Humb jetën armiku i madh i Erdogan, Fetullah Gylen
Nga mik dhe aleat, në klerikun që u akuzua për grushtin e shtetit të vitit 2016
Fetullah Gylen, kleriku që themeloi një lëvizje ndërkombëtare islamike dhe ishte një aleat kryesor i presidentit Rexhep Taip Erdogan të Turqisë përpara se të akuzohej për komplot të një grushti shteti të dështuar kundër tij në vitin 2016, ka vdekur. Ai ishte 83 vjeç.
Fetullah Gylen vdiq të dielën vonë në një spital në Shtetet e Bashkuara, ku ai kishte jetuar në mërgim të vetë-imponuar duke filluar nga viti 1999. Faqja ‘Herkul’ që dha lajmin nuk përmendi shkakun e vdekjes. Një ndjekës i njohur i klerikut, Ekrem Dumanli, tha në një intervistë në internet se Gylen ishte shtruar në spital për komplikime të lidhura me dështimin e zemrës dhe veshkave.
Gjatë ngritjes së tij si politikan islamik në një vend të vendosur laik, Erdogan gjeti aleatë të dobishëm në ndjekësit e Gylen, por të dy burrat më vonë u bënë armiq dhe në vitin 2016 qeveria turke e quajti lëvizjen e Gylen një organizatë terroriste.
Ministri i Jashtëm i Turqisë, Hakan Fidan, konfirmoi të hënën vdekjen e Fetullah Gylen, duke e quajtur atë udhëheqës të një “organizate të errët”. Duke sugjeruar se lëvizja e Gylen akoma përbën një rrezik për Turqinë. Fidan tha se ndjekësit e Gylen duhet të shkëputen nga ai.
“Me këtë vdekje, magjia mbi ta duhet të hiqet,” tha Hakan Fidan.
I njohur për mbështetësit e tij si Hoxha efendi, ose mësues i respektuar, Gyleni lindi në një fshat në provincën lindore turke të Erzurumit në vitin 1941. Djali i një imami ose predikuesi islamik, ai studioi Kuranin që në foshnjëri.
Në vitin 1959, Gyleni u emërua imam i xhamisë në qytetin veriperëndimor të Edrenesë dhe u bë i njohur si predikues në vitet 1960 në provincën perëndimore të Izmirit, ku ngriti konvikte studentore dhe shkonte në shtëpitë e çajit për të predikuar.
(Fetullah Gylen u bë një kler i fashmëm që në moshë te re)
Këto shtëpi studentore shënuan fillimin e një rrjeti informal që do të përhapej në dekadat në vijim përmes arsimit, biznesit, medias dhe institucioneve shtetërore, duke u dhënë përkrahësve të tij ndikim të gjerë.
Ky ndikim u përhap edhe përtej kufijve të Turqisë në republikat turke të Azisë Qendrore, Ballkanit, Afrikës dhe perëndimit përmes një rrjeti shkollash.
Gradualisht numri i madh i ndjekësive u shndërruan në një lëvizje ndërkombëtare të quajtur Hizmet, ose “shërbim” në turqisht. Në kulmin e tij, Hizmeti drejtonte shkolla në Turqi dhe gjetkë në botë. Lëvizja promovoi një vizion të Islamit që ishte miqësor me Perëndimin dhe mbështeti tregjet e lira, shkencën dhe dialogun ndërfetar.
“Filozofia jonë e përgjithshme është t’i hapemi të gjithë njerëzimit me dashuri, ndërkohë që një nga dy shtyllat tona është në botën tonë të mendimit,” tha zoti Gylen në një intervistë të vitit 2014 me BBC Turkish.
Por kundërshtarët e Gylenit dhe armiqtë e tij, akuzuan lëvizjen e tij se po punon fshehurazi drejt qëllimeve më të liga për të arritur ndikimin brenda shtetit turk.
Për Erdogan, megjithatë, ndjekësit e zotit Gylen, të njohur nga turqit e tjerë si gylenistë, ishin partnerë të vlefshëm. Për më shumë se një dekadë, Partia e tij për Drejtësi dhe Zhvillim i përqafoi ato, duke zemëruar turqit të cilët thanë se dy grupet islamike po punonin së bashku për të rritur rolin e Islamit në jetën publike.
(Erdogan dhe Gylen, dikur kur ishin miq dhe aleatë)
Por kjo marrëdhënie filloi të prishej, duke marrë një goditje të konsiderueshme në vitin 2013, kur prokurorët turq hetuan zyrtarë qeveritarë të afërt me Erdogan për korrupsion. Më pas, kryeministri, Erdogan tha se hetimet ishin sajuar nga një “bandë kriminale” me lidhje të huaja, një referencë e qartë për gylenistët, dhe shkarkoi dhjetëra zyrtarë të përfshirë në hetim, duke përfshirë shefin e policisë së Stambollit.
Aleanca u shemb plotësisht pas përpjekjes për grusht shteti të vitit 2016, kur pjesë të ushtrisë turke duke përdorur tanke dhe avionë luftarakë sulmuan institucionet qeveritare, bombarduan ndërtesën e Parlamentit në Ankara dhe tentuan të rrëmbenin Erdoganin. Rreth 250 njerëz ishin vrarë në kohën kur qeveria turke shpërbëu rebelimin.
(Qindra njerëz humbën jetën në grushtin e dështuar të shtetit në Turqi në vitin 2016. Erdogan akuzoi Gylenin)
Erdogan fajësoi Gylenin për komplotin e grushtit të dështuar dhe filloi një spastrim të gjerë pas tij, duke vendosur një gjendje të jashtëzakonshme për dy vjet, duke arrestuar 100,000 njerëz dhe duke spastruar 150,000 punonjës publikë nga vendet e tyre të punës. Më shumë se 8,000 personel ushtarak u ndoqën penalisht me akuzën e bashkëpunimit në kryengritje.
Goditja mbylli shkollat dhe gazetat gyleniste në Turqi dhe në mënyrë efektive shkatërroi lëvizjen si një forcë e hapur në shoqërinë dhe politikën turke. Shumë nga figurat e shquara të saj përfunduan në mërgim.
Gylen mohoi në mënyrë të përsëritur se grupi i tij kishte ndonjë lidhje me tentativën për grusht shteti dhe jetonte një jetë kryesisht të izoluar në një zonë rurale të Pensilvanisë. Kjo nxiti akuzat nga Erdogan dhe zyrtarë të tjerë turq se Gylen ishte një aset amerikan që ishte vendosur për të dobësuar Turqinë.
“Puçisti është në vendin tuaj,” tha zoti Erdogan në 2016, duke iu drejtuar Shteteve të Bashkuara. “Ju po e ushqeni atë atje.”
Qeveria turke anuloi pasaportën turke të Gylen në vitin 2015 dhe u përpoq për vite me radhë që kleriku të ekstradohej nga Shtetet e Bashkuara për të dalë në gjyq. Shtetet e Bashkuara nuk pranuan kurrë ta kthenin atë në Turqi, duke përkeqësuar tensionet midis dy vendeve.
Në një ese të ftuar të botuar në The New York Times në vitin 2016, Gylen tha se ai gjithmonë kishte mësuar “Islamin gjithëpërfshirës dhe pluralist”, ka promovuar demokracinë dhe ka kundërshtuar rebelimin e armatosur.
Ai tha se akuzat e Erdogan kundër tij zbuluan “përpjekjen sistematike dhe të rrezikshme të liderit turk drejt sundimit të një njeriu”.
Përgatiti ©LAPSI.AL
Përgjigju Duke Cituar
Krijoni Kontakt