Debati publik: Çfarë është shkenca? Si ta përkufizojmë shkencën?

[Albo]

Çfarë është shkenca? Peshat e rënda të teknologjisë grinden për përkufizimin

Pionieri i inteligjencës artificiale, Yann LeCun dhe Elon Musk shkuan ballë për ballë në një debat rreth kërkimit modern që tërhoqi mijëra komente.

Nga Fred Schwaller


Pronari i X-së, Elon Musk (majtas) dhe pionieri i inteligjencës artificiale, Yann LeCun, diskutuan në platformën e mediave sociale rreth botimeve shkencore. Kredia: Slaven Vlasic/Getty për The New York Times, Benjamin Girette/Bloomberg nëpërmjet Getty

Nëse bëni kërkime dhe nuk e publikoni, a është shkencë? Kjo është pyetja në qendër të një debati të vazhdueshëm mbi X mes Elon Musk dhe shkencëtarit pionier të kompjuterave Yann LeCun. Gjatë ditëve të fundit, biseda u përhap në një grindje rreth përkufizimit të shkencës, duke tërhequr mijëra komentues, përfshirë studiues të të gjitha shtresave, të cilët ofruan mendimet e tyre.

Diskutimi filloi më 27 maj pasi Musk postoi në X, dikur në Twitter: “Bashkohuni në xAI nëse besoni në misionin tonë për të kuptuar universin, i cili kërkon ndjekje maksimale rigoroze të së vërtetës, pa marrë parasysh popullaritetin apo korrektësinë politike”. (Musk themeloi kompaninë xAI për të ndërtuar inteligjencën artificiale (AI) të aftë për teknologji të arsyeshme të zgjeruara. Produkti i saj i parë quhet Grok.)

LeCun, kryeshkencëtari në gjigantin e teknologjisë Meta, i cili njihet për punën e tij themelore në mësimin e thellë dhe rrjetet nervore, thirri postimin e Musk, duke thënë se ai "pretendon se dëshiron një "ndjekim maksimalisht rigoroz të së vërtetës", por hedh teori konspirative të çmendura. platformën e tij sociale”. Debati përshkallëzoi shpejt, me Musk që vuri në dyshim shkencën që kishte bërë LeCun në 5 vitet e fundit. LeCun, i cili gjithashtu mban një post akademik në AI në Universitetin e Nju Jorkut në New York City, u përgjigj: "Mbi 80 dokumente teknike të botuara që nga janari 2022. Po ju?"

LeCun më pas postoi duke thënë: "Nëse bëni kërkime dhe nuk botoni, nuk është Shkencë". Ai argumentoi se kërkimi është vetëm 'shkencë' kur mblidhet si një grup njohurish, testohet për korrektësi dhe riprodhueshmëri, dhe më pas publikohet. “Mrekullitë teknologjike nuk dalin thjesht nga vakuumi. Ato janë ndërtuar mbi vite (nganjëherë dekada) të kërkimit shkencor”, tha ai. Pa ndarjen e atij informacioni shkencor, "progresi teknologjik do të ngadalësohej deri në një zvarritje".

Përkufizimi i LeCun për shkencën shkaktoi një reagim të ashpër. Disa njerëz e kritikuan atë për të mos përmendur se shkenca shpesh konsiderohet një metodë. Një tjetër, sipërmarrësi i teknologjisë Palmer Luckey, i cili zhvilloi kufjet e realitetit virtual Oculus, dënoi idenë se "njerëzit që nuk i publikojnë kërkimet e tyre për rishikim nga kolegët do të vdesin të hidhur dhe të harruar". Të tjerë ende argumentuan se eksperimentet shkencore të bëra në kompani shpesh mbahen private, dhe madje edhe jashtë sektorit privat, 40% e të dhënave nga shkencëtarët akademikë dhe të qeverisë mbeten të pabotuara, sipas disa vlerësimeve.

“LeCun-it ende i mungon thelbi i mënyrës se si funksionon shkenca. Të thuash 'shkenca është shkencë vetëm nëse botohet' ruan idenë se shkenca është një metodë e të kuptuarit që njerëzit mund ta përdorin në jetën e tyre të përditshme", thotë Peter Coveney, një shkencëtar kompjuteri në University College London.

Rëndësia e reagimeve

LeCun më vonë sqaroi përkufizimin e tij, duke postuar: “shkenca përparon përmes përplasjes së ideve, verifikimit, analizës, riprodhimit dhe përmirësimeve. Nëse nuk e publikoni kërkimin tuaj *në një farë mënyre* kërkimi juaj ka të ngjarë të mos ketë ndikim.”

Ai gjithashtu la të kuptohet në postimet e tij se ka nevojë për më shumë hapje në kërkimin e AI, në veçanti kodin burimor në themel të rrjeteve. Coveney dhe filozofja e shkencës Janet Stemwedel pajtohen me LeCun në këtë pikë, veçanërisht mes kritikave që algoritmet e AI si ChatGPT, Sora dhe AlphaFold3 po zhvillohen dhe lançohen pa publikimin e kodit të tyre.

"Çështja e madhe është se ju duhet t'i ekspozoni pretendimet e njohurive tuaja ndaj një ekzaminimi rigoroz dhe duhet të jeni të përgjegjshëm ndaj reagimeve që dalin nga kjo," thotë Stemwedel, i cili është në Universitetin Shtetëror San José në Kaliforni. Ajo shtoi se filozofët e shkencës tani e shohin përgjegjësinë ndaj reagimeve si një gur themeli i përkufizimeve moderne të shkencës, krahas parimeve të tilla si dobia e shkencës për të bërë parashikime dhe për të dhënë shpjegime.

Coveney vuri në dukje zhvillimin e mjeteve të përgjithshme të AI, të cilat synojnë të interpretojnë të dhënat dhe të prodhojnë aftësi të avancuara arsyetimi . "Në zemër të tij është një model i madh gjuhësor si ChatGPT, por ata zbatojnë ato që quhen modele themeli për të zgjidhur problemet." Ai thotë se është e diskutueshme se sa shkencore janë metodat e tyre, edhe kur proceset e tyre mund të shqyrtohen nga shkencëtarët.

xAI, për shembull, po e bën zhvillimin e saj të AI-së me burim të hapur. "Musk argumenton se ne mund të ofrojmë shpjegime shkencore duke përdorur AI të shpjegueshme si xAI, duke zëvendësuar kështu mënyrat konvencionale të të bërit shkencë," thotë Coveney. Problemi është se një makinë që gëlltitet literaturë shkencore dhe më pas krijon konkluzione statistikore nuk i jep kuptim makinës. Nuk është një mënyrë objektive dhe racionale për të krijuar teori shkencore.”

Përkufizim i debatuar

Përkufizimi i shkencës do të jetë gjithmonë i diskutueshëm, thotë Stemwedel, i cili ka studiuar se si shkencëtarët përdorin Twitter-in dhe X. Twitter-i Pre-Musk ka pasur një rol të dobishëm në diskutimet e përgjithshme rreth shkencës, ku njerëzit treguan se shkenca mund të përgjigjet ndaj reagimeve. “Diskutimet e hershme treguan se objektiviteti nuk është pronë e shkencëtarëve individualë, por më tepër e përpjekjeve kolektive të një komuniteti që ndërton njohuri. Në epokën e Musk-ut, kam frikë se gjërat janë bërë më pak të përgjegjshme ndaj arsyes.”

Mes debateve, Coveney thotë se është thelbësore të ruhen idetë themelore të shkencës që burojnë nga Iluminizmi.

“Elementi qendror është nëse nuk mund të keni një diskutim objektiv, atëherë nuk po bëni shkencë, sepse thjesht po artikuloni mendimet tuaja,” thotë ai. Ironia, shton Coveney, është se kjo është pikërisht ajo që po ndodhte në X.


Burimi: Nature.com

[Albo]

Janë dy elefantë të mëdhenj në këtë debat, që askush nuk i zë në gojë: QYTETARI dhe SHTETI.

Yann LeCun pretendon se çdo gjë shkencore, duhet bërë publike më parë, në mënyrë që të diskutohet nga komuniteti shkencor. Po nuk u bë publike dhe po nuk u diskutua, atëherë nuk mund të quhet shkencë. Kujt i intereson që të gjitha zbulimet shkencore të bëhen publike? Për njeriun, ky fakt nuk është shumë i rëndësishëm, pasi njeriu vlerëson produktin e shkencës dhe jo detyrimisht meritat shkencore. Nëse produkti i shkencës e bën jetën time më të lehtë e më komode, unë jam i lumtur. Por shteti nga ana tjetër, ka një interes për të kataloguar dhe monopolizuar gjithë zbulimet shkencore. Pasi në sytë e shtetit e pushtetarëve, ka përfitime ekonomike dhe pushteti që dalin nga këto zbulime shkencore. Zyrat e regjistrimit të patentave që janë kontrata ligjore që shkencëtarët bëjnë më shtetin, i shërbejnë këtij misioni. Ashtu si shteti mban sekret dhe nuk bën publike për dekada me rradhë teknologji dhe patenta shkencore që i përdor për të krijuar një avantazh apo superioritet në industrinë e vetë të mbrojtjes apo luftës. E bëjnë këtë gjë pasi nuk duan që shtetet e tjera në botë, të përdorin të njëjtën teknologji. Pra interesi i shtetit është në kundërshti të plotë me interesin publik të qytetarit që ai shtet duhet t'iu shërbejë.

Të gjitha bizneset e Elon Musk nga ana tjetër, kanë një lidhje direkte me SHTETIN. Kompania e makinave Tesla, përfiton nga subvencionimet e majme në mijëra dollarë që shteti amerikan u jep qytetarëve në forma taksa të falura, vetëm që këta qytetarë të blejnë këto makina elektrike. SpaceX është në biznesin e transportit hapësinor, ku përsëri, paratë i bën nga një agjenci federale si NASA. Po ashtu edhe kompania e Internetit satelitor, klientët më të mëdhenj i ka në rradhët e shteteve të botës dhe është përdorur për të mundësuar komukimin e makinerive të luftës në të gjitha vatrat e konfliktit në botë. I vetmi biznes i Elon Musk, Twitter apo X, është kompania më e fundit që ai bleu pasi nuk i pëlqente censura që Twitter bënte për llogari të shtetit amerikan. Dhe Twitter nxjerr në pah një tjetër aspak të interesit të qytetarit: liria e tij më themelore, liria e fjalës së lirë!

Ajo që shkencëtarët nuk kuptojnë është se shkenca është një sport elitar dhe kjo nuk është diçka e mirë, në sytë e qytetarit të lirë. Shkencëtarët duan të debatojnë e rrahin idetë e tyre vetëm me njëri-tjetrin, duke lënë jashtë këtyre debateve gjithë shoqërinë. Pra shkencëtarët vuajnë nga kompleksiteti i Zotit, u duket vetja si zotër fjala e përfundimet e të cilëve duhet të jenë të padebatueshme nga shoqëria civile. Kjo është në vetvete edhe zemra e problemit me shkencën. Nëse një pacient në Amerikë i bën pyetje apo nuk bindet nga shpjegimi që jep doktori i tij për një çështje me shëndetin e tij, doktori në vend që të bëjë punën e tij të informimit të pacientit e marrjes së pëlqimit të tij për proçedurën apo kurën e ofruar, doktorët sot këta pacientë i përzënë nga klinika apo spitali duke u thënë se nuk duan t'i kenë pacientë. Kjo nxjerr në pah arrogancën në rradhët e shkencës karshi sovranit që duhet t'i shërbejë. Kjo nxjerr në pah edhe flagmën që ka pushtuar gjithë rrjetet shkencore sot: mendimin në grup. Kjo u manifestuar hapur me fushatën e vaksinimit të covid-19. Shkencëtarët e vërtetë asnjëherë nuk mendojnë në grup, por mendojnë në mënyrë kritike. Duke dyshuar çdo përfundim dhe duke testuar e ritestuar gjithçka.

Efekti anësor i shkencës tek një grup i konsideruar i shoqërisë, është kontrolli i mendjes së tyre duke iu servirur "të vërteta shkencore". Shumë njerëz vetëgënjehen dhe bëjnë gabimin t'i shohin të vërtetat shkencore si të vërteta absolute të padiskutueshme. Kur e vërteta është se të gjitha zbulimet shkencore janë të vërteta relative jo--perfekte, dhe ekzistojnë për aq kohë sa nuk del një burim tjetër shkencor nesër që rrëzon atë zbulimin e parë. Kjo ka bërë të mundur që shkenca të kompromentohet nga shteti dhe korporatat private duke e blerë shkencën me para. Shkencëtarët duan të bëjnë punë kërkimore në laboratoret e tyre, puna kërkimore kërkon financim, ky financim vjen nga buxheti i shtetit apo bizneseve private, të cilat kanë një konflikt interesi me këto stduime: paratë i japin që studimet të avancojnë interesat e tyre ekonomike dhe politike, në dëm të interesave të qytetarëve dhe vetë shkencës.

Shkenca e ka humbur rrugën e saj dhe është futur tashmë në një rrugë qorre ku çdo ditë humbet relevancën e saj në sytë e qytetarit. Më shumë se një debat për përkufizimin vetë misionit të shkencës, ne kemi nevojë për një debat më të rëndësishëm:

- Në shërbim të kujt është shkenca, shtetit, biznesit apo qytetarit?

Albo

[ATMAN]

Shkenca, mund të kuptohet në një mënyrë që integron aspektet materiale dhe shpirtërore të ekzistencës.

Spiritualiteti e shikon shkencën si një mjet për të zbuluar të vërtetën. Shkenca duhet të jetë e angazhuar në kërkimin e së vërtetës në të gjitha format e saj, duke përfshirë të vërtetat materiale dhe shpirtërore. Dhe theksohet rëndësia e qasjes së hapur dhe eksperimentale që karakterizon shkencën, duke nënvizuar se ajo duhet të mbetet e lirë nga dogmat dhe paragjykimet.

Shkenca dhe shpirtërorja nuk janë kundërshtare, por komplementare. Shkenca materiale, e cila studion botën fizike dhe fenomenet natyrore, dhe shkenca shpirtërore, e cila kërkon të kuptojë realitetet më të thella dhe përvoja të brendshme, duhet të integrohen për një kuptim më të plotë të ekzistencës.


Spiritualiteti thekson rëndësinë e etikës në shkencë. Zbulimet dhe përparimet shkencore duhet të përdoren për të mirën e njerëzimit dhe për të përmirësuar cilësinë e jetës. Shkenca pa një bazë etike të çon në abuzime dhe përdorim të gabuar të njohurive.


Një aspekt tjetër i rëndësishëm është lidhja e shkencës me humanizmin. Shkenca duhet të kontribuojë në zhvillimin e humanizmit dhe të ndihmojë në krijimin e një shoqërie më të drejtë dhe të ndershme. Shkenca duhet të jetë në shërbim të njerëzimit dhe të përparojë mirëqenien kolektive.


Duke marrë parasysh këto aspekte, shkenca përkufizohet si një disiplinë që përfshin kërkimin sistematik dhe eksperimental të së vërtetës, të integruar me etikën dhe shpirtëroren, dhe që synon përmirësimin e cilësisë së jetës dhe zhvillimin e humanizmit. Kjo qasje holistike dhe integruese e shkencës përpiqet të krijojë një balancë midis njohurive materiale dhe zhvillimit shpirtëror, duke i dhënë përparësi mirëqenies së përgjithshme të individëve dhe shoqërisë.

Skenca është një përpjekje e gjithanshme për të kuptuar dhe përmirësuar botën në të gjitha dimensionet e saj, duke ndërlidhur të kuptuarit material dhe shpirtëror në një përpjekje të vetme për të arritur njohuri të thella dhe për të ndihmuar njerëzimin.