Si ju duket Qendra e Tiranes?

[Enri]

Vizioni i arkitektëve të huaj që do të përzgjedhin sot projektin më të mirë për qendrën e kryeqytetit.
Arkitektët e huaj: Tiranës nuk i mungon sharmi, është dinamike por duhen gjetur mënyra për të mënjanuar kaosin
Qendra e Tiranës, mes modernes dhe tradicionales

Belina Budini
TIRANË – Mes modernes dhe tradicionales. Projekti që do t’i kombinojë më së miri këto dy stile për qendrën e Tiranës do të jetë fituesi sipas anëtarëve të jurisë ndërkombëtare të konkursit për metropolin shqiptar. Odiseja e Planit Rregullues të qendrës së kryeqytetit merr fund sot me përzgjedhjen e projektit më të mirë ndërmjet tri studiove të arkitekturës në garë për Tiranën. Projektet e tyre do të shpallen sot për herë të parë për publikun, ashtu si edhe për anëtarët e jurisë ndërkombëtare, ndërsa juria e deklaron fituesin nesër. Në krye të kësaj jurie është kryeministri i Shqipërisë, Fatos Nano. Me financim të qeverisë gjermane do të ketë një çmim të parë prej 40 mijë eurosh dhe një çmim të dytë prej 15 mijë eurosh. Arkitektët nga Franca, Italia, Holanda, Danimarka, Gjermania, Anglia kanë mbërritur tashmë në Tiranë dhe një pjesë prej tyre vijnë në kryeqytet për herë të parë. Dje pasdite ata vijuan shëtitjen e radhës në Tiranën e vërtetë, atë të rrethinave, duke nisur nga qendra drejt periferisë, nga rruga e Elbasanit deri në zonën e Saukut, për t’u kthyer në rrugën “Ali Demi” deri në Uzinën e Autotraktorëve, duke vijuar me rrugën e Porcelanit deri në “Chateau Linzën”, etj. Arkitektët dhe anëtarët e jurisë, Jean M.Guenod/Francë dhe Mario Pisani/Itali krijuan dje idetë e para për kryeqytetin së bashku me arkitektët e tjerë si Rudie Stroink/ Holandë, Olafur Eliasson/Danimarkë, Lothar – Greulich/Gjermani, H.Schroeder/Gjermani, Elia Zenghelis/Angli. Janë pikërisht ata që do të vendosin ç’i shkon më për shtat Tiranës në qendër. Mario Pisani veçon problemet me trafikun. Sipas këtij të fundit, Tirana ka nevojë urgjente për një rrjet të shpejtë transporti që të nxjerrë jashtë loje mjetet e shumta private që e bëjnë qarkullimin kaotik. Ai e sheh qytetin nga ana tjetër si një vend të këndshëm dhe thotë se do t’i japë votën e vet projektit që e parashikon një gjë të tillë sipas një modeli të përshtatshëm. Moderne apo tradicionale, ai mendon se Tirana duhet t’i ketë të dyja frymët në arkitekturën e vet. A i shkon kjo për shtat Tiranës? “Është si Ferrari, një model i mirë arkitekturor shkon për bukuri gjithkund”, - shprehet arkitekti italian. Gjithçka paraqitet sot në hotel “Sheraton”. Tre studiot fituese në garën e konkursit ndërkombëtar për qendrën e Tiranës janë “Mecanoo Architecten b.v” (Delft-Holandë), “Architecture Studio” (Paris-Francë) dhe “Bolles & Wilson & Co.KG” (Munster-Gjermani). Holanda: Përfaqësuesja e “Mecanoo Architecten”, Francine Houben, gjatë prezantimit të saj është shprehur se gjatë 25 vjetëve të veprimtarisë së kësaj studioje holandeze, kanë realizuar mjaft projekte masterplanesh, shumica e të cilave në Holandë, por edhe në Gdansk të Polonisë, në Gjenevë të Zvicrës, etj. Ajo përmendi projekte të tilla si: Banka Evropiane e Investimeve në Luksemburg, masterplanin e Delftit (Holandë), Muzeun e Madh Egjiptian në Kajro, Teatrin e Vestit në Alkmaar (Holandë), Qendra “Philips” në Nijmegen (Holandë), etj. “Ne preferojmë të ndërtojmë sipas natyrës dhe peisazhit të qytetit. Gjithashtu preferojmë të ndërlidhim ndërtesat me pemë e kopshte që projektojmë përreth tyre. Në Tiranë do të marrim parasysh edhe lëvizjen e njerëzve, pasi ajo është pjesë e kulturës së njerëzve të një qyteti”, - ka thënë përfaqësuesja e “Mecanoo Architecten”.
Franca
Përfaqësuesja e “Architecture – Studio”, Roueida Ayashe, është shprehur se kjo studio franceze, që prej themelimit të saj më 1973 në Paris, është bazuar në projektet që përfshijnë një filozofi kolektive për një arkitekturë kolektive. Ajo ka përmendur, ndër projektet e kësaj firme: Ndërtesën e Parlamentit Evropian në Strasburg, Institutin Arab në Paris, Shtëpinë e Arteve të Bukura dhe Letrave në Athinë, Universitetin e Dukendouf (Francë), Sallën e Ekspozitave në Paris, një hotel në Torino (Itali), etj. “Ne mendojmë se arkitektura është mbi të gjitha diçka sociale dhe që është rezultat si i një procesi konflikti, ashtu edhe i një shprehjeje konsensusi. Ne stimulohemi nga dimensioni kolektiv i punës në vendet e dimensioneve kolektive. Mund të themi se moderniteti, sot, është të jesh dhe të kesh në të njëjtën kohë. Por është hibridizimi, përplasja dhe dialogu, subjekti kolektiv që tejkalon kufizimet individuale”, - është shprehur Ayashe e “Architecture – Studio”.
Gjermania
Përfaqësuesi i studios “Bolles & Wilson & Co.KG”, Peter Wilson, është shprehur se çdo projekt i tyre fillimisht lind si një eksperiment; më pas shihet vendi dhe nis projekti. “Berlini është një shembull shumë i mirë i rindërtimit dhe ne, në projektet tona të masterplaneve atje, kemi pasur parasysh gjithnjë hapësirat publike. Filozofia jonë e thjeshtë është që të ndërtojmë për t’u ofruar mundësi njerëzve të jetojnë. Ne fokusohemi në preferencën tonë për të integruar historinë me modernen ”, - është shprehur Peter Wilson. Ai ka prezantuar projekte të tilla si në Munster (Gjermani), Qendrën Tregtare në Hagë (Holandë), Qendrën Tregtare në Amsterdam (Holandë), etj. Peter Wilson u shpreh gjithashtu se “studioja e tij, gjatë projekteve të tyre në Gjermani, është karakterizuar nga ndërthurja e kulturës gjermanike dhe asaj anglo - sanksone, duke u vënë rëndësi deri edhe detajeve më të vogla që rifreskojnë fantazinë arkitekturore”.
Ndërkaq arkitektët shqiptarë të Departamentit të Planifikimit Urban në Bashkinë e Tiranës kanë vite që punojnë për hartimin e Planit Rregullues të gjithë Tiranës. Synimi i këtij procesi është përcaktimi i një sistemi rregullator të planifikimit. Plani i ri Rregullues synon të ndryshojë Tiranën nga një qytet të shpërndarë me zona banimi të krijuara në mënyrë të rastësishme, drejt një qyteti kompakt. Kështu është menduar të zotërohet metropoli në 20 vjetët e ardhshme pas hartimit të Planit Rregullues. Ekspertët e bashkisë shprehen se "Planit Rregullues në fuqi i ka ikur koha dhe është e qartë që ky plan nuk i përmban ndryshimet e mëdha që kanë ndodhur përsa i përket zhvillimeve të reja në ndërtime dhe ndryshimeve në destinacionin e përdorimit të tokës në qytetin e Tiranës". Hë për hë është menduar vetëm për rregullimin e qendrës, ndërsa procesi i hartimit të një Plani të përgjithshëm Rregullues duket më i gjatë dhe më i vështirë.


Historik

Planet Rregulluese të Tiranës

Sipas Arkivit Qendror Teknik të Ndërtimit, dokumentacioni i parë vizatimor është një planimetri e Tiranës që daton në vitin 1917. Qyteti zhvillohet historikisht rreth ceculës që është Pazari. Zonat e banimit shtrihen në veri dhe në lindje.

Plani i parë Rregullues është ai i vitit 1923 realizuar nga austriakët. Ky nuk është një plani i mirëfilltë por kërkon të drejtojë rrugët dhe rrugicat e shtrembra të qytetit. Qendra e qytetit është përsëri Pazari.

Plani i dytë Rregullues është ai i vitit 1926 ku kontrollohet për herë të parë qendra e qytetit dhe aksi Veri-Jug i Bulevardit. Ky është më tepër një rishikim i Planit Rregullues të vitit 1923 në drejtim të sistemit rrugor.

Plani i parë i periudhës së Mbretit Zog është ai i vitit 1928. Në këtë Plan Rregullues duket qartë sistemi kuadratik i rrjetit rrugor sidomos në zonën e Tiranës së Re. Këtu konturohet me saktësi aksi i Bulevardit me qendrën administrative nga Pazari deri në skajin e kodrave në jug, tek Pallati Mbretëror.

Plani i dytë Rregullues i periudhës së mbretit Zog është ai i vitit 1929. Këtu konturohet i gjithë aksi i bulevardit nga Stadiumi në veri deri në jug tek Pallati Mbretëror. Për shkak të zhvillimit të vrullshëm ekonomik dhe si qendër administrative me urdhër të mbretit Zog përcaktohen kufijtë e rinj të qytetit.

Plani Rregullues i vitit 1934 i cili detajon vetëm Tiranën e re, mbështetet plotësisht mbi Planin Rregullues të vitit 1928 dhe jep saktësisht parcelat e çdo kuartalli me numra dhe emra pronarësh.

Plani Rregullues i Tiranës së Re i vitit 1940 ka ndryshime të mëdha nga ai i vitit 1934 sepse zona e rrathëve bashkëqendrore prishet dhe aty kalon një pjesë e unazës së qytetit.

Plani Rregullues më i plotë dhe i studiuar mirë ka qenë ai i vitit 1942. Punimet për këtë Plan Rregullues filluan në 1939 dhe përfunduar në 1941. Ky Plan Rregullues ndahet në disa etapa:

Plani Rregullues i vitit 1957 u hartua mbi bazën e gjendjes ekzistuese të rrjetit rrugor si dhe shtimit e përmirësimit të tij.Në 1957 ishin 14.1 km rrugë. Ky plan i jepte qytetit një shtrirje në kufijtë e unazës së sotme.

Plani Rregullues i vitit 1990
Arteriet kryesore mbetën ato të planit të 1957. Ky plan ka patur si qëllim të shfrytëzojë rrjetin rrugor ekzistues dhe t'ja përshtasë nevojave në rritje të qytetit në perspektivë. Më 1957 qyteti mendohej të shtrihej në kufijtë e unazës së sotme.

[Enri]

Fiton projekti i studios franceze për Planin Rregullues të Qendrës së Tiranës. Një Stacion i ri i Trenit, parkingje të nëndheshme, metro, jo ndërtesa të larta dhe breza të dendur gjelbërimi, ashtu si edhe ngritje e nivelit të ujit të Lanës… propozimet e francezëve për Qendrën e Tiranës
Kopshtet e Tiranës, modeli francez për qendrën

Belina Budini
TIRANË – Stacion i ri Treni, shumë pemë, ura mbi Lanë ku të shiten libra, parkingje të nëndheshme, jo ndërtesa të larta në qendër, por edhe metro, shumë gjelbërim në Lanë… Propozimet vrituale të studios franceze janë zgjedhur për t’u bërë realitet nga juria ndërkombëtare e konkursit për Masterplanin e qendrës së Tiranës. Sipas kryetarit të Jurisë ndërkombëtare, Fatos Nano, studioja franceze u përzgjodh si fituese ngase projekti i saj iu përqas më mirë zgjidhjes së përgjithshme për qytetin e Tiranës deri në seksionet e veçanta. “Ky projekt ruan një strukturë që i siguron Tiranës vizion të gjatë. Juria zgjodhi një koncept arkitekturor dhe jo një maket”, - u shpreh kryetari i kësaj jurie, Fatos Nano.
Kopshtet e Tiranës sipas francezëve
Masterplani i studios franceze “Architecture – Studio” me qendër në Paris parashikonte rimodelime të rëndësishme tek Stacioni i Trenit dhe në sheshin “Skënderbej”, ndërsa në sheshin pranë Universitetit ndërhyrje minimale. Kjo studio kishte menduar më shumë nga të tjerat për mushkëritë e kryeqytetit duke projektuar shndërrimin e lumit të Lanës (niveli i së cilës duhet ngritur sipas tyre) në një ambient pastoral, skicat e së cilës të sillnin në mendje kopshtet e Luksemburgut në Paris. Një qytet-kopsht, kjo ishte ideja konceptuale e studios franceze. Arkitektët dhe urbanistët e kësaj studioje kanë menduar si më të udhës dendësimin e zonave të gjelbra ekzistuese, sidomos buzë Lanës, por edhe tek Stacioni i Trenit ku kanë hedhur idenë për ndërtimin e një sheshi të ri, si edhe mbjelljen e pemëve të reja pranë Universitetit. “Projekti ynë përputhet me aspektin mesdhetar ku jetohet jashtë shtëpive. Kësisoj Lumin e Lanës e shohim si një potencial të rëndësishëm për gjelbërimin e kryeqytetit. Pjesa më e madhe e hapësirave të gjelbra do të jenë parqe publike por edhe ndonjë privat”, - u shpreh përfaqësuesja e “Architecture – Studio” në përgjigje të pyetjes së njërit prej anëtarëve të jurisë. Kopshtet alternative me bimësi të dendur, ku të shiten libra dhe të dalin njerëzit shëtitje bënin pjesë në projektin e arkitektëve francezë për të përforcuar zonën e gjelbër ekzistuese. Edhe në aksin e Veriut, francezët parashikonin gjelbërim, shatërvane, pista për makina si edhe kopshte të tjera të dendura kudo ku mundej. Zgjerim të zonës së gjelbër parashikonin francezët deri tek sheshi “Skënderbej”. “Natyra i jep Tiranës veçanësinë e saj dhe ne e respektojmë atë në projektin tonë, ashtu si edhe stilin mesdhetar të jetës. Në tërësi në gjithë projektin tonë ne kërkojnë përmirësimin e cilësisë së jetës”, - u shprehën arkitektët francezë gjatë gjysmëorëshit të tyre të paraqitjes së masterplanit. Përveç zgjerimit të hapësirës së gjelbër, arkitektët e “Architecture – Studio” kishin parashikuar edhe zgjerim të rrugëve, të cilat sipas tyre, janë shumë të ngushta dhe kanë nevojë për ngjyra e ndriçim. Ata kishin projektuar riformimin e sheshit “Skënderbej”, duke i lënë më shumë hapësira këmbësorëve, por kishin parashikuar gjithashtu tre unaza, ndër të cilat njëra tranzit. Një metro urbane pranë qendrës, pa ndërtesa të larta në shesh, ndërtimi i një qendre të madhe tregtare në vendin e Pazarit të Vjetër, që sipas projektit të tyre duhet zëvendësuar me një supermarkatë moderne, duke respektuar edhe linjën tradicionale të këtij tregu. Sheshin “Skënderbej” francezët e kanë konceptuar si një qendër zbavitjeje, kulturore dhe tregtare. Por ideja e tyre fokusohej gjatë edhe tek Stacioni i Trenit si një pikë e rëndësishme që e inkurajon qytetin. Ata hodhën idenë e ndërtimit të një stacioni të ri të Trenit si edhe të një sheshi të ri aty në të dy anët e stacionit. Studioja franceze propozoi parkime të nëndheshme për rregullimin e trafikut. Për zonën jugore të Tiranës, ata parashikonin trafik të lehtë lokal. Sa u përket monumenteve të Tiranës, francezët u shprehën se këta rrethohen nga një aureolë boshe, e cila sipas tyre duhet plotësuar. “Ne mendojmë t’i lidhim këto zona me hapësirat për njerëzit, ta rimodelojmë sheshin duke lidhur Muzeun Kombëtar, Monumentin e Skënderbeut, Pallatin e Kulturës, QNK-në, etj. Ndërsa sheshin historik mendojmë ta ruajmë dhe në lulishten pas Skënderbeut të ngremë një hapësirë të gjelbër me pemë që ndryshojnë ngjyrë sipas stinëve”, -tha Ayache. Ajo u shpreh se pozicioni i Xhamisë karakteristike në qendër do të përforcohet. Roueida Ayache, përfaqësuesja e studios “Architecture Studio”, (Paris-Francë) u shpreh se “Tirana duhet të ruajë historinë dhe shtresat e saj urbane. Qyteti përshkohet nga një bosht Veri-Jug. Zhvillimi i qytetit varet nga zhvillimi i këtij boshti dhe projekti ynë është përqëndruar pikërisht këtu. Ne kemi analizuar lartësinë mesatare të ndërtesave, lartësi që në disa vende nuk duhet t’i kalojë 3-4 katet. Studimi ynë është shtrirë në 3 dimensione: Në zgjerimin e hapësirës së gjelbër, në strukturën natyrore të Tiranës dhe në përforcimin e sistemit të trafikut”, -tha Ayache. Kryetari i Bashkisë së Tiranës, Edi Rama u interesua për propozimin për parkimet dhe kombinimin e tyre me hapësirat e gjelbra. Lidhur me këtë, francezët u shprehën se kishin konceptin për ndërtimin e parkimeve të nëndheshme. “Mund të ndërtohen parkime në sheshin përpara Korpusit të Universitetit, te Qendra Ndërkombëtare e Kulturës dhe te Pazari i Ri. Po ashtu mendojmë edhe për parkime të nëndheshme te sheshi “Skënderbej” dhe te Stacioni i Trenit. Mirëpo nga ana tjetër, duhet inkurajuar edhe transporti publik”, -thanë francezët. Rama kërkoi gjithashtu hollësi lidhur me pjesën e bulevardit “Zogu I”. Ayache u përgjigj se ata parashikojnë ndërtimin e një shëtitoreje në mes të rrugës për njerëzit, duke përshirë këtu edhe pjesë me ujë. Pyetjes së njërit prej anëtarëve të jurisë ndërkombëtare se cili do të ishte hapi i parë që do t’i këshillonin ekspertët e studios franceze kryetarit Rama, ata u shprehën se projekti i tyre ka tre hapa që mbase do të ndiqnin këtë kronologji: Sheshin “Skënderbej”, zonën përgjatë Lumit të Lanës dhe pjesën te Stacioni i Trenit.


Juria:
Francezët të ndërtojnë edhe metro e tramvaj
Studios fituese, “Architecture-Paris” i kërkohet të bashkëpunojë për ta pasuruar projektin e paraqitur. Juria i sugjeroi fituesit që të ruaj aksin qendror të kryeqytetit, të ruajë identitetin e Tiranës, të zhvillojë e përmirësojë zonat e tjera rreth qendrës, të ruajë e të pasurojë parqet e zonat rekreative, të krijojë lehtësira optimale për trafikun rreth qendrës, të ndërtojë linja transporti publik si metro dhe tramvaje dhe që projektin yta përfundojë në kohë optimale. Pas përzgjedhjes së fituesit Edi Rama u shpreh se cilido prej studiove do të kishte qenë një zgjedhje e mirë për qytetin dhe se rivaliteti mes Vnedit të Parë, studios franceze dhe vendit të dytë, asaj Gjermano-Australiane, ishte vërtet i fortë gjatë debateve të jurisë.


Holandezët hodhën ide spektakolare. Kërkuan metro dhe tramvaj, por edhe ndërtime të larta. Gjermanët dëshironin edhe ndërtimin e një kulle 40 metra të lartë përballë 15 katëshit. Kishin përcaktuar edhe emrin për të: Do të quhej Gjilpëra e Lirisë së Fjalës, me orë dixhitale

Tirana fantastike, idetë tepër
të bukura për t’u bërë realitet

TIRANË – Tramvaj, parkingje të nëndheshme, metro, supermarkete moderne, kulla komerciale, parqe të dendura, shumë books-shop-e, një mori urash mbi Lanë, shatërvane... Tri studiot evropiane të Arkitekturës paraqitën dje reportazhe optimiste për qendrën e Tiranës, që nga sheshi “Nënë Tereza” deri tek bulevardi “Zogu i Parë”. Propozimet qenë nga më të ndryshmet dhe disa syresh spektakolare. Që të gjitha pjesë e Masterplaneve virtuale për qendrën e Tiranës. Megjithatë vetëm njëra prej tri ideve konceptuale që garuan dje në hotel “Sheraton” do të aplikohet. Ajo që është gjykuar nga juria si më e mira është studioja franceze “Architecture-Paris”. Sipas kryebashkiakut rivaliteti mes dy vendeve të para ishte vërtet i ashpër, megjithatë.

Tirana e metrove sipas holandezëve
Tri rrathë unaze për të lehtësuar trafikun, ndërtimin e një metroje deri tek Aeroporti, madje holandezët hodhën edhe idenë e një tramvaji për të ardhmen në kryeqytet. Nga ana tjetër, arkitektët e studios “Mecanoo Architecten b.v” (Delft-Holandë) e donin qendrën e Tiranës horizontale me pallate jo më të larta se shtatë kate, përveç një kulle në qendër të qytetit. Përfaqësuesi i studios, Peter Klaes shpjegoi konceptin e studios holandeze në lidhje me trafikun dhe lëvizjen e njerëzve. Sipas ekspertëve holandezë, struktura e trafikut duhet të ndahet në 3 nivele: në Unazën e Vogël përreth qendrës, në Unazën Urbane dhe në Unazën e Madhe, ndarje këto që do ta lehtësonin shumë lëvizjen e lirë. Sipas tyre, Unaza e Parë do ta mbrojë qendrën nga trafiku, ndërsa Unaza e Dytë do të jetë një unazë ndërmjetëse për trafikun. Në këtë kuadër, ata theksuan nevojën e rregullimit të sistemit të transportit publik që do të lidhte periferitë e Tiranës me qendrën e saj. “Kemi parashikuar një linjë metroje Veri-Jug, e cila ndoshta mund të lidhet edhe me Aeroportin. Në projektin tonë parashikohet që stacionet e metrosë të jenë çdo 500 metra përreth sheshit “Skënderbej”, përgjatë bulevardit “Dëshmorët e Kombit” dhe Korpusit të Universitetit. Ndoshta më vonë fusim edhe sistemin e tramvajeve. Duke shpjeguar konceptin e planifikimit urban, ekspertët holandezë thanë se ekzistojnë 8 identitete historike, të cilat ndryshojnë nga njëra-tjetra dhe që duhet të ruhen, madje të përforcohen. Lidhur me zonën te Stacioni i Trenit, holandezët thanë se nëse këtu futet sistemi i metrosë, kjo qendër do të bëhet mjaft e rëndësishme. “Këtu kemi parashikuar ndërtesa të larta që të japin pamjen urbane, si dhe hapësirat e gjelbra. Kullat e larta përballë Stacionit të Trenit do të shërbejnë si porta hyrëse për në Tiranë”, -thanë ekspertët holandezë. Lidhur me sheshin përballë Korpusit të Universitetit, ata u shprehën se kjo hapësirë është më tepër për trafik rrugor. “Sugjerojmë që këtë hapësirë t’ua kthejmë njerëzve dhe kësaj pjesë t’i kthejmë identitetin e një “Campus”-i Universitar. Në këtë zonë, sugjerojmë që të mos bëhen ndërtime më të larta se 7 kate”, -thanë ekspertët holandezë. Ndërsa lidhur me sheshin “Skënderbej”, ata thanë se në këtë hapësirë duan një bulevard të gjelbër. Sipas tyre, sheshi ka një strukturë të mirë të rrugëve, mirëpo ato duhet të rikonstruktohen edhe me gjelbërimin dhe ndriçimin përkatës, me qëllim që të të japin idenë që po hyn në qendrën e kryeqytetit. “Ajo që ka rëndësi është fakti që duhen ndërtuar fasada të mira dhe në një vijë të drejtë. Duhet të përfshihet ky tip i identitetit në të gjithë projektin, përsa i përket qendrës. Gjithashtu parashikojmë një shesh formal rreth Xhamisë, ndërsa në lulishten pas monumentit të Skënderbeut duam gjelbërim. Me pak fjalë, në sheshin “Skënderbej” sugjerojmë që të ruhet identiteti i ndërtimit sipas stilit italian”, -thanë ekspertët holandezë. Gjithashtu ata sugjeruan që Ura e madhe mbi Lanë të bëhet për një kalim më të mirë të kalimtarëve. Ndërsa për bulevardin “Zogu I”, ideja e holandezëve ishte për ta lënë atë një bulevard me dyqane luksoze dhe butikë tregtie. Anëtarët e komisionit ndërkombëtar u interesuan për detaje të tjera. Ata i pyetën holandezët se nga kishin ndërmend t’ia nisnin punës nëse fitonin konkursin për qendrën e Tiranës. “Mund t’ia nisim nga sheshi “Skënderbej” që të fillojë lirimi i Unazës. Pas çlirimit të Unazës, mund të nisë puna për objektet e tjera. Pastaj duhet të vendoset një kriter për lartësinë maksimale që duhet të mbahet për ndërtimet”, -thanë ekspertët holandezë. Një tjetër anëtar i jurisë u interesua për një ndërtesë të madhe që parashikohet në sheshin “Skënderbej” në projektin holandez. “Kemi parashikuar ndërtimin e një blloku mjaft klasik në këtë shesh që t’u përmbahet edhe fasadave të ndërtesave të tjera përreth. Zhvillimet e reja kanë në vete edhe diçka klasike dhe ne mendojmë se ky bllok me fasadë transparente është i mirë për këtë qendër”,- thanë holandezët. Kryetari i Bashkisë së Tiranës, Edi Rama, u interesua për një zgjidhje për trafikun në qendër. “Projekti ynë parashikon zgjerimin e qendrës deri në Unazën Urbane, buzë Lanës, duke përfshirë në qendër edhe parkun “Rinia”. Ky zgjerim do ta lehtësonte shumë trafikun në këtë pjesë”, -thanë holandezët. Në fund, studio “Mecanoo Architecten b.v” bëri edhe një përmbledhje të koncepteve në projektin për qendrën e Tiranës. Këtu, ata nënvizuan organizimin e trafikut në tre nivele, lidhjen e zonave periferike me qendrën, futjen e sistemit të metrove, ruajtjen dhe përforcimin e identiteteve historike si dhe krijimin e vendeve dhe hapësirave për njerëzit.

Tirana, si qilim historik sipas gjermanëve
Qilima urbanë dhe kulturorë për të respektuar historinë e Tiranës, rikthimin e kafe “Kursalit” si Kullë Moderne, Pazar të Ri aty ku ka qenë Pazari i Vjetër... Tradita është e rëndësishme për studion “Bolles & Ëilson & Co.KG” (Munster-Gjermani). Studioja gjermano-australiane kishte parashikuar deri edhe emrin e një kulle 40 metra të lartë, që projektonte të ndërtonte përballë 15 katëshit. Ajo do të quhej sipas tyre “Gjilpëra e Lirisë së Fjalës”. Nuk mungonin as sugjerimet për shtrimin me pllaka të mëdha të sheshit qendror. Masterplani virtual i gjermano-australianëve parashikon breza të gjelbër, rimodelim të rrugëve publike, një radhë kullash të larta në largësi nga bulevardi si kontur për të, në sheshin “Skënderbej” rikrijimin e një kopshti si në kohën e Italisë, madje edhe zgjerim të Universitetit, ndërtime pranë Kryeministrisë, si edhe një park parlamentar, madje një ndërtesë të re parlamentare, shesh të ri pranë Universitetit, park mbi Lanë... Këto ishin disa nga risitë që paraqiste projekti gjermano-australian. Presidenti i kësaj studioje, Peter Ëilson u shpreh se në projektin e tyre ata kanë ndjekur një proces që përputhet me filozofinë e tyre në arkitekturë dhe urbanistikë dhe që përkon me modelin e përfytyrimit të Tiranës si një mozaik me qilima, ku çdo qilimi i përkon një zonë e caktuar urbane. “Qyteti është vend i memories kolektive dhe plani ynë mbështetet në historinë ekzistuese. Në botë e ëndërrojnë një hapësirë të tillë publike siç e ka Tirana”, -tha Ëilson. Ai propozoi ngritjen e një sistemi trafiku me qëllim që qyteti të funksionojë. Për këtë ai propozoi një unazë përreth qendrës me nga dy korsi, me gjelbërim dhe me hapësirë për lëvizjen e njerëzve. “Ne zgjodhëm konceptin e unazës me dy korsi, por pa i lëvizur pemët ekzistuese. Pastaj kemi parë mënyrën se si kjo unazë do të lidhet me sistemin e ndërmjetëm të qarkullimit. Parashikojmë që brenda kësaj unaze të ketë vendparkime të vogla, ndërsa jashtë saj vendparkime më të mëdha. Gjithashtu parashikojmë rrugë të gjera prej 60 metrash. Në projektimin e kësaj unaze kemi pasur parasysh zhvillimin e nesërm, pasi ndërtimi i kësaj unaze të jep dorë për ndryshime të ardhshme. Lidhur me zonën te Stacioni i Trenit Ëilson u shpreh se ata mendojnë ta lënë këtë pjesë ashtu siç është. Te lulishtja ku ka qenë ish-kafe “Kursali”, gjermanët parashikojnë ngritjen e një blloku shumëfunksional me zyra. Gjithashtu ai tha se parashikojnë ndërtime të reja te Pazari i Vjetër me ndërtesa që të përshtaten mirë me ato të vjetrat. “Në zonën pas Pazarit të Vjetër propozojmë nga një rrugë për çdo lagje. Ndërsa në bulevardin “Zogu I” nuk duhen bërë shumë ndryshime, pasi kjo zonë edhe tani funksionon mirë. Gjithashtu projekti ynë parashikon edhe ndërtimin e një qendre komerciale pranë sheshit “Skënderbej”. “Parashikojmë ndërtesa të reja të ulëta, dhe më pas kulla të larta me nga 15-20 kate në pjesën anash, por jo buzë bulevardit kryesor”,- tha Ëilson. Ai tha se studio gjermane ka planifikuar parqe të reja pranë Kryeministrisë, si dhe kulla me fasada shumë të mira buzë lumit të Lanës. Mbi Lanë ai tha se kishin projektuar edhe ngritjen e urave të reja mbi të cilat mund të ndërtohen dyqane të vogla librash dhe sendesh të tjera. “Pranë Parlamentit parashikojmë ngritjen e një parku parlamentar, ku në të ardhmen propozojmë ngritjen e një salle të re parlamentare. Lidhur me pyetjen se ku mund të nisë projekti gjerman për qendrën e Tiranës, Ëilson u shpreh “strategjia e qilimit të jep dorë për zhvillim të pakufijshëm. “Është e rëndësishme që të fillohet nga qendra. Te ish-kafe “Kursali”, për shembull, puna mund të nisë menjëherë, por gjithçka kërkon strategji sipas situatave specifike. Ndërsa pyetjes se si e shihnin arkitektët gjermanë funksionimin e sheshit “Skënderbej”, Ëilson iu përgjigj: “Kemi parashikuar një lulishte-kopsht pas monumentit të Skënderbeut, ndërsa përpara Teatrit të Operas dhe Baletit zgjatjen e Kafe Operas. Në mbarim të saj dhe përballë me hotel “Tirana” parashikojmë ngritjen e një kulle vertikale 40 metra të lartë, e cila do të quhet “Gjilpëra e Lirisë së Fjalës”. Kjo do të jetë një orë karakteristike dixhitale ku çdokush mund të shkruajë diçka, qoftë edhe ankesat e tij, të cilat mund t’i lexojë edhe kryeministri”. Ndërkohë kryetari i Bashkisë së Tiranës, Edi Rama, u interesua për detajet rreth zonës së Kryeministrisë, QNK-së dhe sheshit përpara stadiumit “Qemal Stafa”. Lidhur me këto Ëilson u shpreh se në hapësirën mes Kryeministrisë dhe QNK-së parashikohet ngritja e një blloku ndërtesash prej 3-4 katesh. Ndërsa për sheshin te stadiumi “Qemal Stafa”, Ëilson tha se hotel “Sheraton” që është ndërtuar së fundi e ka prishur simetrinë e sheshit të të gjithë Korpusit Universitar. “Ne do të propozojmë ngritjen e një ndërtese të re të tretë të lartë, si një formë balancimi”, -tha Ëilson.

Gjykimi
Kush e zgjodhi masterplanin më të mirë?

-Fatos Nano, Kryeministër si edhe Kryetar i Këshillit të Rregullimit të Territorit të Republikës së Shqipërisë. Zoti kryeministër është Kryetar i Jurisë që po prezantoj.
-Elias Zengeli, vjen nga Britania e Madhe. Arkitekt dhe Planifikues Urban, njëri ndër themeluesit e studios të famshmes OMA, bashkëpunëtor deri në vitin 1987 i njërit prej guruve të arkitekturës bashkëkohore, Rem Koolhas, vit në të cilën themeloi studion “Gigantes Zenghelis Architects”. Profesor i arkitekturës në shumë universitete të botës dhe së fundi fitues i çmimit “RIBA” për kontribut të veçantë në mësimin e arkitekturës. Projekti i tij më i fundit është Qendra e Administrimit “Fleming”, ende në ndërtim. Shtoj se Elias Zengeli ka shumë publikime në këtë fushë dhe ka marrë pjesë shpeshherë juri ndërkombëtare si kjo e sotmja.
-Helmut Schroeder, vjen nga Gjermania, ish -ambasador i Gjermanisë.
-Lotar Greulich, vjen nga Gjermania. Arkitekt dhe Planifikues Urban, zotërues i tre masterave të Universitetit të Pensilvanisë në SHBA, Master në Planifikim Qyteti, Master në Çështjet Urbane, Master në Arkitekturë. Prej vitit 1971 punon në studion e tij si arkitekt dhe planifikues urban. Ka qenë kryetar i Komisionit Gjerman për konkurset publike dhe private në arkitekturë e planifikim urban. Mban vazhdimisht leksione mbi metodat dhe praktikat e konkurseve të arkitekturës e të planifikimit urban si edhe ftohet vazhdimisht në konkurse ndërkombëtare të këtij lloji.
-Mario Pisani, vjen nga Italia. Arkitekt, historian dhe kritik i arkitekturës, profesor në Fakultetin e Arkitekturës në Universitetin “Luigi Vanviteli” si edhe referues i historisë së arkitekturës bashkëkohore në Fakultetin “Ludovigo Kuaroni” në Univeristetin “La Sapienca” të Romës. Leksionet e Mario Pisanit janë ndër më të ndjekurat jo vetëm në Romë, po edhe në Firence, Napoli, Salerno, Palermo e gjithashtu mjaft të ndjekura janë edhe publikimet e tij, ndër të cilat revista e famshme që ai ka themeluar bashkë me Paolo Portogezin “Abitare la Terra”. Ka qenë anëtar i shumë jurive ndërkombëtare.
-Olafur Eliasson, vjen nga Danimarka. Artist vizual. Njëri ndër më të ndjekurit artistë bashkëkohorë të momentit. Veprat e tij janë ekspozuar në galeritë më të njohura private të botës, në shumë ekspozita të mëdha bashkëkohore si Bienalja e Venecias, ku së fundi Eliasson ishte përfaqësues i Mbretërisë së Danimarkës, si edhe në publikimet më prestigjioze të artit bashkëkohor.
-Rudi Stroink, vjen nga Holanda. Arkitekt dhe menaxher projektesh. Ka themeluar në vitin 1993 kompaninë “TCN Property Project” dhe është president i kësaj kompanie qysh prej themelimit. TCN është pjesë e një grupimi ndërkombëtar kompanish, të cilat projektojnë, zhvillojnë dhe menaxhojnë projekte në të gjithë botën. Kjo kompani vepron si partner i pavarur i këtij grupimi në tregun europian me zyra përfaqësuese në Amsterdam, Dyseldorf, Lisbonë, Bruksel dhe Budapest.
-Jean Michel Guenod, vjen nga Franca. Arkitekt dhe urbanist. Eshtë specializuar për strehimin social si menaxher i përgjithshëm i Organizatës Kombëtare franceze për Strehimin, është konsulent në fushën e subvencionimit të nismave urbane dhe ka pasur një sërë pozicionesh në rëndësishme në strukturat publike të planifikimit urban. Në vitet ’70 ka qenë planifikues urban në korporatën e zhvillimit të qyteteve të reja dhe president i Agjencisë Shtetërore “EPAEM”, ndërsa në vitin 1998 ka qenë drejtuesi i projektit të rigjenerimit urban të Marsejës. Ka marrë pjesë në gjykimin e shumë konkurseve ndërkombëtare.


Kryebashkiaku
Fituesi, studim të
plotë pas disa muajsh
Edi Rama, kryetari i Bashkisë së Tiranës, theksoi se projektet që u paraqitën dje janë në nivelin konceptual dhe ende jo studime të plota, që u japin përgjigje përfundimtare të gjitha pyetjeve që do të bëhen këtu nga gjyqtarët apo që do të na lindin gjatë prezantimeve. Koncepti fitues do të kthehet në një studim të plotë mbas disa muajsh pune nga ana e studios fituese.

Arkitekti
Maks Velo: Urojmë të mos
ndodhë si me Shkupin
Arkitekt dhe piktor “disident” i viteve ’70, Maks Velo e ka ndjekur dje me vëmendje konkursin ndërkombëtar për masterplanin e qendrës së Tiranës dhe e ka cilësuar këtë konkurs si serioz. Sipas tij, interesante është se secila prej studiove projektuese ka paraqitur projekte kryekëput të ndryshme. Megjithatë, Velo shton se uron që të mos ndodhë siç ngjau me masterplanin e Shkupit, i cili ende sot e kësaj dite nuk është vënë në zbatim.

Kryeministri:
Tirana, tanimë në hartën e
simotrave të veta evropiane

Kryetari i qeverisë shqiptare Fatos Nano, i cili është edhe kryetari i komisionit për përzgjedhjen e studios fituese, theksoi rëndësinë që ka për të ardhmen urbanistike të kryeqytetit shqiptar konkursi ndërkombëtar “Tirana, një qytet Europian”. “Kam shansin të jem kryetar i kësaj jurie prestigjioze, e cila do të marrë vendime të rëndësishme, për të ardhmen e qytetit tim të lindjes dhe njëkohësisht të kryeqytetit të vendit tim. Mbetem i bindur se kjo garë, me seriozitetin dhe profesionalizmin e saj, do ta vendosë përfundimisht Tiranën në hartën e atyre simotrave të veta në Europë, që bëjnë përzgjedhje dhe marrin vendime pikërisht në këtë mënyrë, me anë të konkurrimeve si ky dhe që deri tani i kanë munguar Shqipërisë. Ngjarja e sotme shënon fillimin e një procesi të natyrshëm bashkëpunimi interaktiv me nivelet më të larta europiane të Europës, ku edhe Shqipëria tashmë po integrohet me shpejtësi. Ndonëse studiot që vijnë këtu, pas një procesi konkurrues të hapur ndërmjet 35 syresh, janë të huaja, aktorët shqiptarë të fushës, për asnjë çast, nuk janë dhe nuk do të ndihen të përjashtuar nga kjo garë. Ata janë dhe do të mbeten pjesë e zhvillimit të suksesshëm të projektit fitues, i cili falë këtyre aktorëve do të mund të kalojë nga stadi i stimulimit kompjuterik në atë të realitetit të gjallë e dinamik të kryeqytetit tonë të dashur”,- u shpreh Nano. Në fund kryeministri falenderoi qeverinë gjermane për mbështetjen morale dhe kontributin financiar që ka dhënë në këtë rast.

Juria
Fatos Nano-Shqipëri
Jean M.Guenod – Francë
Mario Pisani – Itali
Rudie Stroink – Holandë
Olafur Eliasson – Danimarkë
Lothar – Greulich – Gjermani
H.Schroeder – Gjermani
Elia Zenghelis – Angli

Tri studiot në garë
1. Architecture Studio (Paris-France).
2. Mecanno Architecten b.v (Holland).
3. Bolles & Ëilson & Co.KG (Germany).

[Enri]

Flasin arkitektët shqiptarë. Reagimet dhe analizat e para pas përzgjedhjes së projektit fitues për Masterplanin e qendrës së Tiranës

Arkitektët shqiptarë: Edhe ne për qendrën e Tiranës

Maks Velo: Holandezët kërkuan operacione të pamundura, radikale. Gjermanët kërkonin një qendër futuriste. Francezët ishin më afër kërkesave të Bashkisë
Klement Kolaneci: Projekti francez i jep përparësi njeriut jo makinës, ishte më humani
Spiro Bakallbashi: Kontributin e huaj e shoh si shtysë për arkitekturën shqiptare

Belina Budini

TIRANË – Futuriste, humane, radikale... Disa nga arkitektët shqiptarë i cilësojnë kështu projektet e studiove të huaja që garuan për Tiranën duke çmuar në përgjithësi zgjedhjen e bërë, pa harruar t’i sugjerojnë bashkisë përfshirjen e ekspertëve shqiptarë në grupet e punës sëbashku me urbanistët francezë.
Maks Velo
Ai thotë se e ka aspiruar prej kohësh një konkurs ndërkombëtar për planin rregullues të qendrës së Tiranës. E ka propozuar një gjë të tillë atëherë kur konkursi u shpall si kombëtar, ndërsa nuk ka mënuar të dalë në krah të kryebashkiakut për ta përshëndetur organizimin e tij. Arkitekt dhe piktor “disident” i viteve ’70, Maks Velo e ka ndjekur me vëmendje konkursin ndërkombëtar për masterplanin e qendrës së Tiranës dhe e ka cilësuar këtë konkurs si serioz. Sipas tij, interesante është se secila prej studiove projektuese ka paraqitur projekte kryekëput të ndryshme. Megjithatë, Velo shprehet se uron që të mos ndodhë siç ngjau me masterplanin e Shkupit, i cili ende sot e kësaj dite nuk është vënë në zbatim. “Të drejtën për të projektuar Shkupin e fitoi një studio japoneze me një projekt shumë serioz, bashkëpunoi edhe ndonjë arkitekt vendas, por asgjë nuk u konkretizua. Ishte e pamundur në realitet. Besoj që një gjë e ngjashme nuk do të ndodhë me Tiranën”, - shprehet Velo. Ai shton se megjithëse studioja franceze kishte projektin më ekonomik, kjo nuk do të thotë se projekti i saj nuk paraqet vështirësitë e veta. “Nuk e di sa do të realizohet ky projekt dhe tani vjen faza më delikate e gjithë këtij procesi, që është projektzbatimi. Aq më tepër që Tirana është qytet i komplikuar dhe nuk është gjë e lehtë të shkoklavitet”,- thotë Maks Velo. Sipas tij ndërhyrja më e vështirë në përputhje me planin konceptual, që paraqiti studioja “Architecture-Paris” është ndërtimi i blloqeve të kullave paralele në largësi të njëjtë nga bulevardi. “Kërkon shpenzime jo të pakta por nga ana tjetër, ky vargan ndërtimesh të larta ia ndërron kryekëput imazhin Tiranës. Nuk di sa do të realizohet”, - shprehet Velo. I pyetur për ndërhyrjen e parashikuar në Bulevard, ku sipas studios franceze, duhet ndërtuar mespërmes një shëtitore, e cila e thyen mitin e Bulevardit të gjerë, me të cilin jemi krenuar ngahera, Maks Velo thotë se “është e vërtetë, kur je mësuar me diçka, e ke të vështirë të pranosh ndarjen prej saj, në këtë rast ndarjen e Bulevardit në dy copa. Aq më tepër që ne Bulevardin e kemi parë gjithnjë si një shëtitore madhështore, por që kohët e fundit është pushtuar nga makinat. Nga ana tjetër, megjithatë, shpenzimi për bulevardin nuk është shumë i madh dhe nuk i ndalon ndryshimet e mundshme për të ardhmen, nuk është një gjë e pakthyeshme. E mira është se në bulevard nuk do të kalojnë më aq shumë makina dhe njëkohësisht aty ndërhyrja është minimale, kryesisht me gjelbërim”, - vëren Maks Velo duke shtuar se gjithsesi pas diskutimesh e bashkëpunimesh me bashkinë “kam shpresë se francezët do të tërhiqen në disa gjëra dhe do të përmirësojnë e pasurojnë në disa aspekte të tjera projektin e tyre”. Sipas tij, pikërisht studioja franceze ishte më pranë kërkesave të bashkisë. “Holandezët kërkonin operacione radikale të pamundura, ndërsa studioja e tretë operonte vetëm në qendër pa marrë në konsideratë bulevardin. Nga ana tjetër ajo aspironte një qendër futuriste”, - shprehet ai. Ndërsa studioja franceze, sipas Velos, paraqiti një projekt i cili e ndryshonte sheshin pa bërë ndërtime të larta në të, pra pa e prishur tërësinë e tij, parashikonte parkime nëntokë si edhe shumë gjelbërim.
Klement Kolaneci
Një nga arkitektët e Piramidës, muzeut të Enver Hoxhës, dhëndër i këtij të fundit, Klement Kolaneci, arkitekt i njohur shqiptar ka qenë i ftuar në konkursin ndërkombëtar për qendrën e Tiranës dhe thotë se e ka ndjekur atë si një eveniment shumë të rëndësishëm për kryeqytetin. Sipas tij, projekti i studios fituese, asaj franceze ishte varianti më human dhe i hapte një perspektivë të bukur qytetit. “Ndarjen e Bulevardit për të krijuar hapësira të gjelbra, mbjelljen e pemëve dhe kopshteve përgjatë Lanës, sheshin pranë Stacionit të Trenit, me një fjalë të gjitha ndërhyrjet për të shtuar hapësirat e blerta i shoh si një vizion që i jep përparësi njeriut dhe jo makinës dhe si i tillë mjaft pozitiv për të ardhmen e kryeqytetit”, - shprehet Kolaneci. Sipas tij, varianti i studios holandeze, megjithëse parashikonte ndërhyrje radikale kishte ide të bukura dhe “studioja fituese duhet të përfitojë nga variantet e tjera që u paraqitën duke marrë më të mirën prej tyre, për shembull për zhvillimin e trafikut sipas varianteve të tjera, megjithëse varianti holandez, për shembull dukej më shumë si teorik”. Nga ana tjetër arkitekti i njohur shprehet se krijimi i një parku të gjelbër në zemër të kryeqytetit, përveçse është shumë pozitiv, kërkon edhe investim politik nga ana e shtetit.
Spiro Bakallbashi
Ai ka një studio arkitekture sëbashku me dy arkitektë të tjerë në kryeqytet. Kur e pyet pse nuk ka marrë pjesë në garë thotë se studioja e tij nuk ka urbanistë, prandaj. Konkursin për qendrën e mbështet dhe shprehet se gara të tilla duhet të jenë më të shpeshta. “Koha e paraqitjes së projekteve ishte shumë e shkurtër. Kishte variante radikale, por mentalitetet janë të atilla që komisioni zgjodhi variantin francez. Nuk krijova një ide përfundimtare për njërin apo tjetrin dhe përgjegjësia për zgjedhjen është e jurisë. Megjithatë që të tre projektet ishin mundësi të mira për kryeqytetin”, - shprehet Spiro Bakallbashi i cili është prej më shumë se 10 vjetësh arkitekt privat, ka punuar në Institutin e Arkitekturës dhe është aktualisht pedagog i arkitekturës në Universitetin e Tiranës.

Debati
Arkitektëve shqiptarë
u mungon guximi
Sipas Maks Velos, të paktën Instituti Urbanistik duhet të kishte marrë pjesë në këtë garë. Ai shton se “më ra në sy mungesa e shqiptarëve në garë, ishte diskriminuese. Megjithatë, kjo nga njëra anë është zgjedhje e vetë studiove dhe nga ana tjetër, unë e kam shprehur më se një herë, se arkitektët dhe urbanistët tanë nuk i përmbushin parametrat evropiane, ata vetë nuk patën kurajo të përballeshin me studiot e huaja në këtë garë. Për të hyrë në një konkurs ndërkombëtar serioz, këtyre studiove u duhet fantazi dhe imagjinatë si edhe shumë guzim, gjë që arkitektëve shqiptarë u mungon”, - komenton arkitekti i viteve ’70. Sipas tij mirë është që bashkia t’i vërë si kusht firmës franceze për të përfshirë edhe ekspertë shqiptarë në grupin e punës.

Petraq Kolevica:
Ky proces ka
nisur shtrembër
Ai ka zgjedhur të rrijë qëllimisht jashtë. Thotë se i gjithë ky proces ka nisur shtrembër dhe se nuk dëshiron të komentojë gjatë. E ka fjalën për përjashtimin e arkitektëve shqiptarë nga kjo nismë kaq e rëndësishme për kryeqytetin dhe jo vetëm për qendrën e Tiranës. Nuk ka qenë i ftuar për ta ndjekur procesin e paraqitjes së projekteve të tre studiove ndërkombëtare dhe thotë se nuk e ka përcjellë siç duhet. “Ka ardhur koha që tani ta marrin shaminë në duar të rinjtë për të hedhur vallen”, - shprehet Kolevica, arkitekt i njohur por edhe njeri i letrave si edhe përkthyes.

Spiro Bakallbashi
Që arkitektura shqiptare
të marrë impulse të reja
Është i mendimit se arkitektët shqiptarë duhet të ishin angazhuar në këtë projekt, por nga ana tjetër shprehet se edhe projektin e “Harkut të Triumfit” e kanë bërë holandezët, Rajshtagun e Berlinit italianët, projektin e Montpeliesë spanjollët, memorialet në vend të kullave binjake të Nju Jorkut një gjerman, Petrogradin dihet nga historia që e kanë bërë francezët e italianët. Në këtë këndvështrim sipas arkitektit dhe pedagogut të arkitekturës, Spiro Bakallbashi, eksperienca e huaj është një kontribut pozitiv në projekte të tilla. “Kjo nga ana tjetër është edhe një mundësi që arkitektura shqiptarë të marrë një implus për gjëra më të mira, ngase dihet se urbanistika kërkon operacione të forta”, - përfundon arkitekti.

[Enri]

Ndersa per qendren e kemi nje plan urbanistik, te ideuar sipas studios franceze, arkitektet dhe urbanistet e Bashkise kane nisur te mbledhin te dhena e te hedhin ne leter idete e para per ndertimin e periferive. Por, kryebashkiaku Rama ka vendosur qe edhe rrethinat te modelohen nga nje laps i huaj, jashte interesave te firmave private vendase. Nis kerkimi i fondeve per nje plan fleksibel

Denisa Xhoga

Nese gjenden donacionet e nevojshme edhe Plani Rregullues i Tiranes se Madhe mund te kete firmen e nje arkitekti te huaj. Perfundimi i konkursit nderkombetar per qendren e Tiranes i arritur me ndihmen e "kumbarit", donator Qeverise Gjermane i hap rrugen kerkesave "ballelarte" per donacione per Planin Rregullues per gjithe Tiranen. Prej dy vitesh nje grup urbanistesh dhe arktiektesh te Bashkise se Tiranes kane nisur te hedhin idete e para per Planin Rregullues te Tiranes per te pakten 10-15 vitet ne vazhdim. Hartimi i nje Plani Rregullues zgjat zakonisht tre vite. Kane vendosur te qendrojne ne Tirane rreth 1 milione banoret e perziere te ketij qyteti. Dhe gjithcka administrimi, tregtia, qytetaria bejne te domosdoshem zhvillimin e nje metropoli te madh. Keshtu qytetit i duhet te ndryshoje, ti nenshtrohet pranise se nje popullate qe vjen e zgjerohet dita dites, me aftesite e pashtershme per te mbijetuar.

Deri tani duket se Tirana po zhvendosjet drejt periferive, kryesisht drejt veriut."Eshte vetem nje njolle deri tani shprehen ata,- nje njolle qe kerkon dite per dite te gllaberoje informacione, studime te shkuara, klasifikime, analiza, zonifikime etj. Per specialistet qe punojne per Planin Rregullues te Tiranes (pas kater te tilleve qe ekzistojne nderkohe), ngjan se per t'i dhene jete ketij "perbindeshi" duhet te mendosh ne menyre artistike dhe ne te njejten kohe te mos humbasesh lidhjet me realitetin. Per momentin eshte ne fuqi ligji i Urbanistikes, 1998 dhe Plani rregullues i Tiranes i hartuar ne vitin 1989, i cili eshte ende ne fuqi. Plani i ri Rregullues synon te ndryshoje Tiranen nga nje qytet te shperndare me zona banimi te krijuara ne menyre te rastesishme, drejt nje qyteti kompakt. Periferite jane ato pika qe do te marrin trajta te rendesishme stimuluese per sa i perket bizneseve. Ne kete konteks eshte menduar te zgjatet Bulevardi Deshmoret e Kombit edhe nje here sa eshte deri ne lumin e Tiranes. Sakaq ne kete zone do t'i meshohet ndertimit te qendrave gjigande te biznesit. Te pakten keshtu mendojne urbanistet tane, por nje ide tjeter qe pergjate Bregut te Lumit te kete vetem vila dhe ndertesa kater kateshe.

Dy parqe te medhenj do t'i shtohen kreqytetit, Parku i Paskuqanit dhe Parku i Farkes. Nje brez jeshil do te shoqeroje gjthe lumin e Tiranes, (bregun e lumit) i cili ne ngjashmeri me profilin e rehabilituar te Lanes, do te zgjatet deri ne rrugen e Elbasanit per t'ju bashkengjitur unazes se madhe te qytetit, e parashikuar kjo dhe nga firma franceze, qe po pergatit planin per qendren. Brezi pergjate lumit te Lanes i cili sipas parashikimeve do te krijoje ishuj te gjelber dhe siperfaqe ujore ne rrugetimin e tij nga burimi i Lanes (ne Lanabregas) deri ne Berxulle aty ku derdhet. Sipas urbanisteve Lana mendohet ti bashkohet autostrades deri ne Rinas. Nje studio e huaj duke bashkepunuar me arkitektet e bashkise mund t'i jape doren perfundimtare ketyre ideve. Pervoja boterore ofron hartimin e planeve fleksibel, duke ecur paralelisht me procesin e planifikimit dhe zbatimit.

[Albo]

Ende nuk kam lexuar se kush do te investoje per qendren dhe sa mendohet te jete totali i investimit. Mendoj se shuma do te jete stratosferike dhe e paperballueshme nga bashkia apo qeveria shqiptare per ate pune. Shpresoj qe te mos krijohet nje "grope" e re e madhe ne mes te Tiranes si ajo e Hajdin Sejdise ne 1991.

Po flasim per nje shtet shqiptar qe varet nga kredite e BB dhe FMN per shtrim rrugesh, e jo me per investime te tilla qe jane kolosale.

[Vinny_T]

Parisi nuk eshte bere brenda dites Albo keshtu eshte dhe puna e Tiranes. Ky eshte nje projekt zhvillimi e do te shtrihet ne kohe sipas prioriteteve qe do te caktohen keshtu qe nuk thote njeri qe keto do behen brenda vitit.
Nje gje eshte e qarte qe Tirana sdo na behet me me kioska e me hale ne qender si ne kohe te Slaes ku asnje lloj plani e projekti urbanistik nuk u realizua.
Bravo iniciatives te bashkise e bravo kredibilitetit te ketij institucioni qe arriti te organizoje diçka te tille pasi kjo eshte nje ngjarje historike per kryeqytetin e kjo qe ndodhi do te hyje ne historine e Shqiperise.

[askush]

nji dhe projekti famshem i studios se njohur franceze, ku nder punimet me te shquara hyn, instituti botes arabe ne Paris, selia e parlamentit europian ne Strasburg e plot te tjera.

[askush]

hehe,

[askush]

huhu,

[askush]

haha, e bukra francezet duke kujtu qe jena majmuna kan ardhe me na i mbjell pemet ne pallat, per me u kacavjerr me lehtesisht.
per ca vjet kur te marr foto nga plaku, ç'me pa!! nje urangutang tu hongr fiq ne ballkon, hahaaa.