Fatos Arapi

[AsgjëSikurDielli]

TI DO TË MË DASHUROSH PATJETËR

Ky qiell i prillit pa ty është i vjetër.
shkon një trishtim e ja ku vjen një tjetër.
Në mallin tënd ky karafil i egër,-
Ti do të më dashurosh patjetër!

Në sytë e tu diej të vegjël
e ndezën natën dhe ditëne ndezën.
Mirë sot,po si durohet pa ty nesër?-
Ti do t'më dashurosh patjetër.

Kapërcej ty e kapërceva veten,
dhe përtej vetes kapërcev jetën,
dhe përtej jetës kapërceva vdekjen,-
I hapa krahët të pushtoj ty vetëm:

Ti do t'më dashurosh patjetër!

[AsgjëSikurDielli]

Jeta


Jeta eshte stacion ndarjesh e takimesh.
Jemi perhere udhetare
dhe nder duar,bagazh te pandare,
nje valixhe te vogel
perpjekjesh,sulmesh,kujtimesh.

[AsgjëSikurDielli]

Po trokas ne zemren tende

Motiv arberesh


Po trokas ne zemren tende
hapma deren,zonja ime!
Kaloj pragun e hyj brenda...
Dua qe te kem mbi krye
hapesiren ere yjesh;
te shikoj rrekete qiellore
se si lozin gjithe driteza
burimit te syrit tend.
Dhe si luftetar i varfer
qe te mbeshtet kryet mbi gure,
gjer te nise lufta prape,-
dua koken ta mbeshtes
mu ne gjoksin tend prej dielli...


...dhe te marr,moj,nje sy gjume.

[AsgjëSikurDielli]

Lamtumire


Lamtumire.
Marr me vete
djegie perendimesh neper muzgje te qeta,
silueta qiparisash neper sfonde te murme
ullinjsh.
Dhe blloqet e hijeve te Cikes,
qe perkunden netve
mbi kostelacione yjesh Jonit perposht.
Lamtumire.
Kudo qe shkoj
jam nje copez peizazhi nga vendi im.

[AsgjëSikurDielli]

Ata qe dashurojne akoma

Ata qe s'kane buke,
kur te kujtojne buken,
ty dhe mua le te kujtojne.
Ata qe s'kane zjarr,
kur te kujtojne zjarrin,
ty dhe mua le te kujtojne.
Te pagjumet e botes,
me syrin hapur si nata,
ne mesnaten e tyre
ty dhe mua le te kujtojne.
Ata qe kane vdekur
dhe dashurojne akoma,
ty dhe mua le te kujtojne.

[AsgjëSikurDielli]

Ne Tirane ka vetem tirane

Ne Tirane ka vetem tirane,
Ne Tirane te vrasin te gjithe
nje shetitje me vehten te vret.
Mos e ndill kujtimin ne Tirane,
eshte tmerresisht i pameshirshem.-Te vret.
Mos guxo ta shohesh ne sy lirine ne Tirane,-
dielli i syrit shuhet, shkermoqet e zhbehet.
Ti i barabarte me lirine?-Mos e beso!
Liria te vret.
Hipokrite shpresa sy-picigjate e Tiranes
ti i vdekur-e ajo me gojen e saj te jep frym,
te ngjall qe serrisht ty te vrase-te vret.
Eshte tjeter,tjeter trishtimi i tetorit ne Tirane,
vjen duke ikur-te vret.
Si krye-engjelli,Sovrani i zymte,ferrin e tij-
e dua Tiranen se te vret.


P.S. Kjo me pelqen shume...

[Ullmar Qvick]

Arlinda, yllka jonë e dashur, mbushi 7 vjec. Atë natë kishim një festë të bukur në kopshtin e shtëpisë sonë për të festuar ditëlindjen e saj. U mblodh familja jonë e madhe shqiptare, 12 veta, ndërsa përvec Ullmarit pjesa suedeze e familjes nuk ishte e pranishme sepse jetojnë larg nesh. (Ndoshta ju kuptoni se Ullmari, suedezi, babi i Arlindës, është dhëndër shqiptar).

Në këtë festë të mrekullueshme u kënduan edhe disa këngë, dhe midis tyre "Kënga e globit" nga Fatos Arapi, e njohur edhe me emrin "Dhuratë për ditëlindjen".

Ishte pikërisht me vend, sepse Arlinda kishte marrë si dhuratë nga babi dhe mami një glob të vogël. Bënim një ndërrim të vogël të tekstit të Fatosit - në vend të fjalëve "shokët e klasës ta kanë sjell" futëm fjalët "babi dhe mami ta kanë sjell". Cdokush mund të ndërrojë tekstin pak për ti përshtatur situatës aktuale....

Kjo këngë më duket shumë e përshtatshme në lidhje me ditëlindjet e fëmijëve. Është një këngë e bukur, plot emocione, me një frymë të shëndoshë. Unë e rekomandoj juve për raste të tilla.
DHURATË PËR DITËLINDJEN

Në përvjetor të ditëlindjes tënde
ke plot dhurata mbi tavolinë
e midis tyre një glob të vogël
Shokët e klasës ta kanë sjell
E midis tyre një gjob të vogël
Shokët ta kanë sjell

Leht' e leht' përqark globi rrotullohet
Fluturojnë mbi të gjithë kontinentet
Ja, Atdheu i yn', ja përmes kaltërsish
Shqipëria ime, ja ku është

Fushës qiellore nëpër kristale
Fluturon globi e mban mbi shpinë
Rrugë edhe pemë, zogj e limane
Zjarre qytetesh që natën ndrijn'
Shpezë edhe njerëz, er' e tufane
Globi i mban mbi shpinë.

Leht' e leht' përqark globi rrotullohet
Popujt anemban gjithë sot po zgjohen
Zemrat ndezur kudo, zjarret sot për liri
Rrugëve qiellore globi con
Zemrat ndezur kudo, zjarret so për liri
Rrugëve qiellore globi con

Teksti: Fatos Arapi
Muzika: Nikolla Zoraqi
U botua në vitet '70

Shpresoj se të interesuarit mund të gjejnë notat e këngës. Besoj se kjo është një prej këngëve nga ajo kohë që vlen të këndohet edhe sot....

Dhe Arlinda u kënaq me globin që mori. Ajo thotë, kur e pyesin, se ajo ka qenë dy herë në Shqipëri. Vërtet, në Kosovë ka qenë, por instinkti i saj prej patriote të vogël shqiptare, e bën ta quajë Kosovën "Shqipëri"............. Dhe mirë e ka.

[Ullmar Qvick]

Duke shkelur nëpër guaca të detit
ndjeva ditën e sotme, të celë
nëpër trupin tim, si një gjethe dafine...

Fëshfërinte e gjelbër.... e gjelbër.

Dhe mendova:
nesër,
këto gurëza do t'i shoh ndryshe,
këto brigje të kohës së bardhë;
nesër,
fjoll' e dridhshme, inkandeshente
e orbitave, që sapo feksën
nëpër qiej të virgjër të njerëzve,
do të lidhë ditët e mia,
porsi sot... edhe pakëz më ndryshe;
nesër,
dashurinë që drejt meje po vjen,
do ta puthë në buzë, në ballë;
nëpër zëra të flokëve të saj
gishtërinjtë do përshkoj, do t'i them:
hyrë tek unë, pa frikë se një ditë
mund të vdesën (si të tjerat?) edhe ti.
Dhe e vdekur atje, dashuri,
përjetësisht do të mbetesh e gjallë;
nesër,
ndryshe pyetjen e jetës: "Cili je?"
do dëgjoj edhe ndryshe pastaj
zërin tim: Unë jam...
Duke shkelur nëpër guaca të detit
ndjeva ditën e sotme, të celë
nëpër trupin tim, si një gjethe dafine.


E shkruar dhe e botuar nga Fatosi në epokën e egër të Realizmit Socialist, shumë, shumë larg shabllonave politike, me sensualizmin e theksuar që ka. Kjo poezi më ka ndjekur nëpër vitet si një përshëndetje nga deti Jon, këtu në këtë vend të ftohtë Suedi, ku dita asnjëherë nuk celet si një gjethe dafine....

[Leila]

E Paëndërrta Ime

Më duhet një gjysëm ëndrre,
E paëndërrta ime.

Vë kokën në gjoksin tënd
E tani përplasem
Te kokë e një tjetri.

Më duhet një gjysëm ëndrre.

Shigjetat e orës së dorës
Tutje i shtyjnë kalimtarët,
në ditë të rrëpirta tiranase.
Shpirtra jo shpirtra që shkojnë...
Bri meje dikush flet me vete.
pa e kuptuar besoj në rrëfimin e tij.

Dikush, prej zhgënjirni të egër,
mbërthen kryqe të reja.
I hedh një gjysëm leku
Dhe blej kryqin tim.

Tani që ta ngre
Më duhet një gjysëm ëndrre,
E paëndërrta ime.



Nuk Mbyllen Dot

S'kam fuqi më as të trishtohem
Jemi anije pa spirancë
Mes erërave të egra të kundërta.
Peshqit Ilafazanë shurdhojnë qiellin
Më jepni ju një copë ironie,
Se nuk e gjej dot në veten time,-
Një copëz ironie
Sa gjysmëz e krahut të zogut,-
Të mbrohem nga shirat e verdhë
Të predikimeve të apostujve të lajthitur.
Të gjithë na kanë faj dhe askush:
Deshëm të krijohemi në asgjësimin tonë
Tani gjithë dritaret e shpirtit
Janë hapur, bymyer e kalbur
Nga shirat e lotëve,-
Dhe s'mbyllen më dot.

Mund të hyjë kush të dojë.



Si s'të Desha pak më Shumë

Unë e desha përtej vdekjes,
Ashtu dashurova unë
Edhe prap s'ia fal dot vetes:
S'i s'e desha pak më shumë...

Pak më shumë ku shpirti thyhet,
T'i them ndarjes: - Prit, ca pak...
Të gënjejmë mallin që s'shuhet,
Kujtimin të gënjejmë pak.

Përtej vdekjes, përtej botëve,
Atje ku nis "ca pak" tjetër,-
Asaj që më rri mes Zotave:

"Si s'të desha pak më tepër...".



Gloria Victis (Lavdi Humbësve)

Sepse jemi ne humbësit e mëdhenj.
Artin e shkëlqyer të humbjes
Ne e kemi ngritur në fat.
Sepse ne, vetëm ne, dimë të gabojmë.
Ne gabojmë në miqësi, dhe humbasim.
Ne gabojmë në dashuri, dhe humbasim.
Ne gabojmë në shpresat tona, dhe humbasim
Zaret e bardhë të fateve tona
Ne i hedhim para - dhe vazhdojmë
T'i hedhim ato edhe mbasi ta kemi kaluar Rubikonin.
Të gjithë na kanë faj dhe askush.
Të tjerët vetëm fitojnë,
Ndërsa ne jemi populli humbës

I humbjeve të mëdha. Zemra jonë
Eshtë një mollë e artë dhimbjeje.
Nuk duam të njohim pushtetin e errët të smirës,
Dhe gabojmë, nuk e njohim
Lakminë akrep të pushtetit, dhe gabojmë.
Sepse ne-vetëm ne! Dimë të gabojmë.
Këmbët tona të zbathura janë ato gjethe vjeshte
Që bien dhe ecin në rrugë; shpirti ynë
Eshtë prej lënde të brymtë trishtimi,
Të gjithë mund ta vrasin.
Të tjerët jo, ata janë fitonjës të përjetshëm,
Ata s'humbasin kurrë, sepse
Kurrë nuk gabojnë.

Ndërsa ne gabojmë - ashtu siç dimë vetëm ne!
Artin e shkëlqyer të humbjes
Ne e kemi ngritur në fat.
Dhe i kemi kthyer krahët lavdisë fitonjëse.
Ne njohim vetëm lavdinë e popullit
Të humbjeve të mëdha. Sepse ne
- po vetëm ne!-
Jemi të vërtetë.



Akreonti Rrjedh po Karont nuk Ka

Si të kthehem prapa kur udhën s'e di?
Prej pikëllimi lumi buçitës i natës
E unë rrah brigjet e errëta këtu.

Akeronti rrjedh po karont nuk ka.

Tregomë një va ku te kaloj.
Ti i njeh guvat dhe vorbullat e frikshme.
Tregomë një va, vëllai im,
Ku të kaloj Akerontin
Dhe të arrij.
Akeront rrjedh po karont nuk ka.



Ditë Tiranase

Ti mbyll derën pas e nisesh
Në mesin e rrugës takon ditën
Që të pyet e hutuar: - Nga të shkoj?
Shpresën e ushqejnë me shpresë, -
Pastaj shpresës i vrasin shpresën.
Vetëm pasqyrat ndryshojnë,
Teknologjia përsosëse e tyre, -
Fytyrat janë po ato.
Jo, ti, - hija jote shkrin në gotën me ujë
Diellin dhe kokrrën e aspirinës, -
Ke dhimbje të forta koke.
E di: zembereku i zemrës sime
Eshtë pluhurosur , - kur do të vijë Ajo,
Me frymën e saj t'i fryjë,
Të ndjej ecjen tingëlluese të kohës.
Në qiellin e Tiranës, një unazë e zjarrtë
Fluturon nga syri në sy -
Kërkon gishtin e nuses.
Kërciti gonxhe e zambakut tek çelej,
Dhe marsi eci para meje.
Të paktën, o zot, akoma jemi njerëz
Respektojmë dallëndyshet dhe vdekjen.



Alarme të Përgjakura (kënga e parë)

Mbi rrogozin prej kashte,
Ku netëve fle,
Shtrova
Dashurinë time...
Po prap, brinjët t'i vret toka, plisi,
E prap i fortë është te koka
Trungu prej lisi.

Hej, vend!
Plot diell e pa dritë!
Pagan dhe fron për perënditë!
Jetojmë nër male të lartë,
Ku qlellln me dorë mund të zëmë
Dhe prapë:
Në ç'humnera kemi rënë!

Hej, vend!
Që ngjyrat e Jonit,
Erërat e portokallit me lule
Mbyll
Në një vorbë fasule.
Dhe ndihesh
I pasur në varfërinë tënde
I lirë në robërinë tënde...

Hej, vend,
Që prej dhimbjes po më bën të çmendem.



Çast Buzë Jonit

Dhe vargjet erdhën me ritme të kaltra
Nër degë të tyre figurat e gjelbra
Çelin - si gjethet nëpër portokalle.
Nën degëza vargjesh fëshfërijnë figurat,
Si mbrëmjes Jonit fletësat e ullinjve.
E mbusha gojën me erëra të Jonit,
Ndjej nëpër dhëmbë kokrizat e jodit,
Shoh se si thyhen mirazhet mes valësh,
Se si thërmohen përflakjet mes gurësh...
Dhe jam i tëri
grimca dritaresh e ngjyrash.



Atdheu

Atdheu është dhimbje, është dhimbje.
Një prill i pikëlluar në shpirt.
Atdheu është kryqi, është kryqi.
E mban - dhe të mban ty - në shpirt.

Atdheu është toka e premtuar.
Ti shkel si një zot dhe s'e ke ndën këmbë
Atdheu s'ka fjalë, ka sy të trishtuar
Vdes dashuria në dashuri që të çmend.

Atdheu është buka e urritur,
të ikën nga duart e dot nuk e ngop
ëndërr dhe ankth dhe shpresë e sfilitur
me sytë n'errësirë vetveten kërkon.

Atdheu është varr i hapur, është varr.
Një jetë drejt tij shkon me besë që bind.
Në një pikë loti mbyt lotin fatvrarë
Në një pikë loti lirinë e lind.

Atdheu yt i vogli, i vogli,
Ai hyjnori i pavdekshmi - loti.

[Ullmar Qvick]

Leila - falemnderit për këto poezi të bukura nga krijimtaria e viteve të fundit të Fatos Arapit.
Fatos Arapi në vitet '70 ishte poeti im i preferuar, dhe ai ka vendin numër një në Antollogjinë "Shqiponjat dhe malet" që botova në vitin 1979 - të gjitha poezitë në përkthimin tim. Në vitet e fundit kam përkthyer shumë pak - për 12 vite në radhë angazhimi im shqiptar është bërë profesion - jo me dëshirën time por me ardhjen e mbi 40 000 refugjatësh shqiptar në Suedi. Barra e përkthimeve është e rëndë - ana tjetër e monedhës është fakti se kjo është baza e ekonomisë sime (jo pensioni i pleqërisë...)
Ndër poezitë e përkthyera, më e dashura për lexuesit suedezë është "Deti". Nuk kam qenë asnjëherë në Vlorë, por Fatosin fëmijë e njoh përmes poezisë.

Një gjë tjetër ndodhi para disa vitesh. Mora një lajmërim të papritur. Redaksia e "Librit suedez të kremtimeve" paskish zgjedhur "Një grusht dhe mbi varr" si një prej poezive për popullin suedez, për të recituar me rastin e varrimit të një babi. Mua Ullmarit kur mora atë lajm më rrodhën lotët: Fatosi në një libër që e zëvendëson Biblën për jo-fetarët suedezë... Në mbrëmje e mora në telefon: "Fatos- ti je bërë i pavdekshëm në Suedi!" Jeta ime ka qenë aq e mbushur me të papritura sa asgjë nuk mund të më habit më...

Dhe tani poezia deri tani më e dashur për suedezët nga krijimtaria e Fatos Arapit:

Deti

I vogël, me pantallona të shkurtëra,
me këmbë të zbathura e një këmishë humaje,
që e qepte vetë gjyshja....
Ashtu darkë për darkë dilja në breg.
Ndër gishtërinj të këmbës së ftohtë më rridhte rëra.
Unë prisja me orë të tëra,
gjersa përnjëherësh, tutje nëpër fushat e gjera të natës
ngriheshin kope të cuditshme, të panumërta
kuajsh të bardhë.

Nëpër hapësirat e pafundme suleshin aradhë-aradhë.
Turfullonin,
Binin me këmbë të thyera,
rrokulliseshin duke gulcuar nëpër të zezat humnera
mbi ta fluturonin të tjerë.
Jelët e akëruara dallgë-dallgë fushën e qiellit fshinin.
Hingëllimet e frikshme para tyre bridhnin.
Ata vinin, afroheshin drejt meje.

Gjoksët e mëdhenj të bardhë
lëshonin përpjetë; këmbët e para rrihnin në erë...
Sytë u flakëronin.
Një cast.... dhe nën thundrat e tyre do të më coptonin.
Kur ja, me poterë,
si një gjëmim i madhërishëm përplaseshin
te këmbët e mia. Nga flegrat gjigante
miliarda grimcëza të kristalta shfrynin
për të fundit herë.

Të tjerë
hingëllinin nëpër fushën e gjerë të natës
Me gëzim e frikë, orë të tëra unë shihja
kuajt e bardhë
të suleshin nëpër furtunë.
Thyenin këmbët, rrokulliseshin,
që të vinin sa më parë te unë, shkelnin, fluturonin
njeri mbi tjetrin.
Dhe tani, kudo që jam,
ashtu fantastik e i madhërishëm, më ndjek pas deti....

-----------------
Natyralizmi lirik përmes një temperamenti poetik - me një lidhje të fortë me fëmijërinë - na mahnit.