BERZH: Jemi të pakënaqur me qeverisjen e Shqipërisë. Kredi vetëm për një projekt hekurudhor.

[Albo]

BERZH: Qeverisja në Shqipëri pas 2018 është përkeqësuar, përmirësimi i saj mjet kyç për mirëqenien



Standardet e jetesës në Ballkanin Perëndimor janë shumë prapa vendeve të BE-së.

Të gjashtë vendet e WB-6 kanë një Produkt i Brendshëm Bruto (PBB) për frymë i rregulluar me fuqinë blerëse (PPP)) që është më pak se gjysma e mesatares së BE-së.

Banka Europiane për Rindërtim dhe Zhvillim në raportin e fundit “A mund të konvergjojë Ballkani Perëndimor drejt standardeve të jetesës në BE?” cilësoi se përmirësimi i qeverisjes në Shqipëri dhe Rajon mund të jetë një mjet efikas për të rritur mirëqenien dhe për të shtyrë para ritmet e konvergjencës për të arritur standardet e BE-së.

Sipas BERZH përmirësimi i cilësisë së qeverisjes mund të ndihmojë në ndryshimin e tendencave demografike sidomos në Shqipëri. Rajoni ka bërë hapa pas në standardet e qeverisjes vitet e fundit, duke zgjeruar hendekun me vendet homologe në BE dhe gjetkë.

BERZH vë ne dukje se, hendeku i PBB-së midis BB-6 dhe BE-ja është ngushtuar në dy dekadat e fundit, por ritmi i konvergjencës është ngadalësuar që nga kriza globale e viteve 2008-09. Sipas tendencave të fundit të rritjes, mund të kalojnë 70 vjet ose më shumë përpara se WB-6 të arrijë mirëqenien e shteteve të BE-së. Prandaj, pyetja kryesore është: Çfarë mund të bëhet për të përshpejtuar normën e konvergjencës? Dhe ekspertët e BERZH mendojnë se Reformat mund të bëjnë ndryshim. Të gjithë janë dakord se duhet bërë më shumë për të bërë një ekonomi tregu më të qëndrueshme dhe më mirëfunksionale. Por cilat reforma ka të ngjarë të dëshmojnë më shumë efektive në përshpejtimin e konvergjencës? Konkretisht, konvergjenca mund të jetë përshpejtuar nga:

- qeverisja më e mirë,
- nxitja e lidhjeve ndërkufitare dhe
- nxitja e ekonomisë së gjelbër.

Zonat që kërkojnë vëmendje të veçantë përfshijnë joefektivitetin e përgjithshëm të institucioneve shtetërore, gjykatat, mungesa e mbrojtjes për të drejtat e pronësisë dhe pronës intelektuale, dhe niveli i lartë i korrupsionit.

BERZH evidenton se qeverisja e dobët nuk është vetëm pengesa kryesore për investitorët, por edhe dekurajim për popullsinë vendase, duke inkurajuar të rinjtë të emigrojnë (dhe dekurajojnë emigrantët nga kthimi). BERZH thotë përmirësimi i qeverisjes mund të adresojë deficitin e aftësive të rajonit, duke bindur njerëzit e talentuar të qëndrojnë ose të promovojë kthimin e të ikurve.

Hapja më e madhe ndaj tregtisë dhe investimeve do ta bëjë rajonin më konkurrues. Për tre dekadat e fundit përpjekjet e ekonomive të Ballkanit Perëndimor për t’u integruar më plotësisht në tregjet rajonale dhe globale janë penguar nga trashëgimia e dobët e cilësisë së infrastrukturës, barrierat për tregtinë përtej kufijve dhe mungesa e njohurive dhe sofistikimit që i ndalon ata të hyjnë në tregje më të pasura.

BERZH referon se, tërheqja e investitorëve të huaj mund të forcojë konkurrencën e rajonit dhe të sjellë mundësi të reja për rritje.

BERZH vërën se problemi themelor në 6 vendet e Ballkanit Perëndimor është produktiviteti i ulët, që është akumuluar nga nën-investimet në ekonomi, institucionet e dobëta dhe së fundmi demografia e pafavorshme dhe një mjedis i vështirë biznesi.





Revista Monitor

[Albo]

BERZH kryeson financimin e një projekti hekurudhor në Shqipëri me vlerë 373 milionë euro nga institucionet ndërkombëtare



Banka Europiane për Rindërtim dhe Zhvillim (EBRD) ka aprovuar një financim prej 373 milionë euro për një projekt hekurudhor në Shqipëri.

Kjo kredi do të mbështesë rindërtimin dhe elektrifikimin e linjës hekurudhore Vorë-Hani i Hotit me një gjatësi prej 120 kilometrash. Marrëveshja është nënshkruar gjatë Samitit të Investimeve në Ballkanin Perëndimor 2024.

BERZH ka ofruar një kredi prej 98.75 milionë euro qeverisë shqiptare për këtë projekt, duke përfshirë rindërtimin dhe elektrifikimin e linjës hekurudhore.
Ky projekt, me vlerë totale prej 373 milionë euro, drejtohet nga BERZH dhe është financuar në bashkëpunim me Bankën Europiane për Investime (BEI) dhe Bashkimin Evropian (BE) përmes Kornizës së Investimeve në Ballkanin Perëndimor (WBIF).

Presidentja e EBRD-së, Odile Renaud-Basso, dhe zëvendëskryeministrja e Shqipërisë dhe ministre e Infrastrukturës dhe Energjisë, Belinda Balluku, kanë nënshkruar marrëveshjen e kredisë gjatë Samitit të Investimeve në Ballkanin Perëndimor 2024.

Linja hekurudhore Vorë-Hani i Hotit ka një gjatësi mbi 120 km dhe lidh qytetin e Vorës në qendër të Shqipërisë me Hani i Hotit në kufi me Malin e Zi. Ky projekt ndihmon në rritjen e lidhjeve rajonale në Ballkanin Perëndimor dhe integrimin me tregjet e Bashkimit Evropian.

Përveç kësaj, ky investim kontribuon në zhvillimin shoqëror dhe ekonomik të Shqipërisë. Projekti synon të promovojë kalimin nga transporti rrugor në atë hekurudhor elektrik, një model më efikas dhe miqësor ndaj mjedisit.

Projekti gjithashtu kontribuon në agjendën e reformave në vend duke ndihmuar kompaninë hekurudhore të përgatitet për fazën operative, duke zhvilluar një kontratë shërbimi publik në përputhje me praktikat ndërkombëtare më të mira.

Presidentja e EBRD-së, Odile Renaud-Basso, u shppreh se Lidhja rajonale është një prioritet strategjik për BERZH në Ballkanin Perëndimor
“Ky projekt është një tjetër pikë referimi në këtë drejtim, duke treguar përkushtimin tonë për të ardhmen evropiane të Shqipërisë dhe rajonit.”

Belinda Balluku, zëvendëskryeministrja dhe ministre e Infrastrukturës dhe Energjisë në Shqipëri, shtoi se Linja hekurudhore Vorë-Hani i Hotit shënon projektin e dytë të infrastrukturës hekurudhore në Shqipëri.

“Ky projekt është pjesë e një strategjie kombëtare për të përmirësuar cilësinë dhe arritshmërinë e shërbimeve hekurudhore në të gjithë vendin. Këto investime do të nxisin rritjen ekonomike dhe zhvillimin shoqëror në Shqipëri, duke përputhur me synimin e promovimit të ekonomive të gjelbra, të qëndrueshme dhe të integruara në Ballkanin Perëndimor.”

Deri më tani, Banka ka investuar rreth 2 miliardë euro në Shqipëri nëpërmjet 149 projekteve.

Revista Monitor

[Albo]

Shqipërisë dhe Ballkanit Perëndimor do t’i duhen deri 70 vjet për të arritur standardet e jetesës të BE-së



Në Londër po zhvillohet sot Samiti i Investimeve në Ballkanin Perëndimor 2024, i organizuar nga Banka Europiane për Rindërtim e Zhvillim.

Në këtë ngjarje, janë të pranishëm krerët e qeverisë nga 6 vendet e rajonit. Gjatë hapjes së samitit, presidenteja e BERZH, Odile Renaud-Basso, theksoi se edhe pse rajoni ka bërë një progres të konsiderueshëm gjatë dekadës së fundit, ende ekziston një hendek i ndjeshëm midis rajonit dhe Bashkimit Europian.

“Sipas një studimi të ri të BERZH-së mbi konvergjencën me standardet jetësore të BE, ka mundësi që duhen mes 40 dhe 70 vjet, ose edhe më shumë, për të mbyllur këtë hendek.

Ky zbulim nxit në mënyrë kritike nevojën për të kombinuar fondet publike me kapitalin privat për të shpejtuar konvergjencën. Kështu, BERZH ka bashkëpunuar me institucione financiare ndërkombëtare dhe Komisionin Europian për të gjetur mënyra për të përfshirë kapitalin privat në projektet kryesore të infrastrukturës rajonale, përmes PPP-ve ose tërheqjes së investimeve private në sektorin e energjisë”, deklaroi Renaud-Basso.

Ajo theksoi se është koha për të njohur forcat dhe potencialin e vërtetë ekonomik të vendeve të Ballkanit Perëndimor. Po ashtu, ajo shprehu gatishmërinë e BERZH për të bashkëpunuar ngushtë me Komisionin Evropian dhe qeveritë e rajonit në zbatimin e Planit të Rritjes së BE për Ballkanin Perëndimor, duke parë në këtë një mundësi për të sjellë investime dhe reforma të nevojshme.

Renaud-Basso gjithashtu theksoi potencialin e madh të investitorëve në rajon, duke përmendur regjimet e favorshme të tatimit të fitimit të korporatave, forca punë konkurruese dhe perspektivën e qartë të integrimit në Bashkimin Europian. Ajo shtoi se njerëzit e rajonit janë të arsimuar mirë, shumë të kualifikuar dhe shumë prej tyre janë sipërmarrës të talentuar.

Në përfundim, ajo shtoi se rajoni duhet të përqëndrohet në tri prioritete kryesore.

Së pari, është e nevojshme që vendet e Ballkanit Perëndimor të përshpejtojnë procesin e tyre të gjelbërimit. Investimet e shtuara në fushën e energjisë rinovueshme, si dhe në rrjetet elektrike dhe në efikasitetin e energjisë, do të ndihmojnë në rritjen e rezilienecës së rajonit ndaj sfidave të ardhshme në fushën e energjisë dhe konkurrueshmërisë ekonomike.

Së dyti, përmirësimi i standardeve të qeverisjes publike duhet të jetë një prioritet, duke përfshirë reformën e ndërmarrjeve shtetërore, luftën kundër korrupsionit dhe përdorimin e teknologjisë dixhitale.

Së treti, përhapja e hapësirave për tregti dhe investime është thelbësore. Integrimi më i thellë në zinxhirët globale të vlerave do të jetë kyç për rritjen e konkurrueshmërisë dhe inovacionit.
Si organizata e financimit ndërkombëtar më e madhe në rajon, BERZH ka investuar mbi 18 miliardë euro në rajon, me një shifër rekord prej 1.63 miliardë euro vetëm vitin e kaluar.

Ky është artikull ekskluziv i Revistës Monitor, që gëzon të drejtën e autorësisë sipas Ligjit Nr. 35/2016, “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e lidhura me to”.
Artikulli mund të ripublikohet nga mediat e tjera vetëm duke cituar “Revista Monitor” shoqëruar me linkun e artikullit origjinal.

Revista Monitor

[Albo]

Pse i duhen Shqipërisë 70 vjet për të arritur mesataren e BE-së?

Dy dekada më parë, vendi ishte shumë më i varfër por shumë më optimist. Ekonomia shqiptare për frymë ishte në atë kohë sa 18% e mesatares së BE-së. E megjithatë, llogaritë e thjeshta ekonomike sugjeronin se në tre dekada, falë kushteve gjeografike e demografike, Shqipëria do të mund të arrinte nivelin mesatar të BE-së. Dy dekada më pas, llogaritë e BERZH tregojnë se do të duhen edhe 70 vjet të tjera. Çfarë shkoi keq?

Nga Gjergj Erebara


Një grua duke ecur përballë Europe House në Tiranë. Foto: LSA.

Në vitin 2000, kur ne të gjithë ishim 24 vjet më të rinj, Shqipëria kishte një ekonomi të mjerë. Të dhënat e Fondit Monetar Ndërkombëtar tregojnë se prodhimi i brendshëm për frymë i Shqipërisë në atë kohë, ishte vetëm 18% e mesatares së Bashkimit Evropian. Me një fjalë, nëse një evropian fitonte 10 euro, një shqiptar fitonte 1.8 euro.

Megjithatë, në atë kohë kishte shpresë për optimizëm. Shqipëria ishte një vend me popullsi të re dhe energjike. Gjeografikisht gjendet në mes të një oqeani me mirëqenie dhe politikisht, duke qenë pranë BE-së dhe kandidat për anëtarësim në BE, logjika ta donte se të gjithë përbërësit për rritje ekonomike të fortë dhe të shëndetëshme ishin aty.

Të qenit i varfër, siç ishte Shqipëria në atë kohë, bart diçka që quhet “avantazhi i prapambetjes”. Ndërsa një vend i pasur mund të shpresojë që të rrisë ekonominë e vet me 2 apo 3 për qind në vit, një vend i varfër mund të rritet pa ndonjë problem të madh me 6 apo 7 për qind në vit. Dhe nëse rritesh me 7 për qind në vit, ekonomia e vendit dyfishohet çdo dhjetë vjet. Me pak fjalë, 1.8 euroshi i shqiptarit të vitit 2000 do të ishte bërë 3.6 në vitin 2010, 7.2 në vitin 2020 dhe 14.4 në vitin 2030. Ndërsa 10 euroshi i evropianit, duke qenë se do të rritej me 2% në vit, në vitin 2030 do të ishte bërë rreth 18 euro.

Problemi qëndron te një tregues i quajtur rritja mesatare afatgjatë. Në rastin e Shqipërisë, që nga viti 2000 deri në vitin 2024, rritja ekonomike afatgjatë nuk ka qenë 7 për qind në vit, nuk ka qenë 6, nuk ka qenë as 5 për qind në vit. Të dhënat e FMN-së tregojnë se rritja ka qenë mesatarisht 4.2%.

Kjo gjithsesi është rritje e konsiderueshme, në rast se do të ishte e shëndetshme dhe e qëndrueshme. Me një ritëm rritjeje prej 4.2%, një ekonomi dyfishohet çdo 18 vjet. Problemi është se rritja mesatare prej 4.2% i përket periudhës 2000-2010. Pas kësaj periudhe, rritja është ngadalësuar. Në dekadën 2000-2010, rritja ishte mesatarisht 6 për qind ndërsa në periudhën nga viti 2010 deri më 2024, rritja mesatare ishte 2.9 për qind. Parashikimi i FMN-së për vitet në vijim flet për një rritje ekonomike më pak se sa 4 për qind. Me një ritëm të tillë të ngadaltë, arritja e mesatares së BE-së bëhet arithmetikisht më e largët. Dhe përveçse më e largët, bëhet edhe më e pasigurtë.

Përveç rritjes shumë më të ngadaltë nga sa mund të ishte, Shqipëria përgjatë këtyre viteve të fundit duket se ka humbur edhe fuqinë njerëzore, e cila është parakusht për rritjen ekonomike. Ndërsa emigrimi gërryen nga të rinjtë dhe lë pas mesoburra dhe mesogra dhe pensionistë, mundësia për të rritur ekonominë, pakësohet.

E megjithatë, vendi mbetet i njëjtë. Shqipëria është një nga vendet më të varfra të njërit prej kontinenteve më të pasura të globit. Shqipëria i ka mundësitë, së paku në rrafshin teorik, për të përjetuar rritje ekonomike të fortë, të qëndrueshme dhe afatgjatë.

Përgjigjja më e thjeshtë se pse rritja ekonomike është e ngadaltë ka të bëjë me keqalokimin e burimeve. Logjikisht, tregu vetërregullohet dhe burimet ekonomike në dispozicion, vetvetiu alokohen aty ku ka më shumë leverdi. FMN përdor për këtë situatë termin “rritje ekonomike në potencial”.

Burimet ekonomike ndahen në kategoritë: Puna, toka, kapitali dhe menaxhmenti. Pengesat politike janë ato që bëjnë që këto burime ekonomike të mos përdoren aty ku ka më shumë efikasitet dhe leverdi, por të çohen dëm. Fjala vjen, paratë që duhet të investohen në infrastrukturë, në vend që të përmirësojnë kushtet e jetesës dhe shpejtësinë e qarkullimit në ekonomi, vidhen dhe përdoren për ndërtimin e vilave për vjedhësit. Ose, në vend që paratë të paguhen për punëtorët që prodhojnë vlerë të shtuar, mblidhen në formë taksash dhe përdoren për të mbajtur në punë administrata të tejfryra, produktiviteti i ulët i të cilave pengon rritjen ekonomike. Ose akoma më tutje, paratë që duhet të përdoren për konsum mallrash apo shërbimesh të prodhuara nga kompani me rendiment, përfundojnë në xhepat e pronarëve të monopoleve, ligjore apo faktike, të cilat nuk kanë eficiencë dhe rrjedhimisht, pengojnë rritjen ekonomike.

Shiko për shembull, tregun e sigurimeve. Një monopol ligjor i mban çmimet të ngurta dhe strukturën e tregut jokonkurruese. Në një vit normal, shqiptarët paguajnë 220 milionë euro prime për të përfituar 70 milionë euro kompensime, pra kostoja e funksionimit të kompanive të sigurimit është 70% dhe kostoja e shërbimit të ofruar është vetëm 30%. Ose bankat, të cilat, në vend që të punojnë në ekonominë reale, vegjetojnë me komisione të larta të siguruara nga kufizimet horizontale në konkurrencë. E nëse sheh më nga afër segmente të tjera të ekonomisë, do të vëresh shenja kufizimi konkurrence thuajse çdokund. Te tregu i ndërtimit, kostoja e ndërtimit vijon të jetë as 300 euro, ndërsa çmimet kanë vajtur katër apo pesë herë më të larta. Apo në tregun e prokurimeve publike, apo në tregun e telekomunikacionit apo në atë të imputeve bujqësore.

Zgjidhja e të gjitha këtyre problemeve lidhet me sistemin politik. Nëse korrupsioni nuk luftohet, por përkundrazi, bëhet faktor kyç në suksesin politik, rritja ekonomike do të jetë e ngadaltë dhe arritja e mirëqenies evropiane do të mbetet ëndërr. Dhe nëse korrupsioni është faktor kyç për sukses politik, nuk ka se si të ketë investime efikase, administratë publike funksionale apo tregje me konkurrencë të hapur. Dhe në këto kushte, 70 vitet e llogaritura nga BERZH, vështirë se do të mjaftojnë për të arritur mesataren e BE-së, sepse korrupsioni gërryen mbi ekonominë ekzistuese, deri në atë pikë sa rritja, edhe ajo e vogla prej 2 apo 3 për qind në vit, bëhet e pamundur.

BIRN