Historia e fshehur e Kongresit të dytë të KOASH-it


Nga: Nos Xhuvani & Pavli Haxhillazi

Kongresi i dytë gjithortodoks i Korçës u mblodh pas Kongresit të Beratit. Ai është vijim i vendimeve të Kongresit të Beratit dhe plotësoi ato mangësi që vinin nga rrjedha historike e Kishës Ortodokse Shqiptare. Këto mangësi shfrytëzoi Patriarkana Ekumenike për të mos miratuar vendimet e Kongresit të Beratit dhe për t’i quajtur ato të pavlefshme.
Patriarkana e quajti të paligjshëm dhe antikanonik Këshillin e Lartë të dalë nga Kongresi i Beratit dhe nuk miratoi funksionet e tij në emër të një sinodi episkopal të përbërë prej episkopësh kanonikë. Pra Patriarkana Ekumenike nuk e njohu në atë kohë autoqefalinë e Kishës Ortodokse Shqiptare, por pranoi ta kënaqte atë me një farë autonomie dhe ta mbante përgjithmonë në tutelën e saj.
Një nga vendimet kryesore të Kongresit të Beratit ka qenë që brenda tre muajve të krijoheshin kushte për formimin e sinodit episkopal të Kishës Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë, i cili në bazë të kanoneve kishtare do të merrte drejtimin dogmatik të kishës. Nga thashethemet dhe intrigat e shumta, si edhe nga përçarja e brendshme midis ortodoksëve shqiptarë, në një farë mase nga mungesa e përvojës dhe nga interesa vetjake krejt të njëanshme, ky vendim u vonua prej vitit 1922 deri në vitin 1929.
Në vitin 1923 u fronëzua Fan Noli në Korçë nga dy episkopë kanonikë të dërguar nga Patriarkana. Kështu u krijuan kushtet kanonike për organizimin kishtar të Kishës Ortodokse në Shqipëri, sepse me tre episkopë në tri dioqezat kryesore mund të krijohej Sinodi i Shenjtë. Imzot Jerotheu në dioqezën e Korçës, Imzot Kisi në dioqezën e Beratit dhe Imzot Noli në dioqezën e Durrësit atëherë ishin në krye të detyrës kishtare. Pa episkop ishte vetëm dioqeza e Gjirokastrës. Në qoftë se dy prej tyre do të ishin treguar të kujdesshëm për të dorëzuar episkop njërin prej dy kandidaturave të mundshme, Visarionin ose Çamçen, atëherë Sinodi do të formohej në mënyrë të rregullt sipas kanoneve kishtare ortodokse.
Gjendja ndërmjet ortodoksëve shqiptarë në lidhje me qëndrimin ndaj Patriarkanës Ekumenike dhe zgjidhjes së çështjes madhore të autoqefalisë erdhi duke u acaruar çdo ditë dhe më shumë dhe po shkohej edhe drejt cenimit të mirëkuptimit e të harmonisë kombëtare. Disa mendonin se duhej pritur me durim urdhri i Patriarkanës, të tjerë kërkuan rrugë të brendshme dhe të mos i nënshtroheshin pritjes së kërkuar qëllimisht nga Patriarkana. Pala e dytë, me propozimin e Naltmadhënisë së Tij, Mbretit Zogu I, nuk nguroi për të formuar Sinodin Episkopal dhe për këtë dha ndihmën e vet i dërguari i Patriarkanës së Serbisë.
Në javët e para të shkurtit të vitit 1929 me Imzot Visarionin dhe Imzot Eugjenin në krye të ceremonisë kishtare u dorëzuan dy episkopë, Çamçja dhe Ambrozi. Më 18 shkurt 1929 u formua Sinodi i Shenjtë, i cili zgjodhi Visarionin kryetar të tij. Kështu filloi një etapë e re në jetën e Kishës. Dioqezat kishin episkopët e tyre kanonikë, Berati Imzot Çamçen, Gjirokastra Imzot Ambrozin, Tirana dhe Durrësi Imzot Visarion Xhuvanin, i cili përkohësisht do të ishte dhe ad interim për Korçën.
Në Te Deum-in e zhvilluar në Kishën e Shën Gjergjit në Korçë më 25 mars të vitit 1929 Atë Vasil Marko i dorëzoi Hirësisë së Tij, Visarionit, Kryqin historik të Kongresit të Beratit. Kjo ishte shenja simbolike e dorëzimit përfundimtar të kryesisë së kishës. Ky veprim e vuri para përgjegjësisë Kryeepiskopin Visarion për të organizuar Kishën Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë duke u mbështetur në vendimet e Kongresit historik kishtar të Beratit.
Patriarkana e Stambollit si dhe Patriarkana greke nuk e pritën mirë formimin e Sinodit të Shenjtë. Ato u vërsulën menjëherë për të shprehur kundërshtimin e tyre, sajuan fyerje të rënda për Sinodin, por më shumë për Visarionin dhe Mbretin Zog. Shpifjet nuk e mposhtën Kryeepiskopin Visarion Xhuvani. Zemërimi i Patriarkanës Egumenike mbushi gazetat më në zë të Greqisë. Atëherë kreu i ortodoksëve shqiptarë vazhdoi me qetësi shembullore dhe me durim mbledhjet e Sinodit në Korçë për të përmirësuar punët kishtare dhe për ta ngritur Kishën Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë në nivelin e kishave të tjera të Ballkanit.
Në këtë situatë duhej fituar koha e humbur dhe duheshin marrë vendime të rëndësishme. Kjo veprimtari e shquar përbën platformën kishtare të Kongresit të dytë gjithortotoks në Korçë, i cili duhej të organizohej e të mblidhej sa më parë.
Atëherë pengesat shtoheshin çdo ditë me diskutime shterpe të intriguara nga jashtë e të shumëfishuara nga ortodoksë shqiptarë që e kishin shitur shpirtin tek të huajt. Sinodi i kryesuar prej Kryeepiskopit Visarion u mblodh çdo ditë në Mitropolinë e Korçës. Mbledhjet kanë qenë të hapura, në to mund të merrte pjesë kushdo dhe të jepte mendime. Pjesëmarrja masive e dashamirëse e besimtarëve ortodoksë të Kishës sonë bëri që pengesat të kapërceheshin një nga një dhe me dinjitet.
Organizimi i Kongresit kishte nevojë për fonde dhe ato në pjesën më të madhe u siguruan nga shteti shqiptar i kohës. Kujdes i veçantë u tregua edhe për zgjedhjen e delegatëve. Me këto detyra, veç Kryeepiskopit, i cili kudo që shkoi u mor me organizimin e pleqësive të kishave, u tregua mjaft përkujdesje për zgjedhjen e delegatëve në të gjitha rrethet ortodokse shqiptare. Në Kongres u zgjodhën intelektualët e shquar të vendit, klerikë me merita kishtare, tregtarë dhe zanatçinj, të gjithë bij të bindur dhe besimtarë të aftë për të mbrojtur Kishën Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë. Në Kongres morën pjesë 10 klerikë, ndërmjet tyre 3 episkopë, 2 ikonomë mitroforë dhe 5 klerikë të moshuar me përvojë kishtare. Midis delegatëve laikë kishte 7 intelektualë me gradën shkencore Doktor në fusha të ndryshme të dijes.
Listën e të gjithë delegatëve të Kongresit të dytë kishtar të Korçës, po e japim të plotë:

Delegatët e këtij Kongresi qenë:

Delegat i Tiranës Kryepeshkop Visarioni d.v.
Delegat i Tiranës Dr Athanas Shundi d.v.
Delegat i Tiranës Dr Zoi Xoxa d.v.
Delegat i Shpatit Taq Buda d.v.
Delegat i Shkodrës Atë Velisha Popoviq
Delegat i Shkodrës Naim Plevneshi d.v.
Delegat i Shkodrës Mitro Llazareviq d.v.
Delegat i Korçës Ik. i M. Mitrofor Atë Vasil Marko d.v.
Delegat i Korçës Stavraq Ballauri d.v.
Delegat i Korçës Thoma Turtulli d.v.
Delegat i Korçës Vasil Avrami d.v.
Delegat i Korçës Sotir Kotta d.v.
Delegat i Përmetit Dhimitri Kacimbra d.v.
Delegat i Gjinokastrës Thoma Papapano d.v.
Delegat i Gjinokastrës Kostandin Lito d.v.
Delegat i Gjinokastrës Episkop Ambrozi d. v.
Delegat i Gjinokastrës Ikonom Papavlashi
Delegat i Libohovës Dhimosthen Haxhoglu d.v.
Delegat i Leskovikut Andon Kito d.v.
Delegat i Lushnjës Llazar Bozo d.v.
Delegat i Vlorës Kristaq Ikonomi d. v.
Delegat i Vlorës Atë Isaia d.v.
Delegat i Vlorës Kristo Karbunara d.v.
Delegat i Delvinës Mihal Maksakuli d.v.
Delegat i Sarandës Apostol Dhima d.v.
Delegat i Konispolit Loli Qesko d.v.
Delegat i Durrësit Kristaq Zaguridhi d.v.
Delegat i Durrësit Vasil Bakalli d.v.
Delegat i Durrësit Moisi Popa d.v.
Delegat i Kavajës Kleanth Mineu d.v.
Delegat i Himarës Dr Mihal Cane
Delegat i Beratit Episkop Imzot Agathangjel d.v.
Delegat i Beratit Dr Nikolla Haxhistasa d.v.
Delegat i Beratit Ikon. Atë Theodhor Brisku d.v.
Delegat i Fierit Jovan Xoxa d.v.
Delegat i Mallakastrës Ikonom Atë Polizoi d.v.
Delegat i Kolonjës (Ersekë) Petro Prodani d.v.
Delegat i Bilishtit Petro Ilia d.v.
Delegat i Tepelenës Dhimitër Mole d.v.
Delegat i Elbasanit Kostaq Cipo d.v.
Delegat i Elbasanit Kov Deliana d.v.
Delegat i Elbasanit Dhimitër Papajani d.v.
Delegat i Poradecit Spiro Naço d.v.
Delegat i Dibrës Stavrofor Ik. Josifi d.v.
Delegat i Dibrës Dr Filip Papajani d.v.
Delegat i Dibrës Gavril Lasku d.v.
Komisioni i Qeverisë pranë Kongresit Panorthodhoks
Shqiptar në Korçë:
Vasil Bidoshi d.v.

Platforma kishtare e Kongresit u përcaktua me kujdes të madh nga Visarion Xhuvani. Në të u parashikuan vendimet e pritshme, detyrat e komisioneve për organizimin e Kongresit, ceremonitë festive për jehonën e tij. Bazën kryesore të Kongresit e përbënte zgjidhja e drejtë e interesave fetaro-kombëtare, sigurimi i indipendencës dhe i tërësisë territoriale të vendit. Vendimet e tij duhej të mos lejonin në të ardhmen asnjë veprim që të binte ndesh me interesat kishtaro-kombëtare dhe brezat e rinj të ishin syhapur e të kujdeseshin për mbrojtjen e të drejtave të tyre. Në të gjitha materialet e Kongresit vëmendje e veçantë iu kushtua zbatimit të kanoneve të shenjta dhe të dogmës fetare, që Patriarkana Ekumenike të ndërpriste sulmet e mëtejshme kundër Kishës Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë.

Gazeta e Re në Nr. 190, të datës 19.06.1929, ka botuar tekstin e platformës së Kongresit.

“1. Do të merret për bazë Ungjilli i Shenjtë, gojëdhanat e hirshme, rregullat e vendosura prej Sinodeve Ekumenike dhe përgjithësisht rregullat që pasojnë Kishën Ortodokse Autoqefale dhe patriarkike ortodokse, në të cilat Kisha Ortodokse Autoqefale e Shqipërisë është lidhur dogmatikisht.
2. Principi i dytë është interesi kombëtar, i cili është marrë në kujdes të veçantë në bazë të kanonit “Kishë e lirë në shtet të lirë”.
3. Organizimi ekonomik financiar i pasurive kishtare, në mënyrë që kishës t’i sigurohet jetesa nga pikëpamja ekonomike.
4.Vendosja e një disipline të fortë që i jep dinjitetin e duhur kishës”.
Korça e priti me madhështi të paparë mbërritjen e anëtarëve të Sinodit dhe të Visarionit. Për pritjen e tyre autoritetet kishtare dolën deri në Plasë. Midis tyre kanë qenë: Ikonomi i Madh Vasil Marko, Kryetari i Bashkisë, drejtori i gazetës “Zëri i Korçës”, deputeti Llambi Bimbli etj. Ikonom Atë Josifi përshëndeti me një fjalë të shkurtër. Në qytet kish dalë për t’i pritur i gjithë populli pa dallim feje. Në pritje qenë rreshtuar edhe ushtria, nxënësit e shkollave, kleri ortodoks dhe mysliman, banda e bashkisë. Pati mjaft thirrje “Rroftë Kisha Autoqefale”. Në qytet u shkëmbyen fjalimet e rastit. Për këtë pritje Imzot Ambrozi tha: “Pritje të tilla u bëhen vetëm mbretërve” (Gazeta e Re, Nr. 119, 24.03.1929).
Në qytetin e Korçës mbretëroi atmosfera e gëzimit, e entuziazmit, sepse diçka e mirë pritej për kishën e gjithë vendin. Në Mitropoli mbizotëroi përkushtimi, puna e palodhur, e kujdesshme dhe shumë e disiplinuar, e cila iu përgjigj me shumë dinjitet haresë dhe gëzimit mbarëpopullor.
Sinodi i Shenjtë kishte vendosur që Kongresin e dytë ta drejtonte kjo pari: Kryetar Imzot Visarioni, nënkryetar Vasil Avrami, kryesekretar Dr. Zoi Xoxa dhe kujdestar Thoma Papapano. Të ngarkuarit me detyra kishin grupet e punës për organizimin dhe drejtimin e Kongresit. Më 16 qershor të 46 delegatët përfaqësues të klerit dhe të ortodoksëve shqiptarë u mblodhën në Korçë për të filluar punimet e Kongresit të dytë kishtar, që kishte rëndësi të veçantë historike. Në fillim u lexua përshëndetja e Mbretit: “Nuk duhet me harrue se mbi të gjitha duhet të mbretnojë ideali i Kombit dhe plotësimi i Atdheut” (Gazeta e Re, Nr. 190, 16.09.1929).
Në fjalën e tij Imzot Visarioni parashtroi përmbajtjen kryesore të Statutit dhe të Rregullores së Kishës Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë, parimet e përgjithshme që frymëzuan Sinodin e Shenjtë për hartimin e Statutit, të cilat janë: “Baza kanonike e Statutit është Ungjilli i Shenjtë, gojëdhanat e hirshme, rregullat e vendosura prej Sinodeve Ekumenike, me të cilat Kisha Ortodokse Autoqefale është lidhur dogmatikisht”.
Statuti sanksionoi Autoqefalinë e deklaruar në Berat më 12 shtator 1922, duke qenë dogmatikisht e bashkuar me patriarkitë e shenjta dhe me kishat e tjera ortodokse autoqefale, por administrativisht mbetej krejt më vete nën flamurin kombëtar.
Imzot Visarioni, i mbështetur në Statutin legal të komuniteteve fetare të miratuar në Kuvendin e vitit 1924, theksoi dhe kërkoi që gjuha zyrtare e Kishës të jetë gjuha shqipe, sepse kjo i ka të gjitha aftësitë e veta dhe kurorëzon përpjekjet shekullore më të hershme dhe të rilindasve. Një artikull i veçantë përcaktoi pavarësinë e kishës në mënyrë të prerë: “Kryepeshkopi, Peshkopët, Zëvendësit e tyre lokalë, Ikonomi i Madh Mitrofor, Sekretari i Përgjithshëm i Sinodit… duhet të jenë prej gjaku e gjuhe Shqiptarë, si edhe të kenë nënshtetësinë Shqiptare”.
Ky është artikulli 16 i Statutit që u diskutua gjatë në Kongres, u shqyrtua edhe modeli i kishave të tjera. Ai kishte për qëllim të ruante mirëkuptimin e harmoninë shoqërore të brendshme dhe të mbylleshin përgjithmonë mospajtimet e ndryshme që sjellin vetëm ndarje në shtetin shqiptar.
Kongresi vazhdoi punimet 15 ditë. Në fund, mbasi miratoi statutin në parim, vendosi të krijojë një komision të posaçëm të përbërë nga: Mitrofor Vasil Marko, Vasil Avrami, Dhimitër Kacimbra, Taq Buda, Vasil Bakalli, Athanas Shundi, Llazar Bozo, Nikolla Haxhinasta, Kristaq Ikonomi, Thoma Papapano, Mihal Cane, Milto Maksakuli dhe Dr. Zoi Xoxa, të cilët do t’i jepnin statutit formën përfundimtare. Mbas 15 ditë diskutimesh, në orën 7.30 të datës 29 qershor të vitit 1929, të gjithë delegatët firmosën dokumentet për t’u miratuar në statut përfundimtar (definitiv). Ky Statut e vuri në themele të qëndrueshme Kishën Ortodokse Autoqefale Shqiptare. Atë Vasil Marko në letrën që i ka dërguar ministrit të Brendshëm më 27-09-1922, ka shkruar: “Ne ju bëjmë të njohur se çështja kishtare vete shumë mirë. Ne këtu jemi në themele të çelikta thjesht kombëtare, nuk tundemi, por vetëm një gjë na pengon, ajo është financa”. (AQSh. Koleksion fondesh. D. 1519. viti 1922) Ky amanet i Kongresit Kishtar të Beratit u përmbush më së miri në Kongresin e dytë kishtar gjithortodoks të Korçës më 29 qershor të vitit 1929.
Kliko për ta zgjeruar


Si zgjidhej kryepeshkopi ortodoks në bazë të Statutit

Nga: Nos Xhuvani & Pavli Haxhillazi

Për lexuesin e sotëm po e japim të plotë tekstin e këtij Statuti, sepse ai ka vlera shumë të çmueshme edhe për ditët tona.

STATUTI I KISHËS ORTHODHOKSE AUTOQEFALE TË SHQIPËRISË
KORÇË 1929

Gjithë kleri dhe populli Orthodhoks i Mbretërisë Shqiptare, i përfaqësuar prej Delegatëve fuqiplotë të mbledhur në Kongresin e Dytë që u mbajt në Korçë, voton me një zë statutin definitiv të Kishës Orthodhokse Shqiptare, të prokllamuar Autoqefale në Kongresin e Beratit më datë 12 Shtator 1922.

KAPTINA I
KISHA

Art. 1. - Kisha Orthodhokse Autoqefale e Shqipërisë, pjesë e pandarë e së Shenjtës Kishë të Përgjithshme dhe Apostolike, përbëhet prej tërë banorëve të Mbretërisë Shqiptare që i besojnë Krishtit dhe pohojnë Simbolin e Shenjtë të Fesë Orthodhokse (to simvolon tis pisteos) dhe ruan të patundshme gjith sa pranon Kisha e Shenjtë Lindore e Krishtit, Themelonjës e Krye i së cilës është Zoti dhe Perëndia jonë Jisu Krishti.

Art. 2. - Kisha Orthodhokse Autoqefale e Shqipërisë është e bashkuar dogmatisht dhe shpirtërisht me të gjitha Patriarhit’ e Shenjta dhe me Kishat Orthodhokse Autoqefale dhe ruan, pa ndonjë ndryshim, si të gjitha Kishat e tjera Orthodhokse të Krishtit, burimet e besimit, shkrimet e shenjta dhe gojëdhanat e Hirshme (Again Grafin qe Hieran Paradhosin) si dhe kanonet e Shenjta Apostolike dhe Sinodike.

Art. 3. - Gjuha zyrtare e Kishës është Shqipja.

Art. 4. - Autoriteti më i lartë i Kishës Orthodhokse Autoqefale Shqiptare është Sinodhi i Shenjtë Peshkopal i përbërë prej Peshkopëve aktivë të çdo Dhioqeze, prej Ikonomit të Madh Mitrofor dhe i kryesuar prej Mitropolitit të Qendrës, Kryepeshkopit të gjithë Shqipërisë.
Titulli zyrtar i Sinodhit është: “Sinodhi i Shenjtë i Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë”. Peshkopata e Qendrës merr titullin “Mitropoli” dhe titullari i saj quhet Mitropolit i asaj Dhioqeze dhe Kryepeshkop i gjithë Shqipërisë, Peshkopët e tjerë mbajnë titullin Peshkop dhe Dhioqezat e tyre Peshkopata.

Art. 5. - Kisha Orthodhokse Shqiptare është person juridik dhe trashëgon të gjithë titujt dhe të drejtat e komuniteteve Orthodhokse të gjertanishme.


KAPTINA II
SINODHI I SHENJTË DHE DETYRAT E TIJ

Art. 6. - Sinodhi i Shenjtë: Rregullon Kishën Autoqefale të Shqipërisë për sa i përket besimit, adhurimit (Latria), disiplinës Kishtare, organizimit dhe administrimit të brendshëm të Kishës në bazë të dogmave dhe të kanoneve të Shenjta dhe në konformitet me Ligjet e Shtetit;
Ushtron kontrollimin mbi veprimet e Peshkopëve dhe të organeve të Kishës, sipas rregullave Kishtare; themelon dhe mban Shkolla Fetare;
Harton programet e tyre dhe i mbikëqyr me anën e Peshkopëve;
Përkujdeset për edukatën fetaro-Kombëtare, për kulturën dhe për të kryerit e detyrave të Klerikëve e të Murgjve;
Kujdeset për edukatën fetare të popullit Orthodhoks me anën e predikimeve Kishtare, të mësimeve Fetare edhe të redaktimit e të botimit të librave dhe të revistave Fetare.

Art. 7. - Asnjë libër nuk mund të përdoret në Kishë pa pëlqimin zyrtar të Sinodhit, kështu dhe në shkollë për mësimet e fesë Orthodhokse pa pëlqimin zyrtar të Sinodhit dhe të Ministrisë s’Arësimit.

Art. 8. - Librat e Kishës që janë përkthyer do të këqyren prej Sinodhit, i cili e ka për detyrë të kujdeset sa më shpejt për përkthimin dhe botimin e atyre librave të Kishës që mungojnë.

Art. 9. - Sinodhi i Shenjtë detyrohet të vejë re që çdo vepër e paraqitur me anë botimesh, gravurash, çfaqjesh theatrale ose kinematografike dhe konferencash publike të mos cënojë ose çnderojë dogmat dhe dispozitat e Orthodhoksisë ose përgjithësisht Klerin si dhe format e tij dhe, n’e paftë t’arsyeshme të kërkojë ndërhyrjen e autoritetevet në komformitet me ligjet e Shtetit. Kryesia e Sinodhit me pëlqimin e anëtarëvet vendos t’u japë diploma merite atyre që i kanë shërbyer çështjes Kishtare.


MBLEDHJA E SINODHIT TË SHENJTË

Art. 10. Sinodhi mblidhet rregullisht dhe medoemos një herë në vit. Koha e mbledhjes është ipso fakto data 1 Tetor. Mbledhja do të mbajë jo më pak se 15 ditë dhe jo më tepër se një muaj. Kryepeshkopi, për nevoja të domosdoshme dhe me pëlqimin e shumicës së anëtarëve, provokon dhe mbledhje të jashtëzakonshme të Sinodhit. Kryetari çel dhe mbyll mbledhjet.

Art. 11. - Sinodhi ka kuorum kur ndodhen prezentë gjysma plus një e numrit të të gjithë anëtarëve. Po kurdoherë mbledhje legale mund të bëhet vetëm kur përveç Kryepeshkopit ndodhen dhe dy anëtarë të tjerë. Në mungesë të Kryepeshkopit, në rast që ky është pushuar, Sinodhi kryesohet prej më të vjetrit në dorëzim; në raste të tjera Sinodhi kryesohet prej Peshkopit t’autorizuar nga Kryetari me kompetencë të caktuar.

Art. 12. - Vendimet e Sinodhit merren me shumicë votash. Në rast njësie provokohet një mbledhje e dytë, në të cilën, në qoftë se ka përsëri njësi votash, paravlen ana e Kryetarit.

Art. 13. - Sinodhi ka dhe një Sekretar të Përgjithshëm, i cili proponohet prej Sinodhit dhe emërohet me dekret të Kryepeshkopit. Cilësit’e Sekretarit të Përgjithshëm caktohen në Rregulloren e Administrimit të përgjithshëm.


KAPTINA III
PESHKOPATAT

Art. 14. - Kisha Orthodhokse Autoqefaale e Shqipërisë ndahet në katër Peshkopata:
a) Peshkopata e Korçës, Përmetit, Voskopojës, Leskovikut dhe Kolonjës.
b) Peshkopata e Durrësit, Tiranës, Shkodrës, Kavajës, Elbasanit, Shpatit, Gorës, Mokrës, Pogradecit dhe Dibrës.
c) Peshkopata e Beratit, Vlorës, Myzeqesë dhe Kaninës.
ç) Peshkopata e Gjinokastrës, Delvinës, Dropullit, Pogonit dhe Himarës, me kufijtë që ka pasë gjer më sot gjithsecila prej këtyre.
Kufijtë e Peshkopatave mund të ndryshohen me proponimin e Sinodhit, me pëlqimin e Qeverisë dhe me dekret Mbretnor.
Qendra e Kishës Autoqefale caktohet me dekret mbretnor. Gjersa të dalë dekreti relativ Kryesia e Kishës qëndron në Korçë.
Peshkopë pa Dhioqezë nuk mund të jenë më tepër se dy.

Art. 15. - Kryepeshkopi zgjidhet prej Sinodhit për gjithë jetën e tij. Në rast që Kryepeshkopi i zgjedhur prej Sinodhit nuk pëlqehet prej Mbretit, Sinodhi detyrohet të zgjedhë një tjetër, të cilin i a paraqit Mbretit për pëlqim dhe dekretim. Të gjithë këto veprime për zgjedhje, propozim dhe refuzim mbahen sekrete.
Gjithë në këtë mënyrë zgjidhen dhe Peshkopët e tjerë.


CILËSITË E PESHKOPËVE

Art. 16. - Kryepeshkopi, Peshkopët, Zëvendësit e tyre lokalë, Ikonomi i Madh Mitrofor, Sekretari i Përgjithshëm i Sinodhit, si dhe ndihmësit e Zëvendësit Klerikë të Kryepeshkopit dhe të Peshkopëve, duhet të jenë prej gjaku e gjuhe Shqiptarë, si edhe të kenë nënshtetsinë Shqiptare.

Art. 17. - Kryepeshkopi dhe Peshkopët e Shqipërisë që do të dorëzohen, përveç cilësive t’Artikullit 16 duhet të kenë dhe cilësitë që kërkojnë kanonet e Kishës, si dhe të kenë mbaruar një Fakultet Theollogjie.
Në rast nevoje, gjer më pesë vjet pas hyrjes në fuqi të këtij Statuti, mund të dorëzohet Peshkop edhe ay që ka dipllomë fakulteti drejtësie, filologjie ose të një Seminari Orthodhoks në gradë Liceu.

Art. 18. - Kryepeshkopi dhe Peshkopët e tjerë më parë se të fillojnë në detyrën e tyre detyrohen të bëjnë betimet e shënuara më poshtë, një përpara Mbretit, një përpara Sinodhit të Shenjtë.
Betimi përpara Mbretit është:
Betohem dhe premtoj mbi nderin t’im (si Kryepeshkop ose Peshkop) përpara Perëndisë se do të jem kurdoherë besnik i Mbretit të Shqiptarëvet, i Atdheut dhe i Statutit të Mbretërisë. Detyrohem të ve në be në këtë mënyrë dhe gjithë Klerikët që do të dorëzohen prej meje.
Betimi përpara Sinodhit është:
Betohem mbi ndërgjegjen t’ime (Kryepeshkopale ose Peshkopale) përpara Perëndisë se do të ruaj besnikërinë kundrejt dogmave, kanoneve dhe rregullave Kishtare që përmbajnë bashkimin dogmatik fetar dhe soilidarësinë me Patriarhitë dhe Kishat Orthodhokse Autoqefale të botës.


TRANSFERIME

Art. 19. - Kryepeshkopi dhe Peshkopët janë të përjetshëm në Dhioqezat e tyre përveç rasteve të parashikuara në këtë Statut.

Art. 20. - Peshkopët mund të transferohen me vendimin e Sinodhit dhe pas pëlqimit e dekretimit Mbretëror.


PUSHIME

Art. 21. - Pushimi i Kryepeshkopit, i Peshkopëvet dhe i Ikonomit të Madh Mitrofor bëhet për faje të rënda dogmatike dhe kanonike, për faje ordinare dhe për arësye ekstraordinare.
a) Për faje të rënda dogmatike e kanonike gjykohen prej një këshille dymbëdhjetë vetash, përveç Kryetarit, të përbërë prej gjithë anëtarëve të Sinodhit të Shenjtë, përveç të akuzuarit prej Peshkopëve Titullarë dhe prej graduatësh Klerikë gjer në numrin e sipërcaktuar, gjashtë prej të cilëve i zgjedh i akuzuari. Vendimi jepet me tri të katërtat e votavet e me vota të fshehta, pasi të dëgjohet më parë apologjia e të akuzuarit.
b) Për faje ordinare Kryepeshkopi, Peshkopët dhe Ikonomi Madh Mitrofor pushohen në rast dënimi kundër lirisë personale në një ndëshkim më tepër se një vit dhe sikur këtij ndëshkimi të mos i jetë shtuar ndalimi nga ofiqet publike; dhe kur dënohen me burgim të rëndë, ose me dënime të fajeve relative për fallsifikim, vjedhje, mashtrim, keqpërdorim besimi dhe atentate kundër zakoneve të mira. Në këto raste dhe Sinodhi detyrimisht vendos pushimin e tyre.
c) Për arsye ekstraordinare, të shpjeguara drejt për drejt e me dekret mbretëror Kryepeshkopi, Peshkopët dhe Ikonomi i Madh Mitrofor, për veç rasteve të përmendura në paragrafin e sipërm, largohen me një herë nga detyra me dekret mbretëror.
Në rast dekretimi largimi prej detyre i Kryepeshkopit, ky zëvendësohet me një herë prej Peshkopit më të vjetër në dorëzim; në rast dekretim largimi të një Peshkopi, Kryepeshkopi emëron me një herë Zëvëndësin e përgjithshëm.
Në rast pushimi të tillë brenda dyzet ditëve ipso fakto, mblidhet Sinodhi i cili bashkë me pushimin e të larguarit, vendos zgjedhjen e Peshkopit për përmbushjen e Dhioqezës vakante.
Në rast pushimi të Kryepeshkopit, për çfarëdo arësye, ky ka të drejtë të marrë një rrogë të përmuajshme prej pesëqind frangash ari.
Gjithashtu në rast pushimi për çfarëdo arsye të Peshkopëvet dhe të Ikonomit të Madh Mitrofor, këta marrin nga një rrogë të përmuajshme prej 300 fr. ari. Art. 22. Kryepeshkopi, Peshkopët dhe Ikonomi i Madh Mitrofor, për shkak sëmundjeje kronike ose pleqërie, të cilat nuk u përmetojnë të përmbushin detyrat e tyre Peshkopale, kanë të drejtë t’i paraqisin kanonikisht dhe me të shkruar dorëheqjen e tyre Sinodhit, i cili vendos. Po Sinodhi mundet edhe motu proprio të çfaqi mejtimin mbi sëmundjen ose pleqërinë e tyre pas një raporti prej pesë mjekësh të zgjedhur dy prej Sinodhit vetë, dy prej të sëmurit dhe një prej Drejtorisë së P. të Shëndetësisë.
Në qoftë se Kryepeshkopi ose Peshkopët nuk japin dorëheqjen brenda dy javëve prej datës së komunikimit, Sinodhi me një herë emëron një ndihmës Peshkop, i cili merr përsipër administrimin e Peshkopatës.
Kryepeshkopi dhe Peshkopët të deklaruar të pamundur mbajnë titullin e tyre dhe përmenden në Kishë e në ceremonitë e Shenjta prej ndihmësit Peshkop dhe prej gjithë Klerit, po nuk ushtrojnë asnjë veprim administrativ dhe nuk marrin asnjë pjesë aktive n’administrimin e Kishës. Në qoftë se Doktorët raportojnë pamundërinë e tyre, ata japin dorëheqjen duke marrë nga arka e përgjithshme e Kishës një shpërblim të përmuajshëm për Kryepeshkopin gjashtëqind franga ari, dhe për Peshkopët katërqind fr. ar.


DETYRAT E PESHKOPËVE

Art. 23. - Kryepeshkopi dhe Peshkopët në Dhioqezat e tyre janë autoriteti Kishtar dhe ushtrojnë të gjitha detyrat që janë caktuar në kanonet e Shenjta, në rregulloret Kishtare dhe në këtë Statut. Ata janë në juridiksionin e Sinodhit dhe ekzekutojnë vendimet dhe urdhërat e tij, sipas dispozitave të këtij Statuti. Për çdo kundërvajtje ose pakujdesi në detyrat e tyre Kishtare janë përgjegjës përpara Sinodhit. Në gusht të çdo viti janë të detyruar të paraqesin një raport të veprimeve të tyre dhe të gjendjes së Peshkopatës. Ky raport këndohet përpara Sinodhit dhe mosparaqitja e tij konsiderohet si një shkelje detyre.

Art. 24. - Kryepeshkopi dhe Peshkopët në Dhioqezat e tyre, si në Qendër ashtu dhe në rrethet e saj, ushtrojnë të gjitha detyrat të imponuara prej kanοneve Kishtare; Celebrojnë Misteret e Shenjta; Predikojnë fjalën e Shenjtë; konsakrojnë Kishat e Shenjta; përkujdesen që të përmbushin të gjitha shërbesat fetare, sipas dispozitave tipike relative; përkujdesen për zbukurimin e hijshëm të Kishave si dhe të Ikonave të Shenjta, vendosja e të cilave kërkon autorizimin e tyre të mëparshëm; përkujdesen për enët e petkat e Shenjta dhe për çdo gjë tjetër që përdoret në Kishë.

Art. 25. - Kryepeshkopi dhe Peshkopët detyrohen të shëtisin një herë në vit nëpër Dhioqezat e tyre për përmbushjen e detyrave Peshkopale.
Kryepeshkopi për Dhioqezën e tij mund t’ia ngarkojë këtë detyrë ndihmësve Peshkopë ose në mungesë Zëvendësit të tij.

Art. 26. - Asnjë Peshkop nuk mund të largohet prej Dhioqezës së vet pa marrë leje nga Kryetari i Sinodhit dhe gjithashtu nuk mund të qëndrojë në Peshkopatën e një peshkopi tjetër pa autorizimin e këtij.

Art. 27. - Kryepeshkopi dhe Peshkopët emërojnë Zëvendësit e Tyre në konformitet me Artikullin gjashtëmbëdhjetë (16) të këtij Statuti.

Art. 28. - Ikonomi i Madh Mitrofor është i detyruar të kryej çdo mision që i ngarkohet prej Sinodhit dhe merr pjesë në të me të gjitha të drejtat e çdo anëtari.
Në rast që mbetet vakant vendi i Ikonomit të Madh Mitrofor, nuk zëvendësohet me tjetër person dhe ky ofiq suprimohet.


KAPTINA IV
MASA DISIPLINORE

Art. 29. - Kryepeshkopi dhe Peshkopët, për gabime të lehta Kishtare të Klerikëve dhe të Murgjve që ndodhen në juridiksionin e tyre, pasi të dëgjohet më parë i akuzuari, kanë të drejtë të ndëshkojnë në mënyrë të prerë dhe pa tjetër formalitet procedure:
a) me qortim;
b) me pezullim (argji) nga çdo shërbim fetar gjer më pesëmbëdhjetë ditë.
Për këto ndëshkime Peshkopi mban një procesverbal, i cili ruhet në arkivat e Peshkopatës.

Art. 30. - Në qendrën e çdo Peshkopate ekziston një Këshillë Kishtare disiplinore, e cila gjykon fillimisht për faje fetare Klerikët dhe Murgjit që ndodhen në juridiksionin e saj ose qëndrojnë n’atë Peshkopatë. Kjo Këshillë Kishtare përbëhet prej Peshkopit vetë si kryetar dhe prej katër Priftërinjve si anëtarë. Këta emërohen dhe pushohen prej Peshkopit dhe emërimi ose pushimi i tyre i njoftohet Sinodhit. Kryepeshkopi dhe Peshkopët mund të formojnë Këshillën Kishtare disiplinore edhe jashtë Qendrës. Vendimet merren me shumicë votash. Kur Kryepeshkopi dhe Peshkopët ndodhen të penguar, vendin e tyre e zënë zëvendësit Klerikë. Kjo Këshillë përbëhet kurdoherë prej pesë anëtarësh dhe plotësohet në mungesë me ndonjë prej tyre.

Art. 31. - Këshilla Kishtare ka të drejtë të japë këto ndëshkime:
a) Qortim
b) Pezullim (argji) nga çdo shërbesë fetare jo më tepër se një vit;
c) Prerje rroge të shoqëruar me ose pa pezullim gjer në një vit.
Ndëshkimet me qortim dhe me pezullim (argji) gjer më 40 ditë janë të prera; të tjerat janë të apelueshme nga ana e t’akuzuarit përpara Këshillës disiplinore të përhershme në qendrën e Kishës.
Në qoftë se një klerik akuzohet për një faj të rëndë që provokon skandal, Kryepeshkopi ose Peshkopi mund t’a ndalojë këtë me një herë nga shërbesa fetare po jo më tepër se dy muaj.


KAPTINA V
KËSHILLA DISIPLINORE E PËRHERSHME

Art. 32. - Në qendrën e Kishës krijohet një Këshillë Disiplinore e përhershme që përbëhet prej Kryepeshkopit si Kryetar dhe prej katër anëtarëve, Peshkopë ose Klerikë graduatë, të zgjedhur prej Sinodhit. Ky zgjedh katër anëtarë suplementarë për të zëvendësuar anëtarët në rast mungese.
Kur Sinodhi ndodhet i hapur, detyrën e kësaj Këshille e përmbush ai vetë.
Të gjitha vendimet e Këshillës Disiplinore të përhershme merren me shumicë votash.

Art. 33. - Këshilla Disiplinore e përhershme gjykon:
a) Apelisht dhe defitinivisht vendimet e apelueshme të këshillave disiplinore të Peshkopatave;
b) Fillimisht fajet e rënda të cilat, pas vendimit të Këshillës Disiplinore Peshkopale, sjellin dënime më të mëdha se ato të shënuara në artikullin 30, si dhe fillimisht çgradimin definitiv (katheresin).
Vendimet e dhëna fillimisht prej Këshillës Disiplinore të përhershme apelohen përpara Sinodhit.

Art. 34. - Apeli i vendimeve të dhëna prej Këshillës Disiplinore të peshkopatave dhe të Këshillës disiplinore të përhershme bëhet brenda 30 ditëve prej datës në të cilën i komunikohet të dënuarit vendimi. Ky komunikim do t’i bëhet të interesuarit brenda 15 ditëve prej datës së vendimit.
Kërkesa e apelit i dorëzohet Kryetarit të Këshillës që dha vendimin, i cili brenda 15 ditëve e dërgon në Këshillën Disiplinore të përhershme.

Art. 35. - Sinodhi gjykon a) Apelisht dhe definitivisht të gjitha vendimet e dhëna Këshillës Disiplinore të përhershme; b) Peshkopët dhe Ikonomin e Madh Mitrofor për faje të lehta.
Vendimet e dhëna prej Këshillave Disiplinore me pezullim zbatohen menjëherë.

Art. 36. - Kryepeshkopi për faje të lehta dhe të rënda Kishtare gjykohet përpara Këshillës së formuar sipas artikullit 21 a.

Art. 37. - Të gjitha vendimet që sjellin pushimin e Kryepeshkopit, të Peshkopëve dhe të Ikonomit të Madh Mitrofor i paraqiten Mbretit për dekretim.

Art. 38. - Ekzekutimi i dënimit për çgradim (katheresis) i klerikëve bëhet sipas kanonevet Kishtare dhe i dënuari me çgradim detyrohet të nxjerrë petkat fetare dhe shenjat e tjera të ofiqit, për ndryshe dënohet në bazë të artikullit 214 të Kodit Penal.

KAPTINA VI
ORGANIZIMI I ADMINISTRIMIT TË PASURISË

Art. 39. - Kishat, Manastiret dhe pasuritë e tyre të tundshme dhe të patundshme si dhe ato të komunitetit Orthodhoks janë të siguruara në komformitet me ligjet e Shtetit.

Art. 40. - Burime financiare të Kishës janë:
a) Të ardhurat e Kishave dhe të Manastireve si dhe të pasurive të komunitetit Orthodhoks;
b) Subvensioni i dhënë prej shtetit për ndihmën e kishës;
c) Pagesa fakultative si dhe çdofarë dhurate ose ndihme e dhënë prej Shqiptarëve.

Art. 41. - Kryepeshkopi dhe Peshkopët e çdo Dhioqeze kanë të drejtë të mbledhin ndihmat fakultative të zakonshme për dobinë e Kishës ose personale të tyre nga çdo familje Orthodhokse, siç do të caktohet në rregullore.

Art. 42. - Asnjë pasuri e patundshme kishtare ose manastiriale si edhe e komunitetit Orthodhoks nuk mund të jetërsohet pa vendimin e Këshillës Mikst, për ndryshe jetërsimi është i pavlefshëm.
Mënyra e administrimit dhe e çfrytëzimit të pasurive të tundshme dhe të patundshme si edhe mënyra e shitjes së pasurive të tundshme të Kishave, Manastireve dhe komuniteteve Orthodhokse caktohet në Rregulloren e përgjithshme t’administrimit.

Art. 43. - Autoritetet e Kishës Autoqefale detyrohen t’i paraqesin kur të kërkohen, inspektorit të Ministrisë së Drejtësisë të gjitha llogaritë e t’ardhurave e të të prishurave. Në rast që konstatohet se është bërë abuzim, kundërvepronjësit dërgohen në gjyq prej Ministrisë së Drejtësisë dhe dënohen sipas dispozitave të Kodit Penal.

KAPTINA VII
KËSHILLA MIKST

Art. 44. - Për administrimin dhe kontrollimin e pasurive të Kishave, të Manastireve, të komuniteteve Orthodhokse të çdo lloji dhurate dhe ndihme si dhe të subvensionit të shtetit krijohet në Qendrën e Kishës një këshillë me emrin “Këshilla Mikst” e përbërë prej të gjithë anëtarëve të Sinodhit dhe prej katër Laikësh, një për çdo Dhioqezë, nën kryesinë e Kryepeshkopit.
Të zgjedhurit e Laikëvet në fjalë dhe kompetenca si dhe të drejtat e tyre do të caktohen në Rregulloren e administrimit të Kishës Orthodhokse Autoqefale. Për këtë herë katër anëtarët laikë zgjidhen prej kongresit.
Rregullorja e administrimit të përgjithshëm do të elaborohet prej Këshillës Mikst së cilës do t’i shtohen edhe katër anëtarë laikë një prej çdo Dhioqeze të zgjedhur po prej këtij kongresi. Në Rregulloren do të caktohen rrogat dhe shpërblimet e Kryepeshkopit, Peshkopëve dhe Ikonomit të Madh Mitrofor si dhe të nëpunësve të tjerë klerikë dhe laikë; do të formulohet mënyra e zgjedhjeve të Pleqësive Kishtare (Dhimogjerondive) dhe të kujdestarëve të Kishave e të Manastireve.
Kjo Rregullore do të elaborohet prej Këshillës Mikst, të formuar si më sipër, brenda gjashtë muajve pas datës së dekretimit të këtij Statuti.

Art. 45. - Këshilla Mikst harton për çdo vit buxhetin preventiv të përgjithshëm të Kishës, një kopje e të cilit i paraqitet Ministrisë së Drejtësisë për veprimet e parapara në dispozitat e Rregullores së përgjithshme t’administrimit.

Art. 46. - Pasuritë e tundshme dhe të patundshme që u janë lënë komunitetevet Orthodhokse, Kishave ose Manastireve me një qëllim mirëbërës të caktuar, ndodhen nën kontrollimin e Kishës e cila përkujdeset për të kryerit e qëllimit dhe për ekzekutimin e dëshirës së dhuronjësit.

Art. 47. - Pranë Kryekishës krijohet Arka e përgjithshme në të cilën hyjnë të gjitha të ardhurat e Kishës sipas artikullit 40 dhe prej kësaj bëhen pagesat sipas Rregullores së administrimit.

Art. 48. Çdo zëvendës lokal bashkë me Pleqsinë Kishtare harton Buxhetin preventiv të përvitshëm për të gjitha të ardhurat dhe të prishurat të juridiksionit të tij për pasuritë e komunitetevet Orthodhokse dhe për pasuritë dhe të ardhurat e Kishavet. Ky buxhet i dërgohet Peshkopatës kompetente gjer më një gusht. Peshkopata, pasi të mbledhë buxhetet e të gjithë Dhioqezës së saj, me vërejtjet e duhura, ia dërgon Qendrës brenda 30 ditëve.

Art. 49. - Për çdo Manastir hartohet një buxhet i veçantë, i cili më një gusht i paraqitet Peshkopatës dhe kjo ia dërgon Qendrës me vërejtjet e duhura dhe bashkë me buxhetet e tjera për aprovim.

Art. 50. - Viti financiar i Kishës fillon më një janar dhe buxheti preventiv i dërgohet çdo Peshkopate përpara kësaj date.
Buxheti konsumativ hartohet brenda muajit mars për të ardhurat dhe të prishurat e vitit të shkuar. Ky buxhet, bashkë me tepricën e t’ardhuravet, i dërgohet çdo Peshkopate brenda muajit mars. Teprica e t’ardhurave të Manastireve i dërgohet Qendrës në çdo 6 muaj.

Art. 51. - Në qendrën e Kishës ndodhet një Këshillë ekonomike e përhershme që përbëhet prej Kryepeshkopit dhe katër laikëve. Këta të fundit zgjidhen prej Këshillës Mikst dhe detyrat e tyre caktohen në Rregullore.

Art. 52. - Në Arkën e Përgjithshme të Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë nuk mund të mbahen më tepër se katër mijë fr. ari, teprica depozitohet në një nga Bankat Shqiptare n’emrin e saj dhe tërhiqet sipas dispozitave të Regullores s’administritimit. Art. 53. Rregullorja e Administrimit të përgjithshëm për të hyrë në fuqi, duhet të aprovohet nga Ministria e Drejtësisë.


KAPTINA VIII

Art. 54. - Kisha Orthodhokse Autoqefale e Shqipërisë detyrohet në çdo meshë të bëjë lutje për Mbretin, për gjithë Kombin Shqiptar dhe për ushtrinë.

Art. 55. - Kisha Orthodhokse Autoqefale e Shqipërisë n’asnjë mënyrë nuk mund të pranojë, në çdo emër qoftë, dhurata nga një fuqi e huaj dhe veprimi i kundërt shkakton zbatimin e dispozitave të ligjës mbi fajet politike.

Art. 56. - Sinodhi do të veprojë për përmirësimin që kërkojnë konditat shoqërore të sotme mbi sa u përket zakoneve fetare.

Art. 57. - Asnjë klerik nuk mund të funksionojë fenë orthodhokse në Shqipëri pa qenë i emëruar dhe i lidhur me Kishën Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë.

Art. 58. - Të gjithë ata Klerikë për të cilët flet artikulli 16 dhe që ndodhen në shërbim të Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë, të cilët nuk kanë konditat e lypura prej atij artikulli, që ditën e aprovimit të këtij Statuti janë të pushuar nga funksioni Fetar klerikal.

Art. 59. - Asnjë laik ose Murg nuk mund të dorëzohet Prift ose Dhjak pa pasur pëlqimin e Sinodhit dhe pa pasur diplomën e Seminarit Orthodhoks.

Art. 60. - Të gjitha marrëdhëniet që do të ketë Kisha Autoqefale e Shqipërisë me Qeverinë Mbretërore do të bëhen me anën e Ministrisë së Drejtësisë.

Art. 61. - Çdo Peshkopatë ka vulën e saj në të cilën do të jetë shkruar: Peshkopata e (Emri i Dhioqezës).


DISPOZITAT E FUNDIT

Art. 62. - Në rast herezie të një pjese ose të gjithë popullsisë Orthodhokse të një krahine, Kishat, Manastiret dhe pasuritë e tyre i mbeten Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë.

Art. 63. - Në asnjë mënyrë nuk mund të ndryshohen, të modifikohen ose të abrogohen artikujt 1,2, e 3. Art. 64. Mund të ndryshohen me vendim të Këshillës Mikst bashkë me Këshillën e përhershme artikujt: 10; 14 a, b; 25; 40; 48; 49; 52 e 60.

Dispozitat e tjera të këtij Statuti mund të ndryshohen me vendim të një kongresi tjetër.
Ky statut i paraqitet Qeverisë për të marrë formën ligjore.

Korçë, 29 Qershor, 1929.



Më poshtë jepet e plotë lista e të gjithë delegatëve të Kongresit të dytë Kishtar të Korçës, që është dhënë më sipër kur nisi punimet ky Kongres.
Sinodi i Shenjtë në shkurt të vitit 1929 u krijua me episkopë kanonikë shqiptarë që e kishin dhe kulturën kishtare për të hedhur themelet e shëndosha të Kishës Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë (K.O.A.Sh):

Visarion Xhuvani kishte mbaruar studimet e mesme dhe të larta teologjike në Athinë, Agathangjel Çamçe ishte edhe me përvojën e lëvizjes kombëtare shqiptare. Më 1922 mori gradën e Arkimandritit dhe më 1929 u hirotonis dhe u emërua episkop në Berat Ikonomi i Madh Mitrofor Atë Vasil Marko, i cili në Kongresin e Beratit u zgjodh Kryetar i Këshillit të Lartë. Në këtë Kongres edhe Arkimandrit Ambrozi u emërua episkop i Gjirokastrës.

Kongresi i dytë kishtar i Korçës miratoi Statutin e përhershëm (definitiv) të K.O.A.Sh-it, Rregulloren e K.O.A.Sh-it dhe forumet drejtuese të kishës. Kjo qe përgjigjja më e mirë ndaj pretendimeve absurde të Patriarkanës së Stambollit dhe të Patriarkanës greke, që penguan gati 7 vjet rrugën e autoqefalisë për Kishën Ortodokse Shqiptare.

Në mbyllje të punimeve të Kongresit kishtar të Korçës Imzot Visarioni bëri deklaratën e tretë për të paraqitur përmbledhtas përfundimet e Kongresit: “Tue ndjekë udhën e shembullat e shenjta të mbledhjeve të hirshme të kohëve të lumtuna të Apostujve, bamë më 1 qershor të vitit 1929 thirrjen për mbledhjen e gjithë vllezënve dhe bijve tanë në Krisht, meshtarë dhe laikë të krishtenë ortodoksë të Shqipnisë, bamë thirrje për t’u mbledhun në Kongresin e dytë Kishtar në Korçë.

Ekzakt të dielën kur u mblodh në Niqea Sinodi i parë Egumenik para 1604 vjetësh në prezencë të mbretit Kostandin i Madh, edhe këtu, më 16 qershor 1929 përfaqësuesit e klerit të popullit të gjithë Shqipnisë, në prezencë të përfaqësuesit të Mbretit, banë thirrje të përzemërta në Perëndi për me lypë hirin e shpirtit të shenjtë” (Gazeta e Re. 16.7.1929).

Deklarata e Kryeepiskopit Imzot Visarion Xhuvanit paraqiti çështjet më të rëndësishme të Statutit përfundimtar, duke dhënë edhe përfundimet historike të këtij kuvendi të rëndësishëm kishtar:

- “Kisha Ortodokse e Shqipnisë asht pjesë e pandame e kishës së shenjtë, që asht pjesë e përgjithshme apostolike dhe përbahet prej gjithë ortodoksëve të Shqipnisë, asht e bashkueme me të gjitha patriarkitë e shenjta dhe me kishat ortodokse të botës.

- Gjuha zyrtare e kishës asht shqipja.

- Autoriteti ma i naltë asht Sinodi i Shenjtë episkopal, i përbamë nga Kryeepiskopi, Episkopët, zavendësat e tyne, Ikonomi i Madh Mitrofor, të cilët duhet të jenë prej gjaku dhe gjuhe shqiptarë dhe nënshtetas shqiptarë.

- Vendimet e Statutit kërkojnë vendosjen e rregullit, të disiplinës dhe zbatimin e urdhnave të eprorëve. Disiplina e fortë, kultura, morali dhe zakonet e mira janë shtylla për të mbajtë ndërtesën shpirtnore të kishës së shenjtë.

- Asnji pasuni kishtare e tundshme ose e patundshme të mos përdoret, veç për misionin e shenjtë shpirtnor të kishës, për këtë qëllim u formuen këto organe:
- a) Sinodi i Shenjtë për qeverisjen shpirtnore.
- b) Këshilli Mikst (i përziem) i përbamë prej Sinodit dhe katër antarëve laikë, që do të kujdeset për kontrollin dhe rregullimin e pasunive. c ) Këshilli administrativ i përhershëm ekonomik financiar.
Qëllimi kryesor i kësaj mbledhjeje të përgjithshme asht bashkimi shpirtnor i gjithë të krishtenëve për të sigurue solidaritetin e gjithë atyne që bajnë grigjën e anijes shpëtimtare që ka emnin e bekuem “Kisha Ortodokse Autoqefale e Shqipnis”. Qëllimi tjetër asht që të vemë të gjitha fuqitë tona për organizimin dhe rregullimin e mirë të saj”.

Kongresi i dytë kishtar i Korçës e gjykoi të domosdoshme hartimin dhe miratimin e Rregullores së K.O.A.Sh-it, e cila do të ishte shtylla e dytë e çeliktë mbi të cilën do të mbështetej veprimtaria e Kishës. Për qartësimin e ideve të Rregullores korrespondenti i “Gazetës së Re” mori këtë intervistë prej Imzot Visarion Xhuvanit:

“Intervistë me Kryetarin Imzot Visarion

Kongresi panortodoks i Korçës votoi Statutin por me që s’kishte kompetencë të votonte rregulloren e la këtë të hartohej prej nji komisioni kompetent brenda 6-muejve. Unë nuk mund të qeveris Kishën pa ligje relative të administrimit të saj të përgjithshëm. Prandaj urdhënova këshillin e caktuem prej Kongresit për hartimin e rregullores në fjalë, të mblidhet menjiherë pas mbylljes së Kongresit e brenda 10 ditëve rregullorja të jetë e kryeme.
Me kohë kam hartue projektin relativ dhe sot ditën e ejte në ora 5 pasdreke, fillojmë mbledhjen e Këshillit Mikst bashkë me 4 anëtarët që janë zgjedhun posaçërisht për hartimin e rregullores. Mbledhjet do të zhvillohen përditë në orën 5-8 në pallatin e Mitropolisë së Korçës dhe janë të hapuna.
Për hir të kësaj Rregulloreje që ka randësi të madhe për Kishën iu luta Qeverisë të më lejë në dispozicion edhe Z. Kov Deliana, Kryetar i Këshillit të Shtetit, i cili ka bamë studime të posaçme të ekonomisë politike dhe sa për pikpamjen gjuhësore Kostaq Cipon, profesor në Liceun e Korçës.