Përgatitja e liturgjisë së festave të urdhëruara. Komente postohen disa ditë përpara festave.

[ninoenina]

F.A. JAVA. E DIELA XV ORD. VITI C. TRE LEXIME.

PËRGATITJA E LITURGJISË.

E DIELA XV ORD. VITI C.

MË 13-7-2025.

Për të fituar jetën.

“34 Po ju jap një urdhër të ri:
Duajeni njëri‑tjetrin!
Sikurse unë ju desha ju,
duajeni edhe ju njëri‑tjetrin!” (Gj. 13,34).
Shprehja "të duash Zotin" nuk do të kishte kuptim për grekët e lashtë. Zotat mund ta donin njeriun: ata e tregonin prirjen e tyre duke u dhënë dhurata dhe favore të veçanta. Si shenjë mirënjohjeje, ata prisnin që njeriu që kishin favorizuar, të ofronte flijime dhe olokauste. Një pasqyrim i këtij mentaliteti është i pranishëm edhe në disa tekste të Besëlidhjes së Vjetër. Nëpërmjet profetit Malakia, Zoti ankohet për olokaustet e përçmuara që priftërinjtë i ofrojnë atij:
“Djali e nderon t’atin e shërbëtori zotërinë. Në qoftë se unë jam babë, ku është nderi im? Nëse unë jam Zotëria, ku është frika ime?, ju pyet Zoti i Ushtrive ju, o priftërinj, që e përbuzni Emrin tim? ‑ Por ju thoni: ‘Me çka e kemi përbuzur Emrin tënd?’” (Mal. 1,6).
Ndryshe nga popujt paganë, Izraeli e do Zotin e tij. Kjo është ajo që Moisiu u rekomandon njerëzve: "Çfarë kërkon Zoti prej jush, përveçse ta doni atë me gjithë zemër dhe me gjithë shpirt?" (Dt. 10,12). Dashuria konsiston në respektimin e urdhërimeve:
“Unë, Zoti, Hyji yt, jam Hyj ziliqar që e ndëshkoj paudhësinë e etërve në fëmijë deri në të tretin e në të katërtin brez të atyre që më urrejnë, por që jam i mëshirshëm me mijëra brezni për ata që më duan e i zbatojnë urdhërimet e mia”(Dal. 20,5-6) dhe në "ecjen sipas rrugëve të tij": “8 E kur Zoti, Hyji yt, t’i ketë zgjeruar kufijtë e tu, siç iu përbetua etërve të tu e ta ketë dhënë tërë tokën që ua premtoi atyre ‑ 9 nëse do t’i mbash dhe do t’i zbatosh të gjitha këto urdhërime që unë po t’i jap, nëse do ta duash Zotin, Hyjin tënd, e nëse do të ecësh vazhdimisht udhëve të tija ‑ shto edhe tri qytete të tjera ‑ dyfisho numrin e këtyre tri qyteteve të përmendura” (Dt. 19, 8-9).
Në këtë perspektivë, dashuria për të afërmin është e përcaktuar, veçanërisht për të varfrit, jetimin, vejushën, të huajin: duhet të praktikohet sepse është një vepër e këndshme për Perëndinë.

Besëlidhja e Re na jep dritë të plotë, atë që na lejon të kuptojmë se çfarë do të thotë në të vërtetë të duash Perëndinë. Letra e parë e Gjonit është veçanërisht e qartë:
“10 Dashuria përmbahet në këtë: Jo se ne e kemi dashur Hyjin, por – Ai na ka dashur ne dhe e ka dërguar Birin e vet si fli pajtuese për mëkatet tona. 11 Të dashur, në qoftë se Hyji na ka dashur ashtu, edhe neve na duhet ta duam njëri-tjetrin” (1 Gj. 4,10-11).
Kërcimi logjik tërheq menjëherë vëmendjen. Ne do të prisnim: nëse Perëndia na deshi kaq shumë, edhe ne duhet ta duam atë. Në vend të kësaj, Perëndia nuk kërkon asgjë për veten e tij. Ekziston vetëm një mënyrë për t'iu përgjigjur dashurisë së tij: të duam vëllanë tonë dhe jo “me fjalë e me gojë, por me vepra dhe me të vërtetë” (1 Gj. 3,18).

Për ta përvetësuar mesazhin, do të përsërisim:
“Po ju jap një urdhërim të ri – thotë Zoti – që ta doni ashtu siç ju kam dashur unë”.


LEXIMI I PARË: Dt. 30,10-14.

Moisiu foli me popullin duke thëne: 10 Me qyshke veç që ta dëgjosh zërin e Zotit, Hyjit tënd, e t’i ruash urdhërimet e ligjet e tija që janë të shkruara në këtë Ligj, e të kthehesh te Zoti, Hyji yt, me gjithë zemrën tënde e me gjithë shpirtin tënd.
11 Ky urdhër që unë po ta jap sot, nuk është tepër i vështirë për ty as nuk është tepër larg teje; 12 nuk është i vënë në qiell, që të thuash: ‘Kush mund të ngjitet për ne në qiell për të na e sjellë që ta mësojmë e ta shtiem në veprim?’ 13 As nuk është përtej detit që të gjesh shkak të thuash: ‘Kush do të mund të kalojë përtej detit për ne për të na e sjellë që ta njohim e të kryejmë çka është urdhëruar?’
14 Jo, Fjala është krejtësisht afër teje, mu në gojën tënde, në zemrën tënde që ta zbatosh!”.

LECTIO DIVINA – MEDITIM – LUTJE.

Si ta njohim vullnetin e Zotit? Njerëzit e kohërave të lashta iu drejtuan magjistarëve dhe astrologëve, konsultoheshin me priftërinj dhe fallxhorë, u drejtoheshin atyre që studionin librat e shenjtë. Edhe sot, shumë nuk shqetësohen për të ditur se çfarë dëshiron Zoti dhe thjesht zgjedhin atë që është më e përshtatshme: fallxhorët, shikuesit dhe interpretuesit e horoskopit kanë një numër më të madh ndjekësish sesa mësuesit më të mençur të jetës shpirtërore.
Të krishterët kanë një udhërrëfyes të sigurt: Ungjillin. Ata e lexojnë atë, luten, meditojnë dhe, në këto momente reflektimi, Zoti zbulon veten dhe u bën të ditur planin dhe vullnetin e tij.
Leximi i sotëm na kujton një mënyrë tjetër - shumë të thjeshtë, brenda mundësive të të gjithëve - për të zbuluar vullnetin e Zotit: dëgjoni zemrën tuaj! Ai thotë: urdhërimi i Zotit nuk është larg jush (v.11), nuk është lart në qiell (v. 12), nuk është përtej detit (v.13), është shumë afër, është në gojën tuaj dhe në zemrën tuaj (v.14). Ajo që Zoti dëshiron është ajo që kërkon edhe qenia jonë më e brendshme. Ligji i Zotit lind nga vetë natyra jonë si njerëz.
Do të gjejmë konfirmim të këtij fakti në fragmentin e Ungjillit të kësaj të diele. Samaritani, pavarësisht se nuk ka studiuar teologji, pavarësisht se nuk "shkon në kishë", bën vullnetin e Zotit i udhëhequr vetëm nga një ndjenjë dhembshurie ndaj një personi të pafat.
Nëse zemra jonë do të ishte e thjeshtë dhe e pastër, nëse nuk do të ishte e verbuar nga pasionet, ajo gjithmonë do të bënte zgjedhje në përputhje me urdhërimin e Zotit. Në fakt, ligji i Zotit - thotë leximi - nuk është një imponim arbitrar i një mjeshtri, por është shprehja e asaj që pjesa më e mirë e vetes sonë na kërkon të bëjmë.
Ne nuk përfshihemi në projekte të guximshme, kemi frikë të marrim rreziqe, vlerësojmë dhe arsyetojmë në një mënyrë të ftohtë dhe të shkëputur sepse nuk e dëgjojmë shumë zemrën tonë!


LEXIMII DYTË: Kol. 1,15-20.

15 Ai (Krishti Jezus) është shëmbëllesa e Hyjit të papashëm,
i Parëlinduri ‑ para çdo krijese.
16 Sepse në Të u krijua çdo gjë
në qiell e në dhe,
çka shihet e çka nuk shihet:
qoftë Fronet, qoftë Zotërimet,
qoftë Principatat, qoftë Pushtetet
‑ gjithçka u krijua nëpër Të dhe për Të.
17 Ai është para çdo gjëje
dhe çdo gjë qëndron në Të.
18 Ai është Kryet e Trupit ‑ Kishës;
Ai është Fillimi,
i Parëlinduri ndër të vdekurit
‑ që të jetë në gjithçka i Pari.
19 Sepse Hyjit i pëlqeu
të banojë në Të e tërë Plotësia
dhe, me anë të Tij,
20 ‑ duke vendosur paqen me anë të gjakut të kryqit [të Tij] ‑
të pajtojë me vete gjithçka
qoftë në tokë qoftë në qiell.

LECTIO DIVINA – MEDITIM – LUTJE.

Pasi e kemi përfunduar letrën drejtuar Galatasve, për katër të diela do të meditojmë mbi letrën drejtuar Kolosianëve. Pali është në burg (Kol. 4,3.10.18) kur, nga Lugina e Likut në Azinë e Vogël, Epafra, apostulli i madh që themeloi dhe mban gjallë komunitetet e atij rajoni, vjen për ta vizituar. Lajmi që ai sjell është alarmues. Të krishterët e kanë lejuar veten të joshen nga doktrina të çuditshme: ata besojnë se qiejt janë të populluar nga fuqi, nga shpirtra që lëvizin universin; ata besojnë se këta shpirtra janë të pajisur me një forcë misterioze të aftë për të kushtëzuar jetën e njerëzve, ata frikësohen prej tyre dhe janë të bindur se janë superiorë ndaj Krishtit. Pali u shkruan Kolosianëve dhe rekomandon që ata ta qarkullojnë edhe letrën e tij në komunitetet fqinje (Kol. 4,16).
Ajo fillon me himnin për Krishtin që na propozohet në leximin e sotëm.
Në pjesën e parë (v. 15-17) ai feston supremacinë e Krishtit mbi të gjithë krijimin.
Në të dytin (v. 18-20) ai shpall se Krishti është i pari edhe në krijimin e ri, sepse ai ishte i pari që mposhti vdekjen dhe u hapi rrugën të gjithëve për te Perëndia. Kështu, ai i nënshtroi pushtetit të tij Fronet, Dominimet, Principatat dhe Pushtetet (këto ishin emrat me të cilët Kolosianët i emërtuan shpirtrat misteriozë që u ngjallnin frikë).
Frika nga shpirtrat e këqij, nga magjitë, nga magjitë e liga, besimi në ritet magjike, në bestytnitë, nuk janë të pajtueshme me besimin në fitoren dhe sundimin e Krishtit mbi të gjitha krijesat.


UNGJILLI: Lk. 10,25-37.

25 Dhe ja, u ngrit një dijetar Ligji dhe, me qëllim që ta provojë, e pyeti:
“Mësues, çka duhet të bëj për të fituar jetën e pasosur?”
26 “Çka shkruan në Ligj? ‑ iu përgjigj Jezusi ‑ Si lexon atje?”
27 Dijetari iu përgjigj:
“‘Duaje Zotin, Hyjin tënd, me gjithë zemrën tënde, me gjithë shpirtin tënd, me gjithë fuqinë tënde, dhe me gjithë mendjen tënde edhe ‘të afërmin tënd porsi vetveten!’“
28 Jezusi i tha:
“Mirë u përgjigje! Vepro kështu dhe do të jetosh!”
29 Por ai, duke dëshiruar të përligjej, e pyeti Jezusin:
“Kush është i afërmi im?”
30 Jezusi vazhdoi e tha:
“Një njeri po zbriste prej Jerusalemit në Jeriho e ra ndër cuba. Këta e plaçkitën, e rrahën dhe ikën dhe e lanë veç gjallë.
31 Rastësisht po asaj rruge po zbriste një prift. E pa, iu shmang e vazhdoi rrugën. 32 Po ashtu edhe një levit, kur arriti aty, e pa, iu shmang dhe vazhdoi udhën. 33 Kurse një samaritanas, duke udhëtuar, kur erdhi tek ai dhe e pa, pati mëshirë për të, 34 iu afrua, ia lidhi plagët duke ia pasë larë me verë e me vaj. Pastaj e vuri mbi shtazën e vet, e çoi në bujtinë dhe u kujdesua për të. 35 Të nesërmen, nxori dy denarë, ia dha bujtinarit dhe i tha: ‘M’u kujdes për të dhe, çka të shpenzosh më shumë, do t’i jap kur të kthehem.’
36 Cili prej këtyre të treve, të thotë mendja, u dëftua i afërmi i atij njeriu që ra ndër cuba?”
37 Ai iu përgjigj:
“Ai që pati mëshirë për të!”
“Shko ‑ i tha Jezusi ‑ e bëj edhe ti kështu!”.

LECTIO DIVINA – MEDITIM – LUTJE.

Fyerja më e keqe që mund t’i drejtohej një hebreu ishte “qen” ose “pagan”; e dyta ishte “samaritan” që ishte ekuivalente me “kopil, renegat, heretik!” (Gj. 8,48). Në fund të librit të tij, Siraku raporton një thënie pothuajse sarkastike nga e cila shkëlqen përbuzja e hebrenjve për samaritanët. Ai i quan ata: “Populli budalla që jeton në Sikem dhe që as nuk meriton të konsiderohet popull” (Sir. 50,25-26).
Në të vërtetë, hebrenjtë kishin arsyet e tyre të mira për të besuar se samaritanët ishin “të përjashtuar”. Për shumë shekuj ata ishin përzier aq shumë me popuj të tjerë sa nuk mund të konsideroheshin më prejardhje e Abrahamit; ata ishin kontaminuar me kulte pagane, kishin harruar traditat e etërve të tyre dhe jetonin në mënyrë të papastër (2 Mbr. 17); ata nuk i pranonin si të shenjta as librat e profetëve, as librat e diturisë, as Psalmet. Edhe Jezusi, duke iu përgjigjur gruas samaritane, nuk ngurron t’i thotë: ti as nuk e di se cilin perëndi adhuron, shpëtimi vjen nga Judenjtë (Gj. 4,22). Dy të diela më parë, Ungjilli kujtoi fyerjen që iu bë Mjeshtrit dhe apostujve nga samaritanët (Lk. 9,53).
Ungjilli i sotëm fillon (v. 25-29) duke na paraqitur jo një samaritan, por një hebre, jo një mëkatar, por një njeri të drejtë, një doktor të ligjit që e pyet Jezusin: çfarë duhet të bëj për të trashëguar jetën e përjetshme? Vini re hollësinë teologjike: ai nuk flet për "të merituar", por për të trashëguar jetën e përjetshme. Trashëgimia - e dimë - nuk fitohet, ajo merret plotësisht falas.
Duke iu përshtatur praktikës së mosmarrëveshjeve rabinike, Jezusi nuk jep menjëherë një përgjigje, por nga ana tjetër bën një kundërpyetje: çfarë është shkruar në ligj?
Rabini menjëherë i referohet dy teksteve biblike. E para është e njohur sepse çdo izraelit i devotshëm e reciton atë në lutjet e tij të mëngjesit dhe të mbrëmjes: “Duaje Zotin, Perëndinë tënd, me gjithë zemrën tënde, me gjithë shpirtin tënd, me gjithë forcën tënde” (Dt.6,5); e dyta, për të cilën u këmbëngul pak më pak, është marrë nga libri i Levitikut: “dhe të afërmin tënd si veten tënde” (Lv .19,18). Përgjigje e përsosur!
A ka mbaruar gjithçka? Nëse gjykimi i Perëndisë do të bazohej në njohurinë e një doktrine, doktori i ligjit do të promovohej me sukses. Por Jezusi, pas lavdërimit – Ti u përgjigj mirë! – shton: Bëje këtë dhe do të jetosh. “Bëje!”. Nuk mjafton të “dish”. Është jeta që vërteton nëse e kemi përvetësuar apo jo fjalën e Zotit.
Rabini – i cili nuk ka arritur ta turpërojë Jezusin – këmbëngul: “Dhe kush është i afërmi im?”. Ai është gjithashtu i gatshëm ta bëjë, por pa e ekzagjeruar; ai dëshiron t’i përcaktojë mirë kufijtë e dashurisë.
Ddiskutonin rabinë rreth asaj se kush duhet të konsiderohet fqinj. Disa - duke iu referuar tekstit të lartpërmendur të Levitikut që paralelizon termin fqinj me fëmijët e popullit tuaj - thanë se vetëm fëmijët e Abrahamit duhet të duhen; të tjerë e shtrinë këtë dashuri edhe tek të huajt që kishin jetuar në tokën e Izraelit për një kohë të gjatë. Megjithatë, të gjithë ranë dakord se popujt e largët dhe, mbi të gjitha, armiqtë nuk ishin fqinjë. Murgjit e Kumranit i përmbaheshin këtij parimi: "Duaji bijtë e dritës dhe urreji bijtë e errësirës" dhe me "bijtë e dritës" ata nënkuptonin anëtarët e komunitetit të tyre.
Jezusi nuk i përgjigjet pyetjes së doktorit të ligjit, sepse e konsideron të vjetëruar.
Për të nuk ka pengesë midis njerëzve dhe problemi nuk është të dish se sa larg duhet të arrijë dashuria, por si duhet të manifestohet dhe kush e do vërtet Perëndinë dhe vëllain e tij.
Është në këtë pikë - më e rëndësishmja, në të vërtetë, e vetmja që ka rëndësi - që tani krahasohen hebreu dhe samaritani. Vlerësimi nuk jepet bazuar në atë që dihet, në atë që thuhet, në besimin që rrëfehet me gojë, por në atë që bëhet.
Një burrë po zbriste nga Jerusalemi në Jeriko… (v. 30).
Këto dy qytete janë 27 km larg njëra-tjetrës. Rruga është me zbritje të pjerrët (ka 1000 m ndryshim në lartësi), kalon shkretëtirën Judease përgjatë Wadi Quelt, vazhdon midis përroeve, shpellave dhe greminave deri në stepën e Jerikos, "qytetit magjepsës të palmave" ku Herodi, familjet e pasura të kryeqytetit dhe shumë priftërinj të tempullit kishin vilat dhe rezidencat e tyre dimërore. Ishte zakon të udhëtohej në këtë rrugë me karvan për të shmangur sulmin nga hajdutët dhe banditët.
Një burrë - thotë Jezusi, i cili e njeh mirë rrezikun e vendit - u sulmua nga grabitës që e rrahën, e grabitën dhe e lanë gjysmë të vdekur përgjatë rrugës.
Kush ishte ai? Ne nuk dimë absolutisht asgjë për të: as moshën e tij, as profesionin e tij, as fisin të cilit i përkiste, as fenë që rrëfente. Nuk e dimë nëse ishte i bardhë apo i zi, nëse ishte i mirë apo i keq, mik apo armik. Çfarë kishte shkuar të bënte në Jerusalem: të lutej apo të merrej me ahengje? Të ofronte flijime në tempull apo të vidhte? Ai përshkruhet në mënyrat më të përgjithshme: ai ishte një njeri! Dhe kjo mjafton. Edhe nëse do të kishte qenë një njeri i lig, ai nuk do ta kishte humbur dinjitetin e tij si një njeri që kishte nevojë për ndihmë.
Rastësisht një prift dhe një levit po zbrisnin të njëjtën rrugë (v. 31-32).
Një detaj është bukur, rastësisht! Nuk kemi pse të shkojmë ta kërkojmë vëllain tonë në nevojë: janë rrethanat dhe rastësitë që na bëjnë ta takojmë atë.
Si sillen klerikët?
Levitët ishin sakristanët, rojet e tempullit. Ne përballemi me dy hebrenj, njerëz të mirë, njerëz që luteshin dhe që kishin ide të qarta rreth Zotit dhe fesë. Pse Jezusi i fut këta dy "klerikë" në historinë e tij? Ai mund ta kishte shmangur polemikat dhe të kishte paraqitur menjëherë shembullin pozitiv. Pse i provokon "të shquarit", "anëtarët e hierarkisë"?
Mësuesi kishte një lloj “zakon të keq”: ngacmonte njerëzit “fetarë” (krahaso Lk. 7,44-47; 11,37-53; 17,18; 18,9-14; etj.) dhe arsyeja është e njëjtë, sepse, për të, profetët e kishin sulmuar ashpër kultin, ritet, ceremonitë solemne të tempullit: Zoti nuk toleron formalizmat e jashtëm të përdorur si një rrugë shpëtimi e përshtatshme për të shmangur përfshirjen në problemet e njeriut.
Zoti neveritet nga temjani, këngët dhe lutjet e pafundme që përpiqen të zëvendësojnë angazhimin konkret në favor të jetimit, vejushës, të shtypurit (Is. 1,11-17). Jezusi citon disa herë frazën e profetit Hozea: “Dua vepra mëshire, jo flijime!” (Mt. 9,13; 12,7).
Çfarë bëjnë prifti dhe leviti? Ata mbërrijnë në vend, shohin… por kalojnë, në anën tjetër të rrugës. Ndoshta kanë frikë se mos sulmohen nga ana tjetër, ndoshta janë të shqetësuar për pastërtinë rituale (ai mund të jetë i vdekur dhe kontakti me një kufomë e pengon dikë të kryejë shërbesën në tempull), ndoshta nuk duan të futen në telashe ose të kërkojnë telashe, ndoshta nuk kanë kohë për të humbur.
Ata vijnë nga Jerusalemi ku me siguri kanë marrë pjesë në liturgji solemne. Ata kanë kaluar një javë - kjo ishte kohëzgjatja e shërbimit të tyre - me Zotin dhe nga ata që bashkohen me Zotin do të pritej dashuri dhe vëmendje ndaj atyre që kanë nevojë. Dy "burrat e kishës" vijnë nga tempulli, megjithatë janë të pandjeshëm, nuk ndiejnë dhembshuri - e dhembshuria është e para nga ndjenjat e Zotit: “6 Zoti kaloi përpara tij e shpalli:
“Zoti, Zoti, Hyji i mëshirshëm e i butë,
i durueshëm e shumë i mëshirshëm dhe i vërtetë,
7 që qëndron besnik me mijëra brezni,
që e duron fajin, kundërshtimin dhe mëkatin,
por nuk lë pa ndëshkuar asgjë;
që e ndëshkon paudhësinë e etërve në fëmijë,
madje në nipa ‑ në të tretën e në të katërtën brezni” (Dal. 34,5-6). Kjo do të thotë se feja që ata praktikojnë është hipokrite dhe ua ka ngurtësuar zemrat në vend që t'i zbusë. Çfarë do të bëjë Zoti me këtë fe që ofron alibi për t'i shpëtuar problemeve të njeriut, që ndihmon për të shmangur problemet duke kaluar "në anën tjetër të rrugës"?
Burri i sulmuar nga banditët është për Jezusin simboli i të gjitha viktimave të dhunës fizike dhe morale.
Në këtë pikë dëgjuesit presin që, pas dy “burrave të kishës”, në skenë do të hyjë shpëtimtari, i cili do të jetë – janë të sigurt – një hebre laik.
Nëse Jezusi do ta kishte vazhduar shëmbëlltyrën me këto terma, njerëzit – të cilët që atëherë treguan atë antiklerikalizëm dashamirës që i gjallëron deri diku edhe të krishterët e sotëm – do ta kishin miratuar dhe duartrokitur. Në vend të kësaj, ja ku është surpriza, provokimi: shfaqet një nga ata njerëz që thuhet se “e shqetëson tymi i qirinjve”, një samaritan. Kini parasysh: jo një “samaritan i mirë” – siç thonë shumë Bibla – por thjesht një samaritan. Ai po udhëtonte, edhe ai kishte planet e tij.
Përshkrimi i asaj që bën ai kur sheh njeriun e plagosur është i saktë.
Jezusi nuk lë pas dore asnjë detaj sepse dëshiron ta krahasojë sjelljen e tij me atë të priftit dhe levitit: "Ai erdhi tek ai dhe, kur e pa, u prek nga dhembshuria, iu afrua dhe ia lidhi plagët, duke i derdhur vaj dhe verë. Pastaj e hipi mbi gomarin e tij, e çoi në një han dhe u kujdes për të" (v.33-34).
Përballë një njeriu në nevojë, ai nuk ndjek më mendjen e tij, por zemrën e tij: harron punët e tij, angazhimet e tij, normat e tij fetare, lodhjen e tij, urinë e tij, frikën e tij; ai vepron menjëherë, duke u angazhuar derisa çështja të zgjidhet plotësisht. Ai nuk shtyhet të veprojë nga motive fetare, nga dëshira për t'i pëlqyer Perëndisë, nga llogaritja e meritave që mund të fitojë në qiell duke ndihmuar një person të varfër, por vetëm nga dhembshuria, nga fakti që ndjen zemrën e tij të shtrëngohet. Ai preket nga ajo ndjenjë që - megjithëse nuk e kupton - është projeksioni i asaj që ndjen Perëndia.
Ashtu siç bëri Nathani kur i tregoi Davidit shëmbëlltyrën e deleve, Jezusi nuk e shpall gjykimin e tij për atë që ndodhi; ai dëshiron që doktopri i ligjit ta bëjë këtë. Për këtë arsye ai bën një pyetje që e përmbys atë që iu bë në fillim. "Kush është i afërmi im?" - u pyet. Tani ai pyet: "Sipas mendimit tuaj, kush u bë i afërm i njeriut që ra midis kusarëve?" (v. 36). Problemi - e kemi përmendur tashmë më sipër - nuk është të përcaktojë se sa larg shtrihen kufijtë e termit "i afërm", por: kush bëhet i afërm, kush është i aftë të dojë, kush tregon se ka përvetësuar sjelljen e mëshirshme të Zotit.
Doktori i ligjit përgjigjet: "Ai që pati dhembshuri për të". Ai shmang - për arsye të dukshme - shqiptimin e emrit "Samaritan", por detyrohet të pranojë se është modeli i atyre që dinë të bëhen të afërm.
Fjalët e fundit të Jezusit drejtuar mjekut të ligjit përmbledhin mesazhin e të gjithë shëmbëlltyrës: Shko dhe bëj edhe ti kështu! (v. 37). Bëhu i afërm për ata që janë në nevojë dhe do të trashëgosh jetën.
Shëmbëlltyra ka një mesazh shpërthyes: kushdo që e do të afërmin e tij, sigurisht që e do edhe Perëndinë (Krahaso 1 Gj. 4,7). Me fjalë ai mund ta refuzojë Atë, por në realitet ai nuk po e refuzon Perëndinë, ndoshta ai vetëm po refuzon një imazh të rremë të Tij. "Samaritanët" që e duan vëllanë e tyre, ndoshta pa e ditur, po adhurojnë Perëndinë e vërtetë.

[ninoenina]

F.A. E DIELA XV ORD. VITI C. UNGJILLI.

PËRGATITJA E LITURGJISË.

E DIELA XV ORD. VITI C.

MË 13-7-2025.


UNGJILLI: Lk. 10,25-37.

25 Dhe ja, u ngrit një dijetar Ligji dhe, me qëllim që ta provojë, e pyeti:
“Mësues, çka duhet të bëj për të fituar jetën e pasosur?”
26 “Çka shkruan në Ligj? ‑ iu përgjigj Jezusi ‑ Si lexon atje?”
27 Dijetari iu përgjigj:
“‘Duaje Zotin, Hyjin tënd, me gjithë zemrën tënde, me gjithë shpirtin tënd, me gjithë fuqinë tënde, dhe me gjithë mendjen tënde edhe ‘të afërmin tënd porsi vetveten!’“
28 Jezusi i tha:
“Mirë u përgjigje! Vepro kështu dhe do të jetosh!”
29 Por ai, duke dëshiruar të përligjej, e pyeti Jezusin:
“Kush është i afërmi im?”
30 Jezusi vazhdoi e tha:
“Një njeri po zbriste prej Jerusalemit në Jeriho e ra ndër cuba. Këta e plaçkitën, e rrahën dhe ikën dhe e lanë veç gjallë.
31 Rastësisht po asaj rruge po zbriste një prift. E pa, iu shmang e vazhdoi rrugën. 32 Po ashtu edhe një levit, kur arriti aty, e pa, iu shmang dhe vazhdoi udhën. 33 Kurse një samaritanas, duke udhëtuar, kur erdhi tek ai dhe e pa, pati mëshirë për të, 34 iu afrua, ia lidhi plagët duke ia pasë larë me verë e me vaj. Pastaj e vuri mbi shtazën e vet, e çoi në bujtinë dhe u kujdesua për të. 35 Të nesërmen, nxori dy denarë, ia dha bujtinarit dhe i tha: ‘M’u kujdes për të dhe, çka të shpenzosh më shumë, do t’i jap kur të kthehem.’
36 Cili prej këtyre të treve, të thotë mendja, u dëftua i afërmi i atij njeriu që ra ndër cuba?”
37 Ai iu përgjigj:
“Ai që pati mëshirë për të!”
“Shko ‑ i tha Jezusi ‑ e bëj edhe ti kështu!”


LECTIO DIVINA – MEDITIM – LUTJE.

Sot do të dëgjojmë një shëmbëlltyrë shumë të njohur nga ne, atë të Samaritanit. Ajo zhvillohet përgjatë rrugës që zbriste nga Jerusalemi në Jeriko. Këta dy qytete janë 27 kilometra larg dhe rruga që i bashkon ata shkon përgjatë shkretëtirës së Judesë.
Është një zbritje e pjerrët sepse ndryshimi në lartësi është një mijë metra. Jezusi e njihte shumë mirë këtë rrugë sepse e përshkoi që i vogël. Në fakt, Ungjilltari Luka na tregon se çdo vit Familja e Shenjtë shkonte në Jerusalem për Pashkë dhe e vetmja rrugë që u lejonte galileasve të arrinin në Qytetin e Shenjtë ishte pikërisht kjo.
Mund të shihet në disa foto në fjalorët biblikë. Në këto foto, nëse shikohet larg në sfond, mali i fundit është Mali i Ullinjve, përtej të cilit arrihet në Jerusalem. Kjo rrugë ishte shumë e rrezikshme sepse kudo kishte shpella, përrenj, shkëmbinj, gremina dhe në kohën e Jezusit duhej të përshkohej me karvanë në mënyrë që njerëzit të gjenin mbrojtje gjatë udhëtimit. Kishte pika kontrolli dhe njëra ishte pranë një fortese, e vendosur në majë të një mali në anën e djathë të rrugës për ata që shkonin në Jeriko duke u nisur nga Jerusalemi. Ajo fortesë ishte ndërtuar nga Herodi i Madh, i cili i kishte dhënë kësaj fortese emrin e nënës së tij Qipro: ajo ishte nabatease.
Pastaj, drejt mesit të rrugës, kishte një post tjetër roje, që sot quhet Kan i Samaritanit të Mirë, një karavanserai i Samaritanit të Mirë. Në një foto të vitit 1905, mund të shihet ende siç duhet të kishte qenë në kohën e Jezusit. Është një karavanserai interesant sepse në fillim të viteve nëntëdhjetë të shekullit të kaluar, arkeologët izraelitë gërmuan në këtë vend dhe bënë disa gjetje interesante: ata thanë se në kohën e Jezusit kishte shpella të banuara, ndoshta nga ata që kishin detyrën e mbrojtjes së udhëtarëve nga grabitësit. Në shekullin e dymbëdhjetë, kryqtarët e transformuan këtë vend në një fortesë të quajtur Kalaja e Kuqe: cili ishte qëllimi i saj? Gjithmonë për të mbrojtur udhëtarët dhe në këtë rast ishin pelegrinët e krishterë që shkonin në Jordan për të vizituar vendin e Pagëzimit të Jezusit. Le të vazhdojmë në këtë rrugë tani dhe të shkojmë drejt Jerikos.
Në fund të rrugës që zbret nga një ndryshim lartësie prej rreth 1000 metrash, mund të shihet Jeriko. Dhe tani arrijmë pikërisht në Jeriko.
Afër Jerikos mund të shihet përsëri fortesa e Qipros që dominon të gjithë fushën e Jerikos. Dhe pastaj janë rrënojat e pallateve të Hasmoneanëve dhe Herodit të Madh. Ato janë pallate të shkëlqyera: ai i Hasmoneanëve kishte dy pishina, në njërën prej të cilave Herodi i Madh mbyti kunatin e tij për të cilin ishte shumë xheloz.
Atëherë, fortesa e Herodit të Madh kishte tre pallate brenda gardhit. Pishina ishte 90 metra e gjatë dhe 42 metra e gjerë. Çfarë ishte Jerikoja në kohën e Jezusit? Dhe pse gjejmë katër personazhe në shëmbëlltyrë që zbresin nga Jerusalemi në Jeriko? Ishte një qytet shumë i pasur, shumë i rëndësishëm, qyteti i palmave ku prodhohej balsami i njohur në të gjithë botën dhe i cili prodhohej me kompozime sekrete, ishte shumë i çmuar. Jerikoja ishte një qytet kufitar dhe për këtë arsye aty ndodhej dogana dhe gjithashtu kuptojmë se kishte dikë që drejtonte këtë doganë dhe mblidhte taksat: ne e dimë edhe emrin e tij: Zake.
Jerikoja ishte i rëndësishëm sepse ishte rezidenca dimërore e njerëzve të mirë dhe të pasur të Jerusalemit. Gjatë dimrit në Jeriko është pranverë, në fakt shumë priftërinj të Tempullit kishin vilat dhe rezidencat e tyre dimërore në Jeriko. Ishte gjithashtu një qytet i famshëm në kohët e lashta për korrupsionin e zakoneve, jetën luksuose, ishte në kundërshtim me Jerusalemin. Jerusalemi ishte i lartë, Jerikoja ishte i ulët, qyteti i korrupsionit, pikërisht në kundërshtim me qytetin e shenjtë që ishte 1000 metra më lart. Shëmbëlltyra që do të dëgjojmë tani prezantohet nga një dialog midis Jezusit dhe një doktori të Ligjit.
Le të dëgjojmë:
“25 Dhe ja, u ngrit një dijetar Ligji dhe, me qëllim që ta provojë, e pyeti:
“Mësues, çka duhet të bëj për të fituar (trashëguar) jetën e pasosur?”
26 “Çka shkruan në Ligj? ‑ iu përgjigj Jezusi ‑ Si lexon atje?”
27 Dijetari iu përgjigj:
“‘Duaje Zotin, Hyjin tënd, me gjithë zemrën tënde, me gjithë shpirtin tënd, me gjithë fuqinë tënde, dhe me gjithë mendjen tënde edhe ‘të afërmin tënd porsi vetveten!’“
28 Jezusi i tha:
“Mirë u përgjigje! Vepro kështu dhe do të jetosh!”
29 Por ai, duke dëshiruar të përligjej, e pyeti Jezusin:
“Kush është i afërmi im?” (v. 25-29).
Personazhi i parë që hyn në skenë, është një doktor i Ligjit, një person shumë i respektuar në Izrael sepse ia kushton gjithë kohën e tij studimit të teksteve të shenjta. Ai e njeh Torën, ua mëson atë njerëzve dhe kur ka mosmarrëveshje ligjore, njerëzit i drejtohen atij. Ai vjen te Jezusi për ta vënë në provë. Folja greke që përdoret, është peirazein. Në Ungjillin e Lukës, shfaqet vetëm dy herë: herën e parë kur djalli e tundon Jezusin, duke dëshiruar ta nxjerrë jashtë rrugës, herën e dytë i aplikohet këtij rabini për të cilin thuhet se erdhi te Jezusi me një qëllim dashakeq, për t'i ngritur një kurth dhe pastaj për ta dënuar.
Kjo folje peirazein mund të thotë të tundosh, por normalisht do të thotë edhe të vësh në provë, të bësh një kontroll dhe besoj se ky është rasti me këtë rabin. Ai erdhi te Jezusi për të verifikuar nëse ishte një person i mençur, i urtë, nëse i njihte shkrimet e shenjta dhe ndoshta edhe për të pasur një dritë të brendshme, një përgjigje për pyetje të caktuara që i bën vetes. Dhe në fakt ai i bën një pyetje: “Mësues, çka duhet të bëj për të fituar, poër të trashëguar jetën e pasosur?”
Vini re, ai nuk shkon te Jezusi për të kërkuar sukses, shëndet, mirëqenie. Ai shkon përtej jetës biologjike. Unë kam trashëguar jetë biologjike, nuk mund t'ia kisha dhënë vetes, e kam marrë si dhuratë nga prindërit e mi, ata mund të më kërkojnë gjithçka, por nuk mund të ma japin jetën. Jetën unë mund ta marr mund ta marr vetëm si trashëgim.
Dhe e njëjta gjë ndodh me jetën e të Përjetshmit. Nëse nuk e marr jetën e tij si trashëgim, si dhuratë nga i Përjetshmi, kur jeta biologjike mbaron, gjithçka mbaron: dhe ajo jetë që mora si dhuratë nuk është më. Në fund të historisë së tij, ai tani e pyet Jezusin, dhe është një pyetje shumë serioze, si mund ta përgatit veten për të marrë këtë dhuratë të jetës së Përjetshme.
Jezusi i jep një përgjigje, sipas mënyrën e Rabinëve, duke bërë dy pyetje: “Ti je një studiues i Biblës, çfarë lexon në Tora? Si e interpreton atë që lexon? Është e bukur mënyra se si vazhdoi Jezusi, është e njejtë mënyra e përdorur nga rabinët e kohës së tij, të cilët nuk u përgjigjën menjëherë duke dhënë zgjidhjen, por bënin pyetje të tjera, sepse ata donin që e vërteta të mos imponohej, por të dilte nga zemra e njerëzve. Kështu në mësimet e tyre vazhdonin të bënin pyetje derisa personi të arrinte në përfundim vetë: kështu nxënësi përvetësonte vërtet për atë të vërtetë, sepse nuk ishte imponuar. Nëse një e vërtetë na imponohet, ne gjithmonë kemi dyshime, por kur ajo vjen nga brenda, atëherë ne jemi të bindur. Dhe në fakt Jezusi i bën këto dy pyetje dhe rabini jep përgjigjen e mirë.
Ai është një studiues i Biblës dhe i referohet dy teksteve. I pari është në Librin e Ligjit të Përtërirë, në kapitullin 6, dhe thotë se nëse duhet të përgatitem për të marrë këtë dhuratë të jetës së përjetshme, duhet ta dua Zotin me gjithë zemrën time, me gjithë jetën time, me gjithë forcën time dhe me gjithë mendjen time. Ai i referohet atij teksti që përsëritet dy herë në ditë nga çdo izraelit i devotshëm në lutje.
Do ta duash Zotin, Perëndinë tënd, me gjithë zemrën tënde. Ne e dimë se zemra në Bibël nuk është vendi i ndjenjave, por është vendi i të gjitha zgjedhjeve, kështu që të gjitha zgjedhjet duhet të bëhen në harmoni me mendimin e Zotit, me vullnetin e Zotit; pastaj me gjithë jetën sepse Zoti duhet të jetë i dashur, jo me një sektor të jetës tonë (duke përjashtuar për shëmbull ekonominë, politikën që sipas disave nuk kanë të bëjnë fare me Zotin), por me të gjithë jetën tonë: e gjithë jeta, çdo çast i jetës duhet të jetë shenjë dashurie ndaj Zotit; dhe pastaj me gjithë forcën tënde, këtu do të thotë me të gjitha të mirat që ke, të mirat materiale dhe dhuratat që ke marrë nga Zoti duhet të vihen në shërbim të planit të Zotit.
Një shtesë ky rabin i bën tekstit të shenjtë: Duaje Zotin Hyjin tënd... “me gjithë mendjen tënde”. Kjo është ajo që ai po bën, ai ia kushton tërë jetën e tij studimit të fjalës së Zotit dhe këtu ne mund të bëjmë një krahasim në jetën tonë si të krishterë sot. Nuk mund të themi se e duam Zotin me gjithë zemrën tonë, me gjithë jetën tonë, me gjithë forcën tonë, nëse atëherë i kushtojmë më shumë kohë ndoshta ekipit tonë të preferuar dhe jo studimit të fjalës së Zotit. Është një shtesë që bëri rabini dhe është shumë e bukur: është një provokim edhe për ne të krishterët sot.
Dhe pastaj ai citon një tekst të dytë të marrë nga Libri i Levitikut, në kapitullin 19: “Duaje ‘të afërmin tënd porsi vetveten!’”. Dhe kështu ky rabin e kuptoi se për t'u përgatitur për të marrë trashëgiminë e jetës së përjetshme duhet të duajë, të qëndrojë gjithmonë në harmoni me vullnetin e Zotit për të kuptuar kështu cili është kuptimi i ekzistencës, dhe pastaj për të të treguar dashuri për ata që janë afër. Të duash është prirja për të jetuar në lumturinë këtu dhe pastaj për t’u përgatitur për të marrë këtë trashëgiminë në Jetën e përjetshme.
Rabini kishte përgjigjuar shumë mirë, dhe jezusi e lavdëron: Bravo, ke përgjigjuar mirë, bëje këtë dhe do të jetosh. Nëse do të jetosh këtu tani, në këtë kohë të jetës tënde biologjike, në këtë mënyrë njerëzore dhe nëse do të jesh gati për të marrë jetën e të Përjetshmit, duhet të jetosh dhe të kuptosh jetën tënde si një dhuratë.
Nëse nuk do, nuk jeton si njeri. Ajo që të karakterizon si njeri është harmonia me dashurinë e Zotit dhe me dashurinë ndaj vëllait tënd. Nëse nuk e bën këtë, nuk jeton. Atëherë vazhdon në këtë rrugë, je në rrugën e duhur.
Por ai, duke dashur të justifikonte veten, i tha Jezusit: “Kush është i afërmi im?” Afërmi im do të thotë në hebraisht, ai që është afër meje. Dhe pati shumë diskutime rreth asaj se kush janë këta fqinjë: për disa ishin anëtarët e familjes, për disa tjerë ata të fshatit të tyre ose ata të popullit të Izraelit. Dhe kishte shumë terma për të treguar ata që në të vërtetë nuk i përkisnin popullit të Izraelit, por edhe ata janë fqinjë. Për shembull, “Inocri”, në hebrast”, domethënë i huaji që kalon, edhe ai është i përfshirë në këta fqinjë. “Geri”, pra i huaji i asimiluar, do të thoshim sot ai që ka leje qëndrimi, edhe ai është fqinj.
Po e dimë se në Bibël ka disa dispozita shumë të bukura që kanë të bëjnë me këta njerëz. Në kapitullin 22 të Librit të Eksodit thuhet: nuk duhet ta ngacmosh të huajin, nuk duhet ta shtypësh, sepse mos harro, ti ishe i huaj në Izrael dhe e di se si trajtoheshin të huajt atje, ata ishin të shtypur, nuk mund ta bësh këtë sepse dikur ishe i huaj dhe e di çfarë do të thotë. Dhe pastaj e di gjithashtu, Zoti i mbron të huajt, mbështet jetimin, vejushën, mbron të gjithë njerëzit e brishtë dhe të dobët. Rabinit që i bën këtë pyetje ( kush është fqinji im? Domethënë, kush është njeriu tek i cili duhet të arrijë kjo dashuri) Jezusi nuk i përgjigjet me arsyetim, por me një shëmbëlltyrë. Le ta dëgjojmë:
“30 Një njeri po zbriste prej Jerusalemit në Jeriho e ra ndër cuba. Këta e plaçkitën, e rrahën dhe ikën dhe e lanë veç gjallë.
31 Rastësisht po asaj rruge po zbriste një prift. E pa, iu shmang e vazhdoi rrugën. 32 Po ashtu edhe një levit, kur arriti aty, e pa, iu shmang dhe vazhdoi udhën...(v.30-31...).
Një burrë po zbriste nga Jerusalemi në Jeriko. Dhe kush ishte ai? Ne nuk dimë absolutisht asgjë për të. As moshën, as profesionin, a ishte hebre, i huaj, çfarë feje praktikonte, a ishte i mirë apo i keq? Nuk dimë asgjë.
Një gjë e dimë, se ai ishte një njeri. Dhe kjo është e mjaftueshme për Jezusin. Për të nuk ishte e rendësishme çfarë kishte shkuar të bënte në Jerusalem: për t'u lutur apo për të festuar, për të ofruar flijime në Tempull apo për të vjedhur. Dhe pastaj, pse po shkonte në Jeriko vetëm, ndërsa të gjithë të tjerët shkonin me një karvan? Pastaj, meqenëse ai ishte një pre tërheqëse për grabitësit, kjo do të thotë se ai kishte disa mallra me vete.
Ne nuk dimë asgjë për të. Ai karakterizohet në mënyrën më të përgjithshme. Ai ishte një njeri. Dhe njeriu nuk e humbet kurrë dinjitetin e tij. Edhe nëse do të ishte kriminel. Le të kujtojmë, në Bibël, kur Kaini i thotë Zotit, tani kushdo që më takon mund të më vrasë sepse jam kriminel, dhe Zoti i vë një shenjë Kainit sepse askush nuk duhet ta prekë Kainin. Ai mbetet me dinjitetin e tij si njeri, imazh i Zotit, me një ngjashmëri shumë të shpërfytyruar të këtij imazhi, por ai nuk e humbet dinjitetin e tij.
Dhe tani, në çfarë gjendjeje është ky njeri që më pas do të takohet nga personazhe të tjerë që do të zbresin në Jeriko? Ai ra në duart e banditëve që e zhveshën, e rrahën dhe pastaj u larguan duke e lënë gjysmë të vdekur. Kjo është gjendja e këtij njeriu që më pas do të takohet nga njerëz të tjerë. Ai është zhveshur - ia zhveshën kafshët - kështu që është çnjerëzuar, është goditur, plagosur, është vetëm dhe gjysmë i vdekur, është në kreshtën midis jetës dhe vdekjes, tani u takon atyre që e takojnë ta lënë të vdesë ose ta kthejnë këtë njeri në jetë.
Dhe kjo është gjithashtu një shëmbëlltyrë që pasqyron atë që u ndodh sot shumë njerëzve që hasin banditë në jetën e tyre, banditë që i zhveshin, i çnjerëzojnë, i bëjnë të bëhen si bisha të zhveshura, i shpërfytyrojnë dhe pastaj i braktisin të shkatërruar nga njeriu. Kjo është gjendja në të cilën shumë njerëz e gjejnë veten dhe janë në kreshtë, duke përfunduar në çnjerëzim të plotë ose duke u rikthyer në jetë. Tani, rastësisht, me këtë rastësi të bukur, Jezusi dëshiron të na tregojë se nuk keni pse të shkoni të kërkoni vëllain tuaj në nevojë, janë rrethanat, rastësitë që e vendosin atë para jush.
Dhe tani personazhi i dytë që zbret drejt Jerikos është një prift. Ai po ecte në të njëjtën rrugë dhe çfarë ndodh? Dy folje karakterizojnë reagimin e tij. Folja e parë “e pa”, folja e dytë “kaloi” në anën tjetër të rrugës.
Dy folje! Nuk është se ai nuk e pa, e pa, por ai nuk e ndihmoi atë person, u largua prej atij, duke dekretuar kështu vdekjen e tij, edhe pse mundte ta sillte atë përsëri në jetë. Ai është një prift. Në Izrael kishte 24 klasa priftërinjsh, ata jetonin në vendet e tyre, por dy herë në vit duhej të shkonin në Jerusalem dhe të qëndronin atje për një javë për të kryer shërbesën në Tempull. Pandaj kishte mbaruar shërbesën e vet dhe kthehej në shtëpinë e vet.
Ai kishte kaluar një javë me Zotin, kështu që ende i kishte rrobat e parfumuara me temjan, ende i kishte këngët, meloditë e psalmeve në vesh, ai kishte qenë me Zotin, kështu që ai duhet të kishte asimiluar jo vetëm shikimin e Zotit, i cili i sheh të gjithë ata që kanë nevojë, por edhe ndjenjat e Zotit, emocionin e Zotit, splanchnizomai, rachum, karakteristika e parë e Zotit, Unë jam ai që ndjen një dashuri të thellë për ata që kanë nevojë. Prifti nuk e ndjeu. Ai kalon në anën tjetër të rrugës dhe ne pyesim veten pse e bëri këtë? Epo, arsyeja e parë është ndoshta për shkak të faktit se ai është prift dhe meqenëse atje rrjedh gjak, ai nuk mund ta prekë gjakun dhe mund të jetë edhe një person i vdekur dhe ai nuk mund t'i afrohet të vdekurve.
A e dini mirë çfarë thotë Levitiku? Prifti nuk duhet ta ndotë veten duke kontaktuar me një person të vdekur. Gjithmonë Levitiku, madje as për babanë dhe nënën e tij, ai duhet t'i afrohet një personi të vdekur dhe kushdo që prek një të vdekur mbetet i papastër për shtatë ditë, thotë Libri i Numrave dhe për këtë arsye prifti që duhet të mbetet i pastër për të kryer shërbesën ka një justifikim, ai nuk duhet t'i afrohet njeriut të vdekur, praktika fetare është më e rëndësishme se dashuria. Por pastaj mund të ketë edhe arsye të tjera pse ai nuk iu afrua dhe shkoi në anën tjetër të rrugës, ai mund të jetë sulmuar nga ana tjetër, ndoshta banditët janë këtu afër, nuk do të futet në telashe, ose thjesht nuk ka kohë për të humbur. Le të mendojmë për këto arsye të mundshme pse kleriku fetar gjen justifikime për të mos trajtuar një problem të dikujt që mund të vdesë nëse nuk ndërhyn.
Personazhi i dytë që ndjek të njëjtën rrugë, është një levit, gjithashtu një njeri fetar, i karakterizuar gjithashtu nga dy folje në reagimin e tij. Së pari, ai sheh, por devijon, kalon. Kush ishin levitët? Levitët ishin pak si sakristanët e Tempullit, kështu që edhe ata duhej të qëndronin të pastër.
Pse i prezanton Jezusi këta dy burra? Pse dëshiron të heqë iluzionin e të qenit dishepuj të tij? Meqenëse praktikohen ritet fetare, ne e dimë se si në Besëlikdhjen e Vjetër profetët e denoncuan praktikën fetare që është e shkëputur nga dashuria, domethënë, e denoncuan ato praktika me të cilat një besimtar dëshiron të zëvendësojë me rite të vetmen gjë për të cilën kujdeset Perëndia, dashurinë për ata që janë në nevojë, për jetimin, për vejushën, për të huajin.
Në këtë pikë dëgjuesit e shëmbëlltyrës presin që pas dy burrave të kishës, do të hyjë në skenë shpëtimtari i cili është, mendojnë ata, një hebre laik i devotshëm. Nëse Jezusi do ta kishte vazhduar shëmbëlltyrën në këto terma, domethënë, do të kishte treguar se ai ishte një laik i mirë, njerëzit që më pas manifestuan atë antiklerikalizëm mirëdashës që e gjejmë edhe tek të krishterët sot, ata do ta kishin miratuar shëmbëlltyrën.
Le të dëgjojmë se kush është personazhi i katërt që zbret në Jeriko e që e takon atë njeri të pafat në duart e kusarëve:
“33 Kurse një samaritanas, duke udhëtuar, kur erdhi tek ai dhe e pa, pati mëshirë për të, 34 iu afrua, ia lidhi plagët duke ia pasë larë me verë e me vaj. Pastaj e vuri mbi shtazën e vet, e çoi në bujtinë dhe u kujdesua për të. 35 Të nesërmen, nxori dy denarë, ia dha bujtinarit dhe i tha: ‘M’u kujdes për të dhe, çka të shpenzosh më shumë, do t’i jap kur të kthehem’” (v.33-36).
Në shumë Bibla ende e gjejmë këtë titull "Shëmbëlltyra e samaritanit të mirë". Le ta eliminojmë atë njeri të mirë. Jezusi nuk paraqet një samaritan të mirë, paraqet një samaritan.
Fyerja më e keqe që mund t'i drejtohej një hebreu ishte qen ose pagan. Fyerja e dytë ishte samaritan që ishte ekuivalente me kopil, renegat, heretik. Autori i librit të Sirakut, në kapitullin 50, i paraqet samaritanët në këtë mënyrë: janë njerëz budallenj që jetojnë në Sichem, të cilët as nuk meritojnë të konsiderohen një popull.
Dhe në të vërtetë hebrenjtë kishin arsyet e tyre të mira për t'i konsideruar samaritanët të përjashtuar. Për shekuj me radhë ata ishin përzier me popuj të tjerë, kishin ndërtuar Tempullin e tyre në Gerizim, prandaj nuk praktikonin fenë e pastër që praktikohej në Jerusalem dhe pastaj as nuk i pranonin të gjitha shkrimet e shenjta, kishin eliminuar psalmet, profetët, librat e urtësisë. Kushdo që e quante një person samaritan, meritonte dënimin prej 39 goditjesh me kamzhik, prandaj kjo shkelje ishte shumë serioze.
Jezusi e pranoi kur armiqtë e tij i thanë se ishte budalla dhe samaritan. Jezusi thoshte se nuk ishte i çmendur, dhe nuk e refuzoi titullin samaritan: për të nuk është nënçmues. Samaritani i shëmbëlltyrës është në një vend armiqësor, është në Jude dhe për këtë arsye është një emigrant i paligjshëm, është në rrezik. Por tani ai humbet mendjen, harron gjithçka, kishte planet e tij të jetës, por tani takon një burrë që është në prag midis jetës dhe vdekjes, një njeri i plagosur rëndë jeta e të cilit varet nga dashuria e tij. Le ta lërë të vdesë apo ta kthejë në jetë? Janë dhjetë folje që karakterizojnë sjelljen e tij. Është një përshkrim shumë i saktë i asaj që bën ai para burrit.
1 Folja e parë, ai e pa atë, siç e panë të dy të tjerët, por ai e sheh atë në një mënyrë tjetër dhe ka një mesazh të rëndësishëm për ne. Nuk ka nevojë të presim që tjetri të bërtasë për ndihmë, ndoshta ai as nuk ka forcën të bërtasë për ndihmë. Jam unë, nëse e dua vërtet të afërmin tim, që duhet të jem i kujdesshëm dhe duhet të jem gjithmonë gati të ndërhyj sepse kam shikimin që është ai i Zotit. Prifti dhe Leviti ishin njerëz që luteshin, që ngrinin shikimin e tyre drejt qiellit, por çfarë ndodh? Ata shikojnë drejt qiellit, por shikimi i Zotit shkon drejt të varfërve, të nevojtarëve, dhe pastaj ai lutet vërtet, ai nuk shikon lart në ajër, ai shikon aty ku shikon Zoti.
Nëse ka një nënë me një fëmijë të sëmurë që ka nevojë për ndihmë, nuk mund ta shikoj nënën, duhet të shikoj aty ku shikon nëna. Dhe ky samaritan, i cili nuk është njeri i kishës, nuk është njeri që praktikon fenë e pastër, atë të Jerusalemit, ai është heretik, por ka shikimin e Zotit që shkon drejt nevojtarëve.
2 Folja e dytë: Ai erdhi tek Ai, ai afrohet, ai nuk ikën nga të papastërtit, sepse për Të askush nuk është i papastër, janë njerëzit e kishës ata që dallojnë midis të pastrit dhe të papastërtit. Kur jeta e njeriut është në rrezik, ju po debatoni për pastërtinë rituale. Ndoshta Zoti i Doktorit të Ligjit ishte ai që urdhëroi të qëndronim larg nga të papastërtit.
Samaritani ndjek zemrën, ai ndjek ata që kanë ndjenjat e Zotit, siç ndiejmë ne tani.
3 Folja e tretë. Ai u prek.
Dhe ja folja e famshme “splanchnizomai”, domethënë, ai ndjeu një emocion të brendshëm që e bëri të humbiste mendjen. Tani, si Zot, ai arsyeton dhe vepron i nxitur nga organet e brendshme, nga dashuria e rrënjosur thellë. Kjo folje shfaqet dymbëdhjetë herë në Besëlidhjen e Re dhe gjithmonë zbatohet për Zotin ose për Jezusin.
Në Besëlidhjen e Vjetër, folja që korrespondon me këtë, është ajo që gjejmë në vetë-prezantimin e Zotit në kapitullin 34 të Eksodit. Zoti thotë, nëse doni të dini se çfarë është shkruar në kartën time të identitetit, nëse doni të kuptoni kush jam unë, unë po ju them se jam Anirrahum, Rechem dhe Luteo. Pra, imazhi i parë që Zoti jep për veten është femëror. Zoti është një që do me nje dashuri qëë ka berimin e saj në placentën, ku një fëmijë sapo ngjizur, rritet deri në momentin e lindjes. Zoti na don me një dashuri e brendshme qe bën të levizin të brendshmet e një nëne për fëmijën e gjallë në barkun e saj: imazhi më i bukur i dashurisë së thellë e Zotiz për ne, nuk ka.
Epo, në të gjithë Besëlidhjen e Vjetër dhe të Re e gjejmë këtë folje gjithmonë të zbatuar për Zotin ose për Jezusin, përveç një herë, kur nuk zbatohet për një hebre të devotshëm, një prift, një person fetar, por për një samaritan dhe ne kemi kuptuar se kush janë samaritanët. Nuk mjafton të shohësh, nuk mjafton as të afrohesh, duhet ta përjetosh këtë ndjenjë që është ajo e Zotit. Nëse biesh në harmoni me këtë dashuri të Zotit, atëherë kalon në veprim dhe në fakt ky Samaritan tani nuk ndjek më mendjen e tij, por zemrën e tij që harron punët, angazhimet, normat fetare, lodhjen, urinë, frikën për të shpëtuar nga vdekja një njeri. Samaritani vepron tani, i përkushtohet zgjidhjes së këtij problemi të një njeriu që e gjen veten midis jetës dhe vdekjes, midis çnjerëzimit ose kthimit në të qenit njeri.
4 Folja e katërt, ai afrohet.
5 Folja e pestë, ai i lidh plagët.
6 Së gjashti, ai i derdh vaj dhe verë.
7 Folja e shtatë, ai e ngarkon mbi gomarin e tij.
8 Së teti, ai e çon.
Jo në han, por në atë vend ku të gjithë janë të mirëpritur. Në greqisht, han quhet xenodocheion, këtu nuk ka një term të tillë, ka pandocheion, ku të gjithë janë të mirëpritur pa dallim.
Ka, fola më parë, kur thashë se kryqtarët kishin ndërtuar në Jerikon fortesën e kuqe në atë pandokeion, dhe mbi një gur të këtij ndërtimi të kryqtarëve një udhëtar, ndoshta një pelegrin, i cili po shkonte gjithashtu për të parë vendin e pagëzimit të Jezusit, shkroi mbi një gur: Nëse edhe priftërinjtë dhe burrat e kishës kalojnë pranë ankthit tuaj, dijeni se Krishti është Samaritan i mirë, i cili gjithmonë do të ketë dhembshuri për ju, dhe në orën e vdekjes suaj do t'ju prezantojë në pandokeion e përjetshëm". Një grafit i mrekullueshëm që është mbi këtë gur. Pra, ne gjithashtu e kuptojmë shëmbëlltyrën e këtij Samaritani në qëllimin e Jezusit: ai është ai Samaritan.
Priftërinjtë dhe levitë me praktikat e tyre fetare donin të ndihmonin njerëzimin, por ai erdhi, Samaritan, ai ndërhyri me vaj dhe verë për t'i dhënë jetë këtij njerëzimi. Dhe pastaj, folja e fundit, ai nxjerr dy denarë dhe ia jep pronarit të atij pandokeion, ai është pandokeu, ai që i mirëpret të gjithë, dhe thotë: “Kujdesu për të dhe çfarëdo që të shpenzosh më shumë, unë do të shpërblej kur të kthehem”. Është interesante, ai i jep dy denarë, kështu që ai i jep para për dy ditë, që do të thotë se ai do të ishte kthyer ditën e tretë për të paguar gjithçka nëse do të kishte nevojë. Në shëmbëlltyrë, çfarë bën Jezusi me këtë njerëzim? Ai e merr atë dhe edhe nëse është plagosur, ai gjithmonë mbetet me këtë dinjitet njerëzor dhe e çon aty ku të gjithë janë të mirëpritur, ku askush nuk dëbohet, dhe është ai që pagoi për të gjithë sepse dha tërë jetën e tij për shpëtimin e këtij njerëzimi. Në këtë pikë Jezusi i drejtohet doktorit të ligjit dhe i bën një pyetje të fundit. Le ta dëgjojmë:
“36 Cili prej këtyre të treve, të thotë mendja, u dëftua i afërmi i atij njeriu që ra ndër cuba?”
37 Ai iu përgjigj:
“Ai që pati mëshirë për të!”
“Shko ‑ i tha Jezusi ‑ e bëj edhe ti kështu!” (v. 36-37).
Jezusi nuk e shpreh gjykimin e tij për atë që ndodhi, ai dëshiron që doktori i ligjit ta bëjë këtë. Për këtë arsye ai bën një pyetje që e përmbys atë që u bë në fillim. Rabini e kishte pyetur se kush është i afërmi im, kush është i afërmi im që duhet ta dua? “Plesion” në greqisht është një ndajfolje, thjesht do të thotë afër, fqinj. Kur ka një nyjë përpara, fqinji bëhet emër. Rabini kishte pyetur se sa larg duhet të arrijë dashuria ime, kush është fqinji, cilat janë kufijtë, kush ka karakteristikat për të merituar të ndihmohet.
Jezusi e përmbys se cili nga këta të tre u bë i afërt me atë të varfër që ra në duart e hajdutëve, një fqinj për Jezusin. Nuk është një kusht, një karakteristikë që duhet ta kesh për t'u ndihmuar. Një fqinj është çdokush që bëhet i afërt.
Përgjigja e rabinit? A u bë i afërt ai që tregoi mëshirë? Bukur, ai nuk e përmend samaritanin, ai nuk e meriton, por detyrohet të pranojë se është ai që u bë i afërt. Dhe pastaj Jezusi i thotë të shkojë, dhe ti bëj të njëjtën gjë. Doktori i ligjit ishte drejtuar te Jezusi sepse donte të dinte se si mund të krijoj tek unë kushtet për të marrë jetë që nuk është biologjike, që e kam marrë tashmë, por jetën e të Përjetshmit.
Dhe Jezusi i përgjigjet se në cilin nga ata të tre, samaritan, prift dhe levit, në cilin prej tyre A e pe jetën e të Përjetshmit tashmë, jetën e përjetshme tashmë në veprim? Në cilën nga të tre e pe shikimin e Zotit? Ai i priftit dhe i levitit nuk ishte shikimi i Zotit, ata vetëm e panë atë, por nuk ishin të interesuar. Samaritani, nga ana tjetër, ishte i interesuar për atë që kishte parë. Atëherë, në cilën nga të tre e pe ndjenjat e Zotit të pranishme, splanchnizomën, rachum-in, dashurinë visherale që e bëri të humbiste mendjen, kështu që ai nuk mendonte më për atë që duhej të bënte, ose për rreziqet që ishin aty, jo, ai nuk shihte më asgjë sepse nuk ishte mendja ajo që ndiqte, por ndjenjat që ishin ato të zemrës së Zotit.
Pastaj ti je një studiues e Biblës, e njeh Torën dhe për këtë arsye i njeh veprat e Zotit përveç shikimit të ndjenjave të Zotit. Në cilin nga të tre e pe veprën e Zotit të pranishme? Prifti dhe Leviti u larguan, Zoti nuk e bën këtë, Samaritani është ai që zbuloi se jeta e të Përjetshmit ishte e pranishme në të. Shëmbëlltyra ka një mesazh shpërthyes, na tregon se kushdo që i afrohet vëllait të tij, është i dashur ashtu siç e do Zotin, zbulon se në të është e pranishme e njëjta jetë e të Përjetshmit, ajo jetë e përjetshme që doktori i ligjit e pyeti Jezusin se si mund ta përgatit veten për ta marrë atë si trashëgimi.
Ky mesazh është shpërthyes sepse është ajo që Gjoni na thotë në kapitullin 4 të letrës së tij të parë:
“Të dashur, le ta duam njëri-tjetrin sepse dashuria është nga Zoti dhe kushdo që do është i lindur nga Zoti dhe e njeh Zotin; kushdo që nuk do nuk e njeh Zotin, sepse Zoti është dashuri.
Pasojën, Jezusi e ka dhënë si shembull të dikujt që ka marrë jetën e të Përjetshmit, atij që nuk praktikon fenë e praktikuar nga hebrenjtë e devotshëm, si doktori i Ligjit, i cili me siguri ishte i hutuar, nuk e priste, por Jezusi na thotë: kudo që shihni shenja dashurie, jini të sigurt, jeta e të Përjetshmit është e pranishme atje: Ubi caritas et amor, Deus ibi est.

[ninoenina]

PËRGATITJA E LITURGJISË

E DIELA 16 Ord. VITI C

MË 20 – 7 – 2025


LEXIMI I PARË: Zn. 18,1-10.


1 Zoti iu duk Abrahamit te Qarret e Mambres, ndërsa po rrinte në derë të tendës. Ishte pika e zhegut.
2 Si i çoi sytë përpjetë, i pa tre burra në këmbë pranë tij. Si i shikoi, vrapoi t’u dalë para prej derës së tendës dhe u përkul në nderim
3 e tha: “Imzot, nëse kam ndonjë farë rëndësie para syve të tu, mos kalo pa hyrë te shërbëtori yt.
4 Do t’ju sillet pak ujë dhe lani këmbët tuaja e pushoni nën hije të lëndës.
5 Po ju sjell një kafshore bukë që ta merrni veten para se të vazhdoni udhën. Po ju po i bini kah dera shërbëtorit tuaj”! Ata i thanë: “Bëj, pra, si the”!
6 Abrahami shpejtoi në tendë te Sara e i tha: “Shpejto e përziej tri masë të miellit më të mirë dhe na i bëj do kuleç”.
7 Ai vetë vrapoi në vathë dhe prej andej e nxori një viç të ri e të majmë dhe ia dha shërbëtorit. Ai e përgatiti me të shpejtë.
8 Mori edhe mazë, qumësht dhe viçin që e kishte pjekur dhe ua shtroi përpara, ndërsa ai vetë, derisa ata hanin, rrinte pranë tyre në këmbë nën lëndë.
9 Ata i thanë: “Ku është Sara, gruaja jote”? Ai u përgjigj: “Ja, është në tendë”!
10 Ai i tha: “Do të kthehem dhe do të vij te ti po në këtë kohë, dhe Sara, gruaja jote, do të ketë djalë”.


LECTIO DIVINA – MEDITIM – LUTJE.

THIRRJA E ABRAHAMIT.

Mambre është një banor i vendit të Kanaanit, i cili, në disa raste, i ofroi mikpritje Abrahamit në korijen e tij të lisave (afër qytetit të sotëm të Hebronit). Ne e dimë se, për kananitët, lisat ishin pemë të shenjta; tregimi që sapo lexuam tregon një shfaqje të Perëndisë te Abrahami, kur ai e kishte ngritur kampin e tij nën hijen e një lisi në pyllin që i përkiste Mambres; por për të thënë të vërtetën, kjo nuk është hera e parë që Zoti i flet Abrahamit. Nga kapitulli 12, libri i Zanafillës na tregon për shfaqjet dhe premtimet e përsëritura të Perëndisë ndaj Abrahamit. Por, deri më tani, asgjë nuk ka ndodhur; Abrahami dhe Sara dukeshinn të ishin destinuar të vdisnin pa fëmijë.
Sepse shpesh thuhet se Zoti zgjodhi një popull... Në fakt kjo nuk është e vërtetë: Zoti fillimisht zgjodhi një burrë, dhe një njeri pa fëmijë për më tepër. Dhe pikërisht këtij njeriu të privuar nga e ardhmja (të paktën nga këndvështrimi njerëzor) Zoti i bëri një premtim të pabesueshëm:
“Prej teje do të bëj një popull të madh
dhe do të të bekoj.
Do ta bëj të madh emrin tënd.
Ti vet do të jesh bekim.
Do t’i bekoj ata që do të bekojnë ty,
do t’i mallkoj ata që do të mallkojnë ty.
Në ty do të bekohen të gjitha fiset e tokës”! (Zn 12,2-3).
Këtij plaku shterpë Zoti i tha:
“Shikoje qiellin dhe numëroji yjet, po munde”!
Dhe shtoi: “Të tillë do të jenë trashëgimtarët e tu”.
Abrami i besoi Zotit dhe iu çmua për drejtësi" (Zn. 15,5-6).
Me këtë premtim, me sa duket i parealizueshëm, Abrahami pranoi të luante gjithë jetën. Abrahami nuk kishte asnjë dyshim se Perëndia do ta respektonte premtimin e tij, por ai e dinte shumë mirë faktin që kishte gjatë rrugën një pengese e madhe: ai dhe Sara ishin shterpë! Ose të paktën ai dhe Sara kishin arsye serioze për ta besuar këtë, pasi në moshën shtatëdhjetë e pesë dhe gjashtëdhjetë e pesë vjeçe ishin pa fëmijë.
Pra, ai kishte imagjinuar disa zgjidhje: Zoti më premtoi një pasardhës, por, në fund të fundit, shërbëtori im Eliezeri është si djali im:
“O Zot, Hyj, ç’më duhen dhuratat e tua,
pasi shkoj i shuar pa pasardhës
dhe trashëgimtari i shtëpisë sime
do të jetë Eliezeri prej Damaskut”(Zn. 15,2).
Por Zoti kishte refuzuar:
“Ky nuk do të jetë,
trashëgimtari yt do të jetë pinjolli yt
që do të rrjedhë prej teje” (15, 4).
Disa vjet më vonë, kur Perëndia foli përsëri për këtë lindje, Abrahami nuk mundi të mos qeshte në fillim (Zn 17,17); pastaj imagjinoi një zgjidhje tjetër: mund të ishte djali im i vërtetë, këtë herë, Ismaili, ai që kisha nga bashkimi im (i autorizuar nga Sara) me Hagarin:
“E Hyji i tha: “Sara, gruaja jote,
do të lindë djalë dhe ngjitja emrin Izak.
Do të lidh besëlidhje me të,
një besëlidhje të përhershme,
si edhe me farën e tij pas tij" (15,19).
A do të lindte një fëmijë nga një burrë njëqind vjeç?
Dhe Sara, me nëntëdhjetë vitet e saj, mund të lindë?...
Rroftë Ismaili në praninë tënde!
Edhe këtë herë Zoti refuzoi:
“Sara, gruaja jote, do të lindë djalë
dhe ngjitja emrin Izak.
Do të lidh besëlidhje me të,
një besëlidhje të përhershme,
si edhe me farën e tij pas tij (Zn. 17,19).
Premtimi është Premtimi.
Teksti që po lexohet këtë të diel, supozon gjithë këtë histori të Besëlidhjes tashmë të gjatë (njëzet e pesë vjet, nëse duam t'i besojmë Biblës). Ngjarja zhvillohet pranë lisit të Mamrés. Tre burra iu shfaqën Abrahamit dhe pranuan mikpritjen e tij: le të ndalemi këtu. Ndryshe nga sa duket, rëndësia e këtij teksti nuk është kjo mikpritje kaq bujare e ofruar nga Abrahami! Asgjë nuk mund të ishte më banale, në atë kohë, në atë qytetërim, qoftë edhe shembullor!

PRANIA HYJINORE…

Mesazhi i autorit të këtij teksti, i cili ngjall admirim dhe befas, e dëshira për ta shkruar për t'ua lënë trashëgim brezave të ardhshëm, është shumë më i lartë! E pabesueshmja sapo ka ndodhur: për herë të parë në historinë e njerëzimit, vetë Zoti e ka ftuar veten në shtëpinë e një njeriu! Sepse nuk ka dyshim për askënd që tre vizitorët e shquar simbolizojnë Zotin; leximi i këtij teksti është pak i vështirë për ne, sepse nuk e kuptojmë nëse ka një apo më shumë vizitorë: Abrahami" Si i çoi sytë përpjetë, i pa tre burra në këmbë pranë tij...(v.2).
Ai tha: “Imzot, nëse kam ndonjë farë rëndësie para syve të tu, mos kalo pa hyrë te shërbëtori yt" (v.3), "Do t’ju sillet pak ujë dhe lani këmbët tuaja e pushoni nën hije të lëndës" (v.4)..."Po ju sjell një kafshore bukë që ta merrni veten para se të vazhdoni udhën" (v.5)... "Ata i thanë: “Ku është Sara, gruaja jote?” (9)... Udhëtari tha: “Do të kthehem dhe do të vij te ti po në këtë kohë, dhe Sara, gruaja jote, do të ketë djalë” (v.10). Në fakt, autori ynë shkruan shumë kohë pas faktit, bazuar në disa rrëfime nga burime të ndryshme. Nga të gjitha këta rrëfime, ai bën një histori të vetme, duke harmonizuar sa më mirë tregime të ndryshëm. Duke qenë se donte të shmangte çdo shfaqje politeizmi, ai u kujdes shumë të na kujtonte disa herë se Zoti ishte unik. Prandaj, le të mos kërkojmë shumë shpejt për një përfaqësim të Trinisë; autori i këtij teksti ende nuk mund ta konceptonte atë; ajo që është e sigurt është se Abrahami njohu pa hezitim, në këta tre vizitorë, praninë hyjnore.
Zoti, pra, meqenëse është ai, pa dyshim, Zoti e ftoi veten te Abrahami: dhe për t'i thënë çfarë? Për t'i konfirmuar projektin e papritur që kishte në mendje për të: vitin e ardhshëm, në këtë kohë, Sara, plaka Sara, do të ketë një djalë dhe nga ky djalë do të lindë një popull që do të jetë instrumenti i bekimeve të Zotit: Do të ktheheni në shtëpinë tuaj pas një viti dhe atëherë gruaja jote Sara do të ketë një djalë. Sara, e cila kishte dëgjuar te dyert, nuk mundi të mos qeshte: të dyja ishin kaq të vjetër! Atëherë udhëtari iu përgjigj me këtë frazë që nuk duhet ta harrojmë kurrë: “Sepse, a ka gjë të pamundshme për Zotin? Do të kthehem, po në këtë kohë, te ti, dhe Sara do të ketë djalë" (Zn.18,14). Dhe e pamundura, për sytë e njeriut, ndodhi: lindi Izaku, lidhja e parë e prejardhjes së premtuar, të panumërt si yjet në qiell.

[ninoenina]

PËRGATITJA E LITURGJISË

E DIELA XVI ORD. VITI C

MË 20 – 7- 2025.


PSALMI. 15,1a.2-3a,3bc-4ab,4d-5.

1 O Zot, e kush do të guxojë të hyjë në tendën tënde?
2 Vetëm ai që jeton me nder,
që vepron me drejtësi
e prej zemrës flet të vërtetën,
3 që s’i shpifet kujt me fjalë,
që të afërmin s’e dëmton,
që shokun nuk e çnderon:
4 ai që keqbërësin e mban për asgjë
e i çmon ata që e druajnë Zotin,
ai që i përbehet dashamirit të vet
dhe ia mban fjalën,
5 nuk jep të holla me kamatë
e nuk merr ryshfet kundër të pafajshmit.
Kush vepron kështu
kurrë e për këtë jetë nuk do të luhatet.


LECTIO DIVINA – MEDITIM – LUTJE.

NË TEMPULL, DUHET NJË SJELLJE E DENJË PËR HYJIN!

Shpesh kemi pasur rastin të vërejmë se psalmet janë krijuar të gjithë për të kremtuar një veprim liturgjik gjatë pelegrinazheve dhe festave në tempullin e Jeruzalemit. Psalteri mund të krahasohet me librat e këngëve që marrim në dyert e kishave tona, që përmbajnë këngë të destinuara për të gjitha llojet e festimeve; këtu haxhiu mbërrin te portat e tempullit dhe shtron pyetjen: a jam i denjë të hyj?
Natyrisht, ai e di përgjigjen paraprakisht: "Jini të shenjtë, sepse unë jam i shenjtë, Zoti, Hyji juaj!", thoshte libri i Levitikut (19,2). Ky psalm nxjerr vetëm pasojat: atyre që dëshirojnë të hyjnë në tempull (" në shtëpinë" e Perëndisë) ai u kujton kërkesat e një sjelljeje të denjë për Zotin e shenjtë.
1 “O Zot, e kush do të guxojë të hyjë në tendën tënde? 2 Vetëm ai që jeton me nder, që vepron me drejtësi e prej zemrës flet të vërtetën" (v. 1-2).
Me fjalë tjera, mund të hyjë ai që sillet në mënyrë të përsosur, që vepron me drejtësi dhe thotë të vërtetën nga zemra. Vargjet e tjera thjesht e detajojnë atë: të jesh i drejtë, të jesh i vërtetë, të mos dëmtosh askënd. Në përgjithësi, duket njësoj si Dekalogu:
" Mos vra!
Mos bëj kurorëthyerje!
Mos vidh!
Mos bëj dëshmi në rrenë kundër të afërmit tënd!
Mos i lakmo shtëpisë së të afërmit tënd.
Mos i lakmo gruas së tij, shërbëtorit, shërbëtores;
as kaut, as gomarit, asnjë gjëje që i përket atij” (Dal 20,13-17).
Nuk do të vrasësh, nuk do të kryesh kurorëshkelje, nuk do të bësh rrëmbim, nuk do të dëshmosh rrejshëm kundër fqinjit tënd, nuk do të ngulesh sytë në shtëpinë e fqinjit tënd.
Dhe kur Ezekieli vizaton skicën e të drejtit, thotë saktësisht të njëjtën gjë: “Njeriu që është i drejtë, që kryen drejtësinë e të drejtën, që nuk ha në lartësi, që s’i lartëson sytë drejt idhujve të Izraelit, që nuk e çnderon gruan e të afërmit, që nuk i afrohet gruas në gjendjen e mujoreve të saj, që nuk i bën dhunë njeriut, që ia kthen detorësit pengun, që nuk cubnon, që i jep bukë atij që s’ka, që e vesh të zhveshurin, që s’huajon me ujem, që nuk kërkon shtesë, e ruan dorën nga paudhësia, pleqëron drejt ndërmjet njërit e tjetrit, që ecën urdhërimeve të mia, që i mban gjyqet e mia për të bërë të vërtetën: ky është i drejtë dhe i tilli do të jetojë ‑është fjala e Zotit Hyj" (Ez. 18,5-9). Ai përmbush drejtësinë dhe drejtën; ai nuk ha në male (aluzion për bankete për nder të idhujve); ai nuk shikon lart te idhujt e shtëpisë së Izraelit (është përsëri idhujtaria ajo që përmendet këtu); nuk e çnderon gruan e komshiut... nuk shfrytëzon askënd; kthen pengun e marrë si borxh; ai nuk kryen plaçkitje; ia jep bukën të uriturit; e mbulon lakuriqin me një rrobë; ai nuk jep hua me interes; nuk ngarkon kamatë; e kthen dorën nga padrejtësia; ai bën një gjykim të vërtetë midis njerëzve; ai ecën sipas ligjeve të mia; ai respekton zakonet e mia, duke vepruar sipas së_ vërtetës: ai është i drejtë; me siguri ai do të jetojë .
Mikea riprodhon, nga ana e tij, pikërisht pyetjen e psalmit tonë dhe e zhvillon atë:
“Çka kam të denjë t’i kushtoj Zotit
kur bie në gjunj para të Tejetlartit Hyj?
T’i kushtoj, vallë, fli shkrumbimi
ose viça që e mbushën vitin?
A thua Zotit do t’i pëlqejnë?
Mijëra deshë
e përrenj vaji me miliarda?
T’i kushtoj, thua, të parëlindurin
si shpërblim për fajin tim,
frytin e kraharorit tim
për mëkat që bëra?”
“T’është dëftuar ç’është e mirë, o njeri,
e çka Zoti kërkon prej teje:
s’kërkon tjetër pos të zbatosh drejtësinë,
të duash mirësinë,
të jetosh kujdesshëm me Hyjin tënd!” (Mi. 6,6-8).
Dhe Isaia, bashkëkohësi i tij, nuk duhet lënë pas: Pyetjes:
“Kush prej nesh do të jetë në gjendje të qëndrojë?
Ai përgjigjet:
“Ai që ecën me drejtësi,
ai që flet çka është e drejtë,
që s’kërkon fitim në cubëri,
që shkund duart të mos marrë ryshfet,
që mbyll veshët të mos dëgjojë vrasje,
që mbyll sytë të mos shikojë të keqen,
i tilli do të banojë në lartësi,
strehimi i tij në qytezë të pathyeshme,
bukë ka mjaft, ujët s’i mungon (Is. 33,15-16).
Pak më vonë, Zakarisë do t'i duhet ta përkujtojë përsëri:
“Ja, pra, se çka ju duhet të bëni: thoni të vërtetën secili vëllait të vet dhe gjykoni drejtësisht në dyert tuaja. Askush në zemrën e vet të mos ia mendojë të keqen mikut të vet dhe mos e doni përbetimin në rrenë: për të vërtetë unë i urrej të gjitha këto” ‑ thotë Zoti" (Zak 8,16-17).


JEZUSI ËSHTË DERA!

Është nga ana e Besëlidhjes një kërkesë edhe shumë klasike dhe për fat të keq gjithmonë për t'u përkujtuar, për t’u përsëritur deri kur do të vijë i shumë mirëpritur, i vetmi që është në gjendje të ndryshojë zemrat tona prej guri në zemra prej mishi, siç thotë Ezekieli. Kjo na shtyn ta rilexojmë këtë psalm duke ia referuar atë Jezu Krishtit: ungjijtë e përshkruajnë atë si "zemrën e butë dhe të përvuajtë". Mt 11,29: "Merrni mbi vete zgjedhën time e pranoni t’ju mësoj unë që jam zemërbutë e i përvuajtur. Kështu do të gjeni pushim për shpirtrat tuaj" dhe Jezusi me të vërtetë ishte i vëmendshëm ndaj të përjashtuarve: lebrozëve (Mk 1), shkelëses së kurorës (Gjn. 8) dhe sa të sëmurë dhe të pushtuar, hebrenj apo paganë; dhe ai ishte krejtësisht i huaj për idetë e fitimit, ai që nuk kishte ku të shtrinte kokën.
Ai mbi të gjitha na fton ta rilexojmë vargun 3 me të, duke i dhënë një dimension krejt të ri: Mund të hyjë në tempullin, ai
“që s’i shpifet kujt me fjalë,
që të afërmin s’e dëmton,
që shokun nuk e çnderon":
Ai vë kontroll në gjuhën e tij, nuk i bën padrejtësi vëllait dhe nuk fyen fqinjin e tij.
Me Jezu Krishtin, tani e tutje, ne e dimë se rrethi i "fqinjëve" tanë mund të shtrihet deri në pafundësi: kjo është e gjithë thelbi i shëmbëlltyrës së Samaritanit të Mirë për shembull (të cilën e lexuam të dielën e kaluar).

Mbetet një varg paksa i turpshëm: sepse dikush mund të pyesë veten nëse vargu 4 nuk bën një njollë në mes të gjithë këtyre ndjenjave të bukura: Bibla jonë katolike në përkthimin e Atit Filipaj, pas pyetjes:
Kush mund të guxojë të hyjë në tënden tënde (v.1), thotë në vargun 4:
“ai që keqbërësin e mban për asgjë
e i çmon ata që e druajnë Zotin,
ai që i përbehet dashamirit të vet
dhe ia mban fjalën”.
Në disa Bibla të huaj ka një perkthim ndryshëm dhe pak i çuditshëm: Mund të hyjë në tendën tënde ai që "në sytë e të cilit ai që i përbuz të tjerët, është i përbuzur": ndoshta mund të kuptohet: “Ai që arrin të gjykojë në mënyrën korrekte, pra në mënyrën që të jetë me të vërtetë i përbuzur, ai që pretendon të përbuzë të tjerët. Pra është e nevojshme të lexohet këtu diçka që çshtë në përkim me kërkesat e besnikërisë ndaj vullnetit të Zotit dhe Besëlidhjes: Ai që përbuz të tjerët, në këta përkthime, është i pabesi, ai që i nderon idhujt. Duke pohuar se "ai që përbuz, është i përbuzur" nga ai, haxhiu refuzon të gjitha format e idhujtarisë; mënyra për t'i thënë Zotit:
"Unë ndaj kauzën tënde, që dëshmoj mirëbesimin tim".
Nga ana ime, e shoh si provë të mëtejshme se besnikëria ndaj të vetmit Zot ka qenë një betejë e vazhdueshme.
Vërejtja e fundit: le të qetësohemi, ky përkujtues i kërkesave të Besëlidhjes është një katekezë e drejtuar pelegrinëve, nuk është kusht për të hyrë në tempull. Përndryshe, askush, përveç Jezusit të Nazaretit, nuk do të kishte ecur kurrë përmes derës.

[ninoenina]

PËRGATITJA E LITURGJISË

E DIELA XVI ORD. VITI C.

MË 20 - 7 – 2025.

LEXIMI I DYTË: Kol. 1,24-28.

24 Dhe tani vetë u gëzohem vuajtjeve të mia për të mirën tuaj dhe plotësoj në trupin tim çka u mungon mundimeve të Krishtit për Trupin e tij ‑ Kishën. 25 U bëra mbarështues i Saj në fuqi të misionit që Hyji më caktoi për të mirën tuaj që ta bëj të njohur njëherë e përgjithmonë Fjalën e Hyjit: 26 ‑ Misterin e mbajtur fshehur gjatë shekujsh dhe breznish, të cilin tani ua zbuloi shenjtërve të tij. 27 Këtyre Hyji deshi t’ua bëjë të njohur lavdinë e begatshme të këtij Misteri në paganë: d. m. th. : Krishti është ndër ju, shpresa e lavdisë! 28 Ne kumtojmë Atë. Qortojmë çdo njeri dhe mësojmë gjithkënd me çdo njohuri për të bërë që gjithkush të arrijë përsosmërinë në Krishtin.


LECTIO DIVINA – MEDITIM – LUTJE.

RREZIQET E MISIONIT.

Fjalia e parë e këtij teksti është e frikshme! "Dhe tani vetë u gëzohem vuajtjeve të mia për të mirën tuaj dhe plotësoj në trupin tim çka u mungon mundimeve të Krishtit për Trupin e tij ‑ Kishën” (v. 24).
Ajo që mbetet për t'u vuajtur nga sprovat e Krishtit në mishin tonë, Pali e kryen për trupin e tij, që është Kisha. Si duhet ta kuptojmë këtë fjali? A do të mbeten atëherë vuajtje për t'u duruar nga Krishti apo nga ne, vetëm për një masë të mirë, si të thuash? Me sa duket, mbeten vuajtje për t'u duruar, meqenëse Pali e thotë këtë, por nuk është "vetëm për një masë të mirë". Nuk buron nga një kërkesë e Perëndisë! Është një domosdoshmëri, për fat të keq për shkak të ngurtësisë së zemrave njerëzore!
Ajo që mbetet për t'u vuajtur janë vështirësitë, kundërshtimi, madje edhe përndjekjet që has çdo përpjekje ungjillore. Vetë Jezusi e bëri të qartë këtë në disa raste, para dhe pas mundimit dhe ringjalljes së tij; Apostujve të tij u kishte thënë: “Birit të njeriut i duhet të pësojë shumë, ta përbuzin pleqtë, kryepriftërinjtë dhe skribët, ta vrasin dhe të tretën ditë të ngjallet.”(Lk. 9,22); dhe pas ringjalljes së tij, ai ua shpjegoi këtë dishepujve të Emausit: "Po a nuk u desh që Mesia t’i pësojë të gjitha e kështu të hyjë në lavdinë e vet?”(Lk. 24,26). Dhe cili do të ishte fati i mësuesit, ai i dishepujve të tij; këtu përsëri ai i paralajmëroi mirë: "9 Por ju kujdesuni për veten: do t’ju dorëzojnë gjyqeve, do t’ju frushkullojnë ndër sinagoga, do t’ju qesin para qeveritarëve e para mbretërve për shkak timin, që të dëshmoni para tyre. 10 Por më parë duhet t’u shpallet Ungjilli të gjithë popujve”(Mk 13:9-10). Ne jemi paralajmëruar: derisa detyra të përfundojë, ne do të duhet të punojmë shumë dhe të durojmë shumë vështirësi, madje edhe persekutim. Kjo është shumë konkrete, në jetën tonë.
Është padyshim e pamundur të imagjinohet se kjo do të rezultonte nga një dekret i Zotit, i etur për të parë fëmijët e Tij të vuajnë dhe përgjegjës për lotët e tyre; një supozim i tillë e shpërfytyron Zotin e butësisë dhe mëshirës që vetë Moisiu e kishte zbuluar tashmë. Përgjigja qëndron në dy pika: së pari, për veprën e ungjillëzimit, Zoti kërkon bashkëpunëtorë; Ai nuk vepron pa ne; së dyti, bota refuzon ta dëgjojë Fjalën, në mënyrë që të mos ndryshojë mënyrat e jetesës së saj; kështu që kundërshton me gjithë fuqinë e saj përhapjen e Lajmit të Mirë. Kjo mund të shkojë deri aty sa të përndjekë dhe eliminojë dëshmitarët problematikë të Fjalës. Kjo është pikërisht ajo që përjetoi Pali kur u burgos sepse kishte folur shumë për Jezusin e Nazaretit.1 Dhe në letrat e tij drejtuar komuniteteve të reja të krishtera, ai i inkurajon vazhdimisht bashkëbiseduesit e tij që të pranojnë përndjekjen e pashmangshme nga ana e tyre: “(Timoteu) t’ju forcojë dhe t’ju japë zemër në fe, 3 në mënyrë që askush prej jush të mos lëkundet në këto vështirësi. Sepse edhe ju vetë e dini se jemi të caktuar për këtë do tAskush të mos tronditet nga vështirësitë e tanishme, sepse ju vetë e dini shumë mirë se ne jemi të ekspozuar ndaj tyre” (1 Thes. 3,2-3). Dhe Pjetri bën të njëjtën gjë: “Jini të përkormë dhe rrini zgjuar! Armiku juaj, djalli, porsi luan ulëritës, endet këndej dhe andej duke kërkuar (kë) të përpijë. 9 Të fortë në fe kundërshtoni duke e ditur se po të njëjtat vuajtje i pësojnë vëllezërit tuaj në fe të shpërndarë nëpër botë. 10 Hyji, burimi i çdo hiri, i cili ju grishi në lumturinë e vet të amshur në Jezu Krishtin. Ai, pasi të vuani për pak kohë, do t’iu përsosë, do t’iu përforcojë, do t’iu japë fuqi dhe do t’iu bëjë të patrandshëm. Rezistoni me forcën e besimit, sepse e dini se të gjithë vëllezërit dhe motrat tuaja në të gjithë botën po vuajnë të njëjtat gjëra” (1 Pt. 5, 8-10).


QË TRUPI I KRISHTIT TË RRITET.

Prandaj, nuk ka arsye për t'u dorëzuar: "Këtë Krisht ne shpallim" thotë Pali, "(e nënkuptohet, kundër të gjitha mosmarrëveshjeve): ne i paralajmërojmë të gjithë, i mësojmë të gjithë me gjithë mençuri, në mënyrë që t'i çojmë në përsosmëri në Krishtin." Kjo ka filluar; ne ende duhet ta përfundojmë veprën e shpalljes.
Kështu, Kisha, Trupi i Krishtit, rritet gradualisht; krahasuar me letrën e parë drejtuar Korintasve (1 Kor. 12), vizioni i Palit është zgjeruar më tej: në letrën drejtuar Korintasve, Pali tashmë e përdori imazhin e trupit, por vetëm për të folur për artikulimin e anëtarëve midis tyre, në secilën Kishë lokale; këtu, ai parashikon Kishën universale, një trup të madh, kreu i të cilit është Krishti. Është ajo pjesë e njerëzimit që njeh supremacinë e Krishtit mbi të gjithë kozmosin, siç flitet në himnin e vargjeve të mëparshme:
" 15 Ai është shëmbëllesa e Hyjit të papashëm,
i Parëlinduri ‑ para çdo krijese.
16 Sepse në Të u krijua çdo gjë
në qiell e në dhe,
çka shihet e çka nuk shihet:
qoftë Fronet, qoftë Zotërimet,
qoftë Principatat, qoftë Pushtetet
‑ gjithçka u krijua nëpër Të dhe për Të.
17 Ai është para çdo gjëje
dhe çdo gjë qëndron në Të.
18 Ai është Kryet e Trupit ‑ Kishës;
Ai është Fillimi,
i Parëlinduri ndër të vdekurit
‑ që të jetë në gjithçka i Pari" (Kol. 1,15-18).2
Ky mister i planit të Perëndisë u është zbuluar të krishterëve; është burimi i tyre i pashtershëm i gëzimit dhe shpresës: " 27 Këtyre Hyji deshi t’ua bëjë të njohur lavdinë e begatshme të këtij Misteri në paganë: d. m. th. : Krishti është ndër ju, shpresa e lavdisë!" (v. 27). Dhe është mrekullia e kësaj pranie të Krishtit në mesin e tyre që i transformon besimtarët në dëshmitarë. Në letrën e dytë drejtuar Korintasve, Pali mund të thotë: "5 Dhe, vërtet, siç ndikohen pa masë në ne mundimet e Krishtit, po ashtu, nëpër Krishtin, edhe marrim ngushëllim pa masë të madh" (2 Kor. 1,5). Dhe në letrën drejtuar Filipianëve: “Ju veç, jetoni në mënyrë të denjë të Ungjillit të Krishtit, që ‑ kur të vij e t’ju shoh, ose, larg prej jush ‑ kur të dëgjoj për ju, të ndiej se jeni të qëndrueshëm në një shpirt dhe se, një zemre, luftoni të gjithë së bashku për fenë e Ungjillit 28 pa farë frike të armikut. Kjo gjë është shenja paralajmëruese e dënimit të tyre dhe e shëlbimit tuaj: dhe kjo vjen prej anës së Hyjit. 29 Sepse juve Hyji ju dha hirin t’i shërbeni Krishtit jo vetëm duke besuar në Të, por edhe duke pësuar për Të, 30 duke bërë po të njëjtën luftë që patë se bëra unë dhe që dëgjoni se e bëj edhe tani” (Fil.1,27-30). Pastaj e kuptojmë fjalinë e parë të tekstit të sotëm: “Dhe tani vetë u gëzohem vuajtjeve të mia për të mirën tuaj dhe plotësoj në trupin tim çka u mungon mundimeve të Krishtit për Trupin e tij ‑ Kishën” (v. 24).
Unë gjej gëzim në vuajtjet që duroj për ju; atë që mbetet nga sprovat e Krishtit në mishin tim, unë e përfundoj për trupin e tij, që është Kisha.

[ninoenina]

PËRGATITJA E LITURGJISË.

E DIELA XVI ORD. VITI C.

MË 20- 7 – 2025.

UNGJILLI: Lk. 10, 38-42.

38 Tashti, gjatë udhëtimit, hyri në një fshat dhe një grua, me emrin Martë, e priti në shtëpi.
39 Ajo kishte një motër që quhej Mari. Kjo iu ul Zotërisë te këmbët dhe dëgjonte fjalën e tij.
40 Marta, e zënë krejtësisht me punët e shërbimit të pritjes, iu afrua e i tha: “Zotëri, a nuk po të duket rëndë që motra ime më la krejt vetëm të shërbej? Thuaji, pra, të më ndihmojë!”
41 “Martë, Martë ‑ iu përgjigj Zotëria ‑ ti po brengosesh dhe po shqetësohesh për shumë gjëra, e pra,
42 e nevojshme është vetëm një. Vërtet, Maria zgjodhi pjesën më të mirën që nuk do t’i merret”.


LECTIO DIVINA – MEDITIM – LUTJE.

MIRËPRITJA...

“Kërkoni, pra, më së pari, Mbretërinë dhe gjithçka e tij e të gjitha këto do t'ju jepen si shtesë!" (Mt 6,33); është ndoshta komenti më i mirë i mësimit të Jezusit në shtëpinë e Martës dhe Marisë.
Jezusi ishte në rrugën me dishepujt e tij, thotë Luka, dhe ne e dimë se ky udhëtim i gjatë është një mundësi për të që t'u japë shumë udhëzime dishepujve të tij; që nga fundi i kapitullit 9, Jezusi, duke filluar ngjitjen për në Jerusalem, ishte interesuar vetëm për t'u dhënë atyre pika referimi për t'i ndihmuar ata të qëndrojnë besnikë ndaj thirrjes së tyre të mrekullueshme dhe kërkuese për të ndjekur Zotin. Ndër të tjera, ai rekomandoi që të pranonin mikpritjen (Lk 9,4: "Në atë shtëpi që të hyni, aty rrini derisa të qëndroni në atë vend" ; 10,5-9: "5 Në cilëndo shtëpi të hyni, më parë thoni: ‘Paqja me këtë shtëpi!’ 6 Po qe se është aty ndokush mik i paqes, mbi të do të zbresë paqja juaj; po qe se s’është asnjë, do të kthehet te ju. 7 Rrini në atë shtëpi! Hani e pini çka t’u ketë qëlluar; sepse punëtori ka tagër në rrogën e vet. Mos kaloni prej një shtëpie në një tjetër! 8 Në çdo qytet që të hyni e t’ju pranojnë, hani çka t’ju vënë përpara. 9 Shëroni të sëmurët që janë në të e thuajini popullit: ‘U afrua Mbretëria e Hyjit!’).
Kjo është pikërisht ajo që ai bëri vetë këtu: mund të mendohet pra se ai e pranon me mirënjohje mikpritjen e Martës.
Ky tregim, specifik për Lukën, ndjek menjëherë shëmbëlltyrën e Samaritanit të Mirë: sigurisht që nuk ka asnjë kontradiktë midis të dyjave; dhe, në veçanti, le të kemi kujdes të mos kritikojmë Martën, aktiven, në raport me Marinë, soditësen. Në qendër të interesit të ungjilltarit është, me sa duket, marrëdhënia e dishepujve me Zotin. Kjo del nga konteksti (shih më lart) dhe nga përsëritja e fjalës "Zot" që ndodh tre herë: "Maria ishte ulur te këmbët e Zotit"... Marta tha: "Zot, a nuk ka rëndësi për ty kjo ?... "Zoti iu përgjigj." Përdorimi i kësaj fjale sugjeron se marrëdhënia e përshkruar nga Luka midis Jezusit dhe dy motrave, Martës dhe Marisë, nuk duhet të gjykohet sipas kritereve të zakonshme të sjelljes së mirë. Këtu, Mjeshtri dëshiron të bëjë thirrje për dallimin e asaj që është "pjesa më e mirë", domethënë qëndrimi më thelbësor që ai pret nga dishepujt e tij.
Dy gratë e mirëpresin Zotin duke i kushtuar gjithë vëmendjen e tyre: Marta, që ta pranojë mirë, Maria, që të mos humbasë asgjë nga fjalët e tij. Nuk mund të thuhet se njëra është aktive, tjetra pasive; të dy janë të zënë vetëm me të. Në pjesën e parë të tregimit, Zoti flet. Nuk na është thënë përmbajtja e fjalimit të tij: ne dimë vetëm se Maria, në qëndrimin e dishepullit që e lë veten të mësohet (krh Is 50), pi me fjalët e tij. Ndërsa Marthen e shohim “të zënë krejtësisht me punët e shërbimit të pritjes" (v.40). Edhe dialogu ndërhyn vetëm në ankesën e Martes: “Zotëri, a nuk po të duket rëndë që motra ime më la krejt vetëm të shërbej? Thuaji, pra, të më ndihmojë!” (v.40).


MOS U SHQETËSONI! KËRKONI MBRETËRINË...

Më pas Zoti shqipton një fjali që ka bërë që të rrjedhë shumë bojë: “Martë, Martë ‑ iu përgjigj Zotëria ‑ ti po brengosesh dhe po shqetësohesh për shumë gjëra" (v.41). Jezusi sigurisht nuk e qorton Martën për dëshirën e saj për ta pritur mirë; kush thotë mikpritje, sidomos atje, thotë për një drekë të mirë, që duhet të përgatitet; “Sillni viçin e majmë" është shprehje biblike e përdorur edhe nga Luka! (15, 23).
Dhe sa prej nesh i gjejmë veten shpesh në rolin e Martes, duke pyetur veten se ku qëndron faji? Sigurisht që do të dukej më e lehtë të përvetësosh qëndrimin e Marisë dhe ta lejosh veten të shërbehet, duke bërë shoqëri me të ftuarin në dhomën e ndenjjes! Kuzhinieri shpesh është i frustruar për të humbur bisedat!
Është një mësim që Jezusi do ta marrë më gjatë, pak më vonë (dhe që është mirë që ne ta rilexojmë këtu, liturgjia nuk na ofron leximin e tij):
“Prandaj po ju them: Mos u shqetësoni për jetën tuaj: çka do të hani, as për trupin tuaj: me çka do ta veshni, sepse jeta është më e vlefshme se ushqimi e trupi se petku. Vëreni korbat! As nuk mbjellin as nuk korrin, nuk kanë as qilar as grunar e Hyji i ushqen. Sa më të vlefshëm jeni ju se shpendët! E cili prej jush, sado që të kujdeset me shqetësim, mund ta zgjasë shtatin e vet edhe për një kut? Pra, nëse nuk mundeni as më të voglën gjë, përse atëherë shqetësoheni për të tjerat? Vëreni si rriten zambakët! As nuk tjerrin as nuk bëjnë vekë. E unë po ju them: as Salomoni në tërë madhërinë e vet, nuk ishte i veshur si një ndër ta. Nëse, pra, Hyji e vesh në këtë mënyrë barin që sot është e nesër hidhet në furrë, sa më shumë do të bëjë për ju, o fepakë? Prandaj mos kërkoni çka do të hani e do të pini ‑ mos u shqetësoni! Të gjitha këto i kërkojnë paganët e kësaj bote; ndërsa për ju e di mirë Ati juaj se keni nevojë për to. Por, kërkoni Mbretërinë e tij e të gjitha këto do t’ju jepen si shtesë. Mos druaj, o grigjë e vogël, sepse Atit tuaj i pëlqeu t’jua japë Mbretërinë!
Shitni pasurinë tuaj e jepni lëmoshë! Bëni për vete strajca që nuk vjetrohen, thesar në qiell që nuk mbaron kurrë, ku vjedhësi nuk afrohet e tenja nuk bren.Vërtet, ku është visari juaj, aty do të jetë edhe zemra juaj” (Lk 12, 22-34)
“Mos druaj, o grigjë e vogël,” (Lk, 12,32) është padyshim fjala kyçe; diku tjetër, ai do t'i paralajmërojë dishepujt e tij kundër shqetësimeve të jetës, të cilat rrezikojnë t'i rëndojnë zemrat: " “Kini kujdes veten që zemrat tuaja të mos kalamenden prej grykësisë, prej shfrenisë e prej kujdeseve të jetës që ajo Ditë të mos ju vijë papritmas" (Lk, 21,34). Këto rrezikojnë gjithashtu të na pengojnë të dëgjojmë Fjalën; ky është mesazhi i shëmbëlltyrës së mbjellësit: “ Ato ‘në ferra’, janë ata që e dëgjuan, por ende në udhë, ua zënë frymën kujdeset tokësore, pasuritë dhe kënaqësitë e jetës e nuk japin fryte të pjekura" (Lk 8,14). Nëse Marta nuk është e kujdesshme, mund të bëhet rasti i saj, ndoshta?
Pa harruar se në fund të fundit, është gjithmonë Zoti ai që na përmbush dhe jo e kundërta! A nuk mund të përkthenim: "Marte, Marte, ti shqetësohesh dhe merresh duke bërë gjëra për mua... Gjëja më e mirë është të më mirëpresësh, unë jam Ai që do të bëjë gjëra të mira për ty".

[ninoenina]

F.A. JAVA. E DIELA XVI ORD. VITI C. TRE LEXIME.

PËRGATITJA E LITURGJISË.

E DIELA XVI ORD. VITI C.

MË 20 – 7 – 2025.


Krishti, mysafiri ynë, por jo për një ditë.

"15 Shtegtarë jemi para Teje e ardhacakë, si etërit tanë, jeta jonë si hije mbi tokë dhe pa farë shprese" (1 Kr. 29,15). Këto fjalë të Davidit kapin mësimin që Izraeli mësoi nga përvoja e tij në shkretëtirë: ai jetonte në tenda, pa një vendbanim të caktuar, kërkonte mikpritje nga popujt e tjerë dhe shpesh refuzohej: “ 14 Moisiu i dërgoi prej Kadesit disa lajmëtarë te mbreti i Edomit për t’i thënë: “Të çon fjalë Izraeli, yt vëlla: Ti i di të gjitha të vështirat që na kanë gjetur: 15 se si patën zbritur etërit tanë në Egjipt dhe si banuam atje për një kohë shumë të gjatë, se si egjiptianët na munduan ne dhe etërit tanë. 16 Ne e thirrëm në ndihmë Zotin e Ai na dëgjoi dhe e dërgoi engjëllin e vet e na nxori nga Egjipti. Ja, kemi ngelur në qytetin e Kadesit që është në skajin e kufijve të tu. 17 Po të bëjmë lutje të na lësh të kalojmë nëpër tokën tënde. Nuk do të biem nëpër ara e vreshta të tua, nuk do të pimë ujë prej pusave të tu, por do të kalojmë udhës së madhe e nuk do t’i shmangemi as djathtas as majtas derisa t’i kalojmë kufijtë e tu”. 18 Edomi iu përgjigj: “Ruaj se kalon nëpër tokën time, ndryshe të dal i armatosur të ndesh”. 19 Izraelitët përgjigjën: “Do të biem rrugës së rrahur e, nëse do të pimë ujin tënd unë dhe bagëtitë e mia, do të paguaj sa është e drejtë, s’do të jetë farë vështirësie për çmim: mjaft që të kalojmë sa më shpejt”.
20 Por, ai u përgjigj: “S’kalove andej”! Dhe Edomi i doli para me shumë njerëz e me fuqi të madhe, 21 dhe nuk ia pranoi lutjen Izraelit që të kalojë nëpër tokën e tij, prandaj edhe Izraeli u largua prej tij. (Nr. 20,14-21), dhe kështu mësoi të vlerësonte mikpritjen.
Rashi, komentatori i famshëm mesjetar i Shkrimeve të Shenjta, i kujtoi popullit të tij: "Edhe pse egjiptianët i hodhën fëmijët tanë të porsalindur meshkuj në Nil, nuk duhet të harrojmë se ata na mirëpritën në kohën tonë të nevojës, gjatë zisë së bukës, në ditët e Jozefit dhe vëllezërve të tij”.
Edhe për të krishterët, mikpritja është një kujtesë për gjendjen e tyre si pelegrinë në këtë botë. Por mbi të gjitha, ai u kujton atyre se Krishti erdhi në botë si një i huaj:
"11 Erdhi ndër të vetët,
e të tijtë nuk e pranuan" (Gj. 1,11).
Sot ai vazhdon të kërkojë mikpritje: " 20 Ja, para derës qëndroj dhe trokas: kush e dëgjon zërin tim dhe e hap derën, do të hyj te ai dhe me të do ha darkë dhe ai me mua " (Zb. 3,20). Ai kërkon të lejohet të hyjë në jetën e çdo personi, çdo shoqërie, çdo institucioni.
44 (Jerusalem) do të të përplasin për tokë ty e fëmijët e tu në ty dhe s’do të lënë në ty as gur mbi gur, sepse nuk e bëre për gjë kohën kur Hyji erdhi të të ndihmojë”.
Vertët Jerusalemi nuk e njohu kohën e vizitës së Zotit: (Lk. 19,44).
Ne gjithmonë mbetemi të pavendosur dhe të ngurruar kur Jezusi troket në derë. Ne hezitojmë para se ta hapim atë sepse ndiejmë se fjala e tij do të përfundojë duke prishur të gjithë shtëpinë. Do të preferonim që ai të mos vizitonte të paktën disa cepa; do të donim t'i rezervonim ato për veten tonë, t'i linim të rregullta sipas shijeve tona.
Për ta përvetësuar mesazhin, do të përsërisim:
"Një diell që lind do të vijë të na vizitojë nga lart."


LEXIMI I PARË: Zn.18,1-10a.

1 Zoti iu duk Abrahamit te Qarret e Mambres, ndërsa po rrinte në derë të tendës. Ishte pika e zhegut. 2 Si i çoi sytë përpjetë, i pa tre burra në këmbë pranë tij. Si i shikoi, vrapoi t’u dalë para prej derës së tendës dhe u përkul në nderim 3 e tha: “Imzot, nëse kam ndonjë farë rëndësie para syve të tu, mos kalo pa hyrë te shërbëtori yt. 4 Do t’ju sillet pak ujë dhe lani këmbët tuaja e pushoni nën hije të lëndës. 5 Po ju sjell një kafshore bukë që ta merrni veten para se të vazhdoni udhën. Po ju po i bini kah dera shërbëtorit tuaj”! Ata i thanë: “Bëj, pra, si the”!
6 Abrahami shpejtoi në tendë te Sara e i tha: “Shpejto e përziej tri masë të miellit më të mirë dhe na i bëj do kuleç”. 7 Ai vetë vrapoi në vathë dhe prej andej e nxori një viç të ri e të majmë dhe ia dha shërbëtorit. Ai e përgatiti me të shpejtë. 8 Mori edhe mazë, qumësht dhe viçin që e kishte pjekur dhe ua shtroi përpara, ndërsa ai vetë, derisa ata hanin, rrinte pranë tyre në këmbë nën lëndë.
9 Ata i thanë: “Ku është Sara, gruaja jote”? Ai u përgjigj: “Ja, është në tendë”! 10 Ai i tha: “Do të kthehem dhe do të vij te ti po në këtë kohë, dhe Sara, gruaja jote, do të ketë djalë”.


LECTIO DIVINA – MEDITIM – LUTJE.

Nëse marrim një ftesë për darkë nga dikush që nuk ka marrë asnjë favor nga ne, bëhemi dyshues, të kujdesshëm dhe fillojmë të spekulojmë. Nuk na vjen natyrshëm të supozojmë se ata janë të painteresuar, se nuk mendojnë për fitimin e tyre. Mirësia, kujdesi dhe vëmendja janë përgjithësisht të rezervuara për miqtë, të afërmit, ata nga të cilët shpresojmë të marrim ndonjë favor një ditë. Forma më e zakonshme e mikpritjes - ajo e bazuar në llogaritjen e përfitimeve - nuk është biblike.
Shenja dalluese e mikpritjes autentike është bujaria, dhe dy figura në Izrael janë modele të kësaj: Jobi dhe Abrahami. Thuhet se Jobi e ndërtoi shtëpinë e tij me katër dyer, një në secilën pikë kardinale, në mënyrë që të varfrit të mos kishin vështirësi për të gjetur hyrjen. Abrahami mbahet mend për mikpritjen e tij të menduar ndaj Perëndisë, e cila tregohet në leximin e sotëm.
Ai është ulur në hyrje të tendës, duke pushuar në orën më të nxehtë të ditës. Dy vargje më parë teksti i shenjtë vëren se ai është rrethprerë. Prandaj, Abrahami është "në gjendje shërimi", megjithatë, sapo sheh "tre burrat" që qëndrojnë pranë tij, ai nxiton drejt tyre, urdhëron të sillet ujë që të freskohen këmbët dhe i ul nën një pemë.
Pastaj ai e thërret Sarën dhe i urdhëron asaj të pjekë menjëherë disa ëmbëlsira. Vetë Abrahami vrapon drejt tufës, zgjedh një viç të butë dhe ia jep shërbëtorit, i cili e përgatit menjëherë. Kur gjithçka është gati, ai u ofron mysafirëve qumësht të thartë, qumësht të freskët dhe viçin.
Kjo menu e improvizuar u ka shkaktuar rabinëve më shumë dhimbje koke sepse, duke ofruar si mish ashtu edhe qumësht, Abrahami shkel ligjet më themelore të të ushqyerit hebraik. Në fakt, është e ndaluar të kombinosh mishin dhe produktet e qumështit në të njëjtin vakt. Sigurisht, ky ligj do të miratohej shumë më vonë... por dikush mund të mendojë gjithashtu se ishte shqetësimi për mysafirët (një filxhan kos i freskët është më i mirëpritur sesa një gotë e thjeshtë me ujë) që i sugjeroi Abrahamit të injoronte parimin.
Ndërsa ata hanë, ai qëndron pranë tyre, nën pemë; ai mbetet vigjilent dhe i vëmendshëm, gati për t'iu përgjigjur çdo nevoje të tyre, për të ndjerë çdo dëshirë të tyre.
Vini re ndryshimet që kanë ndodhur: në fillim, Abrahami është ulur qetësisht dhe të ftuarit janë në këmbë; në fund, pozicionet janë përmbysur: tre burrat janë mbështetur rehat në rrogoz, ndërsa mikpritësi qëndron për t'u shërbyer atyre. Para mbërritjes së tre vizitorëve, gjithçka në tendën e Abrahamit është e qetë, me vetëm fëshfërimën e gjetheve, të trazuara nga flladi në orën më të nxehtë të ditës, dhe cicërimën e cikadave në pemët e lisave. Papritmas, skena merr jetë: Abrahami, Sara dhe shërbëtorët fillojnë të lëvizin me shpejtësi, duke nxituar, duke vrapuar. Abrahami, mbi të gjitha, nuk ndalet për asnjë moment, duke u ndalur vetëm në fund, kur të ftuarit po shijojnë qetësisht ushqimin e tij.
Gjuha hebraike nuk i pëlqen fjalët abstrakte, prandaj nuk e njeh termin "mikpritje". Është një gjuhë konkrete, si njerëzit që e flasin, një popull për të cilin respekti dhe ndihma për ata që kanë nevojë dhe ata që kërkojnë të mirëpriten dhe të mbrohen janë të shenjta.
Zoti ishte i kënaqur me mikpritjen e Abrahamit dhe, për të treguar sa shumë e vlerësonte atë, i dha atij favorin më të madh që patriarku mund të dëshironte: Ai i dha një bir. Kjo është një shenjë se çdo formë mirëseardhjeje e ofruar për ata që kanë nevojë është jashtëzakonisht e këndshme për Zotin.
Mikpritja është sinonim i shqetësimit, disponueshmërisë, bamirësisë dhe mirësjelljes ndaj atyre që, ndoshta më shumë sesa në një shtëpi, kërkojnë të mirëpriten në mendime, në vëmendje, në respekt, në një vesh që dëgjon.
Në maskën e të varfërve - të krishterët sot e dinë këtë - është Zoti që kërkon mirëseardhje (Mt. 25,31-46), siç bëri dikur me Abrahamin, te lisat e Mamreut.




LEXIMI I DYTË: Kol. 1,24-28.

24 Dhe tani vetë u gëzohem vuajtjeve të mia për të mirën tuaj dhe plotësoj në trupin tim çka u mungon mundimeve të Krishtit për Trupin e tij ‑ Kishën. 25 U bëra mbarështues i Saj në fuqi të misionit që Hyji më caktoi për të mirën tuaj që ta bëj të njohur njëherë e përgjithmonë Fjalën e Hyjit: 26 ‑ Misterin e mbajtur fshehur gjatë shekujsh dhe breznish, të cilin tani ua zbuloi shenjtërve të tij. 27 Këtyre Hyji deshi t’ua bëjë të njohur lavdinë e begatshme të këtij Misteri në paganë: d. m. th. : Krishti është ndër ju, shpresa e lavdisë! 28 Ne kumtojmë Atë. Qortojmë çdo njeri dhe mësojmë gjithkënd me çdo njohuri për të bërë që gjithkush të arrijë përsosmërinë në Krishtin. 29 Për këtë arsye edhe mundohem dhe luftoj me ndihmën e fuqisë së tij i cili me plot fuqi vepron në mua në mënyrë të pushtetshme.


LECTIO DIVINA – MEDITIM – LUTJE.

Pali, kur e shkroi këtë letër, ishte tashmë i shtyrë në moshë. Pak veta kishin punuar aq shumë sa ai. Në fragmentin e sotëm, ai pohon se, pavarësisht të gjitha vuajtjeve të tij, ndihet thellësisht i lumtur sepse e di se ia ka kushtuar tërë jetën e tij kauzës së Ungjillit. Në të, Krishti ka vazhduar veprën e tij: ai është bërë i pranishëm midis njerëzve dhe u ka ofruar atyre dashurinë e tij (v. 24). Në burg, ai është i detyruar të jetë pasiv, por, duke parë jetën e tij, mund të thotë se e ka kaluar mirë: ai u ka shpallur paganëve misterin e fshehur për shekuj dhe p0ër shumë breza dhe tani të zbuluar për të krishterët (v. 25-27). E tëra çfarë i mbetet është t'i kushtojë forcën e tij të mbetur mësimit të çdo njeriu për t'i bërë të gjithë të përsosur në Krishtin (v. 28-29).




UNGJILLI: Lk. 10,38-42.

38 Tashti, gjatë udhëtimit, hyri në një fshat dhe një grua, me emrin Martë, e priti në shtëpi. 39 Ajo kishte një motër që quhej Mari. Kjo iu ul Zotërisë te këmbët dhe dëgjonte fjalën e tij. 40 Marta, e zënë krejtësisht me punët e shërbimit të pritjes, iu afrua e i tha:
“Zotëri, a nuk po të duket rëndë që motra ime më la krejt vetëm të shërbej? Thuaji, pra, të më ndihmojë!”
41 “Martë, Martë ‑ iu përgjigj Zotëria ‑ ti po brengosesh dhe po shqetësohesh për shumë gjëra, e pra, 42 e nevojshme është vetëm një. Vërtet, Maria zgjodhi pjesën më të mirën që nuk do t’i merret.”


LECTIO DIVINA – MEDITIM – LUTJE.

Kur rastësisht e lexoj këtë fragment gjatë Meshës ose një seance studimi biblik, i shqyrtoj me kujdes fytyrat e të pranishmëve, duke u përpjekur të vlerësoj reagimet e tyre. Zakonisht shoh fytyra mjaft të sikletosura, kështu që hedh një vërejtje provokuese: "Duket se nuk jeni plotësisht dakord me atë që Jezusi i tha Martës".
Në këtë pikë, fillojnë shenjat me sytë, buzëqeshjet dhe komentet e heshtura, të gjitha armiqësore ndaj Marisë. Mosmiratimi është unanim, edhe nëse dikush nuk ka guximin ta shprehë atë. Disa njerëz ende guxojnë të bëjnë një shaka: "Por si mund ta qortosh një grua punëtore dhe të lavdërosh një dembel? Sa e përshtatshme është të ulesh në lutje ndërsa të tjerët janë të zënë!"
Një ndërlikim i mëtejshëm ka lindur nga interpretimet mistike të këtij fragmenti. Disa e citojnë atë për të demonstruar superioritetin e jetës kontemplative mbi atë aktive. Thuhet se murgjit dhe murgeshat - të cilët e kalojnë jetën duke recituar lutje në qetësinë e manastireve të tyre - kanë zgjedhur pjesën më të mirë. Megjithatë, priftërinjtë dioqezanë, të zhytur në kaq shumë aktivitete famullitare, dhe laikët që i përkushtohen veprave bamirëse, edhe nëse bëjnë sakrifica dhe heqje dorë, thuhet se janë më pak të përsosur shpirtërisht.
I kuptuar në këtë mënyrë, mësimi i Ungjillit të sotëm - le të jemi të qartë - bie ndesh me atë të së dielës së kaluar. Atje, Jezusi lavdëroi samaritanin që punoi shumë; sot, duket se propozon si model një grua që nuk lëviz asnjë gisht për të ndihmuar motrën e saj.
Përdorimi i këtij teksti për të kundërshtuar jetën kontemplative me jetën aktive është gjithashtu për shkak të një përkthimi të pasaktë. Në tekstin origjinal, Jezusi nuk thotë: Maria ka zgjedhur pjesën më të mirë, por thjesht: ajo ka zgjedhur pjesën e mirë. Domethënë, ndërsa Marta është e pushtuar nga shqetësimi, Maria bën zgjedhjen e duhur, duke vepruar si një person i mençur. Le të përpiqemi të kuptojmë pse.
Lukës i pëlqen ta paraqesë Jezusin të ulur në një tryezë në shtëpinë e dikujt. Ai i pranoi ftesat e të gjithëve: ato të "të drejtëve", farisenjve (Lk. 7.36; 11,37; 14,1), dhe ato të tagrambledhësve dhe mëkatarëve (Lk. 5,30; 15,2; 19,6). Sot e gjejmë në shtëpinë e dy motrave.
Marta, më e madhja, menjëherë fillon punën. Ndjeshmëria e saj femërore i thotë se një gotë verë e mirë dhe një pjatë me mish të shijshëm, të servirur me mirësi, tregojnë dashurinë që dikush ndjen për një person më shumë sesa çdo bisedë e shkurtër. Maria, më e vogla, në vend që të ndihmojë në kuzhinë, preferon të ulet dhe të dëgjojë Jezusin. Është në këtë pikë që shpërthen një grindje midis dy motrave, e cila përfundon duke përfshirë mysafirin.
Para se të futemi në temën qendrore, le të sqarojmë një detaj të historisë: "Maria u ul te këmbët e Jezusit dhe dëgjoi mësimin e tij" (v. 39). Pozicioni i Marisë theksohet: ajo ishte ulur te këmbët e Mjeshtrit. Ky nuk është një informacion i parëndësishëm, veçanërisht pasi teksti origjinal thekson detajin: "Maria, e cila në fakt ishte ulur te këmbët e Jezusit". Ky është një shprehje me një kuptim teknik shumë specifik. Në atë kohë, përdorej për të treguar përfshirjen midis dishepujve të një rabini. Zbatohej për ata që ndiqnin zyrtarisht dhe rregullisht mësimet e tij. Në Veprat e Apostujve, për shembull, Pali kujton me krenari: "U ula te këmbët e Gamalielit" (Vap. 22,3), domethënë, isha një dishepull i mësuesit më të famshëm të kohës sime.
Çfarë është kaq e çuditshme në lidhje me faktin që Maria paraqitet si "nxënëse" e Jezusit? Asgjë e çuditshme për ne, por, në atë kohë, asnjë mësues nuk do të kishte pranuar kurrë një grua midis dishepujve të tij. Rabinët thanë: "Është më mirë të digjet Bibla sesa t'ia japësh një gruaje"; dhe gjithashtu, "Gratë nuk duhet të guxojnë të shqiptojnë bekimin para ngrënies"; dhe përsëri: "Nëse një grua shkon në sinagogë, le të rrijë e fshehur, le të mos shfaqet në publik". Ky mentalitet ishte aq i përhapur saqë depërtoi edhe në komunitetet e hershme të krishtera. Në Korint, për shembull, për një kohë, u respektua rregulli i mëposhtëm: "Sikurse edhe në të gjitha kishat e shenjtërve, 34 gratë le të heshtin në Mbledhje: nuk është e lejueshme të flasin; por, sikurse edhe Ligji thotë, le të dëgjojnë. 35 Po dëshiruan të mësojnë ndonjë gjë, le t’i pyesin burrat e vet në shtëpi, sepse nuk i ka hije gruas të flasë në Mbledhje" (1 Kor. 14,34-35).
Duke pasur parasysh këtë mentalitet të kohës, është e lehtë të kuptohet se sa revolucionar ishte vendimi i Jezusit për të mirëpritur gratë midis dishepujve të tij. Dhe ndërsa jemi te kjo temë, më kujtohet se fjalia hapëse e historisë përmban të njëjtin provokim: "Tashti, gjatë udhëtimit, hyri në një fshat dhe një grua, me emrin Martë, e priti në shtëpi” (v. 38). Në atë kohë, konsiderohej shumë e papërshtatshme që një burrë të pranonte mikpritje nga gratë. Ndoshta nuk është rastësi që Luka nuk e përmend vëllanë e tij, Lazarin, i cili përmendet vetëm në Ungjillin e Gjonit (Gj. 11; 12,1-8).
Është fillimi i një bote të re: të gjitha paragjykimet dhe diskriminimet midis burrave dhe grave - trashëgimi të një kulture dhe trashëgimie pagane - denoncohen dhe kapërcehen nga Jezusi.
Një vëzhgim i dytë i rëndësishëm në vargun 39: nuk thuhet se Maria është e zhytur në lutje, se ajo po "kontemplonte" Jezusin, por se ajo dëgjon fjalën e tij. Ajo nuk dëgjon fjalë, nuk dëgjon biseda, por Fjalën, Ungjillin. Prandaj, nuk mund ta thërrasim atë për të justifikuar devotshmërinë dhe brendësinë fetare. Maria është modeli i atyre që i japin përparësi dëgjimit të Fjalës.
Dhe tani arrijmë në pikën më të vështirë të Ungjillit të sotëm: përgjigjen enigmatike të Jezusit ndaj Martës (v. 40-41).
Nëse pyetja shtrohet në terma të qortimit të atyre që punojnë dhe lavdërimit të atyre që nuk punojnë, është e vështirë të biesh dakord me Jezusin. Por a është kjo ajo që ai do të thotë?
Së pari, duhet theksuar se Marta nuk qortohet për punën, por për faktin se është e shqetësuar, e shqetësuar, e lodhur për kaq shumë gjëra dhe, mbi të gjitha, për faktin se e ka vënë veten në punë pa dëgjuar më parë Fjalën.
Maria lavdërohet, është e vërtetë, por jo sepse është dembele, por sepse bën sikur nuk e vëren punën në kuzhinë. Jezusi nuk thotë se Marta gabon kur i kujton asaj angazhime konkrete; ai nuk sugjeron që Maria duhet të jetë e zgjuar dhe ta lërë motrën e saj ta trajtojë vetë. Thjesht thuhet se gjëja më e rëndësishme, gjëja së cilës duhet t'i japim përparësi - nëse nuk duam që aktiviteti ynë të reduktohet në shqetësim - është dëgjimi i Fjalës.
Le ta përmbledhim atë që thamë. Sigurisht që nuk jemi veçanërisht të interesuar të dimë se një ditë, në prani të Jezusit, dy motra u grindën. Luka e tregon këtë episod për t'u dhënë një mësim katekistik komuniteteve të krishtera, si atyre të së kaluarës ashtu edhe atyre të sotme. Ai e di se midis tyre ka shumë njerëz me vullnet të mirë, shumë dishepuj që i përkushtohen shërbimit të Krishtit dhe vëllezërve e motrave të tyre, duke mos kursyer kohë, energji apo para. Megjithatë, edhe në këtë aktivitet intensiv dhe bujar qëndron një rrezik: që kaq shumë punë e ethshme të ndahet nga dëgjimi i Fjalës, saqë bëhet ankth, konfuz dhe nervoz, njësoj si ai i Martës. Edhe angazhimi apostolik, vendimet e komunitetit dhe projektet baritore, nëse nuk udhëhiqen nga Fjala, reduktohen në zhurmë të kotë, një zhurmë e rastësishme tenxheresh dhe lugësh.
Maria zgjodhi pjesën e mirë sepse dëgjoi Fjalën. Maria tjetër, nëna e Jezusit, lavdërohet gjithashtu për të njëjtën arsye: sepse ishte e vëmendshme ndaj Fjalës (Lk. 1,38, 45; 2,19; 8,21). Është kurioze: modelet e dëgjimit të Fjalës që na paraqiten në Ungjij përfaqësohen të gjitha nga gratë! A mund të jetë për shkak se ato janë vërtet më të ndjeshme dhe më të gatshme se burrat për të dëgjuar Mësuesin?
Pasazhi përfundon me fjalët e Jezusit drejtuar Martës (v. 41-42), por nuk duket se ka përfunduar. Dialogu midis të dyjave duhet të ketë vazhduar, por Luka nuk e përmend. Ai duket se dëshiron t'u tërheqë vëmendjen lexuesve të tij një detaj tjetër që mund të kalojë pa u vënë re: heshtja e Marisë.
Gjatë gjithë rrëfimit, Maria nuk thotë asnjë fjalë, as për të mbrojtur veten, për të sqaruar pozicionin e saj, për të shpjeguar zgjedhjen e saj. Ajo hesht dhe gjithçka sugjeron se heshtja e saj - një shenjë meditimi dhe përvetësimi të Fjalës - vazhdoi edhe më pas.
Është Marta ajo që tani duhet të ulet në këmbët e Jezusit për ta dëgjuar Atë dhe për të rifituar qetësinë, e brendshme dhe paqen.
Ndërsa Jezusi dhe Marta vazhdojnë bisedën e tyre, unë e imagjinoj Marinë, të zhytur në mendimet e saj, të qetë dhe të kënaqur, duke veshur përparësen e saj dhe duke ia dorëzuar motrës së saj në kuzhinë. Martha është bujare, e zellshme dhe dinamike, por bëri një gabim: e mbingarkoi veten me punë përpara se të angazhohej me Fjalën.
Atë mbrëmje, Maria - mendoj unë - me siguri punoi shumë dhe kështu tregoi se koha e dedikuar për të dëgjuar Fjalën e Zotit nuk harxhohet ose vidhet nga vëllezërit dhe motrat tona. Ata që e dëgjojnë Krishtin nuk e harrojnë angazhimin e tyre ndaj njerëzimit: ata mësojnë ta zbatojnë atë siç duhet... pa shqetësime.

[ninoenina]

F.A. E DIELA XVI ORD. VITI C. UNGJILLI.

PËRGATITJA E LITURGJISË.

E DIELA XVI ORD. VITI C.

MË 20 – 7 – 2025.


UNGJILLI: Lk. 10,38-42.

38 Tashti, gjatë udhëtimit, hyri në një fshat dhe një grua, me emrin Martë, e priti në shtëpi. 39 Ajo kishte një motër që quhej Mari. Kjo iu ul Zotërisë te këmbët dhe dëgjonte fjalën e tij. 40 Marta, e zënë krejtësisht me punët e shërbimit të pritjes, iu afrua e i tha:
“Zotëri, a nuk po të duket rëndë që motra ime më la krejt vetëm të shërbej? Thuaji, pra, të më ndihmojë!”
41 “Martë, Martë ‑ iu përgjigj Zotëria ‑ ti po brengosesh dhe po shqetësohesh për shumë gjëra, e pra, 42 e nevojshme është vetëm një. Vërtet, Maria zgjodhi pjesën më të mirën që nuk do t’i merret.


LECTIO DIVINA – MEDITIM - LUTJE.

Episodi i rrëfyer në fragmentin e Ungjillit të sotëm raportohet vetëm nga Luka, i cili e vendos atë në një fshat emrin e të cilit nuk na e tregon, por ne e dimë se është Betania sepse ai na tregon për një familje që e njohim mirë: atë të Martës, Marisë dhe Lazarit që banonin në Betani. Jo shumë larg nga Jeruzalemi, në shpatin lindor të Malit të Ullinjve, kishte ky fshat i vogël, me disa shtëpi të shpërndara: është Betania. Qyteti i Betanisë sot ka mbi 20.000 banorë.
Në majë të Malit të Ullinjve është një kullë kambanore 61 metra e lartë. I përket Kishës Ortodokse Ruse të Ngjitjes në Qiell: është atje që ortodoksët festojnë Ngjitjen e Jezusit. Nga ajo majë, admirohet një panoramë shumë gjithëpërfshirëse: në jug, shihet Deti i Vdekur, Herodiumi, Betlehem dhe Hebron; në veri, shikimi mund të përfshijë shkretëtirën e Judesë deri në Samari.
Le të imagjinojmë ngjitjen në majë të Malit të Ullinjve dhe më pas zbritjen përgjatë shpatit perëndimor: arrihet në Jerusalem, në lagjien e qytetit ku Herodi ndërtoi tre kullat e pallatit të ti nga të cilat mund të shihet shapti perëndimor të Malit të Ullinjve, atë kullë kambanore të shenjtërorës së Ngjtjes së Jezusit dhe Tempullin e katolikëve ndërtuar në vendin ku Jezusi gjatë agonisë së ti dërdhi giak.
Pse këmbëngula në atë Mal të Ullinjve? Sepse kjo ju jep një ide për udhëtimin që Jezusi duhej të bënte kur, siç na tregon ungjilltari Marku kur flet për javën e fundit të Jezusit në Jerusalem, ai thotë se ai shkoi të pushonte natën në Betani, u largua nga Betania në mëngjes, u ngjit në Malin e Ullinjve dhe pastaj e kaloi tërë ditën në Tempullin e Jerusalemit duke dhënë mësim, pastaj zhvilloi diskutime me skribët dhe farisenjtë.
Pra, ju keni një ide për udhëtimin që ai duhej të bënte çdo ditë për të shkuar nga Betania në Jerusalem. Le të kthehemi tani në pjesën lindore të Malit të Ullinjve ku ishim më parë, në Betani, një fshat i vogël. Gërmimet u kryen atje dhe u gjetën shpella të banuara, sterna, bodrume, furra, depo, kavanoza gruri, llamba - shumë prej tyre, mbi të gjitha.
Lë të shohim tani çfarë ndodi një ditë në këtë fshat që quhet Betania:
“Tashti, gjatë udhëtimit, hyri në një fshat dhe një grua, me emrin Martë, e priti në shtëpi” (v. 38).
Historia fillon duke iu referuar udhëtimit që Jezusi ndërmori me dishepujt e tij. Ndërsa ishte ende në Kafarnaum, ai kishte marrë një vendim të prerë për t'u nisur për në Jerusalem. Ai kishte kaluar nëpër Samari, nga ku ishte dëbuar, dhe tani mbërrin në një fshat ku një grua, Marta, e mirëpret në shtëpinë e saj. Le të vërejmë çfarë na tregon Luka.
Jezusi hyri në shtëpinë e Martës: ku kanë shkuar dishepujt? Ata janë zhdukur! Ata nuk hyjnë në shtëpinë e Martës, vetëm Jezusi. Pse? Në Ungjillin sipas Lukës, dhe në Ungjillin sipas Gjonit, kjo familje merr një kuptim simbolik. Le të vëzhgojmë: nga kush përbëhet? Nuk ka baballarë, nëna, burra, gra, gjyshër ose fëmijë. Është një familje e përbërë vetëm nga motra dhe vëllezër. Është imazhi i bashkësisë së dishepujve që mirëpresin Jezusin dhe Ungjillin e tij.
Kjo është arsyeja pse dishepujt nuk hyjnë në shtëpinë e Martës. Ata janë kjo familje e thirrur për të mirëpritur Jezusin kur ai mbërrin. Dhe është Marta ajo që mirëpret Jezusin.
Lazari nuk përmendet: Ungjilltari Gjon flet për të. Normalisht, ishte burri, i zoti i shtëpisë, ai që e mirëpriste mysafirin, dhe kur mbërrinte mysafiri, ai ulej me të; gratë duhej të qëndronin brenda në kuzhinë, larg syve të të pranishmëve. Në këtë shtëpi, rolet janë të ndërruara.
Zonja është një grua, Marta, dhe ajo që kalon kohë me mysafirin është një grua tjetër, Maria. Këtu ka një mesazh të rëndësishëm: aty ku Jezusi mirëpritet, aty ku mbërrin Ungjilli, të gjitha paragjykimet dhe diskriminimet midis burrave dhe grave, të cilat janë trashëgimi e një kulture dhe të një trashëgimie pagane, denoncohen dhe kapërcehen.
Pastaj, nuk është vetëm tejkalimi i roleve dhe nënshtrimi i grave që është në diskutim: sjellja e Jezusit është revolucionare. Në atë kohë, konsiderohej shumë e papërshtatshme që një burrë të pranonte mikpritjen e ofruar nga gratë. Jezusi nuk e lejon veten të kushtëzohet nga tradita: ai është një burrë i lirë në marrëdhënien e tij me gratë. Ai, i cili është kaq kërkues për pastërtinë e zemrës, thotë se kushdo që shikon një grua me epsh ka kryer tashmë shkelje kurore. Ai, kaq kërkues, është i lirë në marrëdhënien e tij të jashtme me gratë sepse ka një zemër të pastër. Dhe ka një mesazh edhe më të rëndësishëm që përbën temën qendrore të fragmentit: Jezusi është Zoti që kërkon të mirëpritet.
Zoti ynë duhet të hyjë në zemrën e secilit prej nesh, në shtëpinë tonë. Ne kemi mësuar ta mendojmë Zotin pak si një mbret të ulur në një fron të cilit duhet t'i përulemi për ndere, dhe pastaj mjerë kushdo që e zemëron atë, sepse ai bëhet i ashpër. Zoti ynë është shumë njerëzor dhe i butë; ne e shohim atë në Jezusin, dhe ai është një Zot që kërkon shoqërinë tonë, i cili duhet të dëgjohet.
Jezusi është në Jerusalem dhe mjedisi atje është shumë armiqësor; ata i ngrenë kurthe dhe kurthe, duke dashur ta akuzojnë dhe ta zhdukin. Në këtë mjedis, kur Jezusi mbërrin në mbrëmje, ai ndjen nevojën për të gjetur një mjedis të njohur ku mund të ndihet i mirëpritur, i kuptuar nga ata që ndajnë zgjedhjet e tij të guximshme; ai kërkon një shtëpi ku mund të shprehë edhe shqetësimet e tij. Zoti ynë është kështu: ai ka nevojë për dashuri, ngrohtësi njerëzore, ai kërkon miqësinë tonë.
Asnjë Zot nuk është si Zoti që shohim në imazhin e tij të përsosur, Jezusin e Nazaretit. Në kapitullin e tretë të Librit të Zbulesës, kemi një tekst të famshëm nga një letër që Zoti i Ngjallur i shkroi bashkësisë së Laodicesë. Ai thotë: "Unë qëndroj te dera dhe trokas; nëse dikush dëgjon zërin tim dhe hap derën, unë do të hyj tek ai dhe do të ha darkë me të, dhe ai me mua".
Është Zoti që troket në derë. Një zë që nuk imponohet me forcë, por bën një propozim dashurie. Është i dashuruari që dëshiron të fitojë zemrën e të dashurit të tij, dhe ky i dashur madje mund ta mbajë atë jashtë shtëpisë së tij, sepse i dashuri bën propozimin e tij të dashurisë, por gjithmonë e lë personin tjetër të lirë ta pranojë atë. Dhe tani Maria hyn në skenë.
Le të dëgjojmë.
Marta kishte një motër me emrin Mari, e cila, ulur afër, te këmbët e Zotit, dëgjonte fjalën e tij.
Pse Ungjilltari Luka tregon pozicionin e Marisë? Ajo ishte ulur te këmbët e Mjeshtrit. Në shtëpinë palestineze nuk kishte karrige; kishte rrogoza, kështu që të gjithë duhej të uleshin në dysheme. Ky nuk është një vëzhgim i parëndësishëm: është një shprehje teknike me një kuptim shumë specifik.
Të uleshe te këmbët e një Mjeshtri do të thoshte të ishe i mirëpritur midis dishepujve të tij. Kjo shprehje zbatohej për ata që ndiqnin zyrtarisht dhe rregullisht mësimet e një Rabini. Në Veprat e Apostujve, për shembull, Pali kujton me krenari: "U ula te këmbët e Rabinit të madh Gamalieli".
Kjo shprehje në dukje e dashur dhe e devotshme e Marisë e ulur te këmbët e Jezusit është një risi absolute. Asnjë Mjeshtër nuk do të kishte pranuar kurrë një grua midis dishepujve të tij. Rabinët thanë: "Është më mirë ta djegësh Biblën sesa ta lësh në duart e një gruaje".
Dhe gjithashtu: "Gratë nuk duhet të guxojnë të shqiptojnë bekimin para ngrënies". Dhe përsëri: "Nëse një grua shkon në sinagogë, le të mbetet e fshehur, le të mos shfaqet në publik". Ky mentalitet ishte aq i përhapur saqë depërtoi edhe në komunitetet e hershme të krishtera.
Në Korint, për shembull, Pali urdhëron që gratë duhet të heshtin në mbledhje sepse nuk lejohen të flasin. Nëse duan të mësojnë diçka, duhet t'i pyesin burrat e tyre në shtëpi, sepse është e papërshtatshme që një grua të flasë gjatë mbledhjes së komunitetit.
Le t’i kushtojmë vëmendje, pra, mesazhit që Ungjilltari dëshiron të na japë.
Maria është ulur te këmbët e Jezusit, jo për të folur, për të diskutuar gjëra të parëndësishme, por për të dëgjuar Fjalën. Ajo është imazhi i dishepullit që dëgjon me devotshmëri Ungjillin, Mësuesin. Dhe tani Luka sjell në lojë Martën, e cila nuk e kupton motrën e saj, e cila dëshiron që ajo ta braktisë këtë dëgjim, i cili duket si humbje kohe, dhe në vend të kësaj t’i përkushtohet menjëherë një shërbimi. Le të dëgjojmë:
“39 Ajo kishte një motër që quhej Mari. Kjo iu ul Zotërisë te këmbët dhe dëgjonte fjalën e tij. 40 Marta, e zënë krejtësisht me punët e shërbimit të pritjes, iu afrua e i tha:
“Zotëri, a nuk po të duket rëndë që motra ime më la krejt vetëm të shërbej? Thuaji, pra, të më ndihmojë!” (v. 39-40).
Marta, nga ana tjetër, ishte e trazuar nga kaq shumë shërbim. Pastaj ajo doli përpara dhe tha: “Zot, a nuk të intereson që motra ime më ka lënë të shërbej vetëm? Thuaji të më ndihmojë”.
Luka nuk po na tregon për një grindje të parëndësishme midis motrave, një nga ato grindje të shumta që dëshmojmë në familjet tona. Kë përfaqëson Marta? Ajo përfaqëson ata anëtarë të bashkësisë së krishterë të sotme që, ashtu si Marta, e duan Jezusin, e mirëpresin atë në shtëpinë e tyre - domethënë, në jetën e tyre. Ata pagëzohen, krezmohen dhe shkojnë në kishë, por më pas për ta, dëgjimi i Fjalës kalon në plan të dytë; shkurt, ata e konsiderojnë atë dytësore ndaj veprimit, ndaj bërjes, ndaj angazhimit ndaj punës, ndaj efikasitetit, ndaj prodhimit. Kjo është ajo që është e rëndësishme: dëgjimi: diçka që mund të lihet mënjanë. Kjo është sjellja e rrezikshme kundër së cilës Jezusi dëshiron t'i paralajmërojë dishepujt.
Ai dëshiron që ata të kuptojnë se aktiviteti që nuk lind nga dëgjimi i Fjalës dhe nuk ushqehet vazhdimisht nga ky dëgjim shndërrohet lehtësisht në agjitacion, stres dhe përfundon duke thithur të gjithë energjinë dhe interesin e tyre deri në atë pikë sa humbasin nga sytë qëllimin, kuptimin e gjithçkaje që bëjnë në jetë. Le të mendojmë se sa të krishterë janë të suksesshëm në profesionet e tyre: sapo zgjohen, ata fillojnë të shqetësohen, me një orar të ngjeshur angazhimesh, ata nxitojnë gjatë ditës dhe mbërrijnë natën të rraskapitur, pa pasur një moment për të reflektuar, për të pyetur veten nëse ajo që po bëjnë është në harmoni me planin e Zotit për jetën e tyre. Në reagimin e Martës, ne shohim rezultatin e këtij veprimi, i cili nuk paraprihet nga dëgjimi i Fjalës.
Folja perispaomai e përdorur këtu thotë që Marta ishte e shpërqendruar, e hedhur këtu e atje nga punët e saj të shumta. Dhe çfarë bën ajo? Ajo bën një hap përpara. Jo, termi grek nuk është "eci përpara", por është epistasa: do të thotë "kapërceu", ajo është e tërbuar.
Ja ku është, personi që nuk e ka dëgjuar Fjalën, që është plotësisht i zhytur në veprim, nuk ka më kohë as të marrë frymë. Cili është rezultati? Ajo nuk është e kënaqur, nuk është në paqe. Në reagimin e saj, shohim shenjën e një pune të planifikuar keq, të paudhëzuar nga dëgjimi.
Cili është rezultati? Zemërim, debate, shqetësim. Marta ia shpërthen të gjithëve, madje edhe mysafirit që nuk ka të bëjë fare me të. Le të dëgjojmë përgjigjen e Jezusit:
“41 Martë, Martë ‑ iu përgjigj Zotëria ‑ ti po brengosesh dhe po shqetësohesh për shumë gjëra, e pra, 42 e nevojshme është vetëm një. Vërtet, Maria zgjodhi pjesën më të mirën që nuk do t’i merret” (v.41-42).
Marta, Marta: pse përsëritet emri i saj? Është mënyra se si paraqitet shpesh thirrja e një personi në Bibël. Samuel, Samuel. Moisiu, Moisiu. Sauli, Sauli.
Marta, këtu ajo është thirrur të bëhet dishepulle.
Marta është e mirë, punon shumë, por ende nuk është dishepulle. Për t'u bërë një e tillë, ajo duhet të kuptojë se duhet të vërë, përpara punës së saj, dëgjimin e fjalës së Mjeshtrit, e cila më pas duhet të udhëheqë të gjithë aktivitetin e saj.
“Martë, Martë, ti po brengosesh dhe po shqetësohesh për shumë gjëra"(v. 41). Folja "të shqetësohesh", merimnao në greqisht, përshkruan ndarjen që ndodh në zemrën e një njeriu kur ai tërhiqet midis dy qëllimeve, midis zgjedhjeve të kundërta. Marta hidhet andej-këndej, pak këtu e pak atje, dhe pastaj ajo shqetësohet.
Folja thorybazē do të thotë: "Marta, ti po krijon vetëm një rrëmujë të tillë saqë nuk mund të shijosh as gjërat e mira që po bën; nuk ke kohë të ndalesh dhe të shijosh jetën, të takohesh me vëllezërit dhe motrat e tua". E shikon, nuk është puna, as angazhimet ndaj të tjerëve që të distancojnë nga Zoti: është alienimi në këtë punë, është humbja e mendjes, të mos kesh një moment për të pushuar dhe për të menduar për asgjë tjetër. Dhe kjo çnjerëzon, bën që të neglizhosh atë që është thelbësore.
"Vetëm një gjë është e nevojshme. Maria ka zgjedhur trashëgiminë e mirë; kjo nuk do t'i hiqet". Çfarë është kjo kundërshtim midis shumë gjërave dhe asaj që është e nevojshme? Disa përkthime thonë: "Maria ka zgjedhur pjesën më të mirë", nuk ka "më të mirë", ajo zgjodhi pjesën e mirë.
Papa Gregori i Madh në shekullin e gjashtë bëri dallimin midis tre shkallëve të shenjtërisë: ajo e laikëve, më e ulëta; sipër, një shkallë më e lartë, është shenjtëria e priftërinjve; dhe pastaj shkalla më e lartë e shenjtërisë, ajo e murgjve sepse ata jetojnë në kontemplacion. Cila është pjesa e mirë e zgjedhur nga Maria? Referenca për "pjesën" është trashëgimia. Referenca është për Psalmin XVI, i cili u kompozua nga një prift i fisit të Levit. Levitët, kur toka e Kanaanit u nda pas pushtimit, nuk morën një territor specifik si trashëgimi, por vetëm qytetet ku mund të banonin:
“5 Zoti është pjesa e trashëgimit tim dhe gota,
në dorën tënde është fati im!
6 Shorti më ra në më të mirën tokë:
pjesa e trashëgimit tim më pëlqen shumë!
7 E bekoj Zotin që më dha kuptim,
edhe natën veshkat e mia më mësojnë.
8 Zotin e kam gjithmonë para sysh,
më rri në të djathtë, nuk kam sesi të rrëzohem!
9 Prandaj galdon zemra ime, gëzon shpirti im,
mbarë trupi im pushon në qetësi” (Ps. 16, 5-9).
Ajo që kishin trashëguar dhe ajo që do të linin më vonë si trashëgimi ishte shërbimi në shenjtërore: kjo është trashëgimia madhështore, të jesh gjithmonë me Zotin. Kjo është trashëgimia që Maria zgjodhi: duke dëgjuar Fjalën, ajo jeton gjithë jetën e saj në harmoni me Mjeshtrin. Problemi i madh me të cilin përballet njerëzimi sot është pikërisht neglizhenca e kësaj pjese të mirë, e asaj që është e nevojshme, e asaj që është thelbësore.
Ndodh edhe në famullitë tona; mund ta shohim. Ka priftërinj, katekistë dhe të krishterë të angazhuar në shumë shërbime bamirësie dhe katekezë, por nëse kjo punë nuk paraprihet nga dëgjimi i Ungjillit, ajo shndërrohet në një ndjekje të tërbuar të rezultateve dhe shpesh bëhet burim xhelozie, debatesh dhe një kërkimi për dukshmëri. Jezusi nuk thotë se Maria nuk duhet të punojë, por pjesa e mirë e domosdoshme që ajo zgjodhi është dëgjimi i Fjalës, e cila më pas i udhëheq të gjitha zgjedhjet e saj.
Askush nuk u përgjigjet fjalëve të Jezusit: në fakt, historia nuk duket se ka përfunduar; Luka duket se dëshiron të tërheqë vëmendjen ndaj heshtjes. Këtu shohim heshtjen e Marisë gjatë gjithë historisë: ajo nuk thotë asnjë fjalë, nuk mbrohet, nuk shpjegon zgjedhjen e saj, ajo hesht. Dhe gjithçka na bën të supozojmë se heshtja e saj, e cila është një shenjë meditimi, e përvetësimit të fjalës që ka dëgjuar, kjo heshtje vazhdoi edhe më pas. Nuk mjafton të dëgjosh Ungjillin, fjalën e Mjeshtrit: duhet të meditohet, të asimilohet dhe kjo mund të ndodhë vetëm në heshtje.
Marta tani duhet të ulet te këmbët e Jezusit për ta dëgjuar atë, për të rifituar qetësinë, qetësinë e brendshme dhe paqen. Nëse duam ta përfundojmë këtë histori, mund të kujtojmë atë që tregon Ungjilltari Gjon në kapitullin 12,3 të Ungjillit të tij, ku ai paraqet Marinë, e cila manifeston frytin e këtij dëgjimi të fjalës së Mjeshtrit. Ajo që pa hezitim derdh nardin e çmuar, një simbol të dashurisë falas, dhe ia jep këtë nard Jezusit nëpërmjet dashurisë për vëllain e saj.
“3 Atëherë Maria mori një libër parfum nardi të pastër e shumë të shtrenjtë, ia leu këmbët Jezusit dhe ia fshiu me flokët e vet. Shtëpia u mbush me erën e këndshme të parfumit”.
Kjo aromë dashurie, dashuria e Krishtit, është një parfum karakteristik, dhe Gjon Ungjilltariori thotë se e gjithë shtëpia ishte e mbushur me këtë aromë: është aroma e dashurisë që të gjithë ata që i afrohen bashkësive tona duhet ta perceptojnë menjëherë, kur këto bashkësi, në angazhimin dhe në punën e tyre, i paraprijnë gjithçkaje me dëgjimin e Fjalës.

[ninoenina]

PËRGATITJA E LITURGJISË

E DIELA XVII ORD. VITI C

MË 27-7-2025.

LËXIMI I PARË: Zn. 18, 20-32.

20 Këndej edhe Zoti shtoi: “Ankimi kundër Sodomës e Gomorrës është i madh dhe mëkati i tyre është tepër i rëndë.
21 Unë duhet të zbres e të shoh a po veprojnë njëmend ashtu si po arrin ankimi deri tek unë. Do ta di a po a jo”!
22 Njerëzit u nisën prej andej drejt Sodomës, ndërsa Abrahami po qëndronte ende para Zotit.
23 Iu afrua dhe tha. “Vërtet se bashkë me fajtorin do ta shfarosësh edhe të drejtin?
24 Nëse në qytet do të jenë rastësisht pesëdhjetë të drejtë, vërtet do ta shfarosësh atë vend dhe nuk do ta falësh për shkak të atyre pesëdhjetë të drejtëve që do të jenë në të? 25 Larg qoftë prej teje që ta shfarosësh të drejtin bashkë me të mbrapshtin? A do të barazosh të drejtin me fajtorin? Larg teje! A thua se Gjykatësi i mbarë botës nuk do ta shtjerë në veprim drejtësinë”,
26 Zoti u përgjigj: “Nëse do t’i gjej në Sodomë pesëdhjetë të drejtë, brenda në qytet, për shkak të tyre do ta fal tërë qytetin”.
27 Abrahami e mori përsëri fjalën: “Ja, unë po marr guxim të flas me Zotin tim, unë që jam hi e pluhur:
28 po e zëmë se ndër ata pesëdhjetë të drejtë, do të jenë pesë më pak. A thua për shkak të atyre të pesëve do ta shfarosësh tërë qytetin”? Ai tha: “Nuk do ta shfaros nëse i gjej dyzet e pesë të drejtë”. 29 Abrahami s’u durua e i tha: “Po qe se atje do të jenë vetëm dyzet”? ‑ Hyji u përgjigj: “Nuk do ta ndëshkoj për shkak të atyre dyzet të drejtëve”.

30 Përsëri tha: “Nuk më hidhërohet Zoti im nëse flas: e po qe se, atje janë vetëm tridhjetë”. Ai tha: “Nuk do ta shfaros as nëse i gjej tridhjetë”.
31 “Ja, prapë, po marr guxim ‑ tha ‑ të flas me Zotin tim: po nëse, ndoshta, atje do të jenë vetëm njëzet”! Hyji i tha: “Nuk do ta shfaros për shkak të atyre të njëzetëve”. 32 “Po të lutem ‑ vazhdoi ‑ Imzoti nuk do të më hidhërohet, nëse flas vetëm edhe një herë: po qe se atje janë, ndoshta, vetëm dhjetë”! ‑ Zoti tha: “Unë nuk do ta shfaros për shkak të atyre të dhjetëve”.


LECTIO DIVINA – MEDITIMI – LUTJA.

DREJTËSIA ËSHTË SINONIM I SHPËTIMIT.

Ky tekst shënon një hap të madh përpara në idenë që njerëzit kanë për marrëdhënien e tyre me Zotin: është hera e parë që guxohet të imagjinohet se një njeri mund të ndërhyjë në projektet e Zotit. Fatkeqësisht, leximi liturgjik nuk na bën të dëgjojmë vargjet e mëparshme, ku shihet vetë Zoti duke folur vetëm për vetëm, duke thënë: "Tani që kam bërë një besëlidhje me Abrahamin, ai është miku im, dhe unë nuk do t'ia fsheh më atij planet e mia". Një mënyrë për të na thënë se Perëndia e merr shumë seriozisht këtë besëlidhje!
Dhe pastaj mund të lexohet ky fragment: “Njerëzit u çuan prej aty dhe e drejtuan shikimin kah Sodoma. Edhe Abrahami u nis me ta për t’i përcjellë. E Zoti tha: “A thua duhet të fsheh nga Abrahami çka do të bëj? Abrahami duhet të bëhet një popull i madh dhe i fuqishëm në të cilin do të jenë të bekuar të gjithë popujt e tokës” (Zn. 18,16-18). Dhe pikërisht aty fillon ajo që mund të quhet "pazari më i bukur i historisë". Abrahami, i armatosur me gjithë guximin e tij, duke ndërmjetësuar me vizitorët e tij në përpjekje për të shpëtuar Sodomën dhe Gomorrën nga një ndëshkim i merituar, tha: “Vërtet se bashkë me fajtorin, do ta shfarosësh edhe të drejtin? A mendon ti që kjo gjë është e drejtë? Nëse në qytet do të jenë rastësisht pesëdhjetë të drejtë, vërtet do ta shfarosësh atë vend dhe nuk do ta falësh për shkak të atyre pesëdhjetë të drejtëve që do të jenë në të? Larg qoftë prej teje që ta shfarosësh të drejtin bashkë me të mbrapshtin? A do të barazosh të drejtin me fajtorin? Larg teje! A thua se Gjykatësi i mbarë botës nuk do ta shtjerë në veprim drejtësinë?” (18,23-25). Dhe Zoti tha se, nëse do të kishte gjetur vetëm pesëdhjetë njerëz të drejtë në këtë qytet, nuk do ta kishte shkatërruar krejt? Dhe çfarë do të kishte bërë nëse do të kishte gjetur vetëm dyzet e pesë, vetëm dyzet, vetëm tridhjetë, vetëm njëzet, vetëm dhjetë?...".
Çfarë guximi! E megjithatë, me sa duket, Zoti pranon që njeriu të paraqitet si bashkëbisedues: Zoti nuk duket për asnjë çast i padurueshëm; përkundrazi, ai çdo herë përgjigjet se çfarë priste Abrahami prej tij. Ndoshta ai madje e vlerëson që Abrahami ka një ide kaq të lartë për drejtësinë e tij; kalimthi, për më tepër, mund të vërejmë se ky tekst është shkruar në një kohë kur njerëzit kishin një ndjenjë përgjegjësie individuale, afërshisht 600 vjet p.e.s.: por shumë vjet më parë, kur shvillohej ngjarja, njerëzit nuk kishin këtë ndjenjë përgjegjësie individuale dhe megjithëkëtë Abrahami do të ishte skandalizuar nëse të drejtët do të ndëshkoheshin në të njëjtën kohë me mëkatarët dhe për shkak të 'ta'; Jemi larg kohës kur një familje e tërë shtypej për fajin e njërit. Megjithatë, zbulimi i madh i përgjegjësisë individuale daton nga profeti Ezekiel dhe mërgimi në Babiloni, pra në shekullin e gjashtë. Mund të nxjerrim një hipotezë në lidhje me përbërjen e kapitullit që po lexojmë këtu: sa i përket leximit të së dielës së kaluar, sigurisht që jemi në prani të një teksti të shkruar mjaft vonë, bazuar në histori shumë më të vjetra ndoshta, por formatimi me gojë ose me shkrim ishte jo përfundimtare.
Zoti e do edhe më shumë me siguri që njeriu të paraqitet si ndërmjetës për vëllezërit e tij; ne e kemi parë tashmë një të diel tjetër në lidhje me Moisiun (Dal. 32): pas pabesisë së popullit në këmbët e Sinait, ata bënë një "viç të artë" për ta adhuruar atë, menjëherë pasi u betuan që nuk do të kishin ndjekur kurrë idhujt. Në këtë rast Moisiu kishte ndërhyrë me lutjen e vet që Zoti t’i falte; dhe, sigurisht, Zoti priste vetëm këtë. Moisiu ndërhyri për njerëzit për të cilët ishte përgjegjës; Abrahami, nga ana tjetër, ndërmjetëson për paganët, gjë që ka kuptim, në fund të fundit, pasi ai është bartësi i një bekimi në dobi të "të gjitha familjeve të tokës". Mësim i bukur për lutjen, përsëri; dhe është interesante që na ofrohet në ditën kur Ungjilli i Lukës na tregon për mësimin e Jezusit mbi lutjen, duke filluar me Ati ynë, një lutje të të gjithëve për të gjithë, në vëçanti një lutje në "shumës": meqenëse ne nuk themi "Ati im". , por “Ati ynë”… Jemi të ftuar dukshëm që ta zgjerojmë lutjen tonë në dimensionin e gjithë njerëzimit.
"Ndoshta do të gjenden vetëm dhjetë?" (Kjo ishte përpjekja e fundit e Abrahamit.) "Dhe Zoti u përgjigj: "Për dhjetë nuk do ta shkatërroj qytetin e Sodomës". Ky tekst është një hap i madh përpara, një fazë e rëndësishme në zbulimin e Zotit, por është vetëm një fazë, sepse ende ndodhet në një logjikë të kontabilitetit: mbi temën sa njerëz të drejtë duhet të gjendhen për të fituar faljen e mëkatarëve? Do të mbetet të hedhim hapin e fundit teologjik: të zbulojmë se me Zotin nuk bëhet kurrë fjalë për ndonjë pagesë! Drejtësia e tij nuk ka të bëjë fare me një peshore, dy tiganët e së cilës duhet të jenë të balancuara rigorozisht! Pikërisht këtë do të përpiqet të na bëjë të kuptojmë Shën Pali në pjesën nga letra drejtuar Kolosianëve që po lexojmë këtë të diel.


EVOLUCIONI I NOCIONIT TË DREJTËSISË SË ZOTIT

Në fund është e dobishme një kujtesë e shkurtër e evolucionit të nocionit të drejtësisë së Zotit: në fillim të historisë biblike, konsiderohej normale dhe e drejtë që i gjithë grupi të paguante për fajin e njërit: kjo është për shembull, historia e Akanit në kohën e Jozuheut. (Js 7, 16-25).
Në një hap të dytë, ndodh se secili paguan për veten e tij; por edhe këtu, në një fazë të re të mendimit, është gjithmonë një çështje pagese në një mënyrë të caktuar, dhjetë të drejtë do të paguajnë faljen për një qyteti të tërë; dhe Jeremia do të guxojë të imagjinojë se një njeri do të paguajë për të gjithë popullin: “Enduni udhëve të Rusalemit, vëreni mirë edhe shikoni, kërkoni në sheshet e tij, a mund ta gjeni një njeri të vetëm, një njeri që e zbaton të drejtën, që kërkon të jetë besnik, vetë qytetin do ta fal (Jr 5, 1);
Ezekieli mban të njëjtin lloj arsyetimi: "E kërkova ndër ta një njeri, i cili do ta ndërtonte një pritë ndërmjet meje e tij e të dilte përpara meje në grykë për të mirën e vendit që unë të mos e shpartalloja, por nuk e gjeta (Ez. 22,30).
Është me librin e Jobit, ndër të tjera, që do të hidhet hapi i fundit, kur më në fund do të kuptohet se drejtësia e Zotit është sinonim i shpëtimit.
- Megjithatë, vetë Jeremia kishte parashikuar një falje të pakushtëzuar në emër të madhështisë së Perëndisë. Për këtë temë është e nevojshme të rilexohet kjo lutje e admirueshme: “Nëse mëkatet tona dëshmojnë kundër nesh, vepro, o Zot, për nder të emrit tënd! (Jr 14, 7-9:
Kundër nesh nëse flasin të këqijat tona, mëshirë, o Zot, pash Emrin tënd. Po, të mëdha janë kryengritjet tona, kundër teje ne mëkatuam!
8 Ti, o Shpresa e Izraelit, Shpëtimtari i tij në kohë të vështirë, pse qëndron si i huaj në këtë vend, si shtegtari sa për të bujtur?
9 Pse sillesh porsi i hutuari, si trimi që s’mund të ndihmojë? E pra, mes nesh ti je, o Zot, emri yt u thirr mbi ne, deh, ti dore mos na lësho!".
Para Zotit, (ashtu si Jeremia, kuptoi edhe Abrahami), mëkatarët nuk kanë asgjë për të bërë...vetëm Zoti munt t’i fal mëkatarët, dhe drejtësia e tij është sinonim e shpëtimit!
- Vëreni kalimthi optimizmin e Abrahamit: dhe për këtë ai meriton të quhet “baba”! Ai këmbëngul të besojë se nuk është humbur gjithçka, se nuk mund të humben të gjithë. Në atë qytet të tmerrshëm të Sodomës, sigurisht që ka të paktën dhjetë njerëz të mirë që janë shkaku i shpëtimit të të tjerëve! Mëshira dhe mirësia e Zoti janë gjithmonë më të mëdha!

[ninoenina]

PËRGATITJA E LITURGJISË.

E DIELA XVII ORD. VITI C.

MË 27-7-2025

PSALMI: 138, 1-2a, 2bc-3, 6-7ab, 7c-8.

Me gjithë shpirt të falënderoj, o Zot,
sepse i dëgjove fjalët e gojës sime.
Të këndoj në praninë e engjëjve,
2 adhuroj në drejtim të Tempullit tënd të shenjtë.
E lavdëroj Emrin tënd për dashurinë e besnikërinë tënde,
3 Sa herë të thirra në ndihmë, ti më vështrove,
shpirtit tim ia kërthndeze fuqitë.
6 sepse i Lartë është Zoti e i shikon të përvuajturit
e prej së largu i dallon krenarët.
7 Kur të më duhet të eci në mes të vështirësive,
ti ma ruaj jetën,
shtrije dorën kundër zemërimit të armiqve të mi
e më shpëto me të djathtën tënde.
8 Çka kam filluar, Zoti do ta kryejë për mua.
E amshueshme është, o Zot, mirësia jote:
mos e përbuz veprën e duarve të tua!



LECTIO DIVINA – MEDITIMI – LUTJA.


EVOKIMI I DALJES NGA EGJIPTI,

Psalmi 138 është një këngë falënderimi për Besëlidhjen që Zoti i propozon njerëzimit: Besëlidhjen që ai lidhi me popullin e tij Izraelin, para së gjithash, por edhe Besëlidhjen në të cilën të gjitha kombet janë ftuar të hyjin një dite. Dhe është pikërisht thirrja e Izraelit t'i sjellë ata si pjesëmarrësit e kësaj besëlidhjeje.
Këtu flitet për falënderimin: shprehja përsëritet tre herë:
"Me gjithë shpirt të falënderoj, o Zot," (v. 1),
"E lavdëroj-falënderoj Emrin tend
për dashurinë e besnikërinë tënde" (v. 2)
dhe, në një varg që nuk e dëgjojmë këtë të diel:
"Do të të lavdërojnë-falënderojnë, o Zot, të gjithë mbretërit e tokës" (v.4).
Kemi parë shpesh që autorëve biblikë u pëlqen kjo lloj përsëritjeje, këtë lloj litanie. Por ka një përparim: në radhë të parë është Izraeli ai që flet në emër të tij: “Me gjithë zemër, o Zot, të falënderoj”, më pas ai saktëson motivin: “E falënderoj emrin tënd për dashurinë e besnikërinë tënde ”, më në fund është i gjithë njerëzimi që hyn në Aleancë dhe që falënderon: “Të falënderojnë të gjithë mbretërit e tokës”.
Meqenëse bëhet fjalë për Besëlidhjen, është normale të dëgjomë këtu aludime për përvojën e Sinait; Së pari dëgjojmë jehonën e zbulimit të madh te shkurrja që digjej. Ju kujtoj fillimisht atë që thotë libri i Eksodit: “ Izraelitët ende dënesnin në skllavëri. Klithnin të mjerët prej vuajtjeve të robërisë, dhe klithjet e tyre për ndihmë arritën te Hyji. Hyji i dëgjoi klithjet e tyre" (Da 2:23-24).
Dhe, nga mesi i shkurres që digjej, Zoti i tha Moisiut: “E pashë mjerimin e popullit tim në Egjipt dhe e dëgjova klithjen e tij për ndihmë për shkak të pashpirtësisë së mbikëqyrësve të tyre. Dhe, duke e ditur vuajtjen e tij, zbrita për ta çliruar nga duart e egjiptianëve, ta nxjerr nga ajo tokë dhe ta çoj në një vend të mirë e të gjerë, në dheun ku rrjedh qumësht dhe mjaltë...Kështu, pra, klithma e bijve të Izraelit arriti deri tek unë, po edhe unë vetë e pashë shtypjen e tyre që po e pësojnë prej egjiptianëve” (Dal. 3,7-9).
Duke bërë jehonë psalmi thotë: "...i dëgjove fjalët e gojës sime...iu përgjigj thirrjes sime"..."Sa herë të thirra në ndihmë, ti më vështrove, shpirtit tim ia kërthndeze fuqitë" (v. 1. 3).
Ka një tjetër kujtesë e zbulesës së Zotit në Sinai, shprehja "Dashuria jote dhe e vërteta jote": këto janë vetë fjalët e përkufizimit që Zoti i dha Moisiut (Dal. 34,6). Pastaj, fraza "Dora jote e djathtë më bën fitimtar" është, për një vesh hebre, një aludim për eksodin nga Egjipti. "E djathta" është dora e djathtë, natyrisht, dhe që nga kënga e Moisiut pas kalimit të mrekullueshëm të Detit të Kuq (Eks 15), jemi mësuar të flasim për fitoren që Zoti ka fituar me dorë të fortë dhe krahu i shtrirë: "Dora jote e djathtë, Zot,
është e mrekullueshme në forcën e saj...
Ti shtrije dorën e djathtë"
“Ti shtrive dorën, toka i perpiu!
Hiri yt e përcolli këtë popull
që Ti e shpërbleve;
i prin me fuqinë tënde
në banesën tënde të shenjtë" (Dal 15,6.13).
Sa i përket shprehjes : "E amshueshme është, o Zot, mirësia jote",
është gjithashtu një mënyrë për të evokuar të gjithë veprën e Zotit dhe në veçanti eksodin nga Egjipti. E kemi lexuar shpesh psalmin 136, refreni i të cilit është pikërisht "sepse e amshueshme është dashuria e tij!".


MADHËRIA E ZOTIT I LARTËSON TË PËRVUAJTURIT.


Duke rilexuar kantikullin e famshëm të këngës së Moisiut (Dal. 15) për të cilin po flisja pak më parë, kuptojmë se edhe ai foli për "madhështinë" e Zotit:
"Madhëria jote i shpartallon kundërshtarët; i lëshon fre hidhërimit dhe i përpin si bykun! (Dal, 15, 7) "Kush është si Ti ndër zota, o Zot!? Kush është si Ti, i madhërueshëm në shenjtëri, i tmerrshëm dhe i lavdishëm, që bën mrekulli!?v (Dal, 15, 11) "Zoti do të sundojë për gjithmonë e mot të jetës”! (Dal 15,18).
Mund të vëmë re edhe një lidhje tjetër midis këtij psalmi dhe këngës së Moisiut, ajo është lidhja midis gjithë eposit të eksodit nga Egjipti, të Besëlidhjes së përfunduar në Sinai dhe të tempullit të Jeruzalemit. Moisiu këndoi: “Le t’i këndojmë Zotit, sepse mrekullisht ngadhënjeu: kalë e kalorës plandosi në fund t’detit! Zoti është forca dhe fuqia ime, Ai, veç Ai, më shpëtoi! Ai është Hyji im, Atë lavdëroj! Është Hyji i atit tim: Atë e lartësoj!" (Dal. 15,1-2)
"Hiri yt e përcolli këtë popull që Ti e shpërbleve; i prin me fuqinë tënde në banesën tënde të shenjtë (Dal15,13).
Psalmi 138 bën jehonë: “Të këndoj në praninë e engjëjve... adhuroj në drejtim të Tempullit tënd të shenjtë" (v. 1.2).
Tempulli, pikërisht, është vendi ku kujtoheshin veprat të mrrekullueshme të Hyjit në favor të popullit të tij. Sigurisht, dhe për fat të mirë për ata që nuk kanë fatin të jetojnë në Jerusalem, mund të përkujtoheshin veprat e Perëndisë kudo. Ne e dimë se prania e Perëndisë nuk kufizohet në një tempull guri, por ky tempull, ose ajo që ka mbetur prej tij, është një kujtesë e përhershme e kësaj pranie. Dhe edhe sot, kudo që të jetë në botë, çdo hebre lutet i kthyer drejt Jeruzalemit, drejt malit të tempullit të shenjtë: sepse është vendi i zgjedhur nga Zoti në kohën e mbretit David për t'i dhënë popullit të tij një shenjë të pranisë së tij.
Së fundi, duhet të vihet në re se madhështia e Zotit nuk e dërrmon njeriun; në çdo rast jo ai që di të njohë përulësinë e tij: “Sepse i Lartë është Zoti e i shikon të përvuajturit e prej së largu i dallon krenarët" (v. 6). Zoti sheh më të përulurin; nga larg, ai i njeh krenarët. Këtu është përsëri një temë e madhe biblike: madhështia e tij manifestohet pikërisht në mirësinë e tij për vogëlsinë e njeriut.
“Ti, ngase je zotëruesi i gjithë pushtetit, gjykon më butësi e na sundon me ndjesë të madhe: pushtetin e ke në dorë e mund ta përdoresh kur të duash" (Ur 12, 18).
Dhe Psalmi 113, 7.9: “Nga pluhuri e ngre skamnorin, nga llomi e lartëson të vobektin... Ai bën të banojë beronja në shtëpi të vet nënë fëmijësh të gëzueshme".(Ps 113/112, 7.9).
Natyrisht, njeriu menjëherë mendon për Magnificat:
“I rrëzoi princat prej froneve të tyre
e i lartësoi të përvuajturit" (Lk 1, 52).
Besimtari e di këtë dhe mrekullohet: Zoti i madh nuk na dërrmon... Përkundrazi, Ai na lartëson.