njė tarracė betoni qė piqej nė diell duhej tė ishte nė pritje tė hedhjes sė njė kati tjetėr, sapo t’ia mbathnin turistėt qė ende s’kishin mbėrritur. Nė krah tė kėtyre betoneve shtrihej njė verandė me njė bar tė vogėl, tė hapur e disa tavolina, si njė lloj ballkoni mbi det, ku rrinin ulur pak njerėz. Kėrkojmė me sy dikė qė tė na priste. Njė mesogrua me pamje tė paqme na mirėse- erdhi me njė theks gegėrisht. I shprehėm interesin tonė pėr dhomat. Me njė modesti pėr t’u respektuar na sqaroi se ajo ėshtė “veē e punėsuar”, por se nuk pėrtonte tė na rrėfente udhėn. Na tregoi naivisht dhomėn mė tė mirė, duke theksuar se hoteli ishte i ri, ēka provohej edhe nga materialet e ndėrtimit qė ende s’ishin hequr plotėsisht, nga pirgjet me dhe qė e ndanin nga plazhi, e nga era e bojės sė sapotharė. Ishte vėrtet gjithēka e re, ndonėse mobiliet kineze tė errėta, dekoracionet prej letre me lule aziatike e abazhurėt me dragonj s’kishin asnjė lidhje me detin pėrkarshi. Po jua kursej pėrshkrimin e banjės, qė tė mos pėrsėris vetveten. Megjithatė, dhoma dukej e rehatshme, e freskėt dhe e ajrosur, ku mund tė rrinin rehat 4 shtretėr. Pyetjes pėr ēmimin e dhomės, zonja iu pėrgjigj: 50. – 50 euro? – shtova unė. – Jo, jo, – tha e mira, – 50 mijė lekė tė vjetėr. Tė paktėn aq e kam dėgjuar pronarin tė thotė. – Aha, – thashė e kėnaqur nga ēmimi nė lekė, – me gjithė mėngjes? – Me gjithė mėngjes shkon 60 mijė mė duket, – dha pėrgjigjen e fundit punonjėsja e shėrbimit, duke na treguar me dorė se pronari ndodhej te veranda nė krah. Nė raportin cilėsi-ēmim na u duk interesant dhe menduam se ia vlente ta merrnim nė konsideratė. Shkuam drejt verandės me dėshirėn pėr tė pirė edhe njė kafe. Banakieri kamerier, qė dukej se s’kishte punė, erdhi drejt nesh menjėherė. – Duam tė pyesim pak pėr dhomat, – i thamė. – Ja, tė vijė pronari, – tha ai duke bėrė me kokė nga njė tryezė ku vajti e njoftoi interesin tonė. Nė fillim erdhi njė djalė i ri me syze tė bukura dhe na foli mirėsjellshėm, por me njė shqipe greqisht, ose mė saktė, me njė greqishte qė do tė donte shumė tė ishte dhe shqip, po zor se ia dilte. Vetėdija gjuhėsore profesionale mė bėri t’i pėrsėrisja me durim disa herė pyetjet e mia duke i shqiptuar ngadalė. Por, duke qenė se dialogu, nė thelb, ishte po aq i komplikuar sa dhe nė shembujt e mėsipėrm, pengesa gjuhėsore po ia vėshtirėsonte jetėn kandarit, i cili u kthye drejt pronarit tė vėrtetė, qė duhej tė ishte babai ose xhaxhai i tij. Pronari i vėrtetė, njė burrė qė i kishte kaluar tė pesėdhjetat, ndonėse fytyra e rrudhur i tregonte mė shumė, u ēua si me pėrtesė nga tryeza e tij, a thua se e parandjeu qė ne nuk ishim klientė nė hall tė madh pėr dhoma. Njė cep tė kėmishės me katrorė jashtė e njė cep brenda rripit tė pantallonave, tundi kokėn duke na vėshtruar shpėrfillshėm. Unė pėrktheva me vete atė tundje koke: “Hė, ē’doni?” – Na ndjeni qė ju ngritėm nga vendi, po deshėm ndonjė informacion pėr dhomat, sa ėshtė ēmimi? – thamė si tė zėnė nė faj. Ai na pėrfshiu me njė vėshtrim qė u ngjante sėrish gurėve tė kandarit e na hodhi nė tryezėn tonė njė “60”. – 60 mijė lekė, – pohuam ne. – Jo, or jo! 60 euro! – Mėngjesi ėshtė i pėrfshirė? – Shpresuam mė kot. – Jo. Me mėngjes shkon 65. – Po dhomat familjare sa shkojnė? – Aaa! S’kam ashtu! Nuk fus krevat portativ nė dhoma unė, se i kam pllakat e reja e mė gėrvishten nga kėmbėt e krevateve… Nė ēast, thashė t’i shpjegoja hotelxhiut se ka dhe krevate mė cilėsore qė s’ua bėjnė atė punė pllakave, por toni i tij nopran nuk mė frymėzoi pėr tė ndarė informacion mobilierie me tė dhe, pėr tė zbavitur mė shumė veten time, iu drejtova me tė njėjtin kod siē mė foli dhe ai: – Po mirė, ore vlla. Po ne qė kemi bėrė dy fėmijė, si t’ia bėjmė hallit? – Aaa, s’di gjė unė. Merr dy dhoma, – na u pėrplas pėrgjigjja e pronarit tė bezdisur nga pyetjet tona. Hak kishte! Kush ėshtė ai i marrė qė ka thėnė se klienti ka gjithmonė tė drejtė?! Gjepura! M’u duk sikur po e shihja botėn kokėposhtė. E falėnderuam pronarin duke i kėrkuar thellėsisht ndjesė pėr shqetėsimin e duke i uruar njė ditė tė qetė dhe morėm tė largoheshim. Ai u nis drejt tryezės sė vet, por, i mbajti kėmbėt. E kishte menduar veten me sa duket mė tėrheqės se aq dhe nuk e priste, madje as e kuptoi si ne u tėrhoqėm. U kthye sėrish si njeriu qė, bėn si bėn, i jep edhe njė mundėsi atij tjetrit (domethėnė neve) pėr tė pėrfituar nga e mira qė ka pėrpara: – Ore, mė erdhi njėri kėtu dje e mori dhomė tek unė. Iku, ore, iku nga ai tjetri (e bėri me dorė diku nga plazhi), se e mbante 100 euro dhomėn ai atje. Ē’a thua ti?! Nė fakt, ne s’thamė gjė, i bėmė njė shenjė mirėkuptimi me dorė duke i dhėnė formalisht tė drejtė, dhe i lamė shėndenė. U pamė sy mė sy mes nesh dhe i lexuam njėri-tjetrit tė njėjtin mendim: kėta janė pėr oficerė, jo pėr kamerierė!
TOTORETO – ĖMBĖLSIRA PĖR NĖ FUND
Nė krye tė kėtij rrėfimi pėrmenda kampingun Totoreto. Vetėm 450 metra nga deti. Nėn hijen e ullinjve, nė dy shkallė tė tarracuara, ėshtė ngritur njė kamping me rreth 10-15 ēadra tė bukura, tė reja, tė hapura mbi platforma druri, me dritare tė madhe prej rrjete tė hollė qė fut brenda bujarisht dritėn dhe ajrin, por lė jashtė insektet. Dy shtretėr pėr ēdo ēadėr, tė rehatshėm e me dyshekė cilėsorė, me ēarēafė pambuku tė pastėr e me ngjyra nė harmoni me blertėsinė e ullinjve. Tarracat janė tė ujdisura shumė mirė. Rrugicat me pllaka guri krijojnė ndarje mes ēadrave, hamakėve ekzotikė qė varen nė trungjet e ullinjve dhe restorantit tė vogėl nėn pjergullat plot me vile rrushi, poshtė tė cilave varej njė ekran i madh televizori ku shfaqeshin tė gjitha kanalet e mundshme, po ku shėrbehej kallamarė e peshk nė skarė me njė salcė tė mrekullueshme me erėza, sallatė e stinės, byrek shtėpie qė tė lėpije gishtėrinjtė, qofte si tė gjyshes e verė tė kuqe. Banjat dhe dushet ndodheshin nė njė ambient tė pėrbashkėt: tė mirėmbajtura dhe me ujė tė ngrohtė me bollėk. Tim biri i shkėlqyen sytė nga ideja se mund tė kalonte njė natė nė ēadėr, nė ajėr tė pastėr, nėn kėngėn e gjinkallave dhe me “natėn e mirė” tė yjeve qė pikėzonin qiellin. Harmonia me natyrėn dhe respekti ndaj mjedisit ishin aq tė forta e joshėse, sa, pėrveē tėrheqjes ndaj “aventurės”, dėshira pėr tė kontribuar sado pak nė atė investim ishte shumė e fortė. Aty gjetėm njė familje sllovene me fėmijė adoleshentė qė kishin vendosur tė zbulonin bregdetin tonė dhe ishin ndalur nė atė kamping pėr pak net, disa tė rinj kosovarė simpatikė, ca francezė qė merreshin me parashutizėm e njė grup tė rinjsh bullgarė qė zbrisnin nga Kroacia e shkonin drejt Korfuzit. Roza, Ani dhe Taqo janė dy motra e njė vėlla qė jetojnė nė Tiranė dhe qė nėn ullinjtė e trashėguar tė familjes kanė vendosur tė ngrenė kėtė strukturė tė lehtė turistike. Taqo na priti nė hyrje tė kampingut me shumė butėsi e sportivitet. “10 mijė lekė tė vjetėr pėr person ėshtė nata”, – tha Taqo pa kurrfarė kandari. Tė nesėrmen nė mėngjes na priste njė tryezė nėn hije, me fruta, me kafe tė fortė e vezė tė skuqura, me bukė tė freskėt integrale e kos dhe reēel mandarinash e limoni nga agrumet e kampingut. Si gjatė darkės, edhe nė mėngjes, ata shėrbenin vetė, si nė njė familje ku ēdo pjatė shoqėrohet me shumė dashuri e thjeshtėsi e nuk pėrtonin t’u pėrgjigjeshin modestisht pyetjeve tona. Kam admirim pėr atė nismė tė lavdėrueshme, por aspak tė lehtė dhe sidomos tė guximshme nė njė zonė turistike ku tensioni i energjisė elektrike mezi arrinte 150 volt, duke nxjerrė jashtė loje frigoriferėt. Do t’i doja shumė mė tė shpeshta nėpėr Shqipėri tė tilla struktura, tė pėrsosura pėr tė rinjtė, por edhe pėr familjet qė e dashurojnė natyrėn dhe qė herė pas here i tundon aventura prej boy-scouts. U larguam prej andej me shijen e mirė e tė dashur qė na la ai oaz ekologjik qė mbijetonte mes amatorizmit hotelier tė Dhėrmiut. Deti dhe plazhi janė tė jashtėzakonshėm nė Drimadhė, por ndryshe nga njė vit mė parė, pashė me keqardhje nė ujė ca shenja qė mė therėn nė zemėr e qė shpresojnė tė jenė vetėm gjurmė tė rastėsishme tė ndonjė anijeje tė pakujdesshme. Uroj me gjithė shpirt qė vitin tjetėr tė mos kem asnjė mundėsi tė bėj ndonjė shkrim me titullin ogurzi “E pat edhe Dhėrmiu!” Kur nėpėrmjet reportazheve qė guxoj tė shkruaj, tregoj nė publik pėrvojat e mia nė brigjet e Jugut, qėllimi kryesor ėshtė tė ndaj kėnaqėsitė qė ofrojnė kėto vise, por edhe shqetėsimet pėr bėmat tona njerėzore. Aromat e bimėve mė yshtėn tė kaloja natėn diku nė bregun e Drimadhės, dhe shumė mirė bėra. Mė tej udhėtimi vazhdon nė njė bregdet e peizazh natyror qė ta mbajnė shpirtin pezull nga bukuria. E sado tė tė cingėrisin nervat plehrat e derdhurave rrėpirave e fara e betonit qė po mbin nė zonat e urbanizuara, thirrja pėr t’u kthyer vazhdimisht nė ato brigje ėshtė njė tundim i pakrahasueshėm. Bujaria e natyrės ka qenė kaq e madhe kur ndėrtoi Shqipėrinė, saqė shpresoj qė brezi ynė tė mos ketė mjaftueshėm kohė pėr ta zhbėrė, nė pritje tė njė brezi mė tė mirė kur shqiptarėt tė jenė ngopur e tė kujtohen pėr mirėnjohjen qė duhet t’i kthejnė natyrės.
Panorama
Krijoni Kontakt