Këngët historike

[shigjeta]

Kenget historike jane nje pjese tjeter e folklorit. Ne keto grup hyne ato kenge, te cilat u kendojne ngjarjeve historike te caktuara, ose figuarave te njohura e te shquara te historise.

Nje nga kenget me te vjetra te folklorit, qe i perket kesaj tematike, eshte ajo qe i kendon luftes se Kosoves, 1389. Megjithese ne kete kenge gjejme mjaft elemente te legjendes, perseri, ne boshtin e saj kryesor ka nje ngjarje historike.

Shpesh here, folklori ka qene menyra e vetme per te mbajtur gjalle figura apo ngjarje te caktuara historike, duke i kaluar brez pas brezi.

Duke qene se jemi ne prag te festimit te Dites se Pavarsise, nje ngjarje e shenuar per kombin tone, po e filloj kete teme me dy kenge kushtuar kesaj ngjarjeje.


Me njezet e tete nentor
Me kemb' u ngre Shqiperia
Smail Qemali ne Vlore
Me gjithe shoket e tija
C'i tha popullit me goje -
Poshte o shoke, roberia
Evropa le ta degjoje
Nuk ka vend ketu Turqia
Ja te vdesim, ja te rrojme
Eshte e jona, Shqiperia

***

Cili je, ti more burre
Qe na vjen nga Shqiperia
Une jam Smail Qemali
Dua vatanet e mia
Do t'i marr, se s'eshte pune
Eshte e jona, Shqiperia

[tanisami44]

historia eshte kultura jone

[shigjeta]

Faleminderit tanisami44!


Kryengritja e Cernalevës

Kaçanik e Boletin
Tanë Kosova u mbush me tym –
Mbush me tym e na i duel flaka
E djeg me top Turgut Pasha
Krisen topa, e mbuloj tymi:
Hej, ç’u ba ky nam shëmtimi?
Po lufton Isë Boletini
Hej, c’ushtojnë male e fusha?
Gjimon topi e vlon pushka
Ç’a kanë ret që po vajtojnë?
Dy dragona po luftojnë:
Isa me Idriz Seferë –
Kaçanik e Cernalevë
Turgut Pasha me njiqindmi
Isa me shqiptari
Me kadalë, ore pasha i zi
Ti je mësue me axhami
Tash ke me pa burrë me sy
Qi djeg veten e përvlon ty
Se e ke vendin ne Rumeli

Mahmut Shefqet Pasha, minister i luftes, ne krye te njeqind taboreve, te komanduara nga njezet pashallare, u dergua te mposhte revolten ne Kosove. Megjithese, Kryengritja e Cernalevës nuk arriti rezultatin e deshiruar, ajo tregon per luften e vazhdueshme te popullit, me ne krye Isa Boletinin, per nje Shqiperi te lire e te bashkuar

[shigjeta]

Kenga e Ali Pashe Tepelenes

Nje mije Gege, e dymije Toske
Qendruan m'Ali Pashane
Ata vune kryet poshte
Me kordhe nde dor'u vrane
Janine, Janin e shkrete!
Te pata ndertuar vete
S'te gezova as vet' as djemte
Te rrafte zjarri, te djekte
Duro gjyle e kumbara
Moj kalaja me bedena
Si lefton me Padishah
Ali Pashe Tepelena
O moj ti kulla serhate
Qe mban Matjan e Dibrane
Trimat me bese qe pate
Mahmut bejn' e Allamane
Te pare shtate vezire
Se c'u hodhen nde Janine
Hedhin gjyle me zininxhire
Siper mbi vezir Aline
Ku jene ju paresia?
Pas vdekjes sime c'do te thoni?
Kur t'ju shajne osmanllia
Vall'o Zot; ju c'do te beni?

Ali Pashe Tepelena kronologjikisht eshte i dyti pasha shqiptar i cili u perpoq per te krijuar nje pushtet te centralizuar. Ai sundoi mbi Shqiperine e jugut dhe ne shume vise te Greqise deri ne 1822. Me 1822 ai luftoi kunder ushtrive turke dhe u vra

[Jonian]

Grupi polifonik "Jonianet" i Sarandes i ka kushtuar nje kenge Ali Pashait, por vetem nje strofe po me kujtohet tani:

Jatagani preu jeten
tedhjete e dy vjecare
shekujt shetiten legjenden
porsi mjergull permbi male

[shigjeta]

Azem Bejta po lufton

Dy asllane qe i ka Shqpnia
s’i ka mbreti as shtate kralia
Azem Bejta e Mehmet Delia
me ta n’sherr ka ra Serbia
Ai zhupani po bertet
komandaret po m’i thrret;
komandareve çka u paska thane:
-Ju Azemin gjalle me ma lane
ju Azemin gjalle me ma lshue
kryet tuaj n’vend tij kane me shkue! –
Njemij vete rrethojne Galicen
peseqind vete Nikushnicen
Nikushnice me Lobovec
Tri katunde i kane rrethue
Azem Bejta i ka hetue
-Cohuni, shoke, jemi rrethue!
Sa per veti s’po kam dert
s’po me dhimbet jeta me deke
po me dhimben robe e femi
se i zane e s’i lane pa gri –
Çka ka kulla qe po m’dridhet?
Azem Bejta nuk po lidhet
Çka ka kulla qe po ushton?
Azem Bejta po lufton
Lumja kulla, ça m’ka Brenda
Azem Bejten me shtate zemra!
Azem Bejta, si kreshnik
fort lufton ai gryk e n’gryke
Ai zhupani fort bertet
-O zot, falmi krahet e lehte!
Krahet e lehte me fluturue
n’Mitrovice, n’mujsha me shkue
prej Azemit me shpetue
prej Azemit n’shpetofsha vete
per asqeret nuk po kam dert
se asqere merr krali opet
Te shtate kralat me u cue n’kambe
s’mund Azemin me e zane!

opet – prape

Azem Galica, patriot dhe luftetar per ceshtjen kombetare. Pas vrasjes se tij, udheheqjen e luftetareve te tij e mori e shoqja, Shote Galica, po aq e njohur per trimeri e patriotizem.
Mehmet Delia – shok dhe bashkluftetar i Azem Galices
Galica, Nikushnica, Loboveci – fshatra te Drenices, Kosove

[Faik]

Oh shoke me morri malli
Ku ndodhet Smail Qemali

Ne Paris brenda ne krali
Ryn e del si zog prej mali

Fol ore Ismail me goje
Une flas por s'me degjojne

Per ca kommita qe vijne e shkojne
Ne Stamboll vene qendrojne

POR SHQIPERINE NUK MA PRANOJNE!!!

Shqiperia kater Vilajete
Sic ka qene do te jete

[shigjeta]

Ne Mashkullore te rrapi

Doli shkurti, hyri marsi
Girokaster u vra bimbashi
Nga Janina vjen mazapi
Ne Mashkullore te rrapi
Te rrapi ne Mashkullore
Foli Çercizi me gjoje:
- Mulazim hiq tabore
Leri djemt’ e mij te shkojne
Se trimat ashtu leftojne
Ashtu siç kane zakone
Do t’u kuq t’ju bej me boje
- Çerçiz vrane Hajredine
Mire bene qe e vrane
Degjoni, qafa Kapllane
Haken s’ja leme pa marre
Ne xhandar’ e ne nizame

Bimbash – kapiten
Mulazim – nentoger

Ne 5 Mars 1908 ne Mashkullore, fshat afer qytetit te Gjirokastres, çeta e Çerçiz Topullit luftoi kunder ushtrise turke, e cila ishte ne ndjekje te Çerçizit. Si shkak i kesaj lufte ishte vrasja e komandantit turk te xhandermarise se Gjirokastres. Çeta e Çerçizit megjithese ne nje numer me te vogel se forcat turke luftoi me trimeri dhe arriti te çante rrethimin.
Hajredini ishte nje nga luftetaret e çetes se Çerçizit, nga Tremishti i Permetit.

[Atila]

E mbaj mend mire kete kengen e fundit.

[shigjeta]

Mic Sokoli

Mic Sokoli n’dy tagana
Udha e mbare! – m’i ka thane nana-
Lufto, bir, ti per Shqipni
mos i ler turqit me hy
n’qofte nevoja, vij me ty, -
Mic Sokoli nji fjale po e flet
po i thote nanes: - Te mire mbeç!
Pa u farue malsia krejt
ktu nuk hyn as krajl, as mbret!...

Tropoje

~tagan – jatagani; nje lloj shpate si e kthyer ne maje

Mic Sokoli eshte nga katundi Bunjan I Krasniqes, nje nga udheheqesit me te shquar te forcave te armatosura te Lidhjes se Prizrenit, qe u ndeshen me ushtrine turke ne prill te vitit 1881. Ai ra trimerisht, duke i vene kraharorin topit turk qe qellonte kunder forcave kryengritese.