Gjurmet e besimit te popullit shqiptar ne gjuhen shqipe

[Albo]

Gjuha shqipe eshte e mbushur me nje trashegimi sa te rralle edhe pak te njohur e vleresuar nga shqiptaret. Behet fjale per dallimin e gjurmeve te besimit ne gjuhen shqipe. Kjo manifestohet me qindra here dhe me shume menyra, por duket me qarte dhe me hapur tek tradita shqiptare.

E hapa kete teme per te sjelle disa shembuj gjuhesore dhe praktike qe i hasim perdite ne zhargonini e shqipes kudo:

Zot - E keni vene re se si shqiptaret perdorin fjalen Zot per tiu drejtuar jo vetem te Plotfuqishmit por edhe njeri-tjetrit?

Faleminderit - Falem me nderim. Kur i thua dikujt faleminderit, je duke i thene: "Te falem me nderim". Fjala falem perdoret ne shqip si sinonim i lutem Zotit.

Falje - Falem ne Kishe/Xhami/Teqe. Perseri, shume shqiptare thone "do shkoj te falem ne kishe/xhami/teqe" por ne te njejten kohe e perdorin kur kerkojne te falur njeri tjetrit. Te me falesh. Shkuarja ne kishe shihet si nje gjest i kerkimit te faljes per mekatet drejtuar Perendise. Dhe nga ky kontekst kishtar, aplikohet edhe ne shoqeri ne raportet me njeri-tjetrin.

Te trashegohesh - Nje nga urimet me popullare me raste fejesash dhe martesash eshte edhe te trashegohesh. Trashegimi nenkupton vazhdimesine e jetes pas vdekjes, lindjen e femijeve, lenien e trashegimtareve. Interesant ne kete lloj urimi eshte konteksti ne te cilin behet, se si ne nje nga ditet me te gezuara per nje cift, gezimi shfaqet si nje triumf mbi vdekjen.

Urata - Urata eshte nje fjale tjeter e vjeter e me shume interes. Ajo perdoret here si sinonim i fjales prift e here si sinonim i fjales bekim. Te bie ne sy ngjashmeria me fjalen Ura qe lidh dy brigjet e nje lumi, dhe qe shume mire mund te jete rrenja e kesaj fjale. Ura-ta (ura qe na u shfaq) qe mund te kete nje simbolike si ne aspektin kishtar: personifikimi i priftit me Krishtin, ku vete Krishti pershkruhet si nje Ure e Shfaqur qe lidh natyren hyjnore me ate njerezore. Aspekti tjeter eshte ai njerezor, kur shqiptaret ngushellojne njeri-tjetrin me rastin e vdekjes se prindit: "Te te kete lene uraten nena/babai" ose kur nje i moshuar i thote nipit e mbeses: "Pac uraten mor bir" si nje menyre falenderimi. Urata ne te tilla raste simbolizon uren qe lidh boten e te vdekurve me boten e te gjalleve. Ashtu sic deshmon se sa e rendesishme ka qene dhe vazhdon te jete nderimi i prinderve dhe pleqve si nje menyre per te marre uraten/bekimin e tyre para vdekjes. Dhe kjo ka nje vlere kur mendon se urata nuk eshte dicka materiale apo fizike, por shpirterore.

Besa - Fjala besa eshte nje fjale e vjeter e gjuhes shqipe kuptimi dhe aplikimi primar i se ciles eshte sinonim i fjales fe. Besa e Krishtere/Myslimane/Bektashiane etj. Besa ne shqip, ndryshe nga kuptimi qe merr ne gjuhe dhe popuj te tjere, nenkupton nje kontrate midis njerezve dhe Perendise. Pra te jesh i beses se krishtere, nenkupton qe i ke dhene besen Krishtit. Te jesh i beses muhamedane, nenkupton qe i ke dhene besen Muhamedit. Ne popujt e tjere, feja ka nje kuptim me te pergjithshem dhe nuk perkufizohet ne aspektin e dedikimit personal karshi Perendise. Nga ky aplikim primar i fjales bese sot e gjejme kete fjale edhe ne raportet e njerezve me njeri-tjetrin. Kur dikush thote "te jap besen" nuk eshte vetem duke te dhene fjalen, eshte duke te thene, "Perendia le te jete deshmitar, qe une nuk kam per te te dale nga fjala".

Ka me dhjetra fjale te tjera ne gjuhen shqipe qe nxjerrin ne pah gjurmet e thella e te vjetra te besimit tek shqiptaret si popull dhe si keto gjurme kane mbetur jo vetem ne boten shpirterore te shqiptareve por edhe ne traditen, gjuhen e cdo aspekt te jetes se tyre.

Vazhdoni te sillni ne kete teme shembuj te tjere nga gjuha shqipe qe ju kane bere pershtypje brenda kontekstit fetar.

Albo

[Preng Sherri]

Gjuha shqipe eshte e mbushur me nje trashegimi sa te rralle edhe pak te njohur e vleresuar nga shqiptaret. Behet fjale per dallimin e gjurmeve te besimit ne gjuhen shqipe. Kjo manifestohet me qindra here dhe me shume menyra, por duket me qarte dhe me hapur tek tradita shqiptare.

E hapa kete teme per te sjelle disa shembuj gjuhesore dhe praktike qe i hasim perdite ne zhargonini e shqipes kudo:

Zot - E keni vene re se si shqiptaret perdorin fjalen Zot per tiu drejtuar jo vetem te Plotfuqishmit por edhe njeri-tjetrit?

Faleminderit - Falem me nderim. Kur i thua dikujt faleminderit, je duke i thene: "Te falem me nderim". Fjala falem perdoret ne shqip si sinonim i lutem Zotit.

Falje - Falem ne Kishe/Xhami/Teqe. Perseri, shume shqiptare thone "do shkoj te falem ne kishe/xhami/teqe" por ne te njejten kohe e perdorin kur kerkojne te falur njeri tjetrit. Te me falesh. Shkuarja ne kishe shihet si nje gjest i kerkimit te faljes per mekatet drejtuar Perendise. Dhe nga ky kontekst kishtar, aplikohet edhe ne shoqeri ne raportet me njeri-tjetrin.

Te trashegohesh - Nje nga urimet me popullare me raste fejesash dhe martesash eshte edhe te trashegohesh. Trashegimi nenkupton vazhdimesine e jetes pas vdekjes, lindjen e femijeve, lenien e trashegimtareve. Interesant ne kete lloj urimi eshte konteksti ne te cilin behet, se si ne nje nga ditet me te gezuara per nje cift, gezimi shfaqet si nje triumf mbi vdekjen.

Urata - Urata eshte nje fjale tjeter e vjeter e me shume interes. Ajo perdoret here si sinonim i fjales prift e here si sinonim i fjales bekim. Te bie ne sy ngjashmeria me fjalen Ura qe lidh dy brigjet e nje lumi, dhe qe shume mire mund te jete rrenja e kesaj fjale. Ura-ta (ura qe na u shfaq) qe mund te kete nje simbolike si ne aspektin kishtar: personifikimi i priftit me Krishtin, ku vete Krishti pershkruhet si nje Ure e Shfaqur qe lidh natyren hyjnore me ate njerezore. Aspekti tjeter eshte ai njerezor, kur shqiptaret ngushellojne njeri-tjetrin me rastin e vdekjes se prindit: "Te te kete lene uraten nena/babai" ose kur nje i moshuar i thote nipit e mbeses: "Pac uraten mor bir" si nje menyre falenderimi. Urata ne te tilla raste simbolizon uren qe lidh boten e te vdekurve me boten e te gjalleve. Ashtu sic deshmon se sa e rendesishme ka qene dhe vazhdon te jete nderimi i prinderve dhe pleqve si nje menyre per te marre uraten/bekimin e tyre para vdekjes. Dhe kjo ka nje vlere kur mendon se urata nuk eshte dicka materiale apo fizike, por shpirterore.

Besa - Fjala besa eshte nje fjale e vjeter e gjuhes shqipe kuptimi dhe aplikimi primar i se ciles eshte sinonim i fjales fe. Besa e Krishtere/Myslimane/Bektashiane etj. Besa ne shqip, ndryshe nga kuptimi qe merr ne gjuhe dhe popuj te tjere, nenkupton nje kontrate midis njerezve dhe Perendise. Pra te jesh i beses se krishtere, nenkupton qe i ke dhene besen Krishtit. Te jesh i beses muhamedane, nenkupton qe i ke dhene besen Muhamedit. Ne popujt e tjere, feja ka nje kuptim me te pergjithshem dhe nuk perkufizohet ne aspektin e dedikimit personal karshi Perendise. Nga ky aplikim primar i fjales bese sot e gjejme kete fjale edhe ne raportet e njerezve me njeri-tjetrin. Kur dikush thote "te jap besen" nuk eshte vetem duke te dhene fjalen, eshte duke te thene, "Perendia le te jete deshmitar, qe une nuk kam per te te dale nga fjala".

Ka me dhjetra fjale te tjera ne gjuhen shqipe qe nxjerrin ne pah gjurmet e thella e te vjetra te besimit tek shqiptaret si popull dhe si keto gjurme kane mbetur jo vetem ne boten shpirterore te shqiptareve por edhe ne traditen, gjuhen e cdo aspekt te jetes se tyre.

Vazhdoni te sillni ne kete teme shembuj te tjere nga gjuha shqipe qe ju kane bere pershtypje brenda kontekstit fetar.

Albo

ke harruar një fjalë tjetër shumë të shenjtë që ua ka lënë Zoti shqiptarëve: Tungjatjeta!
Në asnjë gjuhë të botës nuk urohet më mirë se në gjuhen shqipe. me një" Tungjatjeta" po i deshiron tjetrit " një jetë shumë të gjatë"!
Po e uron: TU zgjatë jeta!
pa shqiptone një herë: Tu-ngja-tje-ta!
Sa bukur tingellon dhe sa melodi të bukur që ka!
E jo ata pershendetjet arabe që tingellojnë Vullgare!

[Albo]

Në asnjë gjuhë të botës nuk urohet më mirë se në gjuhen shqipe. me një" Tungjatjeta" po i deshiron tjetrit " një jetë shumë të gjatë"!

Tungjatjeta - Tu ngjat jeta mund te interpretohet fjale per fjale si nje urim per nje jete te gjate mbi toke. Por une nuk mendoj se ky eshte kuptimi i plote i saj. Kjo fjale pershendetese nuk nenkupton vetem nje urim per nje jete te gjate mbi toke, ajo shume mire mund te nenkuptoje edhe nje vazhdimesi te jetes pas vdekjes. I uron dikujt qe Perendia ta coje ne parajse pas vdekjes, ku parajsa ne kete rast nuk eshte gje tjeter vecse nje vazhdimesi e jetes. Ajo mund te kete edhe nje kuptim tjeter, qe jepet ne formen e nje nderimi ne pavdekesi, ku emri i nje njeriu te mire e te shquar eshte i gjalle e nderohet edhe nga brezat ne vazhdim edhe shume kohe pas vdekjes.

Interesant ne kete fjale eshte fakti qe edhe pse ne zhargonin e perditshem perdoret si nje forme pershendetje e thjeshte, ajo ne vetvete eshte nje lutje apo bekim. I lutem Perendise qe te jetosh gjate.

Albo

[Preng Sherri]

pastaj kemi Fjalët tjera që asnjë gjuhë e botës nuk i ka si personifikim që Gjuha shqipe është gjuhë Perendie¨
Psh.
Qofshë faqebardhë = e uron tjetrin që jetë gjithnjë i ndritur, i mirë, i papërlyer qoftë në këtë jetë qoftë në amshim

Puna e mbarë= e uron të ketë gjthnjë të mbara në ato që bënë.
RRuga e mbarë = I dëshiron tjetrit kudo që niset një rrugetim pa telashe pa qoftë ai rrugetim edhe në botën tjetër!
Do të sjellë edhe ca fjalë tjera të cilet vetëm gjuha shqipe i ka por jo edhe të tjerët!
le t'ma thotë njeri se në cilën gjuhë, aty ku jeni, vje ndonjeri dhe të thotë " Puna e mbarë " ose kur nisesh " Rrugë të mbarë"?

Gjuha shqipe - Gjuhë perendie bre!

Si thoshte Naimi?
" Ty Shqiperi të qofsha falë ( Shqiperia emri i dashur i perendisë)
Të kam nënë e më ke djalë".
Sepse Zoti që është i gjinisë Mashkullore e deshi gjithnjë Shqiperinë që i dha emër femëror!

[dardajan]

Besa - Fjala besa eshte nje fjale e vjeter e gjuhes shqipe kuptimi dhe aplikimi primar i se ciles eshte sinonim i fjales fe. Besa e Krishtere/Myslimane/Bektashiane etj. Besa ne shqip, ndryshe nga kuptimi qe merr ne gjuhe dhe popuj te tjere, nenkupton nje kontrate midis njerezve dhe Perendise. Pra te jesh i beses se krishtere, nenkupton qe i ke dhene besen Krishtit. Te jesh i beses muhamedane, nenkupton qe i ke dhene besen Muhamedit. Ne popujt e tjere, feja ka nje kuptim me te pergjithshem dhe nuk perkufizohet ne aspektin e dedikimit personal karshi Perendise. Nga ky aplikim primar i fjales bese sot e gjejme kete fjale edhe ne raportet e njerezve me njeri-tjetrin. Kur dikush thote "te jap besen" nuk eshte vetem duke te dhene fjalen, eshte duke te thene, "Perendia le te jete deshmitar, qe une nuk kam per te te dale nga fjala".

Ka me dhjetra fjale te tjera ne gjuhen shqipe qe nxjerrin ne pah gjurmet e thella e te vjetra te besimit tek shqiptaret si popull dhe si keto gjurme kane mbetur jo vetem ne boten shpirterore te shqiptareve por edhe ne traditen, gjuhen e cdo aspekt te jetes se tyre.

Vazhdoni te sillni ne kete teme shembuj te tjere nga gjuha shqipe qe ju kane bere pershtypje brenda kontekstit fetar.

Kuriozitet . jasht teme

Fjala -- BESE .. do te thote MBAJ FJALEN e dhene, apo jap fjalen, pra BESEN.

Kur shkuan shqiptaret per here te pare ne Itali (Skenderbeu dhe me pas)
perdornin shpesh mes tyre Besen dhe kur ja u shpjeguan kete italianeve pra qe do me thene te mbash fjalen e dhene (Mbaj fjalen ) ata e shkurtuan dhe e adoptuan ne gjuhen e tyre duke e kthyer ne ( MAFJA ) qe ne te vertet eshte nje organizate kriminale e bazuar mbi kete kuptim pra mbi besen e dhene midis tyre .

Fjala "Mafia " eshte perdorur ne fillim ne jug te Italise dhe me pas ne veri e ne te gjth boten por kjo fjale ka kuptim vetem ne shqip ( mbaj fjalen )
pra Besa e dhene qe mund te perdoret per qellime te mira ose te keqia .

Por ky gjykim mund te jete edhe i gabuar prandaj gjykoni sipas llogjikes suaj.

[KILI MERTURI]

Ju uroi për temën e paqit faqen e bardhë.

Vetëm tema të këtilla të zgjedhura e faleminderit për shtejllimin e drejt të fjalëve të gjuhës sonë të shenjët.

Jungjatjeta o njerëz të mirë!

Kili

SHQIPËRIA ËSHTË GJAKU IM QË NUK FALET!

[Preng Sherri]

Se Gjuha shqipe është Gjuhë e perendisë dhe e preferuar nga perendia s'do mendë shumë për ta kuptuar kështu që përdorimi i ciles do gjuhë tjetër gjatë Lutjeve, përshendetjeve, urimeve, është njëkohsishtë fyerje për vet perendinë!
Populli ynë falë ndihmës së Zotit përdorë shprehje të bukura që lidhen me besimin e tij për Zotin dhe ekzistencen e tij gjatë përshendetjeve ose duke uruar njëri tjetrin.

Kështu kur dy njerez Takohen i pari mund t'i thotë:

" Mirëmëngjez! Mirëmbrëma! Mirë se të gjeta!"
" Tungjatjeta!"

I dyti ia kthenë:

" Mirëmbrëma! Mirëdita! Mirë se erdhe! Tungjatjeta!"

Kur dy Njerez largohen nga njëri tjetri i thonë:

" Mbetsh me shendet" Mirëmbetsh! Mirupafshim! Naten e mirë! Ec me shendet! Mirë u pjekshim! Mirë të gjetsha! Udha e mbarë! Vafsh e ardhsh shendoshë!"

Po në cilën gjuhë të botës ka kaq shumë Përshendetjesh dhe me plot kuptim se në gjuhën Shqipe? Në asnjëren! A, nuk është ky shembull i mjaftueshëm për të kuptuar që; Gjuha shqipe dhe shqiptaria janë të zgjedhurit e Perendisë!

Me raste Feste thuhen këto shprehje:

" Për shumë vjet! Gëzuar! Mot më mirë!"

Tjetri përgjigjet:

" [B]Gëzuar! Gjithë bashkë!"

Në dasëm një palë urojnë:

" U trashëgofshi! urime! Me bukë të ëmbël!

Pala tjetër përgjigjet:
" gaz paç"!

Një të sëmuri i thuhet:

" Të shkuara! me ditë e pa zarar!"

Në rast vdekjeje:

" Ngushllime! vetë shëndoshë!"

[Albo]

Varr - Eshte interesant fakti qe fjala varr, vendi ku varroset dikush, eshte ne te njejten kohe edhe nje folje ne gjuhen shqipe: "varr veten" ose "varr rrobat". Varri te sjell nder mend varrjen e Jude Iskariotit, apostullit qe tradhetoi Krishtin, i cili "varri veten". Dhe duke varrur veten ai u vetedenua per te jetuar ne ferr, i ndare nga prania e Perendise.

Pagezim Pagezimi eshte nje nga misteret e Kishes qe simbolizon larjen e mekateve dhe rilindjen shpirterore ne Krisht te besimtarit qe pagezohet me uje. Fjala page-zim ose pagez-im ka si rrenje fjalen page (rroge) dhe prapashtesen -zim ose -im qe nenkupton ne shqip permbushjen, kryerjen, konfirmimin e fjales pararendese. Kjo fjale nenkupton shlyerjen e pages, pagimin per ndjesen e mekateve.

Vaj - Interesante per fjalen vaj eshte perdorimi i saj si fjale me shume kuptimi. Vaj gjelle apo vaj makine, dhe si vajtim kur ndahesh nga nje njeri i dashur. Ne kete perdorimin e dyte, vajtimi sherben si nje sinonim me lotet, ku lotet bien si pika vaji mbi fytyre. Vajtoj, lotoj, qaj ne shqip jane sinonime. Nga kendveshtrimi fetar, lotet jane vaji i shpirtit, dhe vaji ne Kishe sherben edhe si nje sherrues i mistershem i shpirtit te njeriut.

Shenjt - Fjala shenjt qe eshte rrenja e fjaleve shenjteri apo shenjtor, ne shqip tingellon shume ngjashem me fjalen shenje. Mbase nenkupton "njeri me shenje", njerez te zgjedhur/shenuar nga Perendia?

Qortoj - Folja qor-toj tingellon sikur i flas nje te qori, nje te verberi, e i tregoj ate qe ai nuk arrin dot ta shikoje pasi i ka ikur drita e syve. Te sjell nder mend ate proverbin biblik: "Mos kerko te heqesh halen ne syrin e shokut, kur nuk heq dot trarin nga syri yt" ose "Mos trego me gisht tek hala ne syrin e shokut, kur nuk arrin te shikosh dot trarin ne syrin tend".

Albo

[malo666]

Shenjt - Fjala shenjt qe eshte rrenja e fjaleve shenjteri apo shenjtor, ne shqip tingellon shume ngjashem me fjalen shenje. Mbase nenkupton "njeri me shenje", njerez te zgjedhur/shenuar nga Perendia?

Faktikisht, kam besuar qe rrjedh nga latinishtja 'santo', por kjo alternative me duket me e besueshme.

[Bizantin]

Varr - Eshte interesant fakti qe fjala varr, vendi ku varroset dikush, eshte ne te njejten kohe edhe nje folje ne gjuhen shqipe: "varr veten" ose "varr rrobat". Varri te sjell nder mend varrjen e Jude Iskariotit, apostullit qe tradhetoi Krishtin, i cili "varri veten". Dhe duke varrur veten ai u vetedenua per te jetuar ne ferr, i ndare nga prania e Perendise.

Pagezim Pagezimi eshte nje nga misteret e Kishes qe simbolizon larjen e mekateve dhe rilindjen shpirterore ne Krisht te besimtarit qe pagezohet me uje. Fjala page-zim ose pagez-im ka si rrenje fjalen page (rroge) dhe prapashtesen -zim ose -im qe nenkupton ne shqip permbushjen, kryerjen, konfirmimin e fjales pararendese. Kjo fjale nenkupton shlyerjen e pages, pagimin per ndjesen e mekateve.

Vaj - Interesante per fjalen vaj eshte perdorimi i saj si fjale me shume kuptimi. Vaj gjelle apo vaj makine, dhe si vajtim kur ndahesh nga nje njeri i dashur. Ne kete perdorimin e dyte, vajtimi sherben si nje sinonim me lotet, ku lotet bien si pika vaji mbi fytyre. Vajtoj, lotoj, qaj ne shqip jane sinonime. Nga kendveshtrimi fetar, lotet jane vaji i shpirtit, dhe vaji ne Kishe sherben edhe si nje sherrues i mistershem i shpirtit te njeriut.

Shenjt - Fjala shenjt qe eshte rrenja e fjaleve shenjteri apo shenjtor, ne shqip tingellon shume ngjashem me fjalen shenje. Mbase nenkupton "njeri me shenje", njerez te zgjedhur/shenuar nga Perendia?

Qortoj - Folja qor-toj tingellon sikur i flas nje te qori, nje te verberi, e i tregoj ate qe ai nuk arrin dot ta shikoje pasi i ka ikur drita e syve. Te sjell nder mend ate proverbin biblik: "Mos kerko te heqesh halen ne syrin e shokut, kur nuk heq dot trarin nga syri yt" ose "Mos trego me gisht tek hala ne syrin e shokut, kur nuk arrin te shikosh dot trarin ne syrin tend".

Albo

Varr ose vorr, prej lat. urna

Pagëzoj, prej lat. baptizare

Vaj, prej lat. oleum

Shënjt, prej lat. sanctus, (shënjë, prej lat. signum)

Qortoj, prej qartoj dhe kjo prej lat. certare

Uratë, prej uroj dhe kjo prej lat. orare

Trashëgoj, prej lat. transigare