Historiku i Xhamisë së fshatit Kabash, Pukë

[GezimKopani]

Sipas të dhënave të lëna nga imamët e Xhamisë së Kabashit, thuhet se xhamia e fshatit Kabash është ndërtuar në kohen e Perandorisë Osmane.

Kjo e dhënë bëhet edhe me serioze për vetë faktin se: “Fshati i Kabashit në kohen e Perandorisë Osmane, por edhe më parë ka qene shume i zhvilluar pasi Kabashi respektohej si “Bajrak” i parë.” Aq i zhvilluar ka qënë Kabashi saqe u kthye pik e rëndësishme për tregëtarët që përshkronin rrugen nga Prizreni në drejtim të Shkodrës. Sipas të dhënave Kabashi kishte shtëpi shumë të bukura. Të ndërtuara me gurë të gdhendur dhe çatitë të mbuluara me tjegulla.
Nga numri i madh i levizjeve tregëtare Kabashi u bë shumë i njohur ku tek vendi i quajtur “Lamë Lushaj” filloi të zhvillohej tregëtia, madje duke bërë edhe panair cdo ditë të diele, në dy anët e rrugës ku kalonin “karvanet tregëtare” pikërisht në “Lamë Lushaj”.
Lamë Lushaj ishte një vend “mira” pa pronar. Në këtë vënd me dëshirë të banorëve u bënë dy ndërtesa: Xhamia e Kabashit dhe përball xhamisë u ndërtua Mejtepi i Kabashit.

(Varrezat e vjetra te myslimaneve ne fshatin Kabash,Puke)

Duke qenëse pjesmarrja e besimtarëve për namaze në Xhaminë e Kabashit pikërisht tek vendi i quajtur “Lamë Lushaj” u kthye si qendër për Kabashasit ku në një vend qendej tregu, xhamia dhe mejtepi.Xhamia e Kabashit u ndërtua me dy kate, kati i burrave dhe kati i grave. Burrat kishin hyrjen në vetë pashtu edhe gratë. Arsyeja pse u bë kaq e madh Xhamia është për vetë faktin se Kabashi kishte shumë banorë. Përveç Kabashasve në ndërtimin e Xhamisë moren pjesë edhe tregëtar nga Prizreni. Sipas të dhënave gojore: “tregëtarët e Prizrenit në shejë respekti qu u kishin dhënë Kabashasit atyre, dhe për mikëpritjen e Kabashasve vendosen te japin ndihmë në të hodha për xhamin e Kabashit.”
Pas ndërtimit të Xhamisë u ndërtua edhe Mejtepi i Kabashit. Sipas të dhënave të Musa Llukës (I cili në vitin 2004 ka qenë antarë i Këshillit të xhamisë Pukë) thotë se: “Në Xhamin e Kabashit ka shërbyer si hoxhë Imam Sadik Prishtina i cilu erdh në Kabash rreth vitit 1912.”
Sadik Prishtina në vitin 1914 hapi Mejtepin e Kabashit duke dhënë edhe mesime fetare ku mësohej gjuha turke, shkrim e këndim i gjuhës shqipe dhe lëndë të tjera. Imam Sadik Prishtina pasi përfundoi një kurs pedagogjike ne Elbasan u emërua zyrtarisht nga shteti mesues i shkolles fillore. Mejtepi i Kabashit vazhdoj edhe gjate pushtimit Austro-Hungares (1915-1918). Nga mejtepi i Kabashit dolën nxënës dhe mesues të njohur ndër to edhe imam Shaban Rexha. Sipas të dhënave në vitet 1914-1916 Mejtepi i Kabashit kishte 17 djem dhe 6 vajza të moshës 7-15 vjeç.
Përveç detyrës së imamit në Xhamin e Kabashit imam
(S.Sinani, 60-vjet shkollë shqipe në Kabash, Puka dhe shkolla, 1978 fq.92)
Në këtë xhami shërbyen si imam edhe hoxhallarët si: Sahit Hoxha, Zenel Hoxha, Haxhi Bajram Haziri i cili ka qenë edhe myezin për pak kohë.
Xhamia e Kabashit sherbeu edhe për fshatrat e tjerë si: Meçe, Krovë, Buhot dhe Llukë. Në atë kohë xhamia e Kabashit zinte vendin e parë për nga xhemati i madh që merrnin pjesë në namaze. Myftinia e rrethit Pukë në vitin 2007 ka bërë çertifikimin e xhamisë së fshatit Kabash me sipërfaqe 204 m2.
Përgatiti:
Gezim Kopani

Link: https://gezim-kopani.blogspot.com/20...it-kabash.html

[SHKOZA]

https://prizrenisot.net/rrenojat-e-x...te-perkohshme/

[SHKOZA]

Edhepse tema qenka per xhamine e Kabashit të Pukës, po e postoj një temë të përafërt, por për një xhami tjetër, atij të fshatit Shkozë të Llapushës (Komuna e Malishevës).

Rrënojat e Xhamisë së vjetër në fshatin Shkozë të Malishevës, pjesë e listës së aseteve në mbrojtje të përkohshme
16/11/2020

Xhamia dhe mejtepi i vjetër i fshatit Shkozë është ndërtuar në vitin 1916. Sipas banorëve të moshuar të këtij fshati në këtë vend ishte vendosur Mehmet Alia me familjen e tij diku në fund të shekullit XVII- të. Thuhet se në atë kohë pjesa ku është xhamia dhe mejtepi i vjetër, tashmë i djegur, ishte përplot me lisa të mëdhenj. Me vonë pasi janë ndarë djemtë, trojet e para i kanë lëshuar vakëf dhe e kanë ndërtuar në këtë vend xhaminë dhe mejtepin e fshatit që deri në luftën e fundit ka qëndruar në këmbë. Pra ka të ngjarë që para mejtepit të jetë edhe ndonjë objekt i mëhershëm që ishte përdorur si xhami. Objekti përbëhej nga dy kate, ku kati parë përdorej për kryerjen e riteve fetare pra si xhami, kurse kati i dytë deri në vitet pesëdhjeta u përdor si mejtep dhe më vonë edhe si shkollë.

Xhamia së bashku me mejtepin (shkollën) ishte ndërtuar me kontributin e fshatarëve. Në këtë xhami shërbyen personalitete të njohura të fshatit Shkozë, si hoxha i parë i fshatit Mulla Bajram Bytyçi, njëherësh edhe pleqnarë dhe veprimtarë i njohur i viteve 1900-1913. Pas tij shërbeu Hafës Islam Bytyçi një hoxhë dhe intelektual i ri atdhetar, poet dhe pjesëtarë i organizatës së fshehtë atdhetare ,,Drita” që veproj gjatë viteve 1930-1939, i cili u helmua gjatë kryerjes së shërbimit ushtarak në Nish. Gjithashtu në këtë objekt shërbeu edhe Mulla Adem Bytyçi, një hoxhë patriot i cili ishte udhëheqës i burrave të Shkozës dhe më gjerë në luftërat për mbrojtjen e kufirit të Shqipërisë etnike në Kollashin gjatë viteve 1942-44, si dhe i cili pas ripushtimit të vendit nga komunistët partizan, qëndroj nëpër male si kaqak deri në fund të vitit 1946. Në këtë xhami shkollë, përveç mësimeve fetare hoxhallarët patriot qysh gjatë Jugosllavisë mbretërore, fshehtas u kishin mësuar fëmijëve shkrim – leximin në gjuhën shqipe, përmes librave shqip që i kishin siguruar në fshehtësi nga konsulli i Shqipërisë në Shkup. Hoxhallarë të njohur si Hafëz Resim Bytyçi dhe Hafëz Sylejman Bytyçi gjithashtu kanë shërbyer në këtë objekt.

Ky objekt vazhdoj edhe pas vitit 1945 të përdorej si xhami, si mejtep për mësim fetar dhe si shkollë laike. Ky objekt u shfrytëzua edhe për shkollën e parë të fshatit Shkozë, deri në vitin 1953 kur edhe u ndërtua objekti i ri i shkollës në fund të fshatit. Banorët e fshatit i kujtojnë edhe mësuesit e parë që shërbyen në këtë objekt si: Bajram Qosa nga fshati Opterushë, Azem Kastrati nga Damaneku, A. Bujupi nga Arllati, Ramadan Telaku nga Banja, Riza Krasniqi nga Pagarusha, Istref Paqarizi nga Dragobili etj.

Pushteti Jugosllav këtë objekt e përdorte edhe për takime, mbledhje por edhe për aktivitetet e tij kundrejt banorëve të fshatit gjatë viteve të vështira të pas luftës së dytë botërore, si në kohën e OZN-së, Reformës agrare (Dorëzimit të tepricës së drithit – Otkupit, ku banorëve u merrej dhunshëm ai pak drithë që kishin), periudhës së Rankoviqit (rrahjet dhe maltretimet e banorëve në emër të çarmatosjes së banorëve).

Objekti i xhamisë dhe mejtepit u rinovua në vitin 1967, kur iu ndërrua kulmi. Gjithashtu nga janari i vitit 1999, përveç si xhami, pjesa e mejtepit u shfrytëzua edhe nga kompania e UÇK-së e fshatit Shkozë, si vendkomandë dhe vendstrehim i pjesëtarëve të saj. Forcat serbe pasi thyen pozicionet e UÇK-së në mars të vitit 1999 e dogjën dhe e shkatërruan tërësisht këtë objekt dhe shtëpitë e tjera të fshatit Shkozë.

https://prizrenisot.net/rrenojat-e-x...te-perkohshme/

[SHKOZA]

Trevat e Dukagjinëve

Zemra e familjes Dukagjini ishte në veri të Shqipërisë. Këto treva ishin Mirdita, Zadrima, Pulti dhe rrafshi i Dukagjinit deri në qytetin e Prizrenit përgjatë rrugës antike Lissus-Naissus. Qyteti i Lezhës ishte qendra e trevave të Dukagjinit.

Mirdita, midis lumenjve Drin dhe Mat, është rajoni më i vjetër që përmendet si pjesë e trojeve të Dukagjinit. Duka Gjin Tanushi ishte zot i Ndërfandës, ku 65 vjet më parë Dhimitër Progoni kishte ndërtuar kishën e Ndërfandës. Në burimet mesjetare, Fandi (pjesë e Mirditës), Malzi (Mal i Zi, në verilindje të Mirditës) dhe luginat e formuara nga degët e Drinit renditen si pjesë e trojeve të Dukagjinëve. Tokat e Dukagjinëve ishin në veri të Kastriotëve. Në të njëjtin rajon, kalatë e Dejës (Dagnum) dhe Shatit, të cilat ruanin rrugët tregtare, shpesh gjendeshin nën kontrollin e familjeve Dukagjini, Zaharia dhe Jonima dhe Republikës së Venedikut.

Emërtimi Mirditë fillimisht i referohej Oroshit dhe Spaçit brenda trevës për të cilën përdorej emërtimi Dukagjin. Më vonë "Mirdita" u përdor në mënyrë të ndërsjellë me emërtimin Dukagjin dhe përfundimisht u bë emri i vetëm për të gjithë rajonin që sot njihet si Mirditë. Kjo zonë u bë pjesë e sanxhakut osman të Dukaginit, i cili përfshinte në shekullin XVI të gjitha trojet e Dukagjinëve nën një njësi administrative. Tanush (i Madh) Dukagjini ishte Zot i Fan(d)it në vitin 1387. Shumë mikrotoponime në Mirditë dëshmojnë praninë historike të pasardhësit të tij Lekë III Dukagjini: Xhuri Le dhe Xhuri Leks (Shkëmbi i Lekë Dukagjinit), Tryeza e Lekës dhe Ura e Lekës. Mali i Zi (Malzi) shtrihet në perëndim të qytetit të Kukësit. Vendbanimet e (Malzit) janë: Kolshi, Kalimashi, Kryemadhi, Shtana, Dukagjini, Spasi, Petkaj, Mëgulla, Pista.

Zadrima dhe Pult (Pulatum) janë trevat në jug të qytetit të Shkodrës që e lidhin atë me Lezhën. Pulti ishte një zonë me popullsi të dendur në mesjetë me dhjetëra vendbanime në kryqëzimin e rrugëve të rëndësishme tregtare rajonale. Edhe pse emërtimi i saj më i vjetër është Pult, sot ajo njihet më së shumti si Malësia e Dukagjinit për shkak të mbretërimit të gjatë të Dukagjinit, të cilët e quanin veten "Dukët e Pultit" (Duca di Pulato). Në të gjitha qytetet kryesore të rajonit si Shkodra dhe Ulqini, familja Dukagjini zotëronte prona.

Marrëveshja e vitit 1387 ndërmjet Dukagjinëve dhe qytetit të Raguzës, e cila garantonte kalimin e lirë dhe të sigurt të tregtarëve raguzanë nga Lezha në Prizren përgjatë Lissus-Naissus, sugjeron se Dukagjinët përveç kontrollit të qyteteve të Lezhës dhe Prizrenit kishin marrë kontrollin e rajonit deri në brendësi të Gjakovës dhe Pejës. Pas vitit 1393, trojet e Dukagjinëve u kufizuan brënda Zadrimës, pasi osmanët u zgjeruan dhe ia dorëzuan territorin familjes Jonima, të cilët ishin vasalët e tyre të krishterë vendas. Familja Jonima u zhduk pas vitit 1409 dhe Dukagjinit filluan të rifitonin të gjitha tokat e humbura.

Në defterët e Prizrenit në shekullin e XVI prona të shumta i përkisnin ende familjes Dukaginzade nën menaxhimin e vakëfit të Dukaginzade Ahmed Pashës. Timari i fshatit Reti e Poshtme i mbajtur nga Dukaginzade Mehmed Beu (i njohur më vonë si Dukaginzade Gazi Mehmed Pasha) shënon një nga pronat e Dukagjinëve në rajon.

Lidhjet e shumëanshme të Dukagjinëve me trojet e tyre janë dëshmi e rrënjëve të thella të tyre në Arbëri dhe ndikimit të familjes në historinë shqiptare.

https://www.dukagjini.org/shqip/hist...itle-one-2dx6m

[SHKOZA]

Dukaginzadetë në Mesdhe

Gjatë shekujve, shumë familje kanë pretenduar prejardhje nga Dukagjinët mesjetarë. Ndërsa kërkimet po ecin përpara, do të gjenden më shumë për lidhjet e tyre me Dukagjinët. Dukaginzadetë janë e vetmja degë e cila është dokumentuar historikisht deri sot. Ata janë pasardhës të drejtpërdrejtë të Lekë III Dukagjinit nëpërmjet nipit të tij Ahmed/Progon i cili u bë i njohur si Dukaginzade (i biri i Dukagjinit) në Perandorinë Osmane. Mbiemri në burimet osmane si Dukaginzade (sh. Dukaginzadeler), Dukakinzade, Dukaginoglu (sh. Dukaginogullari).

Dukaginzade Ahmed Pasha ishte gjeneral në Perandorinë Osmane. Emri i tij origjinal para konvertimit në Islam ishte Progon. Ai ishte damad (dhëndër) i Shtëpisë Perandorake Osmane pasi ishte i martuar me Gevhershah Ayse, vajzën e Ayse Sulltanit, vajzën e Sulltan Bajazitit II. Ati i saj ishte Guveji Arnavut (Shqiptar) Sinan Pasha. Ahmed Pasha arriti gradën më të lartë në Perandori, postin e Vezirit të Madh. Meqenëse ai ishte i lidhur ngushtë me radhët e ushtrisë dhe nuk mbështeti fushata të gjera që çuan në humbjen e shumë jetëve, ai u ekzekutua në vitin 1515 nga Sulltan Selim I. Vrasja e Ahmed Pashës rezultoi në përleshje midis shqiptarëve dhe osmanëve në Shqipëri sidomos në Lezhë e Shkodër sepse ai shtyu për shumë vendime të cilat mbështetën popullin shiptar duke përfshirë përjashtimet nga taksat, të drejtën për të mbajtur armë dhe koncesione për tregtarët në tregjet e huaja. Politikat e Ahmed Pashës për vendlindjen ishin aq të qëndrueshme sa Frang Bardhi në 1637 shkruan se burrat e Dukagjinit janë të vetmit në tokat e osmanëve që mund të mbajnë armë lirshëm kur negociojnë me osmanët. Ai ndërtoi një nga xhamitë më të hershme në qytetin e Prizrenit, e njohur si Xhamia Tabakhane. Ai dhe Gevhershah Ayse kishin dy fëmijë: Dukaginzade Mehmed Pashën dhe Fatima Sulltan.

Dukaginzade Mehmed Pasha (v. 21 janar 1557) ishte guvernator i Aleppos dhe Kajros. Ai ndërmori projektin masiv të ndërtimit të kompleksit të xhamisë Al-Adiliyah në Aleppo të Sirisë. Projekti i Mehmed Pashës lidhet me planet e tij për zhvillimin ekonomik dhe shoqeror të qytetit. Për shkak të veprave të tij të mëdha bamirësie, historianët osmanë e kanë përshkruar atë si një njeri "që ishte shumë bamirës dhe bujar dhe shumë afër fesë". Ai ishte i martuar me Gevherhan Sulltanin, vajzën e Sulltan Selimit I. Ata kishin katër fëmijë: Ahmed Beun, Osman Beun, Hasan Beun dhe Nislishah Sulltanin. Ai është varrosur në lagjen Eyüp në Stamboll.


Xhamia Al-Adilija e Aleppos, e ndërtuar nga Dukaginzade Mehmed Pasha

Dukaginzade Ahmed Beu ishte një nga djemtë e Mehmed Pashës dhe Gevherhan Sulltanit. Si i tillë ai njihet si “Sultanzade”. Ahmed Beu ishte guvernator i Razgradit në Bullgarinë veriore, atëherë një zonë në lulëzim që lidhte Stambollin me principatat rumune. Një nga xhamitë e para të qytetit u ndërtua nga Ahmed Beu. Është e paqartë nëse një guvernator Dukaginzade i Smederevës (Beogradit) ishte Ahmed Beu, babai i tij Mehmed Pasha apo djali i tij Mehmed Beu.

Ahmed Beu është i njohur në historinë osmane për kontributin e tij në letërsinë osmane. Ai i përkiste rrymës sufiste në shekullin e 16-të. Sufizmi përqendrohet shumë në temat e misticizmit dhe aspektet ezoterike të Islamit. Ai la një numër të madh veprash, veçanërisht në formën e gazaleve (formë poezie) si mistikët e tjerë sufi. Shtatë kopje të koleksioneve të tij poetike kanë mbijetuar, më e madhja prej të cilave ka 263 gazale. Ai është vlerësuar për eksplorimin e tij të stileve dhe përdorimin e shumë gjuhëve të ndryshme duke përfshirë gjuhën turke lindore Chagatai. Djali i tij ishte Mehmed Beu, më vonë i njohur si Dukaginzade Gazi Mehmed Pasha. Ahmed Beu vdiq në 1556 dhe është varrosur në kompleksin e varrezave Dukaginzade në Eyüp. Në të njëjtin kompleks janë varrosur motra e tij Nislishah Sultan dhe anëtarë të tjerë të familjes.


Diwan (Divan) nga Dukaginzade Ahmed Beu

Dukaginzade Osman Beu ishte djali i Dukaginzade Mehmed Pashës. Osman Beu ishte historian dhe dijetar (ulema) i ligjit islam dhe mësimdhënës në medrese prestigjioze të perandorisë. Ai përktheu në turqishten osmane shumë vepra nga arabishtja dhe persishtja. Ai jetoi jashtëzakonisht gjatë për epokëen e tij dhe vdiq në vitin 1603. Ai i përkiste klasës së dijetarëve që kaluan në gradat e larta gjyqësore. Ai pati një karrierë të gjatë në sistemin gjyqësor osman. Ai ishte kadi (kryegjyqtar) i Selanikut (1586-87, 1588-89), Yenishehirit (1587), Üsküdarit (1589-91), Mekës (1591-92), Kajros (1594-95) dhe më në fund i Stambollit, kryeqytetit perandorak në vitin 1600. Kadilluku (gjyqësia) e Stambollit ishte zyra më e lartë gjyqësore në perandori. Ndërsa Osman Beu i afrohej moshës së daljes në pension, në vitin 1601 ai kërkoi të transferohej në Kajro për vitet e tij të fundit si gjyqtar.

Ai mbante korrespondencë me shumë individë të klasës intelektuale osmane. Osman Beu ndoqi shkollën hanefi të mendimit islam. Ai shkroi disa vepra, më e madhja dhe më e njohura prej të cilave është Ezharü'l-cemail fi vasfi'l-evail, të cilën ia paraqiti sulltan Muratit në vitin 1603 pak para vdekjes së tij. Varri i tij ndodhet në varrezat e Xhamisë së Ashik Pashës (Aşik Paşa Camii), në Stamboll.


Dukaginzade Ahmed Fasih Dede

Dukaginzade Hasan Beu ishte kethüda (guvernator lokal) në trevat e Alepos dhe Damaskut. Në kryengritjen e princit Bajazid kundër Sulejmanit ai mbështeti Bajazidin dhe rekrutoi shumë burra në Siri për t'a mbështetur atë. Pas humbjes së Bajazitit në 1559, ai u kap dhe u ekzekutua.

Dukaginzade Gazi Mehmed Pasha ishte sanxhakbej (guvernator) i Shkodrës (1570) dhe ndoshta kishte të njëjtin pozicion në zona të tjera të Ballkanit si në Smederevë dhe Kuystendil. Ati ose gjyshi i tij mund t'i kenë mbajtur këto poste gjithashtu (Smederevë/Kuystendil). Mehmed Pasha është i lidhur me vakëfin e stërgjyshit të tij në Prizren dhe zgjerimin e tij, i cili rezultoi në ndërtimin e Kompleksit të Xhamisë Bajrakli, i njohur sot si Kompleksi i Lidhjes së Prizrenit (i emërtuar sipas Lidhjes së Prizrenit). Gazi Mehmed Pasha la trashëgimi më shumë se 340.000 akce për ndërtimin e kompleksit, i cili përfshinte shkolla, një bibliotekë, banja publike dhe objekte të tjera. 340,000 akce ishte një investim jashtëzakonisht i lartë në atë kohë. Për krahasim vlen të përmendet se vlera e vakëfit të sanxhakbeut të Prizrenit ishte vetëm 25.000 akce. Duke marrë parasysh inflacionin dhe elemente të tjera ekonomike, sipas standardeve moderne do të ishte një shpenzim mbi 7.5 milionë dollarë. Për më tepër, ai siguroi 1/3 e pasurisë së tij totale pas vdekjes së tij (më shumë se 10 milionë dollarë) për t'u përdorur drejtpërdrejt nga pasardhësit e tij për mirëqenien e kompleksit. Xhamia Bajrakli ndodhet më pak se 1 km nga Xhamia Tabakhane e ndërtuar nga Dukaginzade Ahmed Pasha. Që të dyja qëndrojnë si simbole të trashëgimisë që lanë Dukagjinët në qytetin e Prizrenit, ku sipas Marin Barletit në shekullin e 15-të qëndronte busti i Nikollë Dukagjinit, vëllait të gjyshit të Ahmed Pashës, Lekës III.

Dukaginzade Gazi Mehmed Pasha e konsideronte Prizrenin një pjesë të rëndësishme të jetës së tij. Prandaj ai e ndërtoi turben (varrin) e tij në qytet në kompleksin e Xhamisë Bajrakli. Megjithatë, ai nuk u varros në Prizren, por në Hungari më 1594-1596 në një vend të panjohur kur vdiq në mes të një fushate ushtarake.


Dukaginzade Ahmed Beu i njohur më mirë me pseudonimin e tij Fasih Ahmed Dede ishte poet, piktor dhe kaligraf i shekullit të 17-të. Fasih ndikoi në mënyrë të rëndësishme mbi poezinë dhe letërsinë e botës osmane të epokës së tij. Kur vdiq, siç ishte zakoni, një poet i zgjedhur duhet të dërgonte një mbishkrim për t'u gdhendur në lapidarin e tij. Fasih Dede ishte aq gjerësisht i njohur në të gjithë botën myslimane, saqë dy poetë të mëdhenj të kohës, Nihadi dhe Khani i Krimesë, Shahin Giray dërguan dy lapidarë. Pasi u konsiderua nder i jashtëzakonshëm që dy mbishkrime nga individë të shquar u shkruan për atë, të dyja u vendosën mbi varrin e tij.

Ai u lind midis viteve 1625-1635 dhe e përshkroi gjenealogjinë e tij si "Fasîh Ahmed b. Mehmed b. Dukakinzade Ahmed Bey b. Mehmed Pasha b. Ahmed Pasha". Në rininë e tij, Dukaginzade Ahmed hyri në radhët e administratës osmane nën vezirin e madh shqiptar Köprülüzade (Qyprili) Fazil Ahmed Pasha në Thesarin Perandorak dhe ishte kaligrafi i Fazil Ahmed Pashës. Megjithatë, ai braktisi karrierën e ardhshme në administratë dhe në fillim të viteve 1670 iu bashkua urdhrit Sufi Mevlevi kur takoi poetin e famshëm Gavsî Ahmed Dede. Fazil Ahmed Pasha ishte një nga mbështetësit më të mëdhenj të Fasih Dedes në kryeqytetin osman.

Fasih Dede vdiq në vitin 1699. Ai është varrosur në Galati Mevlevi të Stambollit. Një turmë e madhe u mblodh në varrimin e tij. Përdorimi mjeshtëror i turqishtes, persishtes dhe arabishtes në veprat e tij ka qenë objekt i shumë studimeve. Ai lindi midis viteve 1625-1635 dhe e përshkroi gjenealogjinë e tij si "Fasîh Ahmed b. Mehmed b. Dukakinzade Ahmed Bey b. Mehmed Pasha b. Ahmed Pasha". Në rininë e tij, Dukaginzade Ahmed hyri në radhët e administratës osmane nën vezirin e madh shqiptar Köprülüzade Fazıl Ahmed Pasha në Thesarin Perandorak dhe ishte kaligraf i tij. Megjithatë, ai braktisi karrierën e ardhshme në administratë dhe në fillim të viteve 1670 iu bashkua Urdhrit Sufi Mevlevi Dervish kur takoi poetin e famshëm Gavsî Ahmed Dede. Köprülüzade Fazıl ishte një nga patronët e tij të mëdhenj në kryeqytetin osman.

Fasih Dede vdiq në vitin 1699. Ai është varrosur në Galati Mevlevi të Stambollit. Një turmë e madhe u mblodh për të nderuar në varrimin e tij. Përdorimi i tij mjeshtëror i turqishtes, persishtes dhe arabishtes në veprat e tij ka qenë objekt i shumë studimeve.

Përveç Progon/Ahmed Dukagjinit/Dukaginzade, degë të tjera të familjes Dukagjini u konvertuan në Islam. Djali i Gjergj Dukagjinit, Pali, gjithashtu u konvertua në Islam dhe mori emrin Ahmed.. Ai ende shfaqet si mbajtës timari në vitet 1450. Kjo degë duket se ka pasur toka në Tetovë. Motra e tij Vella ishte e martuar me një pjesëtar të familjes Kuka. Djali i tyre ishte i njohur si Vesi Beu. Një pasardhës i Ahmed Beut duhet të ketë qënë Jahja Dukagjini (Dukaginzade Yahya Bey), i njohur dhe si Taşlıcalı në turqist, një referencë për peizazhin malor të trojeve shqiptare.

Jahja Dukagjini u lind rreth vitit 1482. Ai jetoi në epokën e Sulejmanit të Madhërishëm. Ai u shkollua në akademinë e jeniçerëve dhe mori pjesë në shumë fushata, përfshirë atë të Irakut. Përvojat e tij në jetë shënuan mendimin e tij dhe ai më vonë shfaqet si poet. Në fakt, ai ishte gjerësisht i njohur në shekullin e 16-të dhe kishte shumë mbështetës, duke përfshirë vezirë të mëdhenj, në kryeqytetin osman. Poezitë e tij shquhen për thjeshtësinë dhe qartësinë e tyre. Në poezitë e tij, ai shpesh merret me aspekte më personale të jetës së tij si familja dhe origjina e tij etnike. Vdiq në vitin 1582 në mërgim të brendshëm në Zvornik për shkak të poezisë që ia kushtoi princit Mustafa, të cilin e vrau Sulejmani. Ai është varrosur në Zvornik ose në Loznice.

Në Alepo, për shkak të famës së Xhamisë Al-Adilija të ndërtuar nga Dukaginzade Mehmed Pasha, familja u bë e njohur si El Adili përveç Dukaginzade. Emri Dukagjini/Dukaginzade dhe El Adili u përdorën në mënyrë të ndërsjellë që nga ajo epokë. Kjo degë ka nxjerrë shumë pedagogë dhe studiues. Njëri prej tyre ishte Abd al-Latif Adili në fund të shekullit të 18-të. Në Alepo, në shekullin e 19-të, Lutuf Bej Adili u ngrit në pozitën prestigjioze naqib al-ashraf. Një degë e tyre u vendos në Stamboll. Anëtarët e saj sot rrjedhin nga Dukaginzade Mehmed Qemal Beu, ati i historianit të njohur Feridun Dirimtekin. Familja mori mbiemrin Dirimtekin në bazë të Ligjit mbi Mbiemrat (1934) në Turqi.

Në shekullin e 20-të, familja luajti një rol aktiv në jetën politike siriane. Fuad Bej el Adili ishte Ministër i Punëve Publike të Sirisë (1930). Stërnipi i tij Omar El Adli Dukaginzade është anëtari i familjes nëpërmjet të cilit linja atërore e Dukagjinit është testuar dhe verifikuar si nëndegë e J-L283. Fuad Beu mbajti kontakte me Shqipërinë dhe u takua me disidentët shqiptarë nga malësia e Dukagjinit që arritën në Siri pas viteve 1926-1927. Kur Zogu I u bë Mbret i Shqipërisë, ai protestoi për kurorëzimin e tij, pasi konsideronte se Dukagjinët ishin trashëgimtarët e ligjshëm të fronit të Shqipërisë. Sot familja është e shpërndarë në shumë shtete e kontinente.

[SHKOZA]

Origjina e mbiemrit tonë dhe përhapja e tij

Mbiemri origjinal i familjes sonë në shqip është Dukagjini. Emri origjinal i familjes sonë është Dukagjini në gjuhën shqipe. Shtë një përbërje e termit duka (nga latinishtja dux, në anglisht duk) dhe emrit personal Gjin. Gjin konsiderohet gjerësisht si varianti shqiptar i Gjonit, por në realitet nuk është. Shtë emri i një frigure para-kristiane/ilire e cila u ruajt si emër i krishterë dhe figura e Gjinit u festua si shenjtore. Gjin është emri i paraardhësit tonë që u bë Duka (duks) në shekullin e 13 -të. Ai përmendet në një dokument të vitit 1281 të Mbretërisë Anzhuine të Shqipërisë si ducam Ginius Tanuschum Albanensem (Duka shqiptar Ginius Tanuschus, në anglisht). Tanuschus është përkthimi latin i emrit të babait të tij, Tanush.

Ky emër u përdor nga shumë anëtarë të familjes sonë në mesjetë. Dukagjini, me kalimin e kohës iu referua fushave të ndryshme të cilat ishin të lidhura me familjen tonë. Të tilla janë Malësia e Dukagjinit (Malësia e Dukagjinit) në veri të Shqipërisë dhe Fusha e Dukagjinit (Rrafshi i Dukagjinit) në Kosovë. Zemra e territorit të Dukagjinit në shekujt XIV dhe XV e cila korrespondon afërsisht me rajonin e Mirditës është e njohur tradicionalisht si Leknia, toka e Lekës. Njihet si i tillë pas njërit prej shumë Lekë Dukagjinit, që udhëhoqi popullin e Mirditës. Në Evropën Perëndimore, emri ynë është dhënë në shumë mënyra të ndryshme: Ducagini, Duchaginni, Ducaini, Docaini, Duchayni.

mocenigo.jpg
Dokument titulli i farefisit tonë Giovanni Duchayno (Gjon Dukagjini) i cili u bë castellan i Kalasë së San Servolo (Socerb moderne) në 1480

Në Perandorinë Osmane, emri ynë si emrat e shumë familjeve fisnike paraosmane ishte dhënë me prapashtesat –zade dhe –oğlu (të dyja do të thotë «biri») në shkrimin tradicional osman të oborrit. Kështu, erdhën në jetë emrat Dukaginzade (pl. Dukaginzadeler) dhe Dukaginoğlu (pl. Dukaginoğullari). Variantet përfshijnë Dukakin, Dukakinzade dhe Dukakinoğlu. Forma Dukakin me kalimin e kohës u përdor si një nga format më të zakonshme të emrit. Me kalimin e shekujve të gjitha degët e familjes ruajtën emrin tonë stërgjyshor, por gjithashtu filluan të përdorin disa mbiemra të tjerë që përfaqësonin degën e tyre të veçantë. Dega kryesore, e bazuar në Aleppo tradicionalisht në kohët moderne, përdor emrin El Adli. Ajo vjen nga arabishtja عادل, që do të thotë "e drejtë". Emri vjen nga epoka e projekteve të ndërtimit të paraardhësit tonë Dukaginzade Mehmed Pasha, mëkëmbës i Egjiptit dhe guvernator i Alepos. Mehmed Pasha njihej edhe si Sultanzade sepse nëna e tij vinte nga dinastia perandorake. Ai dhuroi në 1554-55 një projekt kompleks të xhamisë në Halep, i cili u përfundua në 1565-66. Xhamia ndodhet pranë oborrit të qytetit, kështu që u bë e njohur si Al Adiliyah (e vetmja). Me kalimin e kohës, ky emërtim iu shtua familjes në Alepo. Një degë, me qendër në Stamboll, që nga Ligji i Mbiemrave (1934) i Turqisë, i cili kërkonte nga qytetarët të ndryshonin emrat e tyre - zade/ familja, miratoi mbiemrin Dirimtekin.

Në Evropë, Dukagjini përmenden shpesh si nobiles (fisnikë) dhe Docaini i Istria ishin Kontë (kontes). Siç ishte zakon në epokën osmane, emri ynë u pasua ose u parapri nga apelues dhe tituj të ndryshëm që lidheshin me statusin shoqëror. Dukaginzade Ahmed Pasha (vdiq në 1515) ishte një Vezir i Madh, gjeneral dhe mbante tituj të ndryshëm të tjerë, prandaj ai njihej si Pasha. Shumë të tjerë në familjen tonë njiheshin si Pasha, Beu (zotëri), Kadi (gjykatës) dhe madje Ghazi (Luftëtar). Ato janë një dëshmi e trashëgimisë që trashëguam nga paraardhësit tanë dhe ngjarjeve historike që u shpalosën gjatë jetës së tyre.

Nga Progonët te Dukagjinët

Familja e parë vendase arbërore e cila është e njohur për zotërimet e saj në trevat shqiptare është fisi i Progonëve. Në hulumtimet historike, familjet Dukagjini dhe Progoni konsiderohen të kenë prejardhje të drejtpërdrejtë atërore nëpërmjet Progon Progonit, nipit të Dhimitër Progonit.

Progoni, Zoti (Arkondi) i Krujës (Croia) dihet se ka sunduar në Shqipërinë e Mesme gjatë viteve 1190-1198. Ai ishte një zot i kalasë i cili ishte i lidhur me grupet e farefisnisë (fis) të rajonit të tij. Këto grupe farefisnore ishin baza shoqërore e legjitimitetit për familjet aristokratike që u zhvilluan në Shqipëri. Këto familje rrjedhin nga peshkimi, u mbështetën në mbështetjen e tyre për të zgjeruar territorin e tyre dhe u përfshinë në rrjete komplekse të aleancave martesore me familjet e tjera dhe peshkatarët përkatës. Ai kishte lidhje farefisnore me fiset e trevave mbi të cilat zotëronte. Këto lidhje farefisnore ishin baza shoqërore e legjitimitetit për familjet fisnike arbërore.

Pas vdekjes së tij dhe sundimit dhjetëvjeçar të djalit të tij Gjinit i cili vdiq në 1208, djali i tij tjetër Dhimitri mori kontrollin e Krujës. Ai është udhëheqësi i parë arbëror i cili u vetëquajt si princ i arbërorëve (princeps Arbanorum) dhe si princ i një territori të përcaktuar (princeps Albaniae) i përqendruar në të dy anët e lumit Shkumbin në Shqipërinë qendrore (Arbanum). Dhimitri pohoi se ai ishte Princi i Shqiptarëve midis Durrësit, Ohrit, Shkodrës dhe Prizrenit. Sundimi i tij mbaroi midis viteve 1213 dhe 1216, kur ai duhet të ketë vdekur. Një mbishkrim bashkëkohor në kishën katolike të Ndërfandës (Gëziq), në Mirditë tregon se ai kishte dhuruar fondet për ndërtimin e saj. Mbishkrimi funksionon si testamenti i tij politik (e [x] t [estamento] Dimitri). Ai planifikoi zhvillimin e Ndërfandës nga qendra e një abacie në një dioqezë katolike në Shqipëri brenda territorit të tij. Në këtë mënyrë, ai planifikoi të krijojë një dioqezë të pavarur arbërore katolike larg ndikimit venedikas. Në testamentin e tij, nipi i tij protosevasti Progon (Progono Sevastoproto) njihet si trashëgimtar i tij. Në mbishkrimin e Ndërfandës, populli (nationi) ka një rol shumë të dukshëm pasi atyre u kushtohet kisha. Ata që ishin përgjegjës për ekzekutimin e testamentit ishin gjykatësit (gjyqtarët), pra fisnikët e vegjël të cilët mbështesnin Dhimitër Progonin.

iliri_1727-2548_1984_num_14_2_T1_0217_0000_1.png
Treva kryesore e të dy fiseve është Mirdita. Në legjendat popullore të Mirditës, marrëdhënia e Dukagjinëve me Mirditën është e lashtë. Legjendat popullore në këtë aspekt përputhen me të dhënat historiografike për Duka Gjin Tanushin. Asnjë familje tjetër në Shqipërinë mesjetare nuk lidhet me Mirditën në këtë thellësi kohore përveç Dukagjinit dhe Progonit.

Largësia kohore midis Progonëve dhe Dukagjinëve është rreth 70 vjet. Progon Progoni, nipi i Dhimitrit ishte në rininë e tij 70 vjet para shfaqjes së Duka Gjin Tanushit. Kjo do ta bënte Progonin, atin ose gjyshin e Tanushit dhe (stërgjyshin) e Gjinit. Në këtë rast, Gjini duket se e ka trashëguar emrin e tij nga Gjin Progoni, ati i Progon Progonit.

Stema e Dukagjinëve ka ngjashmëri të lartë me atë të Dhimitër Progonit. Sipër mbishkrimit në Ndërfandë (1216) qendron stema e Progonëeve një shqiponjë e bardhë me një kokë ashtu si një nga stemat kryesore të Dukagjinit.

Dukagjinët gjatë shekullit të 14-të

Në fillim të shekullit të 14-të, pak Dukagjinë jetonin në Shqiperinë veriore. Gjer në fund të shekullit, familja u rrit aq shumë saqë është e vështirë të përcaktohet se sa Dukagjinë jetonin në treva të ndryshme të Shqipërisë veriore. Kronika e Gjon Muzakës në shekullin XVI përmend shpesh Dukagjinët e shumtë të kësaj epoke. Muzaka shkruan që, megjithatë ai ishte martuar me një Maria Dukagjinin nuk mund të mbante mend sa ishin Dukagjinët në përgjithësia. Gjatë shekullit të 14-të, zotërimet e Dukagjinëeve shtriheshin nga Lezha në Prizren duke përshkuar veriun arbëror.

Udhërrëfyesi ynë për familjen në shekullin XIV janë dokumentet arkivore dhe gjenealogjitë e mëvonshme të cilat në kombinim nga ndihmojmë të kuptojmë realitetin historik.

Në fillim të shekullit të 14-të, pak Dukagjinë jetonin në Shqiperinë veriore. Gjer në fund të shekullit, familja u rrit aq shumë saqë është e vështirë të përcaktohet se sa Dukagjinë jetonin në treva të ndryshme të Shqipërisë veriore. Kronika e Gjon Muzakës në shekullin XVI përmend shpesh Dukagjinët e shumtë të kësaj epoke. Muzaka shkruan që, megjithatë ai ishte martuar me një Maria Dukagjinin nuk mund të mbante mend sa ishin Dukagjinët në përgjithësia. Gjatë shekullit të 14-të, zotërimet e Dukagjinëeve shtriheshin nga Lezha në Prizren duke përshkuar veriun arbëror.

Udhërrëfyesi ynë për familjen në shekullin XIV janë dokumentet arkivore dhe gjenealogjitë e mëvonshme të cilat në kombinim nga ndihmojmë të kuptojmë realitetin historik.

Duka Gjin Tanushi përmendet në vitin 1281 për herë të parë. Ai u kap dhe u burgos nga kundërshtarët e tij anzhuinë në Durrës, por më vonë u çlirua së bashku me fisnikë të tjerë. Muzaka shkruan se ai u vra në një grindje me peshkopin katolik të trevave të tij. Ky rrëfim është i ngjashëm me legjendat popullore në Mirditë. Peshkopi shikoi nëmënyrë të papërshtatshme gruan e tij dhe Gjini u hakmor për nderin e saj dhe e vrau në kishën e Ndërfandës. Kishtarët mblodhën një turmë të madhe dhe vranë Gjinin dhe gjithë familjen e tij. I vetmi që mbijetoi ishte djali i tij i cili ishte fshehur. Ai u shpëtua nga një aleat besnik të Gjinit, Stefan Proganin nga Kallmeti.

Progani e rriti djalin e Gjinit si të tijin. Kur i riu u rrit ai u martua me vajzën e Proganit dhe së bashku ata rimorën tokat e Dukagjinëve. Në tre dekadat e fundit të shekullit XIV, Dukagjinët rimorën tokat e tyre nga Balshajt dhe familje të tjera. Një dokument Ragusan i cili daton më 30 qershor 1377 përmend Nikollë Dukagjinin, djal të Stefanit i cili ishte i përfshirë në çështje ekonomike në Raguze. Në këtë periudhë, zotërimet e Dukagjinëve u zgjeruan nga qyteti i Lezhës në qytetin e Prizrenit përgjatë rrugës së vjetër tregtare romake Lissus-Naissus. Kronika Ragusane e shekullit të 15-të Annales Anonimi Ragusini i atribuoi një rëndësi të veçantë Dukagjinëve. Kronika përmend një histori legjendare sipas së cilës "Dukagini di Arbania" u munduan të merrnin Raguzën në shekullin e 7-të.

Vatra e Dukagjinëve përmbante trevat e e Fanit të Mirditës dhe Zadrimës. Zgjerimi në veri në Pult kishte si pasojë emërtimin e rajoni si "malësia e Dukagjinit" dhe zgjerimi në Prizren krijoi emërtimin “Rrafshi i Dukagjinit” në Dardaninë perëndimore. Me vlerë historik është vërejtja që krahinat për të cilat u përdor emri "Dukagjin" ishin ato të cilat Dhimitër Progoni pretendonte si Princeps Arbanorum në shekullin XIII.

Anëtarë të veçantë të familjes Dukagjini udhëhoqën vendbanime dhe komunitete të ndryshme. Për shembull, një Gjergj Dukagjini ishte kreu i Balldrenit dhe Kakarriqit dhe një tjetër kontrollonte 9 fshatra në Zadrimë. Një dokument i dhjetorit 1387 dërguar senatit të Raguzës në emër të vëllezërve Lekë (stërgjyshi i Lekës III) dhe Pal, zotët e qytetit të Lezhës i garantonte tregtarëve raguzanë kalim të sigurt në Prizren. Dy vëllezërit kishin nënshkruar me osmanët një traktat paqeje e cila dukej e qëndrueshme në atë kohë. Deri në vitin 1393, Pal kishte vdekur. Kishte pesë djem. Ata ishin: Tanushi i Vogël, Progoni, Pali, Andrea, Gjoni. Leka kishte dy djem: Progonin dhe Tanushin (Tanushi i Madh), i cili nganjëherë quhet gabimisht Gjergj.

Ndërsa osmanët përparuan dhe principatat ballkanike po bëheshin vasalë të tyre, Dukagjinët u detyruan t'ua dorëzonin qytetin e Lezhës venedikasve me besimin se ky vendim do të mbronte popullin e Lezhës dhe trevave përreth. Sipas marrëveshjes, Dukagjinët do të mbante të gjitha pronat e tyre në Lezhë, përfshirë tokave të tyre pranë kalasë. Asnjë armik i familjes nuk do të lejohej të hynte në qytet. Djemtë e Lekës, Progoni dhe Tanushi i Madh trashëguan pronat e Lezhës. Progoni në vitin 1394 ishte martuar me Vojsava Thopian, vajzën e Karl Thopias, Zotit të Durrësit. Deri në vitin 1397, ai kishte marrë kështjellën e Shatit (në territorin venedikas) dhe ishte komandanti i saj. Sipas një dokumenti që daton në 27 maj 1402, ai kishte vdekur duke luftuar në muret e Shatit kundër osmanëve. E veja e tij Vojsava mori pension nga Venecia dhe jetonte në Durrës. Eshtë e paqartë nëse Progoni kishte trashëgimtarë. Një Progon tjetër vdiq në të njëjtën periudhë. Ai ishte djali i Palit dhe jetonte në Dalmaci. Disa Dukagjinë ishin zhvendosur në qytetin e Shkodrës nën administrimin venedikas.

Tanushi i Madh i Lezhës duhet të ketë vdekur deri në vitin 1401 sepse dokumentet veneciane tregojnë se pasuria e tij në Lezhë ishte marrë nga ata. Ka mundësi që pas vdekjes së Lekës dhe Tanushit, venedikasit e hoqën marrëveshjen e mëparshme dhe morën pronat e Dukagjinëve në qytet. Ky veprim duhet të jetë parë si një padrejtësi e madhe nga Dukagjinët e Lezhës të cilët, jo rastësisht, në shekullin XV ishin armiq të Venecias në shumë raste. Ishtë në këto rrethana të trazuara që Pali i ri, djali i parëlindur i Tanushit të Madh u rrit në oborrin e Gjon Kastriotit, atit të Skënderbeut. Shfrytëzimi i përhapjes osmane nga venedikasit për të sunduar tokat e Dukagjinëve dhe Kastriotëve dhe përpjekja e tyre për të formuar një fraksion besnik (të familjes Dukagjini) në Shkodër krijoi kushte në të cila shumica a Dukagjinëve bënte luftë në dy frontekundër osmanëve dhe venedikasve në shekullin e 15-të.


Një shekull në luftë: Dukagjinët në shekullin e 15të

Shekulli i 15-të është një nga periudhat më të rëndësishme në historinë e familjes Dukagjini. Gjatë kësaj periudhe jetoi Pal Dukagjini, i mbiquajtur si "personi më i nderuar i Shqipërisë" dhe djali i tij, Lekë III Dukagjini i kujtuar në traditën popullore si ligjvënësi i Kanunit. Shekulli i 15-të është gjithashtu koha e luftimeve të mëdha. Shumë Dukagjinë luftuan në Luftërat e Mëdha të Mesdheut të cilat përfshinin zgjerimin osman dhe venedikas kundër trojeve arbërore. Në 1444, Dukagjinët luajtën rol kryesor në themelimin e Lidhjes së Lezhës, shtetit të parë të bashkuar shqiptar nën udhëheqjen e Gjergj Kastrioti Skënderbeut.

Dukagjinët të parë për të cilët kemi të dhëna në shekullin XV janë ata të linjës së Gjergj Dukagjinit (kushëriri i Tanushit të Madh). Ai mbante fshatrat Kakarriq dhe Balldren pranë Lezhës nën sundimin venedikas. Ai kishte një trupë prej 100 burrash të armatosur dhe 40 kalorës që po patrullonin tokat kufitare me osmanët. Ai vdiq në vitin 1409 dhe u trashëgua nga tre djemtë e tij: Nikolla, Gjergji dhe Tanushi. Nga të tre, Nikolla është ai që ishte më aktiv në ngjarjet politike në Shqipëri. Ai ngriti flamurin e tij në kryengritjen e viteve 1430-1432 kundër Osmanëve, rimori kështjellën e Dejës (Dagnum) dhe i përzuri ata nga tokat e Dukagjinëve. Kur kryengritja u mund pjesërisht, ai arriti një marrëveshje me venedikasit: ai njohu mbizoterimin e lartë venedikas (vasalitetin) dhe ata ranë dakord të dërgonin trupa në ndihmë të tij nëse osmanët sulmonin Dejën. Deri në vitin 1435, venedikasit kishin arritur një marrëveshje të fshehtë me osmanët. Fillimisht ata ndërprenë të gjitha lidhjet me Nikollën, dhe më pas e sulmuan dhe ia dorëzuan kështjellën osmanëve. Tradhtia venedikase nxiti drejtpërdrejt qëndrimin anti-venedikas të Lekë III Dukagjinit kur ai rimori Dejën nga ata 20 vjet më vonë.

Në 1444, Nikollë Dukagjini dhe kushëriri i tij Pali (babai i Lekës III) përfshiheshin te themeluesit të Lidhjes së Lezhës. Nga viti 1444 deri në vdekjen e tij në 1452-1454, Nikolla luftoi në shumë beteja kundër osmanëve. Në Luftën Shqiptaro-Venedikase të vitit 1447, ai rrethoi Dejën e mbajtur nga Venediku. Ndërsa osmanët po bënin një sulm tjetër kundër Lidhjes, rrethimi u ndal. Venedikasit ranë dakord të kthejnë të gjithë trojet e Dukagjinëve në jug të Dejës dhe statusi i kalasë mbeti i pacaktuar. Nikolla kishte dy djem Gjergjin dhe Dragën. Zotërimet e tij personale ishin në Zadrimë. Të dy djemtë e tij vdiqën në vitin 1462. Gjergj pati një djalë i cili më vonë ishte komandant në ushtrinë venedikase.

Një degë tjetër në këtë periudhë të trazuar ishte vendosur në Shkodër. Venedikasit u përpoqën të krijonin një fraksion besnik ndaj interesave venedikase nëpërmjet kësaj degë por siç tregojnë dokumentet arkivore kishte shumë mosmarrëveshje mes tyre dhe familjes. Dy vëllezërit Andrea dhe Gjon (një prift katolik), djemtë e Palit (vd. 1393) kishin marrë me qira prona jashtë qytetit të cilat venedikasit donin t'ua jepnin tregtarëve të huaj. Vëllai i tyre, Tanushi i Vogël mbrojti qytetin e Shkodrës në 1428 kundër një rrethimi osman dhe shpërndau pjesën më të madhe të pasurisë së tij për të siguruar armë për qytetarët që t'a mbrojtën atë. Një vit më vonë, një koalicion midis Stefan Balsha Maramontes, Kojë Zaharisë dhe Tanush Dukagjinit sulmoi dhe pushtoi Drishtin i cili ishte nën kontrollin e despotatit serb. Meqenëse këto suksese ushtarake u konsideruan si një kërcënim për sundimin venedikas, Senati fillimisht kërkoi të gjente vrasës për Tanushin me pagë 500 dukatë dhe më pas u përpoq ti jepte atij ryshfet për të tradhtuar aleatët e tij. Të gjitha këto plane dështuan ndërsa osmanët përparuan dhe e gjithë krahina e rimarrë u pushtua shpejt nga ata në 1430. Tanushi i Vogël si shumë Dukagjinë që humbën tokat e tyre u vendos në Shkodër në 1430. Shumë individë nga kjo degë vdiqën duke luftuar në rrethimin e Shkodrës në 1478. Në 1481, Gjon Dhimitër Dukagjini (Giovanni Ducaini) bleu kështjellën e San Servolo dhe territore të tjera në Istria (Sllovenia moderne) dhe u vendos atje. Dukaini (Ducaini) i fundit vdiq në 1606-1609. Një nga anëtarët e tyre, Pomponio Dukaini shfaqet si zëvendësguvernator i Kapodistrisë (Koper) në Slloveni në 1550.

Dega më e madhe dhe më e njohur në shekullin e 15-të është ajo e Palit, birit të Tanushit të Madh. Të gjithë Dukagjinët e sotëm janë pasardhës të tij. Ati i Palit, Tanushi vdiq kur ai ishte i ri dhe Pali u rrit në oborrin e Gjon Kastriotit, atit të Skënderbeut siç na informojnë biografët e tij. Pali ishte gjithashtu anëtar i Lidhjes së Lezhës dhe ishte komandant në vitin 1444 në betejën e Torviollit kundër osmanëve. Në fushën e Torviollit, 15,000 arbërore mundën 40,000 trupa osmane. Kur Pali vdiq, ai u mbajt në zi në të gjithë Shqipërinë. Një biograf i tij, G. Biemmi shkruan se kur vdiq, Skënderbeu tha se nëse Arbëria do të kishte zotër aq të aftë dhe aq të mirë sa Pali, atëherë së shpejti do të ishte një nga vendet më të lulëzuara në botë. Pali kishte katër djem: Lekën III, Gjergjin, Nikollën, Progonin. Progoni nuk shfaqet në burime dhe nuk dihet nëse ai kishte trashëgimtarë. Gjergji ishte i martuar me Helena Arianitin. Ai kishte të paktën një djalë dhe një vajzë. Djali i tij, Nikollë u konvertua në Islam dhe njihej në perandorinë osmane si Ahmed Beu. Vajza e Gjergjit, Vella ishte e martuar me një Kukë, një fis i cile kishte prejardhje të përbashkët me Kastriotët. Kjo degë e Kukëve u konvertua në Islam dhe nipi i Gjergjit u bë i njohur si Vesi Bej.

Djali i tretë i Palit, Nikolla përmendet se luftonte përkrah Lekës III në 1481 kundër osmanëve. Marin Barleti shkruan se ai ishte një luftëtar i pathyeshëm që në aftësitë ushtarake tejkaloi veprat e Palit dhe të gjithë paraardhësve të tij. Ai më tej vëren se në Prizren ishte ngritur një memorial për veprat e tij, mbi të cilin ishte vendosur mburoja e thyer e një ushtari armik. Sipas Barletit, Nikolla e kishte goditur mburojën me aq fuqi saqë mburoja u thye. Barleti përfundon përshkrimin e tij për Nikollën duke shkruar se ai devijoi nga historia kryesore e veprës së tij në mënyrë që veprat e një burri të madh (pra Nikollës) të mos humben në harresën e sjellë nga koha dhe heshtjen e shkaktuar nga mosmirënjohja njerëzore.

Lekë III është padyshim një nga figurat më të rëndësishme në historinë e Shqipërisë dhe në historinë e familjes Dukagjini. Kur Lidhja e Lezhës u krijua në 1444 ai duhet të ketë qenë i ri dhe prandaj nuk shfaqet në betejat e para të luftës shqiptaro-osmane. Të dhëna të shumta për Lekën III kemi në lidhje me ngjarjet e vitit 1456 në kështjellën e Dejës. Rreth 20 vjet para këtyre ngjarjeve, Nikollë Dukagjini ishte tradhëtuar nga venedikasit dhe kështjella kaloi tek osmanët, e cila ua dha përsëri venedikasve si shpërblim për një marrëveshje tjetër që ata nënshkruan. Kjo ngjarje nuk u harrua nga Leka. Venedikasit u përpoqën ta mbanin Lekën pranë tyre por duket se fshehtas ai po përgatiste hakmarrjen e tij. Në vjeshtën e vitit 1456, në një sulm gjatë natës Lekë mori Dejën. Shumica e ushtarëve u vranë në betejë, përfshirë djalin e kështjellarit venedikas. Leka i preu kokën kështjellarit venedikas de Forluxijs pas betejës dhe i preu krahun e djathtë vasalit të tij shqiptar, Basil Ungrejit. Pastaj ai dërgoi familjen e de Forluxijs gjatë natës në Shkodër për të njoftuar komandën venedikase se ai i kishte mundur ata dhe kishte rimarrë kështjellën e të parëve të tij. Menjëherë, venedikasit vendosën një shpërblim për kapjen ose vrasjen e Lekës në të gjitha tokat e tyre. Me shumë mercenarë në ushtrinë e tyre ata pushtuan Dejën përsëri. Midis viteve 1459-1463, marrëdhëniet e Lekës me Skënderbeun ishin të tensionuara, por më vonë ata u pajtuan dhe Lekë e pasoi atë në krye të rezistencës shqiptare. Ai duhet të ketë vdekur rreth vitit 1481, kur me vëllain e tij Nikollën ata morën pjesë në një revoltë tjetër kundër osmanëve.

Leka kishte dy djem: Niccolo (Kolë) dhe Stefano të cilët u vendosën në Itali. Stefano jetonte në Marche, në Italinë qendrore. Ai kishte dy djem: Paulo dhe Lecca. Një Francesco Ducaginni i cili ishte kapiten ushtarak në Romë në 1571, duhet të jetë një nga pasardhësit e tij. Një Ducaginni tjetër nga kjo degë, Pompeo, djali i Geronimo, përmendet në Penne, Abruzzo në 1600.

Niccolo ishte i martuar me Jela Arianitin dhe kishte dy djem: Lecca (Leka) dhe Progonin. Ata udhëtuan në Shqipëri për të marrë pjesë në një rebelim kundër osmanëve në fund të shekullit të 15-të, por përfundimisht arritën një marrëveshje dhe u konvertuan në islam. Leka u bë e njohur si Mahmud dhe duhet të ketë vdekur pak më vonë. Ai mund të jetë i njëjti Lecca që ishte martuar në Itali me Pantafilea Arianiti me të cilën kishte tre fëmijë: Niccolo, Maria dhe Francesca. Përndryshe, kjo Lecca mund t'i përkiste linjës së Stefanos.

Progoni kishte një karrierë të gjatë në ushtrinë dhe administratën osmane. Pas konvertimit të tij, ai u bë i njohur gjerësisht si Dukaginzade Ahmed Pasha. Bashkëkohësit e tij e përmendin atë si "Pasha i Madh" (il Grand Bassa). Dukaginzade Ahmed Pasha ishte sanxhakbej i Ankarasë, bejlerbej i Anadollit, vezir dhe së fundi vezir i madh i Perandorisë në 1514-1515. Ai ishte një nga gjeneralët që udhëhoqi fushatën osmane në Iran dhe ishte fitimtar në betejën e Chaldiran në 1515. Pas fushatës, ai u ekzekutua nga Sulltan Selim I. Ai ishte i martuar me Princeshën Osmane Gevherşah Sultan, mbesë e Sulltan Bajazidit II. I biri i tij ishte Dukaginzade Mehmed Pasha, guvernator i Egjiptit. Dega Dukaginzade janë pasardhësit e tij të drejtpërdrejtë.