Close
Duke shfaqur rezultatin -19 deri 0 prej 3
  1. #1
    Shpirt Shqiptari Maska e Albo
    Anėtarėsuar
    16-04-2002
    Vendndodhja
    Philadelphia
    Postime
    30,960
    Postimet nė Bllog
    18

    Pse bankat qendrore po blejnė ar?

    Emri:  US20Gold-pile-2.jpg

Shikime: 29

Madhėsia:  16.9 KB

    Nga Martin Armstrong

    Kurioziteti i investitorėve ka arritur kulmin pasi bankat qendrore po rrisin blerjet e tyre tė arit. Ne nuk do tė kthehemi nė njė situatė tė tipit Bretton Woods dhe kjo nuk ėshtė ēėshtja. Ju duhet tė kuptoni se ari ėshtė neutral. Bankat qendrore po blejnė ar sepse Neokonėt kanė armatosur dollarin.

    Rusia u hoq nga sistemi SWIFT dhe pasuritė e qytetarėve privatė u konfiskuan. Kur asetet ruse u hoqėn nga SWIFT, njė kėrcėnim pėr botėn u lėshua pėr tė thėnė: "Hej, nėse nuk bėni atė qė ju themi tė bėni, ne do t'ju nxjerrim nga SWIFT".

    Ky nuk ėshtė fundi i dollarit. Paratė vazhdojnė tė derdhen nė aksionet amerikane, veēanėrisht nė Dow. Pse? Kur daullja e luftės po bie, institucionet kryesore nxitojnė t'i transferojnė paratė e tyre nė njė strehė tė sigurt, qė ndodh tė jetė SHBA nė kėtė moment nė kohė. Paratė e mėdha nuk janė blerja e aksioneve fillestare nė Nasdaq, pėr shembull, pasi ata nuk do ta marrin atė rrezik. Modeli ynė kompjuterik tregon se Dow do tė vazhdojė tė rritet deri nė vitin 2032 pasi mbetet njė nga parajsat e fundit tė sigurta.

    Perėndimi ėshtė bėrė jashtėzakonisht agresiv nė gjeopolitikėn e tij. Ju thjesht nuk e blini borxhin e armikut tuaj. Bankat qendrore po blejnė ar sepse dollari amerikan (USD) ėshtė kthye nė armė politike.

    Ekziston njė ndryshim i madh midis bondeve afatshkurtra dhe afatgjata. Bankat qendrore kanė zero kontroll mbi periudhėn afatshkurtėr dhe kėshtu filloi e gjithė kjo fiasko e QE-sė pasi bankat qendrore filluan blerjen e borxhit afatgjatė nė njė pėrpjekje pėr tė ulur interesin afatgjatė. Pse do tė blini afatgjatė kur lufta, nxitėsi kryesor i inflacionit, po afrohet? Kjo ėshtė njė situatė serioze qė neokonėt qė kanė armatosur dollarin thjesht nuk e kuptojnė.

    Burimi: Armstrong Economics Blog
    Ndryshuar pėr herė tė fundit nga Albo : 04-04-2024 mė 14:02

  2. #2
    Shpirt Shqiptari Maska e Albo
    Anėtarėsuar
    16-04-2002
    Vendndodhja
    Philadelphia
    Postime
    30,960
    Postimet nė Bllog
    18

    Pėr: Pse bankat qendrore po blejnė ar?

    Rendi botėror skizofrenik: Perėndimi ėshtė i gatshėm tė shkatėrrojė sistemin e tij financiar pėr tė ndėshkuar Rusinė

    Udhėheqėsit e sotėm perėndimorė shfaqin njė pėrzierje tė ēuditshme tė vetėbesimit dhe ankthit qė ėshtė karakteristikė e atyre qė mbrojnė status quo-nė gjatė kohėrave tė ndryshimeve gjithėpėrfshirėse

    Nga Henry Johnston , njė redaktor i RT. Ai ka punuar pėr mė shumė se njė dekadė nė financė dhe ėshtė mbajtės i licencės FINRA Series 7 dhe Series 24.

    Emri:  65df491085f54076a84f9305.jpg

Shikime: 11

Madhėsia:  33.6 KB
    © Getty Images / KeVeR

    Sekretarja e Thesarit e SHBA-sė, Janet Yellen ėshtė bėrė e fundit qė ka shtuar zėrin e saj nė korin nė rritje tė zyrtarėve perėndimorė qė bėjnė thirrje pėr sekuestrimin e 300 miliardė dollarėve tė rezervave tė ngrira tė kėmbimit valutor tė Rusisė pėr tė mirėn e Ukrainės. Kjo vjen pasi kryeministri i Mbretėrisė sė Bashkuar Rishi Sunak shkroi njė shkrim gjatė fundjavės, nė tė cilin ai bėri thirrje qė Perėndimi tė jetė "mė i guximshėm" nė lėvizjen drejt konfiskimit tė aseteve.

    Pavarėsisht rezervės qė po shfaqet nė disa qarqe tė Evropės dhe paralajmėrimeve tė ndryshme se njė veprim i tillė do tė ishte haptazi i paligjshėm dhe gjithashtu i dėmshėm pėr integritetin e sistemit financiar, ideja duket se po merr njė vrull tė vetin, veēanėrisht nė Uashington dhe Londra.

    Ajo qė po shohim ėshtė njė shembull i gjallė i llojit tė tė menduarit qė vendos pėrfitimet e perceptuara afatshkurtra pėrpara njė angazhimi pėr tė ruajtur integritetin e njė institucioni qė e merr fuqinė e tij pikėrisht nga besimi i pėrhapur nė atė integritet. Ėshtė gjithashtu, siē do ta shohim, njė manifestim i njė lloji tė veēantė impulsi paradoksal qė lind gjatė kohėrave tė ndryshimeve tė rėndėsishme.

    Nė kėtė rast, institucioni nė fjalė ėshtė sistemi financiar global i udhėhequr nga perėndimi, nė qendėr tė tė cilit ėshtė dollari amerikan. Konfiskimi i drejtpėrdrejtė i rezervave tė bankės qendrore ruse, tė cilat janė bllokuar menjėherė pas fillimit tė konfliktit nė Ukrainė nė shkurt 2022, do t'i jepte njė goditje tjetėr tronditėse besueshmėrisė sė kėtij sistemi. Edhe pse shumica e aseteve mbahen nė tė vėrtetė nė Evropė, nuk do tė ketė konfuzion rreth asaj se kush i bėri tė shtėnat dhe besueshmėria e kujt ėshtė nė linjė.

    Natyrisht, pikėpamjet ndryshojnė nė lidhje me atė se sa integritet ka pasur ndonjėherė sistemi i pėrqendruar nė dollarė, dhe sigurisht i gjithė kuadri i Bretton Woods i krijuar nė ditėt e fundit tė Luftės sė Dytė Botėrore i shėrbeu shumė interesave tė amerikanėve fitimtarė. Por nuk mund tė diskutohet se pėr dekada dollari shihej gjerėsisht nė tė gjithė spektrin gjeopolitik jo vetėm si njė pikė referimi dhe monedhė e pėrcaktuar nga tregu pėr tregtinė, por si njė magazinė e sigurt e vlerės. Ndėrsa tregtia u liberalizua gjithnjė e mė shumė, supozimet pėr njė sistem tė sigurt dhe tė besueshėm tė dollarit u ndėrtuan nė tė gjitha llojet e politikave ekonomike dhe tregtare. Supozime tė tilla u bėnė pjesė e strukturės sė sistemit financiar global.

    Aty ku rreziqet qė lidhen me dollarin kuptohej se ekzistonin, ato shiheshin kryesisht si tė shtrira nė fushėn e politikės sė normave tė interesit – me fjalė tė tjera, kėto ishin rreziqe tregu dhe jo rreziqe tė qenėsishme pėr vetė sistemin. Njė seri krizash nė tregjet nė zhvillim nė vitet 1980 dhe 1990 lanė shumė vende tė qortuara pėr rreziqet e borxhit tė tepėrt tė dollarit dhe rreziqet qė rritja e normave tė interesit nė SHBA mund tė lėshojė.

    Por njė nga konkluzionet qė nxorrėn shumė vende nga kėto episode ishte nevoja e mbajtjes sė rezervave mė tė mėdha tė dollarit si njė mburojė kundėr goditjeve. Midis 2000 dhe 2005, pikėrisht nė prag tė dy dekadave tė krizave tė shkaktuara shpesh nga rritja e normave tė interesit tė dollarit, tregjet nė zhvillim akumuluan nė fakt rezerva dollarėsh me njė ritėm rekord prej rreth 250 miliardė dollarė nė vit, ose 3.5% tė PBB-sė – njė nivel pesė herė mė i lartė se nė fillim tė viteve 1990.

    Me fjalė tė tjera, vendet iu pėrgjigjėn goditjeve qė buronin nga sfera e dollarit duke rritur zotėrimet e dollarėve. Kjo vetėm nėnvizon natyrėn se si rreziku i lidhur me dollarin u perceptua nė atė kohė. Thjesht, askujt nuk i shkoi mendja se ekspozimi mė i madh ndaj dollarit ishte nė vetvete njė rrezik. Ideja se rezervat me vlerė qindra miliarda dollarė thjesht mund tė konfiskoheshin nėse njė vend e gjente veten nė kundėrshtim me mbikėqyrėsit e sistemit, nuk pėrfshihej nė asnjė nga ekuacionet.

    Armatizimi i dollarit nė vitet e fundit ka sjellė njė burim rreziku tė paimagjinuar deri mė tani. Fakti qė tani ka njė premium rreziku politik pėr pėrdorimin e dollarit ėshtė tashmė njė devijim serioz nga mėnyra se si ėshtė parė monedha pėr dekada. Pasojat e kėsaj janė tashmė tė dukshme pėr tė gjithė pėr t'i parė – tendenca e pėrhapur e dedollarizimit – edhe pse shumė nė sallat e pushtetit perėndimor mbeten mospėrfillės pėr atė qė po ndodh.

    Por ndoshta edhe mė tinėzare ėshtė se ata qė mbrojnė kapjen e rezervave tė Rusisė kanė kthyer nė kokė njė parim themelor tė tė gjithė idesė liberale. Kjo mendohet mė sė miri si njė ngatėrrim i rezultateve dhe proceseve. Njė shoqėri liberale ose njė sistem i bazuar nė sundimin e ligjit - quani si tė doni - mbahet sė bashku jo sepse tė gjithė bien dakord pėr rezultatet dhe politikat, por sepse ekziston njė konsensus mbi grupin e proceseve dhe rregullave me tė cilat ato rezultate dhe politika zbatohen. Proceset dhe rregullat nuk ekzistojnė pėr tė siguruar rezultate tė veēanta dhe, nė fakt, mund tė prodhojnė rezultate qė janė nė kundėrshtim me interesat e atyre qė kryesojnė ato rregulla.

    Me planin pėr konfiskimin e aseteve ruse, ajo qė po shohim ėshtė njė rezultat i dėshiruar qė trumbetohet si njė akt i bėrė nė mbrojtje tė rendit liberal (tė ndėshkojė Rusinė qė shkel vlerat liberale dhe tė mbėshtesė Ukrainėn qė aspiron liberal-demokraci), ndėrsa integriteti i proceseve tani ėshtė tėrėsisht dytėsor. Meqenėse rezultati i dėshiruar nuk del nga ndonjė aplikim i arsyeshėm i proceseve ekzistuese, ajo qė po kėrkohet ėshtė njė interpretim rrėnjėsisht i ndryshėm i atyre proceseve. Kur zyrtarėt perėndimorė bėjnė thirrje pėr gjetjen e "njė mėnyrė ligjore" pėr konfiskimin e aseteve, ajo qė ata nė tė vėrtetė nėnkuptojnė ėshtė se rezultati ėshtė parėsor dhe se ēdo fletė fiku e ligjshme do tė bėjė.

    Pėr ta thėnė qartė, rendi liberal nuk po mbrohet mė nga njė apel ndaj parimeve tė tij mė tė thella, por nga pėrpjekjet pėr tė mbrojtur rezultate qė sipėrfaqėsisht duken se avancojnė interesat e tij – edhe nėse ato rezultate dalin nga njė qasje e qartė joliberale.

    Kur ky dallim jashtėzakonisht kritik i nėnshtrohet korrozionit – siē po ndodh tani – sfida ėshtė tė shihet ndryshimi mė i thellė jo nė termat e njė rezultati tė ndryshėm, por nė termat e njė transformimi tė proceseve qė prodhojnė rezultatin. Pėr geeks sasior, mendoni pėr atė nė drejtim tė kontrollit tė procesit statistikor, ku dikush pėrpiqet tė pėrcaktojė nėse njė proces ka mbetur apo jo brenda specifikave ose ka pėsuar njė lloj ndryshimi.

    Emri:  65df5a13203027611174f8ca.jpg

Shikime: 11

Madhėsia:  38.3 KB
    Udhėheqėsit e G7 pozojnė pėr njė foto nė grup gjatė Samitit tė G7 nė Hotelin Grand Prince nė Hiroshima, Japoni, 20 maj 2023. © Getty Images / aleancė foto / Kontributor

    Filozofi spanjoll i shekullit tė 20-tė Jose Ortega y Gasset pėrshkroi ngritjen nė rėndėsi nė qytetėrimin perėndimor tė njė lloji tė caktuar personi qė i merr si tė mirėqenė institucionet qė ai ka trashėguar dhe kryeson, duke shijuar pėrfitimet e tyre, duke menduar pak se si u krijuan kėto institucione dhe ēfarė. duhet bėrė pėr t'i ruajtur ato. Ortega e krahasoi njė person tė tillė me njė fėmijė tė llastuar ose njė aristokrat tė trashėguar. I paditur pėr brishtėsinė e trashėgimisė sė tij dhe tepėr i sigurt nė vetvete, ai nė mėnyrė tė pashmangshme ēon nė njė degradim tė vetė institucioneve qė i janė besuar.

    I tillė ėshtė thelbi i tė ardhurave aktuale tė liderėve perėndimorė, veēanėrisht atyre nė Uashington. Tė lindur kryesisht nė dekadat menjėherė pas Luftės sė Dytė Botėrore, ata marrin si tė dhėnė supremacinė e rendit liberal, tė bazuar nė rregulla dhe krahut tė tij ekonomik – sistemin financiar tė bazuar nė dollarė. Ata flasin pėr kėtė rend botėror jo me nderim dhe njė kuptim tė thellė tė rrėnjėve tė tij, por nė klishe tė lavdėruara emocionalisht, por tė zbrazėta. Ndėrsa pėrfitojnė shumė nga rendi liberal, ata tregojnė pak interes pėr parimet aktuale qė synojnė ta mbėshtesin atė. Ata e thėrrasin atė vazhdimisht, por kryesisht pėr tė goditur armiqtė dhe kundėrshtarėt e ndryshėm.

    Njė shkrim i kohėve tė fundit nė New York Times nga Bret Stephens i titulluar "Si Biden mund tė hakmerret pėr vdekjen e Navalny" renditi sekuestrimin e fondeve tė ngrira prej 300 miliardė dollarėsh tė Rusisė si njė rrugė tė mundshme pėr tė pėrmbushur njė paralajmėrim qė Biden i dha presidentit rus Vladimir Putin nė 2021 pėr Pasoja “shkatėrruese” nėse lideri i opozitės vdes nė burg.

    Stephens pėrmend shqetėsimet se njė lėvizje e tillė mund tė nxisė largimin nga dollari, por arrin nė pėrfundimin se njė argument i tillė “mund tė ishte bindės nėse nevoja pėr tė shpėtuar Ukrainėn dhe ndėshkuar Rusinė nuk do tė ishte mė urgjente”. Me fjalė tė tjera, vetė sistemi i dollarit nė tė cilin SHBA mbėshtetet pėr atė qė ka mbetur nga prosperiteti i saj mund tė sakrifikohet nė altarin e gjestit simbolik tė, siē thotė Stephens, ndjekja e “imperativit strategjik pėr t'i demonstruar njė diktatori se kėrcėnimet amerikane janė nuk ėshtė bosh."

    Janet Yellen, njė kampione e rendit global liberal nėse ka pasur ndonjėherė, ishte shpėrfillėse nė komentet e fundit pėr kėrcėnimet qė kapja e rezervave tė Rusisė do tė pėrbėnte pėr vetė sistemin. Ėshtė "jashtėzakonisht e pamundur" qė pėrdorimi i fondeve do tė dėmtonte pozitėn e dollarit sepse "realisht nuk ka alternativa", beson ajo. Pėr Yellen, mbėshtetja e saj shėnon njė pamje nga pikėpamja e saj e mėparshme se njė veprim i tillė "nuk ishte ligjėrisht i lejueshėm nė Shtetet e Bashkuara". Por erėrat tani kanė ndryshuar dhe ēėshtja ligjore mesa duket duket mė premtuese.

    E tillė ėshtė mosmarrėveshja mbizotėruese mes klasės sunduese. Ashtu si njė mbret qė do tė rrėzohet sė shpejti, i cili merr pėr tė mirėqenė qėndrueshmėrinė e monarkisė, udhėheqėsit e sotėm thjesht nuk mund tė mendojnė nė asnjė thellėsi se ēfarė pėrbėn themelin e vėrtetė tė sistemit qė ata kryesojnė.

    Por ka diēka tjetėr nė lojė. Nė radhė tė parė duhet tė kujtojmė atė qė ka nxitur diskutimin e sekuestros sė aseteve tė Rusisė nė javėt e fundit: ėshtė paniku i krijuar mbi tharjen e fondeve pėr luftėn e qartė tė dėshtuar tė Ukrainės kundėr Rusisė. Me fjalė tė tjera, pavarėsisht nga tonet e sigurta nė vetvete nga njerėz si Yellen, plani nuk ka dalė nga njė vend i fortė. Gatishmėria pėr tė ndėrmarrė njė hap kaq tė rrezikshėm pėr qėllime shumė afatshkurtra (duke lėnė mėnjanė pyetjen nėse 300 miliardė dollarė mund tė shpėtojnė edhe projektin e Ukrainės sė Perėndimit) mund tė shihet si djegia e mobiljeve si mjeti i fundit pėr tė qėndruar ngrohtė – bie erė. tė dėshpėrimit.

    Kėshtu mund tė themi se lloji i tė menduarit qė nxit shtytjen pėr tė kapur asetet ruse rrjedh nga vetėsiguria pėr tė cilėn flet Ortega, por edhe nga njė ankth nė rritje. E para ėshtė pėr shkak tė besimit tė dukshėm tė liderėve perėndimorė nė pashkatėrrueshmėrinė e institucioneve qė ata nė fakt po i minojnė; kėto tė fundit sepse po pėrballen me njė kaskadė krizash dhe janė gjithnjė e mė tė furishėm nė kėrkimin e zgjidhjeve tė ndalimit me ēfarėdo kostoje afatgjatė.

    Pėrmbysja e rezultateve dhe proceseve pėr tė cilat folėm mė parė ėshtė njė tjetėr manifestim i kėsaj mendėsie thelbėsisht skizofrenike. Ekziston njė besim se sistemi mund t'i rezistojė goditjeve tė tilla ndaj integritetit tė tij: pasuritė mund tė vidhen dhe rregullat tė pėrmbysen, por dollari do tė jetė gjithmonė nė krye. E megjithatė akti i nėnshtrimit tė proceseve ndaj rezultateve ėshtė nė vetvete njė reflektim i frikės se sistemi ėshtė shumė i brishtė pėr t'i bėrė ballė rezultateve tė padėshiruara. Nėse Rusia ruan zotėrimin e rezervave tė saj prej 300 miliardė dollarėsh ėshtė njė rezultat shumė i rrezikshėm pėr tė mbijetuar rendi liberal, atėherė gjėrat janė nė gjendje tė keqe.

    Kėto dy tipare nė dukje tė papajtueshme – siguria nė vetvete dhe ankthi i thellė – gjenden shpesh duke bashkėjetuar mes atyre nė pozita tė pushtetit qė pėrpiqen tė kapen pas status quo-sė gjatė kohėrave tė ndryshimeve epokale. Ėshtė ajo qė e shtyu udhėheqėsin arrogant dhe tė paditur rumun Nicolae Ēaushesku tė thėrriste njė tubim tė madh nė Bukuresht nė 1989 qė do tė ishte zhbėrja e tij e fundit. Historianėt mund tė shikojnė fare mirė prapa te Janet Yellens dhe Rishi Sunaks arrogante dhe tė paditur si tė kapur nė procese historike qė ata as nuk mund t'i kuptonin dhe as t'i kontrollonin.


    Burimi: RT

  3. #3
    Shpirt Shqiptari Maska e Albo
    Anėtarėsuar
    16-04-2002
    Vendndodhja
    Philadelphia
    Postime
    30,960
    Postimet nė Bllog
    18

    Pėr: Pse bankat qendrore po blejnė ar?

    Njė transferim i madh i pasurisė ėshtė duke ndodhur: Si e humbi Perėndimi kontrollin e tregut tė arit

    Fuqia e ēmimeve nė njė treg tė dominuar prej kohėsh nga paratė institucionale perėndimore po lėviz drejt Lindjes dhe implikimet janė tė thella

    Emri:  6606f8102030273fde5cb395.jpg

Shikime: 76

Madhėsia:  29.9 KB
    © Getty Images/brightstars

    Ēmimi i arit ka vuajtur nga njė sėrė nivelesh tė reja mė tė larta tė tė gjitha kohėrave kohėt e fundit, njė zhvillim qė ka marrė vetėm vėmendje tė pėrciptė nė mediat kryesore financiare. Por siē ėshtė rasti me shumė gjėra tė tjera kėto ditė, po ndodh shumė mė tepėr nga sa duket. Nė fakt, rritja e ēmimit tė arit nė dollarė ėshtė pothuajse aspekti mė pak interesant i kėsaj historie.

    Pėr mijėra vjet, ari ishte ruajtja pėrfundimtare e vlerės dhe ishte sinonim i konceptit tė 'parave'. Tregtia shpesh shlyhej ose nė vetė ar ose nė kartėmonedha tė mbėshtetura nga ari dhe tė kėmbyeshme drejtpėrdrejt me tė. Monedhat e mbėshtetura nga asgjė tjetėr veē dekretit tė qeverisė – tė quajtura monedha “fiat” – kanė tendencė tė dėshtojnė pėrfundimisht.

    Megjithatė, nė vitin 1971, ari e gjeti veten tė pėrjashtuar nga ky rol antik kur SHBA pezulloi nė mėnyrė tė njėanshme konvertueshmėrinė e dollarit nė ar, siē parashikohet nė marrėveshjen e Bretton Woods qė krijoi kuadrin pėr ekonominė e pasluftės. Menjėherė pas kėsaj, nė njė akt qė alkimistėt mesjetarė vetėm e ėndėrronin, ari u krijua nga ajri i hollė nė formėn e kontratave tė sė ardhmes, qė do tė thotė se shufrat mund tė bliheshin dhe shiteshin pa ndryshuar dorėn e metalit - apo edhe pa ekzistuar.

    Pėrveē degėzimit tė dukshėm tė gjithė kėsaj - heqja e mbėshtetjes sė arit ndaj dollarit dhe kėshtu nė mėnyrė tė nėnkuptuar pėr pothuajse tė gjitha monedhat - ekzistojnė dy tipare tė rėndėsishme se si tregu i arit ka funksionuar mė pas: sė pari, ari nė thelb ėshtė reduktuar nė tregtim si ēdo tjetėr. aktive tė tjera financiare ciklike; sė dyti, ēmimi i arit ėshtė pėrcaktuar kryesisht nga investitorėt institucionalė perėndimorė.

    Tė dyja kėto tendenca tė vjetra tani po shemben. Siē do tė shohim, rėndėsia e kėtij zhvillimi ėshtė e vėshtirė tė mbivlerėsohet. Por le tė fillojmė me njė ekzaminim shumė tė shpejtė se si ari u shndėrrua nga burimi pėrfundimtar i vlerės nė njė tregues tjetėr qė lėviz nė modele tė parashikueshme nė plejadėn e instrumenteve financiare.

    Si e zėvendėsoi letra metalin

    Rėnia e Bretton Woods nė fund tė viteve '60 dhe nė fillim tė viteve '70 - duke kulmuar me mbylljen e dritares sė artė nė 1971 - ishte njė periudhė e ērregullt tranzicioni, pasigurie dhe paqėndrueshmėrie. Dollari u zhvlerėsua dhe njė sistem me normė fikse u negociua dhe shpejt pas kėsaj u braktis. Por ajo qė ishte e qartė ishte se SHBA po e largonte botėn nga ari dhe drejt njė standardi tė dollarit.

    Jelle Zijlstra, president i bankės qendrore holandeze, kryetar i Bankės sė Shlyerjeve Ndėrkombėtare nga viti 1967 deri nė 1981, dhe njė figurė e shquar nė atė kohė, kujtoi nė kujtimet e tij se si "ari u zhduk si spiranca e stabilitetit monetar" dhe se "rruga … pėrmes peripecive tė pafundme drejt njė hegjemonie tė re dollari u shtrua me shumė konferenca, me histori besnike, mendjemprehta dhe nganjėherė mashtruese, me vizione idealiste pėr tė ardhmen dhe fjalime mbresėlėnėse profesorėsh.” Por, pėrfundoi ai, realiteti pėrfundimtar politik ishte se "amerikanėt mbėshtetėn ose luftuan ēdo ndryshim, nė varėsi tė faktit nėse ata e shihnin pozicionin e dollarit tė forcuar apo tė kėrcėnuar".

    Megjithatė, ari fshihej nė hije si njė monark i rrėzuar, por ende i gjallė dhe kėshtu pėrfaqėsonte njė roje tė nėnkuptuar kundėr abuzimit tė atyre qė ishin bėrė monedha fiat. Nėse asgjė tjetėr, ndėrsa dollarėt vazhdonin tė shtypeshin, ēmimi i arit do tė rritej dhe do tė sinjalizonte njė zhvlerėsim tė monedhės sė gjelbėr. Dhe kjo ėshtė pak a shumė ajo qė ndodhi nė vitet 1970 pas mbylljes sė dritares sė artė. Pas thyerjes sė kufirit prej 35 dollarėsh pėr ons nė vitin 1971, ari arriti deri nė 850 dollarė deri nė vitin 1980.

    Pra, qeveria amerikane kishte njė interes tė fortė pėr tė menaxhuar perceptimin e dollarit pėrmes arit. Mė e rėndėsishmja, ajo nuk donte tė shihte ari tė rikrijonte njė pseudo monedhė rezervė duke u forcuar ndjeshėm. Kryetari legjendar i Fed-it, Paul Volcker, dikur tha se "ari ėshtė armiku im". Dhe me tė vėrtetė ajo tradicionalisht kishte qenė armiku i bankave qendrore: i detyroi ato tė shtrėngonin normat kur nuk donin dhe u vendosi atyre njė disiplinė tė caktuar.

    Ky kuadėr ndihmon nė kuptimin e rritjes sė tregut tė paalokuar – dmth “letėr” – arit nė vitet 1980 dhe derivateve tė panumėrta tė arit qė u shfaqėn. Kjo nė fakt filloi nė 1974 me fillimin e tregtimit tė arit tė sė ardhmes, por shpėrtheu nė dekadėn e ardhshme. Ajo qė ndodhi ėshtė se bankat me shufra ari ose argjendi filluan tė shesin pretendime letre pėr arin pėr tė cilin nuk kishte ar tė bashkangjitur. Dhe blerėsit nuk u kėrkohej tė paguanin paraprakisht, por thjesht mund tė linin njė diferencė parash.

    Instalimi tė kujton batutėn e vjetėr komuniste qė thoshte "ne pretendojmė se punojmė dhe ju pretendoni se na paguani". Nė kėtė rast, investitori pretendon tė paguajė pėr arin dhe shitėsi pretendon se e zotėron atė. Kjo ėshtė afėrsisht sa mė afėr spekulimeve tė pastra.

    Kėshtu lindi skema e arit me rezervė tė pjesshme tė letrės qė vazhdon edhe sot e kėsaj dite. Dhe nė tė vėrtetė, tani ka shumė mė shumė ar letre sesa fizik, rreth 200-300 trilion dollarė krahasuar me 11 trilion dollarė, sipas njė vlerėsimi nga revista Forbes. Tė tjerė e vendosin mospėrputhjen edhe mė tė lartė. Askush nuk e di vėrtet. Comex, tregu kryesor i tė ardhmes dhe opsioneve pėr arin, ėshtė bėrė gjithashtu mė i drejtuar nga letra. Sipas analistit Luke Gromen, ndėrsa 25 vjet mė parė rreth 20% e vėllimit tė arit nė Comex lidhej me njė ons fizike, ky numėr ka rėnė nė rreth 2%.

    Ari si njė tjetėr aset ciklik

    Ajo qė ėshtė e rėndėsishme tė kuptohet kėtu ėshtė se krijimi i njė tregu derivatesh plotėson kėrkesėn pėr ar qė pėrndryshe do tė shkonte nė tregun fizik. Ekziston vetėm njė sasi e kufizuar ari dhe mund tė minohet, por njė sasi e pakufizuar e derivateve tė arit mund tė nėnshkruhet. Siē shpjegon Gromen, kur ekspansioni monetar nxit kėrkesėn pėr ar (pėr shkak tė inflacionit qė sjell), ka dy mėnyra pėr tė trajtuar kėtė kėrkesė: le tė rritet ēmimi i arit ndėrsa mė shumė dollarė ndjekin tė njėjtėn sasi ari; ose lejojnė tė krijohen mė shumė pretendime letre pėr tė njėjtėn sasi ari, gjė qė lejon menaxhimin e ritmit tė rritjes sė arit.

    Ka disa implikime tė rėndėsishme tė kėsaj. Rritja e tregut tė letrės ka luajtur qartė njė rol tė rėndėsishėm nė zbutjen e arit nė rolin e tij si njė kufizim i fortė ndaj politikės ekspansioniste, duke pėrforcuar kėshtu nė mėnyrė implicite besueshmėrinė e dollarit. Por kjo ka nėnkuptuar gjithashtu se ēmimi i arit ėshtė pėrcaktuar kryesisht nga flukset e investimeve dhe jo nga kėrkesa fizike. Dhe kur flasim pėr flukset e investimeve, para sė gjithash nėnkuptojmė investitorėt institucionalė perėndimorė.

    Duke pasur parasysh se ari tregtohet nė thelb si njė aktiv ciklik, investitorėt institucionalė kanė tregtuar kryesisht arin bazuar nė lėvizjet nė normat reale tė interesit nė SHBA - qė do tė thotė norma interesi tė pėrshtatura pėr inflacionin. Ari blihet kur normat reale bien dhe anasjelltas. Logjika ėshtė se kur normat e interesit rriten, menaxherėt e parave mund tė fitojnė mė shumė duke kaluar nė obligacione ose para, duke rritur kėshtu koston oportune tė mbajtjes sė aktiveve jo-interesore si ari. Nė tė njėjtėn mėnyrė, normat mė tė ulėta e bėjnė arin – i parė si njė mbrojtje kundėr inflacionit – mė tėrheqės. Ky korrelacion ka qenė veēanėrisht i fortė gjatė 15 viteve tė fundit dhe shumė analistė e datojnė atė mė tej se kaq.

    Pra, le tė shkojmė njė hap mė tej dhe tė bėjmė pyetjen e mėposhtme: Nėse paratė institucionale perėndimore kanė nxitur ēmimin, kush ka qenė nė anėn tjetėr tė tregtisė kur ari aktual ndryshon duart?

    Pėr ta thjeshtuar pak, modeli funksionoi pėrafėrsisht si mė poshtė, siē ėshtė shpjeguar nga analisti i arit Jan Nieuwenhuijs: institucionet perėndimore kontrollonin nė thelb ēmimin e arit dhe blinin nga Lindja nė tregjet e demit dhe shisnin nė Lindje nė tregjet e ariut. Kjo ka kuptim, sepse ana perėndimore e kėsaj tregtie nė thelb pėrbėhej nga investitorė tė cilėt nė ēdo klasė aktivesh priren tė ndjekin ēmimin mė tė lartė. Lindja ndėrkohė u karakterizua mė shumė nga kėrkesa konsumatore. Pėr shkak se konsumatorėt janė tė ndjeshėm ndaj ēmimit, ata priren tė blejnė kur ēmimi ėshtė i ulėt dhe janė tė lumtur tė shesin nė njė treg nė rritje.

    Pra, ari rrodhi nga Lindja nė Perėndim nė tregjet e demave dhe nga perėndimi nė lindje nė tregjet e ariut. Por, siē e pėrmendėm mė lart, nė karrigen e shoferit nė kėtė tregti ishin investitorėt institucionalė perėndimorė.

    Kjo ishte gjendja e mirė-krijuar e punėve deri nė vitin 2022, qė ndodh tė jetė kur filloi lufta me pėrfaqėsues tė Ukrainės dhe SHBA ndėrmori hapin e guximshėm pėr tė ngrirė rreth 300 miliardė dollarė nė asetet e bankės qendrore ruse.

    Fundi i njė korrelacioni tė gjatė

    Njė rastėsi apo jo, ajo qė ndodhi atė vit ishte se korrelacioni midis normave reale tė SHBA dhe arit u prish dhe nuk ėshtė rivendosur. Shenja e parė e njė ndryshimi tė afėrt ishte se, nė muajt e parė pasi Fed filloi njė cikėl tė mprehtė tė rritjes sė normės nė mars 2022, ari u ul, por u tregua shumė mė elastik ndaj normave nė rritje sesa do tė sugjeronin modelet e korrelacionit. Por prishja reale e korrelacionit filloi rreth shtatorit tė atij viti, kur ēmimet e arit nė fakt filluan tė rriteshin edhe pse normat reale mbetėn tė sheshta. Nė fakt, nga fundi i tetorit 2022 deri nė qershor 2023, ēmimi i arit u rrit 17%.

    Ndėrkohė, gjatė vitit 2023, yield-et reale nė SHBA u rritėn (megjithė njė luhatshmėri tė vogėl), qė, sipas korrelacionit tė vjetėr, duhet tė kishte nėnkuptuar njė rėnie tė ēmimeve tė arit, pasi yield-et mė tė larta diku tjetėr do ta bėnin arin pa rendiment mė pak tėrheqės. Megjithatė, ari u rrit 15% pėr vitin.

    Njė aspekt tjetėr i dukshėm i kėsaj ėshtė se investitorėt institucionalė perėndimorė kanė qenė shitės neto tė arit, siē dėshmohet nga rėnia e inventarit tė mbajtur nga fondet perėndimore tė tregtuara nė shkėmbim (ETF) dhe rėnia e interesit tė hapur pėr Comex gjatė periudhės tetor 2022-qershor 2023 tė pėrmendur mė sipėr (kur korrelacioni u prish). Nė vitin 2023, ETF-tė e arit postuan dalje neto pėr vitin, pavarėsisht rritjes sė ēmimit tė arit. Ndėrkohė, deri mė tani kėtė vit deri nė shkurt, shifra e daljes sė ETF arriti nė 5.7 miliardė dollarė, 4.7 miliardė prej tė cilave erdhėn nga Amerika e Veriut – tė gjitha ndėrkohė qė ēmimet e arit janė rritur nė nivelet mė tė larta tė tė gjitha kohėrave.

    Pra, vėnia nė fokus ėshtė njė pamje e investitorėve institucionalė perėndimorė qė reagojnė si qentė e Pavlovit ndaj rritjes sė normave tė interesit dhe heqjes sė arit nė favor tė aseteve me rendiment mė tė lartė si obligacionet, aksionet, fondet e tregut tė parasė – ju pėrmendni. Dhe normalisht, si ora, kjo do tė kishte ulur ēmimin.

    Por nuk ndodhi. Dhe dy arsyet kryesore janė oreksi i pangopur pėr arin fizik tė ekspozuar nga bankat qendrore dhe kėrkesa jashtėzakonisht e fortė e sektorit privat pėr arin fizik nga Kina. Ėshtė e vėshtirė tė dihet saktėsisht se cilat banka qendrore po blejnė dhe sa po blejnė, sepse kėto blerje kryhen nė tregun e errėt pa bursė. Bankat qendrore raportojnė blerjet e tyre tė arit nė FMN, por, siē ka theksuar Financial Times, flukset globale tė metalit sugjerojnė se niveli real i blerjes nga institucionet zyrtare financiare – veēanėrisht nė Kinė dhe Rusi – ka tejkaluar shumė atė qė ėshtė raportuar. .

    Sipas Kėshillit Botėror tė Arit, i cili pėrpiqet tė gjurmojė kėto blerje tė fshehta, bankat qendrore blenė njė rekord tė tė gjitha kohėrave 1,082 tonė nė vitin 2022 dhe pothuajse e pėrputhėn kėtė shifėr vitin e ardhshėm. Deri tani, blerėsi mė i madh ka qenė Banka Popullore e Kinės, e cila qė nga shkurti i kaluar kishte shtuar rezervat e saj pėr 16 muaj rresht.

    Nieuwenhuijs vlerėson se Banka Popullore e Kinės bleu njė rekord prej 735 tonėsh ar nė vitin 2023, rreth dy tė tretat e tė cilave u blenė fshehurazi. Ndėrkohė, sipas shifrave tė tij, importet neto tė sektorit privat kinez arritėn nė 1,411 ton nė vitin 2023 dhe 228 ton vetėm nė janar tė 2024.

    Ku tė ēon e gjithė kjo?

    Tani le tė zmadhojmė pak dhe tė pėrpiqemi ta vendosim kėtė nė njė lloj perspektive. Pika e parė e dukshme kėtu ėshtė se ēmimi i arit po pėrcaktohet gjithnjė e mė shumė nga kėrkesa pėr arin fizik dhe jo nga spekulimet e thjeshta. Le tė jemi tė qartė: Banka Popullore e Kinės nuk po ngarkon kontratat e sė ardhmes sė arit me levė 25:1 me shlyerje nė para. As Rusia. Ata po mbėshtesin kamionėt e ngarkuar me gjėrat e vėrteta nė kasafortė. Dhe nė fakt ne kemi parė eksporte neto nga tregjet me shumicė nė Londėr dhe Zvicėr – pra qė pėrfaqėsojnė arin institucional perėndimor. Ai ari ka lėvizur nė Lindje.

    Nieuwenhuijs argumenton se blerjet e fshehta tė arit pėrfaqėsojnė njė lloj "dedollarizimi tė fshehur". Kjo po kryhet jo vetėm sepse armatizimi i dollarit ka sjellė njė kėrcėnim deri tani tė paimagjinueshėm pėr rezervat e dollarit, por edhe pėr shkak tė krizės nė rritje tė borxhit nė SHBA, e cila po ngjan gjithnjė e mė shumė si njė spirale. Ajo qė ka filluar tė shfaqet si fundi i pashmangshėm i sagės sė borxhit tė SHBA-sė ėshtė ulja e normave tė interesit pėr tė ulur koston e financimit tė qeverisė, sepse shpenzimi aktual i interesit ėshtė i paqėndrueshėm. Ulja e normave tė interesit dhe lejimi i rritjes sė inflacionit ndoshta pėrfaqėson mė tė mirėn nga njė pėrzgjedhje e opsioneve tė kėqija me tė cilat pėrballen politikėbėrėsit amerikanė.

    Kjo, natyrisht, do tė ulė mė tej dollarin. Pėr ata qė mbajnė shuma tė konsiderueshme tė aktiveve nė dollarė, si Kina, kjo ėshtė njė perspektivė e zymtė dhe shkon shumė drejt kuptimit tė zbavitjes aktuale tė blerjes sė arit.

    Njė aspekt tjetėr i kėsaj ėshtė se ndėrsa vendet e BRICS tregtojnė gjithnjė e mė shumė nė monedhat vendase, nevojitet njė aset rezervė neutrale pėr tė zgjidhur disbalancat tregtare. Nė vend tė njė monedhe BRICS, e cila mund tė dalė ose jo nė tė ardhmen e afėrt, Luke Gromen beson se ky rol tashmė ka filluar tė kryhet nga ari fizik. Nėse ėshtė kėshtu, ai shėnon kthimin e arit nė njė vend tė spikatur nė sistemin financiar, si njė rezervė vlere dhe njė mjet shlyerjeje. Ky, gjithashtu, paraqet njė hap jashtėzakonisht tė rėndėsishėm.

    Ndėrsa kėto ndėrrime tė rėndėsishme tektonike marrin formė, shitja e arit nga investitorėt perėndimorė gjatė dy viteve tė fundit ka njė ndjenjė tė njė ndjesie tė njė ndjenje tė tillė si tė hedhėsh fatin me Habsburgėt rreth vitit 1913. Banorėt e Wall Street kanė qenė tė ngadaltė pėr tė kuptuar se rrota ėshtė kthyer. Analistėt kryesorė perėndimorė kanė shprehur vazhdimisht habinė qė ritmi i pamėshirshėm i blerjeve nga banka qendrore nuk ėshtė ulur.

    Ka raste nė histori kur ngjarjet kapėrcejnė ata qė jetojnė pėrmes tyre dhe kur ndryshimi ėshtė aq i thellė sa shumica e vėzhguesve nuk kanė kategoritė mendore pėr ta perceptuar atė. Nė vitin 1936, Carl Jung tha: "Njė uragan ka shpėrthyer nė Gjermani, ndėrsa ne ende besojmė se ėshtė mot i mirė."

    Uragani qė po godet botėn perėndimore ėshtė zhvlerėsimi i dollarit pėr shkak tė armatizimit tė sistemit financiar dhe krizės spirale tė borxhit nė SHBA. Kėto janė zhvillime epokale qė janė kombinuar pėr tė thyer botėn e njohur financiare pėrtej riparimit. Rrjedha e arit nga Perėndimi nė Lindje ėshtė njėkohėsisht njė transferim i vėrtetė i pasurisė, por ėshtė gjithashtu simbolik se sa thellėsisht Perėndimi ka nėnvlerėsuar rėndėsinė e asaj qė po ndodh.


    Burimi: RT

Tema tė Ngjashme

  1. Pėrgjigje: 0
    Postimi i Fundit: 26-02-2012, 16:55
  2. Kokainė nė selinė qėndrore tė OKB-sė
    Nga stern nė forumin Problemet ndėrkombėtare
    Pėrgjigje: 0
    Postimi i Fundit: 27-01-2012, 01:14
  3. Termet ne zonen qendrore te Italise
    Nga xfiles nė forumin Tema e shtypit tė ditės
    Pėrgjigje: 44
    Postimi i Fundit: 08-06-2009, 08:18
  4. Konkurenca e Azise Qendrore:
    Nga Kryeplaku nė forumin Problemet ndėrkombėtare
    Pėrgjigje: 0
    Postimi i Fundit: 13-07-2005, 07:11

Fjalėt Kyēe pėr Temėn

Regullat e Postimit

  • Ju nuk mund tė hapni tema tė reja.
  • Ju nuk mund tė postoni nė tema.
  • Ju nuk mund tė bashkėngjitni skedarė.
  • Ju nuk mund tė ndryshoni postimet tuaja.
  •