Fryma e Helsinkit

[PLAKU]

Fryma e Helsinkit*
Nga : Nebil CIKA- lajmi shqip

Si gjithë kombet edhe ne shqiptarët kemi heronjtë tanë të lirisë nacionale e shoqërore, demokracisë përparimit, begatisë e të tjera por mbase jo krejt rastësisht ne kemi heronj të një lloji tjetër që nuk besoj se i ka komb e popull tjetër. Ne kemi të veçantë “heronjtë e Helsinkit” nuk i ka askush e për këtë duhet te jemi krenarë gjë që të paktën publikisht dhe zyrtarisht nuk e kemi bërë ende.Dje ambasada e OSBE-së në Tiranë përkujtoi përvjetorin e themelimit të kësaj organizate pasardhëse e KSBE-së (Konferencës për Sigurim dhe Bashkëpunim Evropian ) të themeluar në vitin 1977, në Helsinki për ketë arsye u quajt edhe “Konferenca e Helsinkit” . Pa dyshim KSBE ishte një nga organizatat që ka luajtur rol vendimtar në garantimin e të drejtave themelore të njeriut dhe sidomos të rikthimit të saj në atë pjesë të Evropës që mungoi në lindjen komuniste të sajë. Si të gjitha vendet e tjera Evropiane edhe shqiptare u ftua atëherë të bëhej pjesë e kësaj organizate gjë që ngjalli shpresat e mijëra njerëzve që e shikonin anëtarësimin e Shqipërisë në KSBE si një mundësi për ardhjen e lirisë dhe demokracisë edhe në vendin që më shumë e më gjatë se kujtdo tjetër në Evropë iu mohuan liritë dhe të drejtat themelore të njeriut. Synimi i KSBE-së ishte pikërisht përcaktimi dhe respektimi i këtyre të drejtave duke i detyruar vendet anëtare t’i zbatonin. Anëtarësimi i Shqipërisë në KSBE pritej me vëmendje të jashtëzakonshme sidomos në burgjet politike si shpresa e vetme e shpëtimit për mijëra të tillë por edhe për familjet e tyre dhe krejt popullin shqiptar që po i ofrohej pas kaq dekadash një mundësi shpëtimi. Si kundërshtarë të spikatur të diktaturës të burgosurit politikë kishin përvojën, ekspertizën por edhe nuhatjen e duhur për të parashikuar zhvillimet politike dhe kjo ftesë për anëtarësim në KSBE të Shqipërisë u konsiderua prej tyre si mundësia e fundit. Mirëpo diktatura komuniste shqiptare ishte e vendosur në rrugën e saj të krimit dhe e shihte KSBE-në si fundin e saj më shumë se politik. Kur gazeta zyrtare e komunistëve shqiptar “Zëri i Popullit” njoftoi refuzimin e Shqipërisë për të marrë pjesë në KSBE, shpresat e të gjithë antikomunistëve shqiptar u goditën për vdekje pasi ky refuzim ishte njëherazi edhe vendimi që ferri i diktaturës do të vazhdonte gjatë. Në këto kushte lindi e realizua ajo që më shumë se kushdo tronditi themelet e diktaturës komuniste e njohur si “Revolta e Spaçit”. Për të reaguar ndaj vendimit të komunistëve shqiptar për të mos marrë pjesë në KSBE të burgosurit politik në një nga kampet me famëkeq të diktaturës komuniste i njohur ndryshe si “ferri i Spaçit” u ngritën në revolte dhe morën për tri ditë kapin, duke ngritur flamurin kombëtar pa yllin e kuq komunist dhe artikuluar për herë të parë publikisht kërkesat për liri e demokraci sipas frymës apo kartës se Helsinkit ose ndryshe deklaratës së të drejtave themelore të njeriut të sanksionuar nga KSBE. Kjo revoltë ishte përgjigja “PO” që jo qeveria por populli shqiptar i jepte ftesës për anëtarësim në KSBE Dihet se revolta e Spaçit u mbyt me gjak. Katër të pushkatuar Pal Zefi, Skënder Daja, Dervish Bejko dhe Hajri Pasha u dënuan nga gjykata speciale me vdekje dhe vetëm pas disa ditësh u ekzekutuan po në Spaç. Të katër të dënuarit ishin nën moshën 30 vjeç. Qindra të plagosur, rrahur e torturuar barbarisht, dhjetra të ridënuar me burgime nga më të rënda dhe një valë terrori i pa parë që i kaloi rrethimit me tela me gjemba të burgjeve e u shtri në të gjithë Shqipërinë.Se sa e vlerësonin frymën apo kartën e Helsinkit kundërshtarët politik të diktaturës e dëshmon një poezi e poetit martir Havzi Nela e titulluar Fryma e Helsinkit e shkruar në vitin 1977 në burgun e Burrelit. Ishte ndoshta kjo poezi për KSBE-në dhe frymën e saj, që çoi në varjen e poetit në vitin 1988 në qytetin e Kuksit. Ishte ky vlerësim ndryshe nga qeveria komuniste për kartën e Helsinkit që i çoi në ekzekutimin e katër dëshmorëve të revoltës së Spaçit, varjen e Havzi Nelës dhe ndëshkimin e qindra mijëra të tjerëve. Mirëpo për heronjtë shqiptar të Helsinkit flitet pak ose aspak. Kështu ndodhi edhe në pritjen e djeshme të zyrës së OSBE. Mbase ambasadori Wolfard nuk di gjë për revoltën e Spaçit dhe frymëzimin e saj nga Konferenca e Helsinkit, as për Havzi Nelën dhe poemën e tij “Fryma e Helsinkit” por përfaqësuesit politik shqiptar duhet ta dinin por edhe ta thoshin këtë. Nëse nuk e dinë aq më keq për ta. Si për çdo ditë të shënuar ne Shqiptarët kemi heronjtë përkatës por këta të Helsinkit i kemi krejt të veçantë aq sa shpesh herë edhe I ”harrojmë”. Por nejse, nuk është hera e parë që martirët harrohen, e rëndësishme është që ideali i tyre të përmbushet. A është përmbushur?! Shqipëria është tashmë anëtare e OSBE, madje edhe e NATO-s. Duket se kjo nuk mjafton. Natyrisht që jo. Nuk di se si do të reagonin sot po të ishin gjallë heronjtë tanë të Helsinkit kur të shihnin se nga fryma dhe farat e tij kanë përfituar më shumë ata që i pushkatuan e i varën. Falë “Kartës së Helsinkit” xhelatët i kanë shpëtuar drejtësisë, ata apo pinjollët e tyre politikë e gjenetikë janë në krye të politikës, institucioneve shtetërore, drejtues të instrumenteve shqiptare të Helsinkit etj. Për këtë të fundit jam i prirë të besoj se Shkëlqesia e Tij ambasadori Ëolrag e ka informacionin e nevojshëm.



*Fryma e Helsinkit


Kështjella feudale tundet e lëkundet

Si një varkë e thyeme mbi valët përkulet

Tirani mizor me detin sot po mundet

Thellë, gjithnjë më thellë n’mes te po futet

Fryma e Helsinkit u derdh porsi

Na përkëdheli zemrat, çeli porsi era;

Ketu në votrat tona futi gaz e shpresë

Na zgjoi afsh e vrull ndoshta nuk do vdesë !

Havzi Nela
Burrel 1977


Ky artikull eshte postuar me Sunday, 01/04/2012 ne oren 7:01 am