Legjenda e Rozafës

[shigjeta]

Kjo eshte legjenda (per ata qe do deshironin te lexonin historine e plote), dhe eshte marre nga : www.shkodra.ac/al/Rozafa.htm

- Historia e kalasë Rozafa -
"Krenare ngrihet mbi Bunën e gjanë e mbi qytetin e Shkodrës kalaja e lashtë e Rozafatit. Kur asht qitë guri i parë në themelet e kësaj kështjelle? S'dihet. Historia e saj tretet në mjegullën e lashtësisë ilire, banorëve të moçëm të kësaj mange. Nji gja dihet mirë e kjartë: ate e kanë pasë dikur labeatët e mandej ardianët, që ishin fise të forta ilire.

N'atë kohë tanë bregu i këtejshëm i Adriatikut, deri në Tergestën e bujshme jase Triestën e ditëve tona, ish breg ilir. Ma vonë, u derdhën këndej romakët, tevona sllavët, normanët, venetikët, turqit e shumë popuj tjerë të huej. Gjatë shekujve ata krepat e thatë nën muret e Rozafatit, si edhe vetë muret e kështjellës, janë lagë me përrej gjaku t'atyne që e kanë sulmue dhe t'atyne që e kanë mbrojtë. Të huejt erdhën e shkuen, kurse populli ynë mbeti i ngulun në këtë tokë ilire. Ndërtimi i kështjellës së Rozafatit ka nji gojëdhanë të bukur e të hidhun që na ka ardhë nga lashtësia jonë.
Qe se ç'thotë kjo gojëdhanë.
"... I ra mjegulla Bunës dhe e mbuloi të tanë. Tri ditë e tri net kjo mjegull mbeti aty. Mbas tri ditësh e tri netësh nji erë e hollë fryu e e naltoi mjegullën. E naltoi dhe e shpuni deri në kodrën e Valdanuzit. Aty maje kodrës tre vëllazën punoshin. Ndërtoshin nji kështjellë. Po, murin që naltoshin ditën u prishej natën, e kësisoj nuk e naltonin dot.
Na kalon aty nji plak i mirë.
- Puna e mbarë, o tre vëllazën.
- Të mbarë paç, o plak i mirë. Po ku e sheh ti të mbarën tonë? Ditën punojmë, natën na shembet. A din me na diftue ndoj fjalë të mirë: çka të bajmë që t'i mbajmë muret më kambë?
- Unë di - u thotë plaku ~ po drue me jua thanë se a' mëkat.
Atë mëkat hidhe mbi krytin tonë, se na duem ta qëndrojmë më kambë nji këtë kështjellë. Plaku i mirë mendohet e pvet:
- A jeni të martuem, trima? A i keni ju të tri varzat e jueja?
- Të martuem jemi - i thonë ata. - Edhe të tre i kemi varzat tona. Na thuej pra ç'të bajmë që ta qëndrojmë këtë kështjellë?
- Në daçi m'e qëndrue, lidhuni me besa-besë: varzave mos u diftoni, në shpi mos kuvendoni për fjalët që do t'ju thom unë. Ate prej të tri kunatave që do të vijë nesër bukë me ju pru, ta merrni e ta muroni të gjallë në mur të kështjellës. Atëhere keni me pa se muri ka me zanë vend e me qëndrue për jetë e mot.
Tha kështu plaku e shkoi: njitash u pa, njitash s'u pa.
Medet! Vëllai i madh e shkeli besën e fjalën. Kuvendoi në shtëpi, i tregoi vashës së vet kështu e kështu, i tha të mos vinte atje të nesërmen. Edhe i mesmi e shkeli besën e fjalën: ia tregoi të tana vashës së vet. Vetëm i vogli e mbajti besën e fjalën: nuk kuvendoi në shpi, nuk i tregoi vashës së vet.
Nadje. Të tre ngrihen shpejt e shkojnë në punë. Çekanët shkapeten, gurët copëtohen, zemrat rrahin, muret naltohen.
Në shpi, nana e djemve s'din gja. I thotë të madhes:
- Moj nuse e madhe, mjeshtrit duen bukë e ujë; duen kungullin me venë.
Nusja e madhe ia kthen:
- Besa, nanë, sod s'mund të shkoj se jam e sëmunë.
Kthehet i thotë të mesmes:
- Moj nuse e mesme, mjeshtrit duen bukë e ujë; duen kungullin me venë.
- Besa, nanë, sod nuk mund të shkoj, se kam me shkue te fisi me bujtë.
Nana e djemve i kthehet nuses së vogël:
- Moj nuse e vogël...
Nusja e vogël brof në kambë:
- Urdhno, nanë!
- Mjeshtrit duen bukë e ujë; duen kungullin me venë.
- Besa, nanë, unë shkoj, po e kam djalin të vogël. Drue se don gji me pi e kjan.
- Nisu, shko, se djalin ta shikjojmë na, s'ta lamë me kja - i thonë të kunatat.
Ngrihet e vogla, e mira, merr bukë e ujë, merr kungullin me venë, e puth djalin në të dy faqet, niset e bjen në Kazenë; njaty ngjit kodrën e Valdanuzit, i avitet vendit tek punojnë të tre mjeshtrit: dy të kunetnit e i shoqi.
- Puna mbarë, o mjeshtër!
Po ç'asht njikështu?
Çekanët ndalen e s'shkapeten, po zemrat rrahin fort e fort. Fëtyrat zbehen. Kur e sheh i vogli të shoqen, hedh çekanin prej dore, mallkon gurin e murin. E shoqja i thotë:
- Ç'ke ti, o im zot? Pse mallkon gurin e murin?
Hidhet kunati i madh:
- Ti paske lindë n'e zezë ditë, moj kunata jonë. Na e kemi ba me fjalë me të murue të gjallë në mur të kështjellës.
- Shëndosh ju, o kunetë. Po unë do t'ju la nji porosi: kur të më muroni në mur, synin e djathtë të ma lini jashtë, dorën e djathtë të ma lini jashtë, kambën e djathtë të ma lini jashtë, gjinin e djathtë të ma lini jashtë. Se djalin e kam të vogël. Kur të nisë të kjajë - me njanin sy do ta shikjoj, me njanën dorë ta ledhatoj, me njanën kambë t'i tund djepin e me njanin gji t'i jap me pi. Gjini m'u nguroftë, kështjella qëndroftë, djali jem u trimnoftë, u baftë mbret e mbretnoftë!
Ata e marrin nusen e vogël e e murojnë në themel të kështjellës. Dhe muret ngrihen, naltohen, nuk shemben ma si ma parë. Po rranxë tyne gurët janë edhe sod të lagun e të myshkun, sepse vahdojnë me pikue lotët e nanës për birin e saj... E biri? Biri u rrit, luftoi e trimnoi. "

-- dërguar nga Shemsi Hima

[shigjeta]

***Legjenda e Rozafes eshte nder me te famshmet qe ne kemi.
Per vlerat qe ajo ka une e perdora dhe si material kryesor per nje detyre kursi qe pata. Vete profesoresha e mitologjise u habit me kete mit dhe tha se nuk e kishte lexuar e as pare tek asnje popull tjeter.
Por duke u marre me kete teme me linden disa ide qe do i shpreh me poshte (nuk i permenda ne detyren e kursit). Ndoshta keto fjale mund t'ju duken edhe dashakeqase, por ju siguroj se jane thjesht mendime.

Sipas legjendes Rozafa eshte nusja e vellait te vogel, nderkohe qe edhe dy vellezerit e tjere jane te martuar.
Plaku orakull u thote te 3 vellezerve se duhet te flijonin njeren nga nuset e tyre , por me kushtin qe asnje te mos u tregonte grave te veta.
Dy vellezerit e pare nuk e mbajne fjalen e dhene. Vetem i vogli nuk i tregon nuses se tij.
Dihet qe nje nga vetite me te hershme te shqiptarit eshte besa. (si psh shprehja : per fjalen e dhene ther dhe djalin).
Pra nga 3 vellezer, vetem njeri u tregua burre. Pse i vogli ? Apo ngaqe ishte me pak i djallezuari e naivi? I vogli del si shqiptar i vertete nderkohe qe shumica (dmth 2 te tjeret) nuk ecin sipas tradites.
Ndoshta do kish qene me mire qe kjo histori te kish qene vetem me 2 vellezer se te pakten 1 me 1 eshte nje variant me pak kontradiktor. Por ne legjendat shqiptare numri 3 eshte perdorur edhe ne raste te tjera ( psh jane 3 dhite me me brire te arte qe u japin fuqi kreshnikeve, apo rrefenja te tjera me 3 vellezer ). Apo mos ndoshta ky raport eshte dhene qellimisht per te percuar ndonje ide ?

Se dyti. Mos valle kjo histori eshte me e thelle sa c'duket? Dmth fakti se 2 vellezerit e medhenj zgjodhen jeten e grave te tyre para jetes se nje muri , do te tregoje se per shqiptaret familja eshte me e shenjte se gjithcka, biles edhe me e shenjte se nje objekt qe do mbronte jeten e familjeve te tyre dhe te te tjereve .
Ndoshta dikush mund te thote me shaka se me mire te kem gruan une se sa nje mur guresh.
Por une do ta shikoja kete kala si nje simbol te bashkimit e forces , dmth si nje fare qendrese ose forme shteterore qe 3 vellezerit po perpiqeshin te ndertonin.
A mos ka ketu paralelizem edhe me gjendjen e sotme te Shqiperise ku mungesa e deshires, durimit dhe vullnetit per te ndertuar dicka te perbashket bie ndesh me faktin se askush nuk do qe te sakrifikoje ?
Dhe u gjet qe te sakrifikohet nje grua e re. Edhe kjo eshte domethenese .Po pse nje qenie e seksit femer? Apo ndoshta sepse gruaja ishte me pak e vlefshme per familjen se sa nje mashkull.
Zakonisht kur nderton nje shtepi e re shqiptari flijon nje dash apo gjel , pra qenie mashkullore. Nderkohe qe Rozafa kishte dhe nje djale por me siguri per familjen trashegimia ka me shume rendesi se sa jeta e nenes, nderkohe qe edhe nena e jep me deshire jeten e saj qe ti jetoje femija.
Ne kete legjende duket sikur vellai i vogel del me i humburi, por ne te vertete ai eshte fituesi i madh. Fama dhe emri per besen e mbajtur i mbeten vetem atij, i kujtuar si burri i Rozafes qe shpetoi muret nga rrenimi. Ai pas kesaj do jetoje me zemer te thyer por me koken lart.
Si mendoni ju se jetuan dy vellezerit e tjere?
Me siguri u plaken dhe pleqeruan me nuset e tyre packa se te turperuar. Ndoshta ata nuk i treguan kurre vellait te vogel se nuset e tyre e dinin se nuk duhej te vinin ate dite. Ndoshta vellai i vogel e kuptoi por nuk e dha kurre veten se e kishte kuptuar. Por me siguri e ema e tij do e kete kuptuar pasi mori vesh ngjarjen.
Mos valle kjo eshte pasqyrim i shprehjes popullore :'' me mire nje m.. se sa i vogel?", dmth se i riu i shtepise duhet te mbaje mbi shpatulla hallet e familjes, ndonese ai ka me pak pervoje dhe me shume jete per te jetuar?
mos valle do te na tregoje se rinia eshte pa diskutim shpetimi i vertete i vendit , pasi te vjetrit e kane mendjen "per te jetuar"?
-----
p.s. ...

[shigjeta]

Legjenda e Rozafes gjendet ne shume vende e moterzuar.
Kudo ku ka ura te vjetra gjendet nje moterzim i legjendes se Rozafes vecse me emra te tjere.
Sot kjo legjende perkujtohet duke gjakosur themelet e ndertesave te reja.Andej nga jam une "Jugu" di qe e ruajne me fanatizem kete rit.

[shigjeta]

Jo vetem kaq,
Mendoj qe kjo legjende nuk eshte e lindur ne Shkoder, por ne Gjirokaster. Emri i qytetit flet vete per kete.
Gjirokaster = Argjirokaster = Argjiro + Kaster ( keshtjelle), po te verejme Ar(gjir)o, kemi ne te fjalen GJI, pra ne fakt subjektin e legjendes. Kete gje s’e gjejme tek emri Rozafa.
Kete hipoteze do ta vertetonte vetem vjetersia e dy keshtjellave. Cila nga te dyja eshte me e hershme.

[Eda H]

Pershendetje. ashtu eshte, legjenda e rozafes eshte e bukur e shume e lasht, por per mendimin tim ajo cjerr ne pa edhe pabesine midis vlezerve, hilen midis vllazerise. eshte nje cik si e ngateruar per mua. qe te dy vllezrit e medhej i dalin fjales e tradhetojen vellain e vogel, pak e shemtute, po nese. eshte vetem nje mendim personal.
me shume respekt
eda

[Bel ami]

Tradhetia e dy vellezerve me te medhenj eshte thjesht nje detaj i vogel.Ajo qe mbetet kryesorja eshte se njeri prej tyre e mbajti fjalen.Cfare do te ndodhte nese te tre do e mbanin fjalen?
Atehere Legjenda do te shikohej vetem ne aspektin e murimit,ndersa ne kete version qe gjendet,qe dy vellezerit tradhetuan dhe i treti e mbajti fjalen eshte edhe tragjikja dhe emocioni.

[Eda H]

pershendetje. po pra kjo eshte e gjithe legjenda bazohet ne tradhetine dy vellezerve te medhej ndaj vellait te vogel, e vellai i vogel ha pasojat e kesaj tradhetie vllazerore. eshte tragjike po kush e beri tragjendin per fajine kujt per pabesin e kujt ndolli tragjedia e vellait te vogel?? nuk ishte velzeri e paster, ose dy vllezerit e medhejne nuk ishin te paster, te drejt, ia paten me hile njeri tjeterit, reth kesaj pabesie shtjellohet e ter legjenda.
me shume respekt
eda

[Seminarist]

Shume e bukur tema dhe nisma e Shigjetes per ta sjelle ne forum.

Une kam ide timen per simboliken e bukur te kesaj legjende.

Ne legjende permenden dukshem disa fjale,qe per nga simbolika tejkalojne perdorimin shqiptar.
1)Kalaja:Perpjekja per te ndertuar nje kala ka te beje me krijimin e nje jete,familje,shteti.
Kalate kane qene gjithmone shenje e fortese,jo vetem per nje jetese te rehatshme,por edhe per tu mbrojtur nga reziqet e jashteme,dmth krijimi inje jetese te sigurte,stabel e te forte.
2)Numri 3- Ne simbolike paraqet nje plotesi dhe kompaktesi,dmth qe familja,jeta e cdo gje mund te krijohet vetem nga ata qe e plotesojne kete kusht te te qenurit te vendosur,nje me forca shume.
3)Ndertimi- Te fillosh te ndertosh nuk mjafton.Ti mund ti plotesosh te gjitha kushtet,por te mungon gjeja baze,qe vetem te motshmit e dine,ata qe e kane pare jeten dhe e dine cfare ajo kerkon qe te jete e lumtur,por qe ta vesh ne jete ate,te con ne "mekat"se dikush do te vuaje,sakrifikohet.
4)Sakrifica,Flijimi-Nje nga gjerat qe do te konstatosh ne te gjithe kombet eshte flijimi.Jeta dhe cdo gje kerkojne flijimqe te kene mbaresi e garanci.I flijohet natyres qe te jete e mbare,shtepise madje dhe zot(ave).
Ketu ishte sekreti i te motshmit Jete-Sakrifice,dhe shfaqet dualiteti jetesor i se mires dhe se keqes.Ky sekret solli dhe prishjen morale te kesaj familje te perkryer deri tani.Me kete kuptoj dredhine dhe mosgatishmerine per ti qendruar jetes,miresise gjer me fund(pra mekati,qei motshmi i druhej)
5)Djali i vogel eshte pare shpesh here si ai qe ve ne zbatim jeten dmth qendron ne rruge te mbare dhe pse me i parendesishmi ose i fundit ne familje.Kete koncept e gjejme gjeresisht sidomos ne parabolite ungjillore.
6)Femra/vasha-ne simbolike paraqitet si Jeta,Toka(astrologji,mitologji)ajo qe nevojitet te jipet frut,rezultat.

[artur]

Bindja ime eshte se qe te ndertosh diçka duhet te flijosh diçka, por nga eksperienza ime si emigrant mjafton te flijosh djersen tende per te ndertuar. Me kete nuk dua absolutisht te hedh posht vlerat e kesaj legjende, por dua te them qe nuk duhet flijuar jete shqipetari per ndertimin e asgjeje duhet vetem pune, pune per te bere para, pune per te bere kulture, pune per tu bashkuar njeri me tjetrin sot me shume se kurre vellezer, kusherinj apo shqiptare kudo qe jemi per nje Shqiperi te madhe.

Tungjatjeta te gjitheve!!!

[Seminarist]

O Artur, po sakrifica ka forma edhe motive te ndryshme...

A clirohet atdheu psh me djerse apo gjak...?

Cfare thote historia...?