Mitet Hebraike LIBRI I ZANAFILLES

[Akuamarini]

Robert Graves dhe Raphael Patai

PREZANTIMI

Mitet janë rrëfime dramatike që përfaqësojnë një besim të shenjtë ose justifikon vazhdimin e institucioneve, zakoneve antike,
ritet dhe besimet në fushën e ekzistencës së tyre, ose miraton
ndryshimet.
Fjala "mit" është greke, mitologjia është një term grek dhe studimi i mitologjisë bazohet në shembuj grekë.

Letërsistët që debatojnë se Bibla përmban fare mite, në një farë kuptimi kanë të drejtë.

Shumica e miteve të tjerë kanë të bëjnë me perëndi dhe perëndesha që përfshihen në punët njerëzore, duke rënë dakord me heronjtë që grinden.
Sidoqoftë, Bibla pranon vetëm një Zot universal.
Të gjitha shkrimet para-biblike në hebraisht janë ose të humbura ose të shlyra qëllimisht.

Këto përfshijnë Librin e Luftërave të Zotit dhe Librin e Jasharit, tregime epike të endjeve të Izraelitëve në shkretëtirë dhe pushtimin e tyre në Kanaan.

Se këta libra janë shkruar në stilin e hershëm poetik hebraik mund të shihet nga fragmentet e shkurtra të cituara prej tyre në ne Librat Numrat 21:14, Jozueu 10:13 dhe 2 Samuelit 1:18.
Libri i tretë, thuhet se është shkruar në shtatë pjesë me urdhër të Joshuait, përshkruan Kanaanin dhe qytetet e tij (Joshua 18: 9).
Libri me historinë e Adamit (Zanafilla 5: 1) është një aluzion i një tregimi të hollësishëm të dhjetë gjeneratave të para, nga Adami deri te Noeu.
Libri i Zotit (Isaia 34:16) duket se ka qenë një bestiari mitologjik.
Disa libra të tjerë të humbur të përmendur në Bibël, të tilla si Veprat e Solomonit, Libri i Zanafillës, Kronikat e Mbretërve të Judës, Mbretërit e Izraelit dhe bijtë e Levit, me siguri përmbajnë rishikime të shumta mitologjike.

Ka shumë shkrime të shenjta më të reja se Bibla.
Në një mijë vjet pas kanonizimit të parë të Biblës, hebrenjtë në Evropë, Azi dhe Afrikë shkruajtën vepra të shumta.
Në to ata kërkuan të sqarojnë kodin e Moisiut; ose ato ishin interpretime historike, moraliste, anekdotale dhe homiletike të fragmentev biblike.
Në të dy rastet, shkrimtarët prezantuan materiale të bollshme mitike, pasi miti ka shërbyer gjithmonë si një pohim konciz i ligjeve të paqarta, ritualeve dhe zakoneve shoqërore.
Dhe kështu, megjithëse librat kanonikë u panë si vepra të frymëzimit hyjnor, prandaj, çdo njollë e politeizmit duhet të hiqet prej tyre, qëndrimi ndaj librave apokrifë ishte më i butë.
Shumë mite të ndrydhura gjithashtu lejohen të rishfaqen në një kornizë padyshim feve ‘tradicionale pas interpretimeve biblike Midrashike.
Për shembull, në Librin e Eksodit, ne lexojmë se kuajt, qerret dhe kalorësit e Faraonit erdhën, duke ndjekur bijtë e Izraelit, në mes të detit (Eksodi 14:23).

[Akuamarini]

Për shembull, te Eksodi lexojmë se kuajt, qerret dhe kalorësit e Faraonit i ndoqën Bijtë e Izraelit në mes të detit (Eksodi xxv. 23).
Sipas një midrashi (Mekhilta diR. Shimon 51, 54; Mid. Wayosha 52) Perëndia mori formën e një pele dhe i mashtroi hamshorët e egjiptianë të egër në uje.

Thuhej se per perëndeshen Demeter me kokë pele kishte fundosur qerret e mbretit Pelops dhe ekuipazhit të tyre në lumin Alpheus ky do të kishte qenë mit i pranueshëm grek; por për lexuesin e devotshëm të midrashit nuk ishte më shumë se një metaforë fantastike për gjithçka që Perëndia ishte i gatshëm të bënte për të mbrojtur Popullin e Tij të Zgjedhur.

Vetë Bibla na jep vetëm shenja kalimtare të sugjerime te pasurisë së saj të humbur mitologjike.
Shpesh referenca është aq e shkurtër sa kalon pa u vënë re.


Të paktë janë ata që, për shembull, duke lexuar "Pas tij ishte Shamgari, i biri i Anatahut".
Ai vrau gjashtëqind Filistej me qetë të mbetur.


Kështu ai shpëtoi edhe Izraelin" (Gjyqtarët, 3:31), për të lidhur nënën e Shamgarit me perëndeshën gjakatare të dashurisë, virgjëreshën Anat, për nder të së cilës mori emrin qyteti priftëror i Jeremias Anatot.

Miti i Shamgarit është i pakthyeshëm, megjithatë ai duhet të ketë trashëguar aftësinë luftarake të nënës së tij të virgjër; dhe qetë me të cilin ai vrau filistinët ishte padyshim një dhuratë nga babai i saj, perëndia e demave Ela.


Në Zanafilla, përveç gjithë kësaj, janë ruajtur gjurmët e perëndive dhe perëndeshave të lashta -
të maskuar si burra, gra, , engjëj, përbindësha ose demonë.

Even, e përshkruar në Zanafillën si gruaja e Adamit, historianët e identifikojnë me perëndeshën Heba,gruaja e një perëndie-Stuhie Hitite, e cila hipi lakuriq mbi kurrizin e një luani, dhe që nga grekët u bë perëndeshë Heba, e zgjedhura e Herakliut (shih 10.10).

Një sundimtar i Jeruzalemit nga periudha Tell Amarnes (shek. 14 para e re) quhej Abdu-Heba - "shërbëtor i Evës" (shih 27.6). Lilith, paraardhësi i Evës, është hequr plotësisht nga Shkrimet e Shenjta,megjithëse Isaia e kujton atë si një banore të rrënojave të shkreta (shih 10.5).

Ajo duket, nga rrëfimet midrashike të shthurjes së saj seksuale, të ketë qenë një perëndeshë e pjellorisë dhe shfaqet si Lillake në një tekst fetar sumerian, Gilgamesh and the Willow Tree (shih 10. 3-6).


Ka referenca para-Biblike për engjëllin Samael,ose 'Satan'.
Ai së pari shfaqet në histori si perëndia mbrojtës i Samalit, një mbretëri e vogël hitite-arameike që shtrihej në lindje të Haranit (shih 13. 1).

Një tjetër zot i i harruar nga mitologjia hebraike është Rahab, Sundimtar i Detit, i cili pësoi një dështim në konfliktin e tij me Perëndinë e Izraelit Jahveh, - ngjashëm me perëndinë greke Poseidon dhe përpjekjen e tij për të mposhtur vëllanë e tij, Zeusin e Plotfuqishëmshumë
Sipas Isaias, Jahve e vrau Rahabin me shpatë (shih 6. a).

Një hyjni ugaritike që adhurohej në Akaron me emrin Baal-Zebub, ose Zebul, u fye nga mbreti Ahaziah (2 Mbretërve 1:2 e më pas), dhe disa shekuj më vonë galileasit e akuzuan Jezusin se mbante marrëdhënie me atë "Sundimtar të shpirtrat e këqij".
Kujtimi i Shtatë Hyjnive Planetare, të marra nga Babilonia dhe Egjipti, ruhet në shtatë krahët e menorahut, ose shandanit të shenjtë (shih I. 6).

[Akuamarini]

Në Jeruzalem, ata u bashkuan në një hyjni supreme, siç ndodhi me banorët e Heliopolis dhe Byblos, Druidët Galikë dhe Iberët e Tortose.
Ne gjejmë referenca përçmuese për perënditë e fiseve armike që Jahve i poshtëroi në të gjithë librat historikë të Biblës: përmenden Dagoni filistin, Kemoshi Moabi (Kamos) dhe Milkomi amonit.
Ne e dimë për Dagonin, falë Filonit të Byblosit, se ai kishte fuqi universale.
Por perëndia e Zanafillës, në pasazhet më të hershme, ende nuk dallohet nga ndonjë hyjni tjetër e vogël fisnore (shih 28. 1).
Zotat dhe perëndeshat greke mund të merrnin role zbavitëse ose dramatike, duke kurdisur në favor të heronjve të tyre të mbrojtur, pasi këto mite u krijuan në qytet-shtete të ndryshme që vazhdimisht luhateshin midis miqësisë dhe armiqësisë.

Por midis hebrenjve, pasi asirianët shkatërruan Mbretërinë Veriore, mitet u bënë monolite dhe u ndërtuan pothuajse ekskluzivisht rreth Jeruzalemit si pikë qendrore.
Në mitet biblike, heronjtë herë përfaqësojnë mbretër, kaniherë dinastitë dhe kaniherë fiset.
Dymbëdhjetë "djemtë" e Jakobit, për shembull, duket se dikur kanë qenë fise të pavarura që u bashkuan për të formuar amfiktioninë ose konfederatën izraelite.
Hyjnitë dhe popullsia e tyre lokale nuk janë domosdoshmërisht me origjinë aramaike,edhe pse ata qeveriseshin nga priftëria aramaike.
Vetëm Jozefi mund të identifikohet pjesërisht me një figurë historike.
Fakti që, sipas Biblës, secili nga këta "djem", përveç Jozefit, u martua me një binjak (shih 45 f e më tej), tregon trashëgiminë e tokës nga ana e nënës edhe në një rend shoqëror patriarkal.
Dina, vajza e vetme e Jakobit që lindi pa një binjak, mund të interpretohet më së miri si një fis gjysmë matriarkal i përfshirë në besëlidhjen izraelite.
Përdhunimi i saj nga Sikemi, siç përshkruhet te Zanafilla, dhe përleshja për martesën e saj të mëvonshme me Simonin, duhet kuptuar në një kuptim politik dhe jo personal (shih 29.1-3).
Tek Zanafilla hasim në aludime të tjera të kulturës së lashtë matriarkale.

Për shembull, e drejta e nënës për të emëruar djemtë e saj, e cila është ende e vlefshme tek arabët; pastaj, nënshtrimi: "Prandaj njeriu do të lërë babanë dhe nënën e tij për t'u lidhur me gruan e tij" (Zanafilla, 2:24).
Ky zakon palestinez konfirmohet nga përshkrimi i martesës së Samsonit me Delilah në Librin e Gjyqtarëve

[Akuamarini]

dhe shpjegon pse Abrahami, patriarku arame që hyri në Palestinë me hordhitë Hyksos në fillim të viteve 13


- një familje nga Harani, ku burrat nuk martohen që Isaku të mos martohej me një grua kananite dhe kështu t'i përkiste familjes së saj (shih 36. 1).


Abrahami i kishte dërguar tashmë bijtë e lindur nga konkubinat e tij, në mënyrë që ata të mos trashëgonin trashëgiminë e tij së bashku me Isakun (shih 35. b).


Skllavëria është gjithashtu një rregull në mitet e hershme greke: një mitografi vëren se Odiseu, i cili e çoi Penelopën nga Sparta në Itakë, ishte i pari që e kundërshtoi këtë traditë dhe se ajo u kthye në Spartë pasi u divorcua nga Odiseu.


Sa të fuqishme ishin perëndeshat gjatë kohës së mbretërve hebrenj, mund të shihet qartë nga akuzat e Jeremias ndaj bashkëfetarëve të tij, të cilët ia atribuan rënies së Judesë faktit që ata ndaluan së adhuruari perëndeshën Anat dhe thirrën: "Le të adhurojmë Mbretëreshën të Qiellit përsëri si etërit tanë para nesh!"<<

Çdo sundimtar që zbaton reformën e institucioneve kombëtare ose të cilit, si mbreti Josia, iu imponuan këto reforma, duhet të shkruajë një shtesë në rregulloret e vjetra fetare ose të hartojë rregullore të reja; dhe kjo përfshin ribërje ose ripërpunimin e plotë të miteve.


U bë e qartë se Judea, një shtet tende midis Egjiptit dhe Asirisë - nëse donte të ruante pavarësinë e saj politike, duhej të fuste disiplinë më të fortë fetare dhe popullsia duhej të trajnohej në trajtimin e armëve.

Shumica e izraelitëve kishin adoptuar fenë e lirë dhe me mendje të gjerë kananite, në të cilën roli kryesor u përkiste perëndeshave, gratë e të cilave ishin mbretër.

Edhe pse kjo ishte shumë mirë në kohë paqeje, hebrenjtë nuk mund të përgatiteshin për t'i rezistuar ushtrive pushtuese të Egjiptit dhe Asirisë.

Një grup i vogël dhe këmbëngulës izraelitësh drejtohej nga një grup profetësh që visheshin gjithmonë si barinj ose blegtorë për nder të perëndisë së tyre bari.

Këta profetë panë se shpresa e vetme e Izraelit për pavarësinë kombëtare qëndronte në një monoteizëm autoritar dhe deklaruan vazhdimisht kundër adhurimit të perëndeshës në korijet e shenjta kananite.



Në Ligjin e Përtërirë, një libër i botuar gjatë mbretërimit të Josias, shumë rite kananite janë të ndaluara, mes tyre prostitucioni ritual, sodomia rituale dhe të gjitha format e idhujtarisë.

Rënia e linjës mbretërore të Davidit që ndodhi më vonë i bëri të gjithë të mërguarit në Babiloni për një pikëpamje të tillë.
Kur Zorobabeli rindërtoi tempullin e Jehovait, ai nuk kishte më një rival.
Baalë, Astartë, Anathët dhe të gjitha hyjnitë e tjera të vjetra kananite kishin vdekur për sa i përket judenjve që ktheheshin nga robëria.

[Akuamarini]

Libri i Zanafillës*, i cili është shumë më i lidhur me mitologjitë greke, fenikase, hitite, ugaritike, sumeriane dhe të tjera dhe të tjera se sa duan të pranojnë shumica e judenjve dhe të krishterëve të devotshëm, vuajti më pas, ndoshta qysh në shekullin e gjashtë p.e re., një numër më i madh ripunimesh në qëllimin moralist.

Miti i Hamit u identifikua dikur me luftën e Zeusit, Poseidonit dhe Hadesit kundër babait të tyre të paturpshëm Kronit: Zeusi, më i riu prej tyre, ishte i vetmi që guxoi ta tredhte dhe për këtë arsye u bë Mbreti i Qiellit.
faqe 11
Por tredhja e Noeut nga Hami (ose Kanaani) u hoq nga Zanafilla pikërisht përpara rreshtit: "Kur Noeu u kthjellua nga vera, ai zbuloi se çfarë i kishte bërë djali i tij më i vogël".


Versioni i rishikuar, një mësim moral për respektimin e prindërve, e dënon Hamin në shërbim të përjetshëm ndaj vëllezërve të tij më të mëdhenj vetëm sepse ai vuri re lakuriqësinë e babait të tij (shih 21. 1-4).
Redaktuesit e Biblës, megjithatë, nuk ishin mjaft të kujdesshëm në heqjen e të gjitha referencave të favorshme për sakrificat njerëzore (shih 47. 11) dhe për adhurimin e idhujve të shtëpisë (shih 46. 2).


Festa e Tabernakujve, kremtimi kananit i të korrave, nuk mund të zhdukej plotësisht, por vetëm u pastrua nga kënaqja e plotë e pasioneve seksuale dhe u shndërrua në një rit të gëzueshëm adhurimi të Zotit të Lartë, në mënyrë që të lidhet me tendat që izraelitët fushuan në shkretëtirë përpara se të mbërrinin në Tokën e Premtuar.


Por, pavarësisht kësaj, mendjelehtësia e grave që merrnin pjesë në atë ritual vazhdoi t'i shqetësonte të urtët farisenjet.
Një nga temat kryesore të miteve greke është ulja graduale e grave nga pozicioni i qenieve të shenjta mbi pasurinë e luajtshme.
Zoti Jehovai e ndëshkon në mënyrë të ngjashme Evën për mëkatin fillestar.


Për të fshehur më mirë natyrën origjinale hyjnore të Evës, emri i saj "nëna e të gjithë të gjallëve" u ruajt në Zanafilla, hartuesit e miteve e përshkruan atë si të krijuar nga brinja e Adamit, e cila është një anekdotë që ndoshta bazohet në fjalën tsela(brinjë) me një kuptim të dyfishtë: ">brinjë" dhe »> pengohem«.
Më vonë mit-bërësit pohuan se Eva lindi nga bishti me gjemba i Adamit... (shih 10.9).


Grekët gjithashtu ia atribuonin grave përgjegjësinë për fatin fatkeq të burrit, duke përdorur fabulën e Hesiodit për kutinë e Pandorës nga e cila gruaja e pamenduar e një Titani çliroi fatkeqësitë e kombinuara të sëmundjes, pleqërisë dhe veseve. >>Pandora<<< >>të gjitha dhuratat«< duhet theksuar, dikur ka qenë një — nga emri i perëndeshës krijuese.


Mitet greke interpretojnë mallkimet dhe ndalesat që ishin ende në fuqi pas një mijë vjetësh; dhe në ferrin grek hasim në disa raste të shkelësve të dënuar që shërbejnë si qortime.
Për shembull, Tantalus që hante ushqim të ndaluar, Danaides për vrasjen e gruas së tij dhe Pirithous që u përpoq të rrëmbente një perëndeshë.

[Akuamarini]

Grekët, megjithatë, nuk i veshën kurrë mitet e tyre me interpretime hyjnore: si përpjekja e Abrahamit për të sakrifikuar Isakun ndodhi në ditën e parë të muajit Tishri, kur i gjithë Izraeli i bie bririt të dashit për t'i kujtuar Perëndisë devotshmërinë e Abrahamit dhe për t'i lutur faljen e mëkateve të tyre.
Ose që ceremonia e dëbimit të një cjapi të gjallë në shkretëtirë si pastrim i mëkateve të njerëzve shërben si një përkujtim për mënyrën se si Jakobi u mashtrua nga bijtë e paraardhësve duke spërkatur gjakun e dhisë mbi rrobat me mëngë të gjata të Jozefit 11-12
Edhe pse korrespondon me mitin e Isakut tek grekët, përpjekja e Atamantes për t'ia flijuar Zeusit djalin e tij Phrixus e pengoi Herakliun të vinte dhe pamja hyjnore e dashit u ruajt vetëm sepse qethi i artë vinte nga ai dash, në kërkim të të cilit ishte i Jasonit. Argonautët më në fund nisën lundrimin.
Te Zanafilla paraqitet si një episod vendimtar i historisë hebraike (shih 34.9).
As mitet greke nuk shërbyen si tekste për predikimet politike.
Përshkrimit se si Jakobi luante me Esaun, iu shtua një profeci e mëvonshme se ai një ditë do ta thyente zgjedhën e Jakobit në qafën e tij.
Kjo shtesë me sa duket kishte për qëllim të justifikonte kryengritjen e edomitëve kundër Judesë gjatë mbretërimit të mbretit Joram (shih 40.3).
Këtij teksti iu dha një kuptim tjetër kur pushtuesit romakë kurorëzuan Herodin e Ligun, një edomit, si mbret të judenjve.
Më pas Edomi u bë sinonim i "Romës" dhe farisenjtë i këshilluan hebrenjtë të mos përfshiheshin në një kryengritje të armatosur, por të shlyheshin për sjelljen e keqe të paraardhësve të tyre ndaj Esaut me durim dhe kënaqësi (shih 40.4).

[Akuamarini]

Heronjve izraelitë iu besua fuqia e plotë e parashikimit të ngjarjeve historike, duke përfshirë njohjen e ligjeve të Moisiut paraprakisht; dhe për të gjithë në Shkrimet e Shenjta që kryen një akt solemn, konsiderohet se ai në këtë mënyrë përcakton përgjithmonë fatin e pasardhësve të tij.
Kështu, kur Jakobi, duke shkuar për të takuar Esaun, i ndan shtëpinë dhe bagëtinë e tij në tre grupe dhe dërgon dhurata me secilin prej tyre, ai paralajmëron pasardhësit e tij që të sigurohen gjithmonë me maturi nga më e keqja.
Sipas atij midrashi, Jakobi u lut: "Zot, kur t'i godasin fëmijët e mi fatkeqësi, të lutem bëj një distancë mes tyre, siç bëra unë" (shih 47.2).
Dhe në Testamentet apokrife të dymbëdhjetë paraardhësve, njohuria e saktë e ngjarjeve historike të ardhshme u atribuohet atyre dymbëdhjetëve.
Miti i Jakobit ndriçon një tjetër ndryshim midis qëndrimeve fetare greke dhe hebraike.
Jakobi vjedh kopetë e deleve dhe dhive të kushëririt të tij duke ndryshuar ngjyrën e tyre; Heroi grek Autolycus bën të njëjtën gjë; dhe të dy mitet duket se rrjedhin nga i njëjti burim palestinez.
Autolycus është një hajdut dinak dhe asgjë më shumë; por duke qenë se Jakobi, duke marrë emrin e ri Izrael, supozohej të bëhej paraardhësi i shenjtë i të gjithë judenjve, mashtrimi i tij u justifikua me faktin se Labani e kishte mashtruar më parë dy herë.
Dhe në vend që, si Autolycus, të përvetësojë kafshë thjesht duke kthyer kafshë që tashmë ishin të dikujt tjetër, Jakobi shkakton një ndryshim në veshjen e tyre dhe i përvetëson ato nëpërmjet aplikimit të qëllimshëm të tipareve trashëgimore.
Dhe në vend që, si Autolycus, të synonte një magji të thjeshtë
Nga kjo mund të nxirret mësimi se hebrenjtë mund të mbrohen kundër shtypësve vetëm me mjete ligjore (shih 46. 1).
Asnjë mësim nuk u nxor nga bëmat e heronjve grekë, përveç nëse këto vepra shërbyen si një paralajmërim kundër paqëndrueshmërisë së fatit.
Ndërsa shkatërrimi i Trojës nuk i solli asgjë tjetër veç fatkeqësisë secilit prej udhëheqësve më të rëndësishëm grekë, dhe luftëtarët e famshëm të brezave të mëparshëm, si Tezeu dhe Bellerofoni, ishin të destinuar në mënyrë të mjerueshme.si viktima të hakmarrjes hyjnore, Abrahami, Isaku, Jakobi dhe Jozefi vdiq në pleqëri të qetë dhe me nder u bashkuan me paraardhësit e tyre.