Sa herë që shkrimtari i flet botës në një mënyrë sado pak të re, bota ndryshon.

[Sokoli]

Neve jemi c’ka mbajme mend.
Memorja e njeriut pasurohet prej ndjesive (senset), te paret, degjuarit, prekurit, nuahturit, shijuarit. Keto ndjesi transmetojne eksperienca shume prej te cilave kalojne ne memorien tone afatshkurter e disa prej tyre prej andej kalojne ne ate afatgjaten per t’u mbajtur mend per nje kohe shume me te gjate e mbase pergjithmone… Kjo quhet dije. Dija jone, mire apo keq, duam a s’duam rrjedh prej eksperiences (tone apo te tjereve te llojit tone). Ne baze te kesaj memorjeje neve marrim vendime ne te ardhmen per te siguruar vazhdimesine tone (Ego). Eshte provuar shkencerisht qe truri njerzor nuk i memorizon dot ngjarjet 100% ashtu si jane sepse pasi ato hyjne ne memorjen afatgjate interferojne me shume memorje te tjera dhe ndodhi personale duke u transformuar.. Teorikisht keshtu besoj se funksionon por nuk dua te dal nga tema me shume se c’kam dale.
Tani fshatce: Nese dikush vret nje njeri sepse i kercenonte pronen apo dicka tjeter e ka bere per faktin se ai nga eksperienca di qe nese dikush do i rrembeje ushqimin psh. ai do te mbese pa ngrene dhe shume shpejt do te ndieje dhimbje ne stomak prej urise. Nese pas 3000 vjetesh dikush shpik bomben atomike dhe nje grup me i madh njerezish e perdor ate po per te njejtin qellim at’here ky nuk eshte ndryshim pasi individi po kryen te njejtin veprim per te njejtin qellim vec me mjete me te avancuara. Nese dikush tjeter mundohet te sensibilizoje masat qe jo vetem “kundershtari” nuk di me mire se aq e s’ka pasur zgjedhje, por dhe ti je nje rrote me bisht per XY arsye, mbase disa te tjere ne vend te bejne lufte per surplus apo defrejne neper salla me dhoma vjelljeje do te ulen e reflektojne. Nese kjo ndodh ky eshte ndryshim. Pra ndryshim konsideroj ndryshimin ne sjellje, ne perceptimin e situatave apo gjerave e jo ne mjetet qe perdoren per te njejtat qellime, qellime qe s’kane ndryshuar qysh kur shpikem comangen. Ky personi qe i sensibilizoi mund te kete qene edhe shkrimtar. Mund t'i sensibilizoje llogjiken njerezve me analiza filozofike (koha e Kamyse) apo mund t'u preke shpirtin me pershkrime qe te dredhin mishin (amshimi i Kamyse) , apo edhe te kombinuara. Te njejtin rol mund t'a kryeje edhe "Guernica" e Pikasos etj. Ti i lexon shkrimet e Kamyse, admiron Guernicen e Pikasos dhe neser mbase behesh nje politikan i ndikuar prej tyre e ne vend te nenshkruash traktate lufte, do nenshkruash traktate paqeje dhe do zbatosh ndonje plan Marshall 2 per banoret e vendeve qe dje te ngjallnin ndot por sot keqardhje.
(E nisa tulle po e mbarova karamele lol).


E kam perseritur dhe ne 2 postime te meparshme te kesaj teme, NDRYSHIME MERITOJNE TE QUHEN NDRYSHIMET QE NDODHIN NE MENYREN SE SI E SIGURON VAZHDIMESINE SHOQERIA NJERZORE.

[forever]

hej
diskutime interesante..meson gjera te reja ketu qe te shkeputura nga konteksti duken sensacionale...


mendimi im, sokol pyetja jote e ndertuar ne ate menyre eshte retorike

shnet

[Nika]

Sokol, sipas asaj që kam lexuar, neve jemi ajo çka veprojmë, çka e si jetojmë, nuk besoj se jemi ajo çka mbajmë mend. Mbajtja mend, kujtesa nuk ka lidhje shumë herë me urtësinë, mençurinë. P.sh. kompjuteri në mbajtjen mend është shumë më i aftë se njerëzit, por nuk është i mençur. Ka njerëz që e kanë memorjen shumë të aftë, por në logjikim, gjykim e urtësi çalojnë shumë. Kam lexuar për disa raste kur gjeniu Ajnshtajni që aq shumë ka qenë i koncentruar në laborator ku ka punuar, kurse njëherë, kur është kthyer në shtëpi vonë, çadren e ka vënë në krevat dhe e ka mbuluar ndersa veten e ka lënë në qoshe ku lehet çadra, dhe aty e ka gjetur sherbëtori në mëngjes.

[kulla]

nuk doja t'i hyja ketij muhabeti, sepse e dija qe do i bija gjate e gjate, pune e madhe, sot paskam kohe dhe nerva te merrem gjate me kete muhabet.

ne rradhe te pare, c'eshte ndryshimi? kur galileo galilei tha qe toka rrotullohet rreth diellit, mos pushoi gje dielli se rrotulluari rreth tokes dhe papritur ndodhi ndryshimi? jo, i vetmi ndryshim, eshte kalimi i fuqise nga nje pale duar ne nje pale tjeter, nga duart e kishes, ne duar te shkencetareve.

eshte e vertete qe eshte nje linje shume e holle midis shkrimtarit dhe filozofit, e per kete arsye une do merrem me nje njeri qe i kishte te dyja brenda tij, dhe me fenomenin qe solli ndryshimin e botes: me nicen dhe mbinjeriun.

qe te arrijme te kuptojme mbinjeriun, duhet ne rradhe te pare te kuptojme shfrytezimin e nje ideje letrare e njekohesisht filozofike, ne ate fare mase sa qe nje ide e vetme, krijon nje kulture te tere, dhe gjithe kitsch qe rrjedh nga kjo kulture eshte i bazuar vetem ne kete ide. nqs do te me lejohet, dua tia ndrroj emrin mbinjeriut, dua t'a quaj Rambo dhe shoket e tij.

eshte me se normale te thuash se kultura e rambos dhe e shokeve te tij nuk ka se si te jete influencuese mbi nje njeri me dy pare mend, por kur masat e shteteve qendrore te amerikes, arrijne kulmin e dites gjate ores se jerry springer, e kur si rrjedhoje e kesaj kulture (mos harroni qe pas shkelqimit te komercializmit qendron nje ide qe i afrohet aq shume te vertetes absolute ne lidhje me fuqine, sa qe mund te krahasohet me nje katarsis) njerez te cilet kane fituar popullaritet prej kesaj kulture hedhin kandidaturen per guvernator te kalifornias, atehere ekuacioni komplikohet, por perseri eshte fuqia e cila ndrron duart, e kur fuqia ndrron duar ndryshimi eshte i paevitueshem.

jam me se i sigurt qe ne masa universale, ne teorine e big bangut, apo ku di une se cfare, nuk ka asnje ndryshim, por ne raporte njerezore, qofte edhe aq te vogla sa nje dashuri midis dy njerezish, nje poezi eshte po aq influencuese sa edhe nazizmi, i bazuar pothuajse drejtperdrejt mbi filozofine e nices. qe nicja eshte keqinterpretuar, eshte nje argument po aq klishe sa edhe nje argument mbi justifikimin e nje shekulli te tere, apo vete rambo.

te thuash se shkrimtari nuk ndryshon boten, do te thote te hedhesh poshte komplet rilindjen evropiane, gojetari i fundit i se ciles, eshte nice.

herman hesse influencohet nga nice dhe shkruan steppenwolf e tendencat e tij vetevrasese. dhjetra te influencuar, vrasin veten. kush vdiq? pune e madhe, vetem humbesa. vektori i ndryshimit nuk eshte aspak i madh. nje njeri i uritur per pushtet, normal qe lexon dicka tjeter midis rrjeshtave dhe pushton evropen. vektori i ndryshimit eshte ca me i madh, apo jo?

po mbase shkrimtari nuk eshte ai qe ndryshon boten. shkrimtari mbase eshte ai qe ndjen i pari qe duhet nje ndryshim dhe e vetmja menyre per t'a shprehur eshte te shkruaj. iu vjen keq t'a krahasoj pallatin e endrrave te ismail kadarese (nuk e kam lexuar aspak, natyrisht kam lexuar per te) me komedine hyjnore. qe te dy e ndjejne nevojen per nje ndryshim, dhe simbolika e perdorur nga te dy eshte pothuajse e njejte. natyrisht qe verpa e dantes merret me shume me krishterimin dhe nevojen e nderrimit te fuqise me drejtperdrejt, pasi eshte edhe historike pervecse fiktive, ndersa pallati i enderrave eshte vetem fiktiv ne mos gaboj. (ahh, supozime te tilla do m'a hane koken, ngela qe ngela injorant).

dante kerkon ndryshim te botes. a do ishin njerezit pas dantes me mendje-hapur po te mos kishte qene per danten? jo. t'a themi ndryshe: a do te perpiqej kisha t'a ruante pushtetin me aq force inkuizicioni sikur te mos ishte per danten? a do e digjte brunon? a do e burgoste galilein? megjithate, as djegja e xhordano brunos nuk eshte vektor i madh ndryshimi.

me kapi syri nja dy shkrime te fundit, nje te sokolit, nje te nikes (sokol, po loz ti ndonje loje, apo fati) sokoli me sa morra vesh, thoshte se memoria e ben njeriun (te them te drejten sokol, nuk e lexova) ndersa nika thoshte se veprimi e ben njeriun. ok, argumenti i nikes eshte goxha i lezetshem kur e lidh me kompiutrin, por kompiutrit i mungon ajo qe njeriu e quan "te mesosh nga gabimet". e gabimet mbahen mend. nqs psh nuk do te kujtohej qe muti nuk te ben mire, do haje *** gjithmone. mos m'a merrni per ters, nuk dua te jem ofensiv, ato qe dua t'i perforcoj si mendime, i fus ne thonjeza.

eshte nje memorie qe quhet memorie kolektive, e cila perbehet nga zakonet dhe kultura. brez pas brezi, kjo memorie kalohet nepermjet lidhjeve te gjakut dhe artit. nje forme arti jane edhe kenget e homerit. e pra, prej atyre kengeve te homerit, te mbledhura, se bashku me arritjet filozofike te aristotelit, u ndertua nje rome e tere, e meqenese jemi ne periudhen e grekeve te lashte, per kuriozitet, kush ishte mesuesi i aleksandrit te madh?

c'eshte divorci? sa mund te konceptohej divorci perpara ana karenines?

shkrimtari ndryshon boten, sepse shkrimtari ka guximin te flasi perpara se te flasin te tjeret, -sikur mos ishte shkrimtari, do ishte homeri. duke justifikuar te kaluaren, shkrimtari mberthen momentin, dhe e hedh gurin drejt te ardhmes. e qe te jesh ne gjendje te justifikosh te kaluaren, me siguri qe duhet te kesh aq nishan, sa qe t'a hedhesh gurin pothuajse mu ne qender te tabeles se qitjes. qe te justifikosh te kaluaren, do te thote te njohesh te gjitha klishete, te gjitha rrotat qe e bejne token te rrotullohet rreth vetes pervecse rreth diellit, e ne baze te ketyre klisheve, te deduktosh cdo te ndodhi ne te ardhmen.

ka shume mundesi qe ky deduktim mund te mos jete i sakte, por inuendot qe krijohen si rrjedhoje e zberthimit te klisheve, ndonjehere mund te jene aq hipnotizuese, sa qe arsyetimi i ndjekur, ne duar te duhura, mund te sjelli ndryshime rrenjesore.

se bashku me memorien kolektive ekziston edhe njohuria kolektive. e kam degjuar nga disa goje qe alkemisti eshte liber qe te ndryshon jeten, -pak rendesi ka qe per mua s'eshte gje tjeter vec nje tjeter liber- e kur mendon se dicka nuk eshte e drejte, je duke bredhur boten ne kerkim te cfaredo thesari, por nuk e kupton se cfare ka qe nuk shkon, dhe si lexon veten tende te zberthyer ne nje klishe, i shton inuendot, bindesh, dhe me ne fund, ne baze te bindjes, merr vendimin dhe kthehesh nga u nise, ndryshon.

coelho eshte nje shkrimtar qe njeh klishete e inuendot. qe te arrinte tek njohja e tyre iu desh te kalonte me pare neper rrathet e pushtetit (shembulli me i mire per rrathet e pushtetit eshte keshtjella e kafkes, e cila eshte novele qe nuk dua t'a mbaroj kurre). kur arrin ne maje kupton qe me ane te tyre, mund te influencoje njerez. cfare ben? e dhjet me librin e fundit. por, alkemisti, ngelet monument me vete, entity me vete, shok qe te fal kur nisesh ne mergim, e te bind se duhet te kthehesh nga u nise. ne rastin e coelhos, asgje me shume se nje hippie.

nje sistem i mbyllur, sic eshte njeriu, toka, apo konceptimi i universit neper shkallet e kater dimensioneve, eshte gjithmone ne levizje, gjithmone ne ndryshim, e megjithate, rezultantja e vektoreve te ndryshimit eshte aq minimale, sa qe merita e shkrimtarit pothuajse nuk mund te quhet fare.

jo, shkrimtari nuk ndryshon boten, shkrimtari ndryshon njeriun, ndryshon konceptet dhe kendveshtrimin mbi boten. veprimet e nderrmara ne baze te koncepteve te reja te fituara, ato po, ato ndryshojne boten.

megjithate, arsyetimi i melartem, ne qofte se do mund te quhej i tille, nuk perben aspak letersi, keshtu qe cfaredo ndryshimi ne lidhje me ceshtjen, pasi t'a keni lexuar, nuk vlen si nje ndryshim i shkaktuar nga shkrimtari.

[Sokoli]

Padyshim qe kur themi "boten" kemi parasysh "njeriun". Bile nuk mund te ofrojme menyre me te mire nga kjo per te evidentuar analet nga kalon logjika "e shendoshe" njerzore.
Ti Kulla e ke permbledhur gjithcka ne nje post te vetem. Mire ia ke bere. Jo pa te drejte e ke sjelle temen rreth lirise dhe Rambos (mbinjeriut) .
Ramboja dhe liria jane te lidhur shume ngushte.
Sa aspirante per Rambo kane lindur, jetuar e vdekur ne kete boten qe njohim (ashtu si e njohim, ca nga fantazia e ca nga ironia e fatit...)? Numri gjendet fare lehte. Mjafton te dish numrin real te Rambove dhe ...
Te jesh Rambo do te thote te jesh i lire. Te jesh i lire do te thote te jesh i lire jashte e brenda.
Nese aspiranti per Rambo humbet lirine e brendshme duke pare Jerry Springerat ai s'eshte gje tjeter vecse banor i nje vendi kapitalist ne te cilin je i lire te shkosh ku te duash pa ditur perse.
Nese aspiranti per Rambo humbet lirine e jashtme ai s'eshte gje tjeter vecse nje Lei Fen qe dendet me pilaf per t'u rritur ne peshe qe te hyje radhet e ushtrise e t'e shkoje te sherbeje ku te kete nevoje Kina.
Nese aspiranti per Rambo shkon te luftoje ku dhe kur te doje, vetem at'here ai i ka te gjitha te drejtat te aspiroje vertet.


Kurse Nika qe krahason kompjuterin me njeriun eshte nxituar pak. Edhe sikur kompjuterit t'i jepej mishi e kocka atij nuk mund t'i jepet vullneti i lire.

[korçar]

Pse kush e pati vullnetin e lire qe ta kete kompjuteri?

[Sokoli]

Ishte ne doren tende te shkruaje ate fjaline e mesiperme ose jo.

[korçar]

Patjeter qe ishte ne doren time... Po "dora" time ne doren e kujt qe?

[Sokoli]

Ne doren tende.

[korçar]

Po ta quaj edhe kete perderisa kam dy duar... Po kjo dora e fundit ne doren e kujt ishte? (Po te ve ne dije se kam vetem dy duar nuk kam pasur rastin akoma te shndrohem ne perendi indiane.) Apo ne kemben time?