Dilema: Po forcohet leku shqiptar apo po i bie vlera euros në tregun e valutave?

[Albo]

Çudia shqiptare, deficiti rritet, leku nuk dobësohet

Ndryshimet në tregtinë e jashtme të Shqipërisë gjatë muajit janar të këtij viti mund të konsiderohen për nga përmasat si “drastike”. Dhe çudia më e madhe konsiston në faktin se si rreth 300 milionë euro deficit nuk dhanë kurrfarë ndikimi në ecurinë e kursit të këmbimit të lekut.

Nga Gjergj Erebara


Kartëmonedha dhe monedha të periudhës aktuale të ekspozuara në Muzeun e Bankës së Shqipërisë. Foto: Ivana Dervishi/BIRN

Ekonomia shqiptare po përjeton lëvizje shumë të pazakonta, me lëvizje në magnitudë të lartë në volumet e tregtisë së jashtme dhe me monedhë kombëtare që duket se reziston përkundrejt trazirave.

Të dhënat e tregtisë së jashtme të vendit, të publikuara nga INSTAT të hënën, tregojnë për rënie në volumin e përgjithshëm të eksporteve me 29%, rritjen e importeve me 3.4% dhe rritjen e deficitit tregtar me shifrën marramendëse prej 87%. Dy shifrat e para duhet të merren me rezerva sepse ndryshimet janë shkaktuar pjesërisht nga një fenomen arithmetikor. Shifra e tretë është e tillë që shkon përtej këtij fenomeni. Sipas INSTAT, Shqipëria eksportoi 42 miliardë lekë mallra në janar 2023 dhe 30 miliardë në janar të këtij viti. Importet ishin 58 miliardë lekë në janar 2023 dhe u rritën në 60 miliardë në janar të këtij viti. Deficiti tregtar ishte 16 miliardë lekë në janar të vitit të kaluar, u rrit në 30 miliardë lekë në janar të këtij viti.

Të dhënat e tregtisë së jashtme llogariten në monedhën kombëtare dhe forcimi i lekut mes dy periudhave shpjegon një pjesë të ndryshimit. Euro kushtoi mesatarisht 116 lekë në janar të vitit të kaluar dhe më pak se 104 lekë në janar të këtij viti. Leku rezulton i forcuar 10% përgjatë kësaj periudhe. Rrjedhimisht, rënia e eksporteve në masën 29% reflekton në rreth një të tretën llogaritjen e eksporteve të njëjta me kurs këmbimi të ndryshëm. Nëse hiqet efekti i kursit të këmbimit dhe eksportet raportohen në euro, rënia është më pak se 20%. Por e njëjta gjë ndodh edhe me importet, të cilat, ndërsa të llogaritura në lekë kanë pësuar rritje prej 3.4%, të llogaritura në valutë duhet të kenë pësuar një rritje më të madhe. Dhe pavarësisht efektit të kursit të këmbimit, fakti mbetet që një shifër jashtëzakonisht e konsiderueshme prej 30 miliardë lekësh ose gati 300 milionë euro përbën deficitin tregtar të vendit.

Përgjatë të gjithë vitit të kaluar, Banka e Shqipërisë dhe qeveria, në mënyrë të përsëritur, deklaruan se forcimi i monedhës kombëtare është një fenomen që i detyrohet përmirësimit të pozicionit të jashtëm të vendit, bilancit tregtar, bilancit të pagesave dhe bilancit të llogarisë kapitale.

Me të vërtetë, shifrat e mbështesin këtë hipotezë, ndonëse Fondi Monetar Ndërkombëtar, me teknikat e veta shumë të përparuara të analizës ekonomike, thotë se forcimi i lekut “nuk shpjegohet dot tërësisht” me përmirësimin e bilancit të pagesave. Fondi Monetar Ndërkombëtar këshillon gjithashtu me këmbëngulje që Banka e Shqipërisë të mos ndërhyjë në tregun e këmbimit valutor dhe thekson se “kursi i lirë luhatës duhet të jetë vija e parë e mbrojtjes”. FMN e jep këtë këshillë mbështetur mbi prova të forta. Kursi i lirë luhatës është njëkohësisht një mekanizëm i fuqishëm, më i fuqishëm se sa ndërhyrja nga BSH dhe gjithashtu më i natyrshëm dhe që i zgjidh problemet më lehtë. Kursi i këmbimit reflekton volumin e përgjithshëm të tregtisë e të shërbimeve të vendit, në të cilin qarkullojnë miliarda euro ndërsa BSH me ndërhyrjet e saj në rendin e dhjetramiliona apo qindramiliona eurove është një faktor shumë më i vogël se sa vetërregullimi i tregtisë së jashtme.

Me pak fjalë, ndërsa leku forcohet, rregulli i përgjithshëm i ekonomisë sugjeron se eksportet e vendit bëhen më të shtrenjta dhe importet më të lira. Por ndërsa importet konkurrojnë prodhimin vendës, valuta që përdoret për të paguar këto importe pakësohet, gjë që detyrimisht sjell dobësim të lekut në tregun e këmbimit valutor dhe përmbysje, pra importe gradualisht më të shtrenjta dhe eksporte gradualisht më të lira e më konkurruese.

Vetëm se kjo gjë tani për tani nuk ka ndodhur. Deficiti i tregtisë së jashtme u rrit, por leku vijon të jetë i fortë. Që nga fillimi i janarit, kursi mesatar i këmbimit ka qenë afërsisht 103.9 lekë për euro, shifër kjo, një rekord historik.

BIRN

[Albo]

Pasojat e zhvlerësimit të qëllimshëm të euros nga Qeveria

Nga Ilir Meta

Zhvlerësimi i qëllimshëm i Euros është kthyer në një gangrenë të rrezikshme për ekonominë shqiptare dhe veçanërisht për eksportet dhe biznesin fason. Të dhënat e fundit nga këta sektorë vijojnë të jenë alarmante.

Vetëm për një periudhë një vjeçare nga Janari 2023 deri në Janar 2024, në Shqipëri eksportet e tekstileve dhe këpucëve ranë me 18.5%.

Më dramatike është rënia e këpucëve “Made in Albania” me 30%, krahasuar me një vit më parë, ndërsa eksportet e tekstileve ranë me 7.8%.

Nga 108 milionë Euro në Janar të 2023, eksportet në 2024 u tkurrën në 88 milionë Euro.

Vetëm për një periudhë një mujore, Janar 2024-Shkurt 2024 u raportuan 3000 vende pune të humbura në biznesin fason, ndërsa sipas përfaqësuesve të këtij sektori, nëse do të vijojë kjo situatë e vështirë, projeksionet flasin për 25.000 vende pune të humbura deri në fund të muajit Qershor 2024.

Vetëm 4 miliardë Lekë është ndihma e qeverisë së Rilindjes nëpërmjet Garancisë Shtetërore për biznesin fason, por kjo shumë është totalisht e pamjaftueshme, sepse të dhënat konfirmojnë se vetëm për shkak të zhvlerësimit të Euros, në një vit, humbjet financiare në këtë sektor janë 110 milionë Euro.

Kjo Garanci është vetëm një manovër mashtruese propagandistike, ashtu sicc ndodhi edhe me Garancitë gjatë pandemisë që rezultuan dështime dhe mashtrime.

Zhvlerësimi i qëllimshëm i Euros nga ana e qeverisë po shkakton pasoja të rënda ekonomike dhe sociale. Ashtu edhe siç FMN konstatoi në raportin e fundit, ky zhvlerësim nuk është i shpjeguar plotësisht nga bazat ekonomike.

Të dhënat zyrtare për volumin e shkëmbimit të Euro-s në Lekë janë edhe më tronditëse.

Vetëm gjatë vitit 2023 në Shqipëri u konvertuan 12 miliardë Euro, ndërkohë që kjo shumë në vitin 2016 ishte 6.5 miliardë Euro, ndërsa mesatarja historike e konvertimit të Euros ka qenë 5 miliardë Euro në vit!

Rrënimi ekonomik i eksporteve dhe biznesit fason dhe humbja e mijërave vende të punës është përgjegjësi e drejtpërdrejtë e qeverisë së Rilindjes, e cila është nxitësja, bashkëpunëtorja dhe përfituesja kryesore e pastrimit të parave të pista të korrupsionit dhe krimit të organizuar.





Syri

[Albo]

Guvernatori Sejko: Arsyet e forcimit të monedhës vendase

Forcimi i kursit të këmbimit buron nga përmirësimi i bilancit të shkëmbimeve tregtare e financiare me jashtë, çka ka rezultuar në rritje të ofertës së valutës në tregun e brendshëm valutor.

Nga Gent Sejko, Guvernator i Bankës së Shqipërisë



Për këdo që ka ndjekur zhvillimet ekonomike të vendit, qoftë edhe me një interes të tërthortë, ecuria e kursit të këmbimit ka qenë dhe mbetet një ndër temat më të diskutuara të vitit 2023.

Monedha jonë kombëtare, Leku, ka shfaqur një rritje të konsiderueshme të vlerës së saj kundrejt euros dhe monedhave të tjera.

Kursi mesatar i këmbimit të lekut kundrejt euros në vitin 2023 ishte në nivelin 108.7 lek/euro, nga mesatarisht 119.0 lek/euro gjatë vitit 2022.

Kjo ecuri nënkupton një forcim vjetor të lekut prej 8.7%.


Burimi: Banka e Shqipërisë

Arsyet dhe pasojat e këtij fenomeni janë diskutuar gjerësisht midis analistëve të ekonomisë dhe grupeve të interesit. Në tërësi, diskutimi profesional përqendrohet në dy tema kryesore.

Së pari, nëse forcimi i kursit të këmbimit bazohet në përmirësime reale dhe strukturore të ekonomisë sonë, apo shpjegohet me arsye të tjera, ku si hipotezë primare sugjerohet prania e flukseve të larta hyrëse të euros informale.

Së dyti, nëse ky zhvillim duhet pranuar si lëvizje drejt një ekuilibri të ri dhe më të përshtatshëm në aspektin makroekonomik, apo nëse ai është një zhvillim i dëmshëm për ekonominë dhe tregjet financiare shqiptare.

Artikulli në vijim synon të paraqesë – edhe një herë e në mënyrë të përmbledhur – këndvështrimin e Bankës së Shqipërisë mbi këto çështje.

Mbi arsyet e forcimit të kursit të këmbimit të lekut

Në një regjim të lirë të kursit të këmbimit, sikundër aplikohet në Shqipëri, dinamika e kursit është funksion i raportit të kërkesës dhe ofertës për valutë. Në mungesë të ndërhyrjeve të autoriteteve publike, ky raport diktohet nga forcat e tregut dhe u përgjigjet trendeve ekonomike e financiare të vendit.

I parë në këtë kontekst, forcimi i kursit të këmbimit të lekut gjatë vitit 2023 sugjeron praninë e një teprice oferte valute në tregun e brendshëm valutor. Analiza e informacionit të disponuar tregon se kjo tepricë është diktuar nga përmirësimi i fortë dhe i vazhdueshëm i bilancit të shkëmbimeve tregtare e financiare me jashtë gjatë dy viteve të fundit.

Në një këndvështrim të përgjithshëm, teprica e ofertës valutore në tregun e brendshëm (Grafikët 2 dhe 3) diktohet nga rënia e shpejtë e deficitit tregtar dhe atij të llogarisë korrente gjatë viteve të fundit (Grafiku 2) dhe përmirësimi i raportit të financimit të tij me Investime të Huaja Direkte (Grafiku 3).

Në 9-mujorin e parë të vitit 2023, llogaria korrente ka rezultuar për herë të parë në histori në suficit (Grafiku 2, paneli majtas).

Në raport ndaj PBB-së, suficiti korrent vlerësohet në 0.2%, ndërkohë që për të njëjtën periudhë të vitit të kaluar, deficiti korrent ishte në masën 4.7% ndaj PBB-së. Ky zhvillim përfaqëson një përmirësim të shpejtë e të paprecedentë të bilancit të jashtëm të ekonomisë shqiptare, të nxitur nga përmirësimi strukturor i bilancit të shkëmbimeve tregtare në mallra dhe shërbime (Grafiku 2, paneli djathtas).


Burimi: Banka e Shqipërisë

Paralelisht me përmirësimin e bilancit tregtar dhe atë të llogarisë korrente, Investimet e Huaja Direkte kanë pasur një trend të qartë rritës gjatë viteve të fundit. Për pasojë, raporti i tyre ndaj deficitit të llogarisë korrente ka pasur trend të vazhdueshëm rritës (Grafiku 3, paneli majtas).

Vlera pozitive e këtij raporti tregon se flukset valutore të gjeneruara nga Investimet e Huaja Direkte (hyrje valute) janë më të larta se deficiti i llogarisë korrente (dalje valute).

Kjo dinamikë rezulton në një tepricë oferte në tregun vendas dhe në një mbiçmim të kursit të këmbimit.

Gjithashtu, ky grafik sugjeron dhe dy konkluzione paraprake: (i) Shqipëria ka pasur historikisht një tepricë hyrjesh valutore në vend, çka dikton dhe një trend gradual forcimi të kursit të këmbimit, dhe (ii) momentet e rritjes së shpejtë të këtij raporti (periudha 2017 – 2018 dhe 2022 – 2023) përkojnë dhe me periudhat e forcimit të shpejtë të kursit të këmbimit të lekut ndaj euros.


Shënim: Për çdo tregues, të dhënat janë ndërtuar në formën e mesatares rrëshqitëse të katër tremujorëve të fundit.
Burimi: Banka e Shqipërisë

Në një këndvështrim më të detajuar, trendi i dukshëm i përmirësimit të deficitit të llogarisë korrente gjatë viteve të fundit shënon një përmirësim të rëndësishëm strukturor të ekonomisë shqiptare.

Ky deficit ka zbritur nga një nivel mesatar prej 10% të PBB-së në gjysmën e parë të dekadës së shkuar, rreth një niveli mesatar prej 3.5% në vitet e fundit (Grafiku 4, paneli majtas).

Për më tepër, ky përmirësim strukturor ka pasqyruar reduktimin e deficitit të eksporteve neto, rrugëtim i cili e ka zbritur këtë deficit nga një mesatare prej rreth 20% të PBB-së në gjysmën e parë të dekadës së kaluar, në një nivel prej më pak se 4.5% të PBB-së në nëntëmujorin e parë të vitit 2023.

Reduktimi i deficitit të eksporteve neto gjatë kësaj periudhe është diktuar nga rritja e eksporteve të mallrave e shërbimeve (Grafiku 4, paneli djathtas). Eksportet shqiptare janë rritur nga një nivel mesatar prej rreth 28% të PBB-së në gjysmën e parë të dekadës së kaluar, në 39% të PBB-së në dy vitet e fundit.


Shënim: Për çdo tregues, të dhënat janë ndërtuar në formën e mesatares rrëshqitëse të katër tremujorëve të fundit.
Burimi: Banka e Shqipërisë

Në analizë të fundit, reduktimi i deficitit tregtar dhe i deficitit të llogarisë, rritja e tepricës së valutës në treg dhe forcimi i kursit të këmbimit, janë diktuar nga trendi rritës i eksporteve shqiptare dhe dinamika në kohë e tyre.

Ky trend filloi të bëhet i dukshëm gjatë periudhës 2016 – 2018, u ndërpre nga goditjet e tërmetit dhe të pandemisë dhe u rishfaq më i fortë gjatë dy viteve të fundit.

Kjo dinamikë ilustrohet edhe në Grafikun 5; paneli i majtë i tij pasqyron ecurinë e eksporteve ndaj PBB-së dhe paneli djathtas ndryshimet vjetore të tyre. Të dy këta tregues sugjerojnë një rritje të shpejtë të eksporteve totale të mallrave e shërbimeve gjatë dy viteve të fundit.

Po ashtu, ky grafik sugjeron se rritja e eksporteve është diktuar, në masën më të madhe, nga rritja e eksportit të shërbimeve, ku turizmi zë vendin parësor, dhe më pak nga rritja e eksportit të mallrave.


Burimi: Banka e Shqipërisë

Duke u fokusuar në vitin 2023, arsyet e forcimit të shpejtë të kursit të këmbimit mbështeten te përmirësimi i shpejtë dhe më i fortë se pritjet, i bilancit të shkëmbimeve tregtare e financiare të Shqipërisë me jashtë. Në këtë drejtim, vërejmë sa më poshtë:

-Llogaria korrente shënoi suficit, për herë të parë në historinë ekonomike post-tranzicion. Ky suficit, i vlerësuar në nivelin 0.2% të PBB-së për 9-mujorin e parë të vitit 2023, tregon një përmirësim të dukshëm kundrejt deficitit prej 5.9% të PBB-së të regjistruar në vitin 2022.

Arsyeja kryesore e përmirësimit të deficitit lidhet me rritjen e lartë të flukseve hyrëse të turizmit në vend. Për 9-mujorin e parë të vitit, të ardhurat nga turizmi i sollën ekonomisë shqiptare një fluks valutor prej 2 miliardë eurosh, me rritje vjetore 46.6%.

Ndikime të mëtejshme pozitive kanë ardhur nga rritja e remitancave, të cilat ishin rreth 676 milionë euro në 9-mujorin e parë, me rritje vjetore 14.2%.

-Investimet e Huaja Direkte qëndruan në nivele të larta, të vlerësuara në rreth 08 miliardë euro në 9-mujorin e parë, duke shënuar një rritje vjetore prej 10.6%.


Arsyet:

- Llogaria korrente shënoi suficit, për herë të parë në historinë ekonomike post-tranzicion. Arsyeja kryesore e përmirësimit të deficitit lidhet me rritjen e lartë të flukseve hyrëse të turizmit në vend

- Investimet e Huaja Direkte qëndruan në nivele të larta, të vlerësuara në rreth 1.08 miliardë euro në 9-mujorin e parë, duke shënuar një rritje vjetore prej 10.6%.



Forcimi i kursit erdhi nga përmirësimi i bilancit të shkëmbimeve tregtare e financiare me jashtë

Kjo analizë mbështet pikëpamjen e shprehur nga Banka e Shqipërisë se forcimi i kursit të këmbimit buron nga përmirësimi i bilancit të shkëmbimeve tregtare e financiare me jashtë, çka ka rezultuar në rritje të ofertës së valutës në tregun e brendshëm valutor.

Megjithatë, kjo pikëpamje mbështetet edhe nga dy konsiderata të tjera.

Së pari, analizat tona ekonometrike, të bazuara në modelin e paritetit të pambuluar të normave të interesit (PPNI), si pjesë integrale e modelit tonë të analizës dhe parashikimit, sugjerojnë se forcimi i kursit të këmbimit të lekut ndaj euros është diktuar në masën më të madhe nga forcimi i kursit real të këmbimit, sikundër ilustrohet në Grafikun 5.

Trendi forcues i kursit real të këmbimit është një dukuri e njohur për vendet në zhvillim, si Shqipëria, në një fazë konvergjence me partnerë të mëdhenj e më të zhvilluar tregtarë, si Bashkimi Europian.

Në një këndvështrim teorik, forcimi i kursit real të këmbimit sugjeron një tendencë konvergjence të pagave e të çmimeve midis ekonomisë shqiptare dhe asaj të Eurozonës.

Ky është një zhvillim i mirëpritur, për sa kohë ai mbështetet në rritje të produktivitetit në ekonomi dhe nuk sinjalizon një rënie të përgjithshme të konkurrueshmërisë së ekonomisë shqiptare.

Në këtë kontekst, vlen të theksohet se trendi rritës i eksporteve, i mbështetur nga rritja e turizmit si pasojë e kërkesës më të lartë në këtë sektor, përfaqëson dhe një trend rritës të produktivitetit të ekonomisë, për sa kohë sektori i turizmit ofron vlerë të shtuar dhe paga më të larta se mesatarja e ekonomisë shqiptare.


Burimi: Banka e Shqipërisë

Në të njëjtin kah me kursin real të këmbimit ka vepruar edhe rritja e besimit në monedhën tonë kombëtare, e kapur në grafik nga reduktimi i primeve të rrezikut, të cilët operatorët ekonomikë kërkojnë për të ruajtur kursimet e tyre në monedhën tonë kombëtare.

Nga ana tjetër, diferenca e normave të interesit midis lekut dhe euros, e cila pasqyron dhe politikat monetare përkatëse të Bankës së Shqipërisë dhe të Bankës Qendrore Europiane, ka një efekt të papërfillshëm, madje të kahut të kundërt në forcimin e lekut.

Së dyti, analiza e të dhënave të aktivitetit të tregut valutor gjatë vitit 2023 nuk ofron asnjë indikator të shmangies së funksionimit të këtij tregu nga normaliteti. Në tërësinë e tyre, vëllimet e transaksioneve në tregun e brendshëm valutor janë në linjë me vëllimin e tregtisë së jashtme në mallra e shërbime.

Sikundër ilustrohet në Grafikun 6, ky konkluzion është i vërtetë si për kahun e lëvizjes së këtyre dy treguesve, ashtu edhe për faktin se vëllimi i këmbimeve në tregun valutor ka qenë e mbetet poshtë vëllimit të raportuar të tregtisë së jashtme në mallra e shërbime.

Në këtë kontekst, analizat tona nuk evidentojnë burime të tjera, të cilat kanë ndikuar në mënyrë materiale ecurinë e tregut të brendshëm valutor, përpos atyre të tregtisë së jashtme.


Burimi: Banka e Shqipërisë

Së treti, forcimi i kursit të këmbimit nuk është diktuar nga shkalla e lartë e euroizimit të ekonomisë. Nga njëra anë, është me vend të theksohet se, përballë një oferte të rritur valute në ekonominë shqiptare, një politikë më agresive drejt dekurajimit të përdorimit të monedhës euro në favor të asaj kombëtare do të rezultonte në një forcim më të shpejtë të kursit të këmbimit, dhe jo e kundërta.



***

Mbi pasojat ekonomike dhe reagimin e Bankës së Shqipërisë ndaj forcimit të kursit këmbimit gjatë vitit 2023

Analiza e mësipërme sugjeron se ekonomia shqiptare ka përjetuar përmirësime strukturore të bilancit të jashtëm të saj gjatë dy viteve të fundit. Këto përmirësime kanë diktuar forcimin e kursit real dhe nominal të këmbimit, drejt një niveli të ri ekuilibër, më të përshtatshëm për fondamentet e saj.

Në harkun kohor të dy viteve, kursi i këmbimit të lekut ndaj euros është forcuar me 10.2% në terma (T1-T3 2023 kundrejt T1-T3 2021), ndërsa vëllimi i eksporteve totale shqiptare është rritur me 80% për të njëjtën periudhë.

Në këto rrethana, ecuria e kursit duhet parë si pasqyrë e suksesit që kemi pasur në rritjen e eksporteve dhe jo si premisë e dështimit të tyre.

Bazuar në këto premisa, mbiçmimi i kursit të këmbimit ka pasur një efekt tërësor pozitiv për ekonominë shqiptare. Ky efekt është materializuar në uljen e inflacionit, në ruajtjen e fuqisë blerëse dhe të vlerës së kursimeve të familjeve, si dhe në kosto më të ulëta financimi për ekonominë shqiptare.

Po ashtu, mbiçmimi i kursit të këmbimit ka ndihmuar qëndrueshmërinë e stabilitetit financiar, nëpërmjet mbështetjes së bilanceve të kredimarrësve në valutë dhe efektit pozitiv në nivelin e kredive me probleme.

Reagimi i Bankës së Shqipërisë ndaj zhvillimeve në kursin e këmbimit ka qenë dhe do të mbetet gjithnjë i orientuar nga respektimi i objektivit tonë të stabilitetit të çmimeve dhe konsistent me regjimin e lirë të kursit të këmbimit të aplikuar në Shqipëri.

Më konkretisht, periudha e forcimit të kursit të këmbimit ka përkuar me një nivel të lartë inflacioni dhe një fazë normalizimi të qëndrimit të politikës monetare. Përkundrejt këtyre presioneve, trendi forcues i kursit real të këmbimit mund të marrë dy forma: ose forcim të kursit nominal të këmbimit, ose rritje më e shpejtë e inflacionit në vend.

Në vende me regjim të lirë të kursit të këmbimit, forcimi nominal i monedhës ndihmon këtë proces axhustimi, duke i mundësuar ekonomisë të absorbojë pasojat e forcimit të kursit real, pa dëmtuar stabilitetin e çmimeve.

Për këto arsye, luhatjet e kursit konsiderohen si një instrument i rëndësishëm i mekanizmit të përshtatjes së ekonomive ndaj situatave të reja ekonomike e financiare, të diktuara nga faktorë të brendshëm apo të huaj.

Në këto raste, kursi i këmbimit luan rolin e stabilizatorit automatik të ekonomisë, pa pasur ndërhyrjen e politikave restriktive monetare dhe fiskale, të cilat kanë pasoja negative në degë të tjera të ekonomisë.

Në vende me regjim fiks të kursit të këmbimit, politika monetare duhet të marrë një qëndrim më agresiv, duke rritur normat e interesit dhe duke dëmtuar sektorët e tjerë të ekonomisë, të cilët nuk janë të orientuar drejt eksportit.

Në mbyllje, mund të konkludojmë se forcimi i kursit të këmbimit – i cili ka buruar nga një rritje e kërkesës së huaj për shërbime shqiptare – ka ndihmuar në kontrollin e inflacionit dhe ka mundësuar një normalizim më gradual të qëndrimit të politikës sonë monetare.

Për pasojë, ai ka ndihmuar ruajtjen e fuqisë blerëse të familjeve dhe ka mbajtur të ulëta kostot e financimit të bizneseve dhe familjeve.

Ndikimi

Forcimi i kursit të këmbimit – i cili ka buruar nga një rritje e kërkesës së huaj për shërbime shqiptare – ka ndihmuar në kontrollin e inflacionit dhe ka mundësuar një normalizim më gradual të qëndrimit të politikës sonë monetare. Për pasojë, ai ka ndihmuar ruajtjen e fuqisë blerëse të familjeve dhe ka mbajtur të ulëta kostot e financimit të bizneseve dhe familjeve.

REVISTA MONITOR

[Albo]

Gratë e sektorit fason paguajnë një çmim të lartë për forcimin e lekut

Kritikët thonë se qeveria nuk është duke bërë mjaftueshëm për të mbrojtur eksportuesit e produkteve tekstile nga forcimi i shpejtë i monedhës shqiptare. Shumica e punëtorëve të kësaj industrie janë gra që rrezikojnë të rrëshqasin në varfëri.

Nga Fjori Sinoruka


Foto ilustruese nga një biznes fason

Nazmia punon në sektorin e tekstileve prej vitit 2017, fillimisht në qytetin bregdetar të Durrësit dhe më pas në Tiranë, duke prodhuar rroba për eksport. Gjithsesi gjatë muajit të fundit, 58-vjeçares dhe kolegeve të saj u është thënë në disa raste që të mos shkojnë në punë, pasi nuk ka asgjë për të bërë.

“U ktheva të hënën, por nuk e di se si do të shkojë,” thotë ajo.

Për gratë shqiptare si Nazmia, industria fason është një punëdhënës i rëndësishëm, por i goditur nga rritja e vlerës së monedhës shqiptare, Lekut. Në vitin 2016, një euro vlente 140 lekë; në janar të këtij viti vlente 117 lekë, ndërsa këtë javë zbriti në rekordin e 104 lekëve.

Disa kritikë thonë se forcimi i lekut është pasojë e sasive të mëdha të parave të pista në euro që pastrohen në Shqipëri, ku pjesa më e madhe e rritjes ekonomike është e nxitur në sektorët e ndërtimit dhe pasurive të patundshme, të cilët janë tejet të prirur për pastrim parash.

Guvernatori i Bankës së Shqipërisë, Gent Sejko e ka përjashtuar mundësinë e ndërhyrjes për të fenuar rritjen e lekut, ndërsa qeveria i tha BIRN se ishte “në proces negociatash” me bankat për lëshimin e një garancie sovrane prej 4 miliardë lekësh për të mbështetur kompanitë fason që kanë nevojë për kredi.

Ndërkohë, gratë e punësuara në industrinë e tekstilit po paguajnë një çmim të lartë.

“Gratë që punojnë në sektorin fason janë shpesh të ekspozuara nga rreziku i varfërisë,” thotë Xhuljane Uku nga Instituti i Kritikës dhe i Emancipimit Social, ICSE, i cili do të publikojë një studim mbi fenomenin më 8 Mars, Ditën Ndërkombëtare të Gruas.

“Ndërprerja e punës dhe orët e reduktuara të punës mund të shkaktojnë probleme në aftësinë për të mbuluar shpenzimet bazike të jetesës,” shtoi ajo për BIRN.

“Kjo mund ta përkeqësojë situatën e tyre ekonomike, duke sjellë mosmarrëveshje financiare dhe pasiguri për gratë dhe familjet e tyre dhe duke i futur ato në një cikël nga i cili vështirë se mund të dalin sërish”.

Për gratë e qyteteve të vogla, vështirësia është edhe më e madhe.

“Mbyllja e fabrikave fason apo reduktimi i numrit të punonjësve në zonat periferike nënkupton që këto punonjëse mund ta kenë të vështirë të gjejnë një punë tjetër krahasuar me qytetet e mëdha si Tirana, Durrësi, Vlora apo Shkodra, të cilat ofrojnë më shumë diversitet në tregun e punës,” shtoi Uka.

Industri e paqëndrueshme

Sipas të dhënave qeveritare, sektori fason punëson rreth 43 mijë persona. Por PROEKSPORT ALBANIA, e cila përfaqëson rreth 700 kompani të prodhimit të rrobave dhe këpucëve vlerëson se numri është rreth 70 mijë.

Vetëm gjatë këtij viti, 4 mijë prej tyre e humbën vendin e punës, i tha BIRN Edvin Prençe, kreu i organizatës.

“Sektori i prodhimit të rrobave dhe këpucëve është duke u përballur me një kohë të vështirë dhe me porosi të reduktuara, pasi me kostot e shtuara tashmë e ka humbur konkurrueshmërinë në krahasim me vendet e tjera prodhuese,” tha ai.

“Mendoj se një qeveri e përgjegjshme, në kohë normale, krijon politika ekonomike për të mbështetur dhe dhënë shtysën e nevojshme sektorëve eksportues,” shtoi Prençe.

“Ajo që nevojitet është lehtësimi i politikave fiskale, mbështetje me likuiditet për rinovimin e impianteve prodhuese, likuiditet për blerjen e lëndëve të para, certifikimi i produkteve dhe promovimi në panairet ndërkombëtare”.

I pyetur për ndikimin social, Prençe tha se zonat rurale janë më të goditurat për shkak se punësimi varet nga sektori fason.

“Më të prekur janë punonjësit në prag të pensionit me produktivitet dhe aftësi profesionale të ulëta dhe shumica e këtyre fabrikave janë në zonat rurale, ku nuk ka mundësi të tjera të zhvillimit ekonomik,” tha ai.

Në mungesë të ndërhyrjes së shtetit, impakti social do të përkeqësohet, paralajmëroi Prençe, ndërsa bëri thirrje që çështja të shihet si një “problem kombëtar dhe jo si një problem sektorial”.

Eksportuesit e prodhimeve tekstile kanë bërë thirrje të vazhdueshme për mbështetje qeveritare. Në shkurt, qeveria rishikoi buxhetin për të miratuar një garanci sovrane prej 4 miliardë lekësh, rreth 38.5 milionë euro, për kreditë bankare të kërkuara nga sektori fason.

“Oferta e qeverisë nuk është e mjaftueshme,” tha Zef Preçi, drejtor i Qendrës Shqiptare për Kërkim Ekonomik, një think tank me bazë në Tiranë.

“Masat e prezantuara nga qeveria janë jo vetëm të pamjaftueshme, por edhe jashtë kontekstit, pasi industria tekstike nuk është një industri e zhvilluar, por një industri në mbijetesë,” tha Preçi, ndërsa shtoi se qeveria duhet të zhvillojë politika për ta ndihmuar atë që të prodhojë lëndën e parë në vend si dhe në kualifikimin e fuqisë punëtore.

BIRN