Inflacioni

[ganoid]

Tregtia
Kurset private të gjuhëve të huaja rritin inflacionin me 0.4 për qind

Shërbimet arsimore, si kurset e gjuhëve të huaja apo regjistrimi në shkollat dhe kopshtet private, janë faktorë sezonalë që kanë ndikuar në rritjen e inflacionit






Altin Xhikneli / Data (09-12-2003)


Rritet niveli i çmimeve të shportës së konsumit me 0.4 për qind për muajin nëntor. Sipas të dhënave nga Instituti i Statistikave (INSTAT), treguesi i çmimeve të konsumit është rritur me 0.4 për qind krahasuar me një muaj më parë. Krahasuar më një vit më parë, gjatë këtij viti vërehen rritje të mëdha në çmimin e kurseve të gjuhëve të huaja, pijeve alkoolike, si dhe duhanit. Sipas INSTAT-it, krahasuar me muajin tetor, rritja e çmimeve të konsumit me 0.4 për qind është rezultat i rritjes së tarifave të pagesës për mësimin e gjuhëve të huaja me 6.6 për qind. Shërbimet arsimore, si kurset e gjuhëve të huaja apo regjistrimi në shkollat dhe kopshtet private, janë faktorë sezonalë që kanë ndikuar në rritjen e inflacionit. Gjatë kësaj periudhe është rritur numri i nxënësve që kërkojnë të mësojnë në mënyrë private gjuhë të huaja.

Zarzavatet dhe perimet
Gjatë muajit nëntor disa zarzavate dhe perime kanë shënuar një rritje të konsiderueshme krahasuar me një muaj më parë. Këtu mund të përmendim rritjen e çmimit të kastravecit prej 40.2 për qind, të mashurkave prej 17.1 për qind, të specave prej 16.9 për qind.

Veshjet dhe këpucët
Muaji nëntor shënon dhe një rritje të lehtë të veshjeve për burra dhe gra. Këtu mund të përmendim rritjen e veshjeve për burra prej 2.7 për qind, veshjeve për gra pre 1.3 për qind, si dhe të këpucëve për fëmijë prej 1.7 për qind.

Inflacioni ose indeksi i çmimit të konsumatorit (treguesi i shportës së konsumit) është një tregues i cili mat ndryshimin në kohë të çmimeve të mallrave dhe shërbimeve të përfshira në shportën e tregut. Shporta e tregut, e cila përbëhet nga një numër i caktuar mallrash dhe shërbimesh, shpreh nivelin e jetesës së popullatës. Meqenëse artikujt e përfshirë në shportën e tregut janë përfaqësues së blerjes së popullatës, ky tregues është kryesor pasi ndikon në koston e jetesës së ekonomive familjare.

[ganoid]

Inflacioni, sëmundja që mbjell varfërinë

Gjatë ngritjes së nivelit të çmimeve (inflacionit), shtresat që gotiten më shumë janë shtresat e varfra dhe ato me të ardhura fikse


Rritjet e fundit të çmimeve pritet të kenë efektin e tyre në inflacion. Por për ekspertët e Bankës së Shqipërisë nuk është ende e qartë se sa do të jetë realisht ndikimi në inflacionin e këtij viti. “Megjithëse kemi të dhënat se sa do të jetë rritja e tarifave të energjisë elektrike, për bukën ende nuk është konfirmuar shifra e rritjes ekzakte të çmimit, prandaj nuk mund të flasim apriori sa do të jetë efekti në inflacion”,-tha Shkëlqim Cani, guvernatori i Bankës së Shqipërisë, gjatë një konference për shtyp të mbajtur ditën e premte në ambientet e Bankës. “Gjithashtu, nuk kemi të dhëna mbi efektet në artikujt e tjerë të lidhur me miellin dhe së dyti nuk është sekret të themi që ka edhe spekulime sa herë ka rritje çmimesh”,-tha ai. Gjithsesi, këto janë kërcënime të inflacionit, por ende të pamatura pasi priten fillimisht llogaritjet e INSTAT-it dhe më pas edhe Banka e Shqipërisë llogarit ndikimet indirekte të këtyre faktoreve në inflacion. Ndikim në ekonomi pritet të kenë edhe ngjarjet politike të cilat provokojnë destabilitet. Edhe pse ekonomia është gjithmonë e më larg politikës, asnjëherë nuk mund të themi se ajo nuk ndikohet nga zhvillimet negative të politikës. Edhe ky mund të quhet një kërcënim pasi dihet që ekonomia shqiptare vazhdon të jetë e brishtë dhe e shoqëruar me zhbalancime të mëdha makroekonomike.

Cilët janë faktorët që kanë ndikuar mbi nivelin e çmimeve në vitin 2003?
Gjatë analizës vjetore të Bankës së Shqipërisë u deklaruan edhe faktorët që kanë ndikuar mbi nivelin e çmimeve për vitin 2003. Shqipëria është një vend që veprimtarinë e saj ekonomike e mbështet në një masë të madhë tek importet që kryesisht vijnë nga vendet fqinjë, Italia dhe Greqia. Këto vende gjatë vitit 2003 kanë pasur një nivel të rritur të çmimeve, kështu që një pjesë e inflacionit në vend është importuar nga jashtë. Një faktor tjetër që ka ndikuar ka qenë edhe ngritja abuzive e çmimeve të mallrave të konsumit në fund të vitit, që me gjithë masat e marra dha efektin e saj mbi shifrën e inflacionit duke e çuar atë në masën 3.3 % për sa i përket muajit dhjetor.

Ecuria e inflacionit
Gjatë këtyre viteve të tranzicionit ekonomia shqiptare është tronditur shpeshherë nga situatat inflacioniste. Vitet 1993 dhe 1996 mbeten më të zymtit për sa i përket këtij fenomeni. Por cilët janë përgjegjësit dhe kush duhet të përgjigjet për inflacionin? Në teoritë ekonomike theksohet se ai është kryesisht një fenomen monetar, por ai shkaktohet edhe nga bumet e kërkesës dhe nga një shok në ofertë. Lidhja e inflacionit në mënyrë të drejtpërdrejtë me paranë në qarkullim ka rritur kohët e fundit edhe rolin e bankave qendrore në drejtim të këtij fenomeni. Në Shqipëri institucioni që përgjigjet për ruajtjen e nivelit të çmimeve është BSH, që ka objektiv parësor të saj ruajtjen e nivelit të çmimeve.
Cilët goditen më shumë gjatë një situate inflacioniste?
Gjatë ngritjes së nivelit të çmimeve, shtresat që gotiten më shumë janë shtresat e varfra dhe ato me të ardhura fikse. Mallrat bëhen më të shtrenjtë në një periudhë të shkurtër kohe dhe kursimet shkatërrohen. Politikat arbitrare të qeverisë që konsistojnë në mbulimin e deficitit buxhetor me anë të prerjes së parasë sjell inflacionin kronik, që është edhe shkatërrimtari i kapaciteteve prodhuese të një vendi.

[ganoid]

Rikthehet inflacioni i '98-ës

Sipas deklaratës së guvernatorit Cani, norma e inflacionit për muajin shkurt të vitit 2004 vlerësohet të jetë rreth 4.4 për qind, normë kjo më e larta që prej vitit 1998


Çmimet kanë kapur nivelin më të lartë që nga viti 1998. Ato janë rritur më tepër se parashikimet, duke arritur një nivel rritje prej 4.4%. Ndryshe nga vitet e tjera, viti 2004 ruajti një nivel relativisht të lartë çmimesh për muajt janar dhe shkurt. Kështu, për një pjesë produktesh çmimet e të cilave u frynë si zakonisht për festat e fundvitit nuk pati një rivendosje të tyre në nivelet e mëparshme të tij. Për më tepër, këto dy muaj janë ndikuar ndjeshëm nga çmimet e rritura të energjisë, të telefonisë dhe së fundi të bukës. Nëse do të marrim parasysh efektin që pritet të japë në çmimet e produkteve të tjera rritja e çmimit të energjisë, atëherë duket e largët shpresa për të pasur një ulje të nivelit të inflacionit në muajt në vijim, ose më keq akoma, mund të pritet një thellim i tij. Si rrjedhim të paktën një gjë mund të thuhet me siguri, inflacioni 2004 vështirë se mund të qëndrojë brenda kornizave të FMN-së.
“Megjithëse të dhënat që ne disponojmë për muajin shkurt kërkojnë akoma kohë për të nxjerrë një rezultat përfundimtar, mund të them se kjo ngritje e nivelit të përgjithshëm të çmimeve pritet që të mos ketë ndikime në rritjen e mëtejshme të normës së inflacionit në të ardhmen”, - deklaroi dje në komisionin parlamentar të financave dhe të ekonomisë guvernatori i Bankës së Shqipërisë, Shkëlqim Cani. “Kjo për shkak se mallrat të cilat kanë sjellë këtë rritje çmimesh, veço këtu energjinë elektrike, e cila jep një shkallëzim të normës së inflacionit edhe në të ardhmen, japin një goditje vetëm njëherë në normën e inflacionit për vetë faktin e thjeshtë se nuk mbartin rritje çmimesh në produkte të tjerë. Arritja e kësaj norme inflacioni për muajin shkurt kërkon që nga ana e Bankës së Shqipërisë të ndërmerret një politike monetare optimale në mënyrë që të jetë në përshtatje me ndryshimin e normës së inflacionit”, - tha ai.


Çmime të larta, thellim i varfërisë
Pvarësisht deklaratave për indeksim pagash, ky fillim viti po shënon një kosto më të lartë jetese për shqiptarët. Kështu, limiti i varfërisë në Shqipëri është 8,7 mijë lekë, ndërkohë që pagat dhe pensionet vërtiten rreth këtij minimumi. Kështu, pensioni minimal është 6,8 mijë lekë, ndërsa paga minimale 9,1 mijë lekë në muaj. Sipas statistikave, rreth 750 mijë shqiptarë janë të varfër, pra jetojnë me limitin e minimumit jetik prej 8,7 mijë lekë në muaj. Nga këta rreth 150 mijë janë ekstremisht të varfër, që do të thotë se të ardhurat e tyre janë nën minmumin jetik. Në projektbuxhet thuhet se gjatë këtij viti pagat dhe pensionet do të rriten me 7-8 për qind. Por kjo rritje do të fillojë në korrik të këtij viti dhe i bie që rritja e vërtetë të jetë sa gjysma, pra rreth 4%. Por duke parë se inflacioni që në muajin shkurt arrit një nivel mbi 4 për qind, atëherë mund të themi se jo vetëm që nuk do të ketë rritje reale të pagave dhe pensioneve, por do të ketë një rënie reale të tyre.



Kredia e re për ekonominë, 92 miliardë lekë gjatë gjashtëmujorit të dytë 2003


Gjatë gjashtëmujorit të dytë të vitit 2003, kredia e re e dhënë nga bankat e nivelit të dytë arriti në 92 miliard lekë. Megjithëse kreditimi i ekonomisë nga sistemi bankar është shumë poshtë vendeve të rajonit, duke qenë vetëm 7 për qind e GDP (produktit të brendshëm bruto), kjo rritje e kredisë që publikon BSH ka më shumë vlerë për sa i përket normës së rritjes së nivelit të kreditimit, e cila është rritur me 50 për qind për gjashtëmujorin e dytë të vitit 2003.


Nivelet e kredisë së pakthyer
Guernatori e ka vlerësuar si hap pozitiv rritjen e nivelit të kreditimit të ekonomisë nga sistemi bankar. Megjithatë, ai ka vënë si detyrë monitorimin më të mirë në drejtim të kredive të pakthyera. “Aktualisht kredia e poakthyer është në nivelin 2 për qind të kredive totale, ndërsa kredia nën standard është në nivelin e 5-përqindëshit”, - tha Cani. “Kontrolli i nivelit të kredisë së pakthyer do të jetë një masë prioritare që do të vazhdojë që të ndërmerret nga BSH, në mënyrë që mos të përsëriten raste kur bankat e nivelit të dytë të arrijnë të kenë rreth 90 për qind të kredive nën standard”, - tha ai.


Kredia në valutë dhe risku që paraqet ajo për sistemin bankar
Rreth 82 për qind e kredisë totale që sistemi bankar financon ekonominë është në valutë kryesisht në euro dhe USD. Por bankat e nivelit të dytë, duke u nisur nga përfitimi që mund të kenë nga stabiliteti i këtyre monedhave, mund që të përfshihen në risqe të tjera, që vijnë nga lëvizjet në normat e interesit dhe ato mbi kursin e këmbimit të lekut me këto monedha. Pra, nëse p.sh. leku mbiçmohet me 10 për qind në raport me euron, atëherë për një kreditor që ka marrë një kredi në euro me një normë interesi 10 për qind, interesi real që ai duhet që të paguajë për kredinë e tij nuk është më 10 për qind, por ai shkon në 20 për qind. Rritja e nivelit të interesave të kredive në valutë që vijnë si rezultat i mbiçmimeve të lekut me valuta e tjera, sjell gjithashtu dhe mundësinë e moskthimit të kredisë, si dhe rritjen e riskut financiar me të cilin përballet sistemi bankar. Një situatë e tillë mund të vijë edhe nga lëizjet në normat e interesave, që gjithashtu mund të sjellë një rritje të kostos të kredisë në valutë në mënyrë të tërthortë, por nëse ky fenomen ndodh në një sistem financiar ku shumica e kreditorëve janë trajtuar me kredi në valutë, atëherë pasojat do të ishin me të vërtetë të paimagjinueshme.
Projekti për ngritjen e një zyre të regjistrimit të kredive
Nga ana e bankave të nivelit të dytë është hedhur ideja që gjatë vitit 2004 të ngrihet një zyrë për regjistrimin e kredive. Kjo iniciativë e ndërmarrë nga sistemi bankar i nivelit të dytë është përkrahur edhe nga Banka e Shqipërisë. Informacioni që do të përpunohet në këtë qendër, do të shërbejë në radhë të parë për identifikimin e klientëve të parregullt të bankave. Në këtë mënyrë i hiqet mundësia që një klient që ka një historik të rënduar nga kreditë e pakthyera në një bankë të ketë mundësi që të kreditohet përsëri në një bankë tjetër.


Niveli i rezervës valutore në muajin dhjetor 2003
Rezerva valutore në BSH në muajin dhjetor arriti shifrën 1 miliard e 26 milionë dollarë, duke u rritur me 50 milionë për vitin 2003. Rritja e rezervës valutore vjen si rezultat edhe i politikës së ndjekur nga ana e BSH. Në fund të vitit që kaloi banka qendrore ndërmori një operacion financiar që konsistonte në blerjen e valutës, duke sjellë në këtë mënyrë dhe rritjen e rezervës valutore.

[ganoid]

Klaudi Basho - 04/10/2004

Ç’fshihet pas inflacionit “2 deri 4%”?

Niveli shumë optimist 2% tregon një ekonomi të stabilizuar e konkurenciale, ndërsa niveli 4% është pesimist sepse i afrohet më shumë performancave të 2 viteve të kaluar


Më në fund nga Ministria e Financave fillojnë të dalin parashikimet e para kryesore ekonomiko-financiare për vitin e ardhshëm. Një pjesë e mirë e shoqërisë shqiptare, sidomos ajo e lidhur drejtpërdrejt me ekonominë dhe biznesin, është duke pritur. Janë kryesisht parashikime që kanë të bëjnë më inflacionin, me rritjen e prodhimit të përgjithshëm bruto (PBB), me investimet në infrastruktura dhe në sektorë të veçantë, me transferimin e rezervave për administratën lokale, deri në parashikimin e të ardhurave nga taksat dhe që kulmon një punë të madhe paraprake që me siguri ka përfshire dhe do të përfshijë të gjithë aparatin shtetëror, deri në miratimin e buxhetit për vitin 2005. Ndër të gjitha mrekullitë që kemi dëgjuar deri tani dhe që konferencat e shtypit të ministrive të interesuara nuk mungojnë të na japin me doza të mëdha për kënaqësinë e mediave dhe të analistëve të ndryshëm që deri tani kanë qenë pesimistë, por që në të ardhmen nuk do të kenë arsye, është parashikimi i inflacionit dhe i prodhimit të përgjithshëm bruto (PBB) për vitin që vjen. Parashikimi është: inflacioni do të jetë nga 2% deri në 4% dhe PBB-ja do të rritet në masën jo më pak se 6%. Duke qenë se është një parashikim i qeverisë, i shqiptuar nga vet titullari i Ministrisë së Financave, pra është një burim serioz dhe jo një lajm i qarkulluar në mjediset e medias shqiptare, një vëzhgim dhe një analizë pak më e thellë meriton vëmendje.
Niveli i inflacionit për vitin 2005 do të jetë nga 2% deri në 4%. Niveli shumë optimist 2% tregon një ekonomi të stabilizuar, të shëndoshë, konkurrenciale, me nivele çmimesh të qëndrueshme. Niveli 4% është pothuajse pesimist dhe më shumë i afrohet ekonomisë sonë që do të ishte përsëritja pak a shumë e përformancave të dy viteve të kaluara. Pra, maksimumi i parashikuar për inflacionin është dyfishi i minimumit, gjë që në vetvete nuk do të ishte ndonjë faj i madh sikur minimumi të mos ishte një rezultat ekonomik krejt i kundërt me maksimumin. Duke vazhduar në këtë mënyrë nuk është çudi që parashikimet e tjera ekonomiko-financiare për vitin 2005 të jenë të tilla: rritja e sektorit të transportit nga 5% deri në 10%, rritja e industrisë së ndërtimit nga 10% deri në 20%, rritja e vjeljes së taksave nga 20% deri në 40% më shumë, rritja e invesimeve në infrastrukturë nga 100 deri në 200 milionë lekë, dhe kështu me radhë. Është e njëjta gjë sikur një institut anketimi të parashikonte për fushatën e ardhshme elektorale të Partisë Socialiste një rezultat që do të shkonte nga 20% deri në 40%, që do të thotë, nga një humbje e sigurtë deri në një triumf elektoral. Natyrisht, konkluzioni që qeveritarët do të arrinin pas një parashikimi të tillë do të ishte se ky institut nuk është aspak serioz dhe nuk reflekton në asnjë mënyrë opinionin e qytetarëve.
Të gjithë operatorët ekonomikë shqiptarë apo të huaj që veprojnë në ekonominë shqiptare, BSH-ja, bankat private, investuesit ndërkombëtarë, analistët ekonomikë dhe financiarë, që i japin votat ekonomisë dhe qeverisë, importuesit që përdorin shpesh kreditë tregtare dhe duke përfunduar tek qytetari i thjeshtë që për vitin 2005 mendon të shkojë në bankë për të kërkuar kredi për apartamentin e ri që dëshiron të blejë, janë të interesuar të njohin mirë parashikimet kryesore makroekonomike. Në bazë të tyre planifikojnë gjithë veprimtarinë e tyre ekonomike dhe bëjnë parashikimet për të investuar apo jo, për të hyre në borxh apo jo. Në fund të fundit, nuk kërkojnë shumë. Ja disa nga pyetjet që ata i bëjnë qeverisë dhe për të cilat do të ishte mirë që të kishin një përgjigje.
E para. Me një parashikim të tillë të inflacionit, cila do të ishte rrjedha e formimit të taksës së interesit (REPO) që Banka e Shqipërisë do të zbatonte për të ashtuquajturën skonto? Sipas praktikave të ekonomisë moderne, formimi optimal i kësaj takse të interesit do të ishte pak a shumë 1.5% deri në 2% më shumë se inflacioni real dhe në bazë të kësaj logjike, për vitin e ardhshëm sipas parshikimeve do të duhet të kishim taksën e interesit nga 3,5% deri në 6%, një diferencë e tillë në të njëjtën kohë pohon dhe hedh poshtë çdo lloj gjykimi për ecurinë e ekonomisë.
E dyta. Cila ka për të qenë pak a shumë ecuria e interesave për kreditë e reja bankare, qofshin këto tregtare apo hipotekare? Do të ulen apo do të rriten? Për dy herë me radhë gjatë këtij viti BSH-ja e ka ulur taksën e interesit (REPO). Një gjë të tillë nuk e kanë bërë bankat private, përkundrazi, interesat për kredi hipotekare janë në rritje dhe kjo do të thotë se janë dy gjëra. E para, që bankat nuk po e përdorin skonton e ofruar nga BSH-ja dhe e dyta, që ato preferojnë të mos hyjnë hëpërhë në një aventurë të dhënies së kredive afatgjata. Me sa duket, parashikimet e tyre monetare dhe ekonomike për vitin që vjen janë të ndryshme, shumë më pak optimiste.
E treta. Për një analist ekonomik apo financiar lindin pyetje të tilla që mund të jenë dilema të pazgjidhshme. Një inflacion prej 2% do të thotë, ndër të tjera, edhe ofertë mallrash që i afrohet shumë kërkesës. E kundërta ndodh me një inflacion prej 4%. Në rastin e parë papunësia mund të jetë në rritje dhe e kundërta duhet të ndodhë në rastin e dytë. Çfarë drejtimi do të marrin të ardhurat nga rrogat në prezencën e një parashikimi të tillë ku minimumi bën që të ardhurat të ulen dhe maksimumi bën saktësisht të kundërtën? Për vitin e ardhshëm do të kemi të ardhura më të mëdha apo më të vogla? Të gjitha këto janë elemente që u shërbejnë analistëve për të parashikuar dhe programuar investime në të ardhmen.
Në konsideratë të fundit, druhemi se parashikimi i qeverisë për një inflacion prej 2%, si minimumi i inflacionit për vitin e ardhshëm, është utopist. Parametrat akualë të ekonomise shqiptare janë shumë larg nga ky rezultat. Do të duhen shumë vite, reforma e një politikë rigoroze, sidomos në fushën e konkurrencës, për të arritur një qëllim të tillë.