Te Drejtat e Shqiperise Etnike

[Akuamarini]

I
Nje shpifje e pafetyr
Vitin. 1913, nësa Serbët për faqe orvateshin t'a lirojnë Shqipninë nga robnija turke, dërdhshin rrkaj gjakun Shqiptar i digjin shtëpija e katunde të panumerta (jan nja 150.000 Shqiptarë te vramun nga Serbët nder vitet. 1912 -13),
Vladan Gjorgjeviq, ish-Kryeministër i Belgradit, me nji vepër të turpshme, mbushë me shpifie ma të zeza, e poshtnonte dhe e mbulonte me Ilom PopuIlin Shqiptar faqe botës mbarë.
« Shqiptarët, shkruente ish-Kryeministri i Belgradit, nuk janë nji Komb, por vetëm nji përzimje fisesh. pa typ të përbashkëtë, pa gjuhe te unjisueme, pa histori e pa atdhe.
Ata s mund të mbahen si nji popull (Komb), pse populli asht nji rezultet politik, nësa Shqiptarët janë ende në nji shkallë kulturore parahistorike e nuk çfaqin as ndër cilsi as në karakter të tyne kurrnji aftsi perr t' u ba nji element përbas te Shtetit... Prandej pamvarsija e Shqipnisë a formimi i nji Shetit Shqiptar në vehte asht gja jo vetm e pamujtun, por edhe e rrezikshme për Ballkan e për Europëm mbarë 2».
Nuk asht gojë me e diftue damin qi i bani çashtjes s'anë kombtare kejo vepër e këjo propagandë e pandershme kundra Popullit t'inë 3).
Diplornacija Europjane, terratisë dhe helmatisë nga shpifje keso dore, nuk mujti a nuk desht nga shohi qartazi ndër çashtje jetsore te pamvarsise e t integritetit a tansise se Kombit Shqiptar, e e krijou atë Shqipni të gjymtueme qi nuk plotson as lakmitë e pangishme të Sllavëve e të Grekve, as tagret shenjte të Popullit Shqiptar për pamvarsi e tansi te tij.

referencat
1)A. BALDACCI,Albania 176. VL. GJORGJeVIQ, Les Albanai
et les Grandes Puissanees.fq. 255. -3
3) Përkah kejo propagandë kundra Shqipnisë, LUMO SKENDO shkruante Vj (vitin). 1922: «Kur vete një i huaj më një kutund, më nje qytet, detyra e nje Greku dhe nje Sllavi eshte ta bindje dhe ta terheqnje ne favor te kombit te tij, te tezes qe mpron.
Këto të thënë me gojë, këto të përpjekurë me zell, ushqehen dhe forcohen akoma më teprë me propaganden e pareshturë qe behet me shtypin, me librat,broshurat, gazetat dhe revistet, me fotografi, piktura dhe harta te botuar me mijë e me miliona eksemplarë.
Mjerisht ne keto mjete s i kemi njohure akoma mirë, dhe i kemi me pak perdoruar.
Këtu fillon detyra dhe përgjegjesija e jonë» H. i D., 111 (1922), fq. 516,

nga Google...
REVISTE MUJORE KULTURORE
LEKA
1943 Nr.10-11

Vazhdon

[Akuamarini]

Shqiperia asht vertet nji Komb

Kundra shpifjeve te pafëtyrë të Vladan Gjorgjeviqit e të shokve te tij u çuen ndër Kombe të ndryshme t' Europes shkrimtare, historjanë e albanologë të përmendun, të ciIët qitën posht nji ka nji pohimet e ish-Kryeministrit të Belgradit (Beogradi), dhe shpallen botnisht se Shqipnija asht përnjimend nji Komb; pse asht e pajisun me të gjitha elementat përbasë të Kombit.

Tue qenë e pamundun te rrjeshtojme këtu të giitha fjalet e bukura të këtyne Autorve, po cekim vetëm do deshmi ma veshtrimplote.
>> Pa dyshim, shkruen i famshmi historjani rumun N. Jorga, mund të flitet për nji Komb Shqiptar, pse si përkah gjuha si përkah rraca mund të dallohen caqet e banimit të tij 4».
Këjo dëshmi e Prof. Jorga esht përforcue nga ajo e Profesorit Grek X. Lefeoparidis, Drejtor i Revistës Les Balkans.
Ai në nji studim mbi Shqiperin botue me rradhë në Revistë të tij, thotë se e vetmja arsye qi shtyen disa të mohojnë se Shqipnien asht nji Komb, asht lakmija e tyne për tokat e plleshme e limajet e randsishme të bregut Shqiptar 5).

N' Europë Perndimore i duelën zot nderit të Popullit Shqiptar nji mori shkrimtarësh së vlerëtë: ne ANGLI, R. Rankin në veper të tij mbi Lufën Ballkanike, tue folun për atë përzimje e kundershtim interesash qi shkaktuenë luftën e 1911-1912, shkoqitë elhe çashtjen e Kombsisë Shqiptare, dhe e zgjidhë tue pohue se Shqiptarët përbajni; vertet nji Komb 8).
Në FRANCË shumë autorë kanë shkrue shiko mbi ketë pikë.
« Asht e pamujtun, thotë L. L a m o u c h e, të mohohet ekzistenca e Kombit Shqiptar Shqiptarët kanë gjithshka lypset për nji Komb: gjuhë, tradita, ndergjegjje kombtare 7).
referencat
N. Jorga,, Breve histoire de Albanie, fq. 1. 5) X. LECFCOPAIUDIS, A travers l Albanie, fq. 92. 6)
R. RANKIN, The inner history of the Balkan War fq. 400. 7) L. LAMOUCHE, Les Droits de l Albanie ne La question albanaise, fq. 21 e 28.

43
Se asht nji Komb Shqiptar, shton G. L. Jaray, kurrkush nuk mund t' a mohojë ....Shum, Kombe nuk mbledhin ndër pjestarë te tyne kaq elementa të perbashkëtë sa Shqipnija.
E në nji vepër tjetër i njajti Autor thotë se Shqiptarët trajtojnë nji komb të fortë, të vetdijshem e të gatshm për t' i mprojtun votrat e tynvet 8)».
J. Godart na siguron se Populli Shqiptar ka ruejtun Kombsinë e tij, e se Kombsija e Popullit Shqiptar asht shume e qartë e fort e moçme, sadoqi e kundërshtueme nga disa të vërbue m nga epshi e interesa)9
Kombsinë e Popullit Shqiptar e pohojnë ndër vepra të tyne edhe P. Polyvios 10) A. Mousset "), D' estournelles - Constant, E. Kahn 12"), etj.
N' ITALI janë çue kundra shpifjeve të Belgradit A. Baldacci 13 "), A. Pernice 14), G. Tozzi"), R. Almagia 16") e shumë tjerë.
B a l d a c c i shkruen : Titujt e pakundërshtueshëm të Shqipnisë si Komb në vehte s mund të mohohen veçse nga ata qi kanë interesë nër kuptim të sajë.
Populli Shqiptar, thotë Tozzi, përmban nji Komb të vërtetë, ase nji mbledhje individash qi kanë të njajtën zanafille, të njajtën gjuhë, të njajtat tradita historike e të njajtat zakone.
Edhe simbas Pernice-s Almagia -s Shqiptarët trajtojn nji Komb të bashkuem nga kujtimet e përbashkta e nga luftat e Iumnueshme kundra pushtuesvet.
Para dëshmish kaq së shumta e kaq së randsishme, pohimi e shpifjet e Gjorgieviq-it humbin çdo vlerë e çdo fuqi, pse janë të pshtetuna ndër paragjikime e ndër interesa e epshe politike ma tepër se ndër arsyena objektive e reale, shka shihet edhe ma qartazi po qe se marrim nji fije para sysh se në Popull Shqiptar vërtetohet plotsisht çansimi i Kombit, shqyrtue ndër faqe të para të këtij studimi 17).
E njimend Populli Shqiptar asht nji shoqni natyrore qi ka zanafille, gjuhë, qytetrim e kulturë, doke e zakone, hisorike e tradita te perbashketa, dhe asht krejt i vetdijshem për ketë unjisi të tij Kombtare.

referencat
8) G. L. JARAY, L' Albanie inconnue, fqq. 195-6; Les Albanain, fq. 6. - 9) J. GODART, L' Alhanie en 1921, fqq. 189, 195. 10) P. Poyios L, .Albanie et la Reunion des Ambassadeurs (at Londres. fq. 43. 11) ►.
A. MOUSSET, L' Albanie devant L Europe, (1912-1929) fqq. 33-34. — 12) D'ESTOURNELLES-KAHN, Albanie et la paix de Europe, fqq. 36-42. 13) A. BALDACCI, Albania, fq. 385. 14)
A. PERNICE, OrigiNE ed evoluzioine storica delle .
Naziovi balcaniche, fqq. 568-569.-15) G. TozzI, L'Albania e suo incerto fq. 9. 18) R. ALMAGiA Geografia, fq. 28. 17) Sh. përpara fq. 6,

vazhdon...

[Akuamarini]

1. Zanafillja e Shqiptarve
Përkah zanafillja e Shqiptarve, Autorët thonë se janë nji popull autokton 18), nji popull shumë i moçëni 19), pasardhh i banorve ma të parë të Gadishuilit Ballkanik 20), populli ma i moçmi Ballkanit 21'), nji ndër popujt mate moqmit t' Europës e të botës 28).
Kësi mendimi janë edhe H. A. Bernatzik 24), Becker 25), J. Cvijiq 26), X. Lefcoparidis 27), N. jorga 28), E. Pittard 29), F. Tajani 30), L. Ugolini 31) A. Baldacci 32), E. Durham 33).
Por prei cilit popull të moçëni të Gadishullit Ballkanik rrjedh Populli Shqiptar?
Për bukur do kohe disa Autorë edhe të mëdhej, tue kujtue se Ilirë e Pellasgë janë njisoi, thanë se Shqiptarët rrjedhin Pellasgët e dikurshërn.


referencat
- 18) G. Von HAHN, Albanesische Studien, Heft, I. fq. 215; Z. Valentini Rivista d' Albania II(1941, fq. 3: C. PAGANEL, Histoire de Scanderbeg, fq. XXIV: PALAT, Guerre des Balkans, fq. 7; E. AUBRY,Un mot sur Albanie në La question Albanaise. fq. 54: L. Lamouche, Les Droits(do l Albanie në La quest. fq. 20. 19) A. BALDACCI, IL paese degli Schipetari Albania I fq.8 (botim kujdesue nga•
Instituto Studi Adriatici) 20)
J. S, BABNES, Il, futuro Stato Albania, fq. 4. 21)
A. BRUNIALTI, Gli Eredi della Turehia fq. 115:
B. Barkilles ne La question Albanaise, fq. 7; A. Lorecchio, Albania, fash. VIII, fq. 17; L. LAMOUCHE, në La question Albanaise, fqq..19-20;
D' Estournelles Kahn L Albanie et la Paix de l Europe, fq. 37 -22) J. Bourcart,L Albanie et les Albanais. fq.68 e 169. 23)
J. Godart, L' Albanie en 1921, fq. 298. 24)
H. Bernatzik, Albanien, fq. 13. 25)
C. BECKER, L Albanie et les Albanais,fq.14.26)
J.Cvijiq, La Peninsule Balkanique, fq. 158. - 27)
X. Lefcoparidis,A travers l Albanie, fq. 13.- 28)
N. JORGA, Breve hist. de Albanie, Preface. 29)
E. PITTARD, Lettre-prefface veprës Les Albanais chez eux eta l etranger te Lumo Skendos. «Les Alibanais me paraissent etre les deseendants les plus authentiques des anciens I Ilyriens.
Ils occnpent un territoire que leurs ancetres historiques ont tonjours su defendre avec un incomparable heroisme»
Keto fjalë jan qarta e nuk lanë kurrnji dyshim perkah mendimi i Autorit, e na mendojmë se, në drite te tyne, do te kuptohen edhe fjalet e errta qe i njejti Autor pat shkrue në vepër Les Peuples des Balkans e qi ka për t' u shqurtuem ma poshte. - 30)
F. TAJANI, Le Istorie Albanesi, parathanje fq. 5. 31)
Ne G. Simini , Albania, fq. 14. —32)
A. Baldacci Albaniafq. 161 - 33
E.Durham, The Burden of the Balkans fq. 20.

[Akuamarini]

Përfaqsuesi e mbrojtsi ma i madhi i ketij opinioni asht Albanalogu german G. von H a h n, i cili në vepër të tij Albanesische Studien, tue folun për zanafillen e Shqiptarvet, thotë: «Tezat t'ona janë këto:
1. Epirotasit e Maqedonasit edhe në kohë të Strabonit nuk ishin Grekë por barbarë.
2. Epirotasit, Maqedonasit e Ilirët kanë të njajten zanafille.
3. Ka shum gjasë se Epirotasit e Maqedonasit perfaqsojnë thelbin e populisisë thyrreno-pellasgjike qe në kohë historike u përhap deri n' Itali e në Traçje.
4. llir asht synonim i adjektivit pellasgjik në veshtrim ma të hapëtë 34)».
Të tërhequn nga auktoriteti i von Hahn-it, shumë autorë, sidomos italo-shqiptarë, pranuenë dhe mbrojtën ndër shkrime të tyne thezin (tezen)e zanafilles pellasgjike të Popullit Shqiptar.
Kështu Jeronim de Rada 35),
Dhimitër Camarda 36),Mikel Marchiano 9, Zef Schiro 38), Dora d' Istria 39), e disa tjere 40).
Por kur ma vonë studime historike e gjuhsore ma të thella provuenë se Pellasgët nuk ishin nji popull i veçantë, me cilsi e veçori të posaçme, por deftojshin të gjitha popullsitë para hellenike të Greqisë, t' Italisë, t' Azisë prendirnore, pa tjetër u pranue nga të gjithë thezi i zanafilles ilire a thrako-ilire të Popullit Shqiptar; thez qe në fund të fundit, në mos përkah shprehja sigurisht përkah palci, ishte edhe thezi i shuinë auktorve të naltpërmenduri, pse ata merrshin mbiemnin a adjektivin ilirik si synonim t adjektivit pellasgjik.
«Me pak përjashtime, shkruen Eugen O b e r h u m m e r, Prof. i Geografisë historike n' Universitet të Vjens, me pak perjashtime, pothuese të gjith dijetarët e sotëm bashkohen në mendimin se Shqiptaret janë sternipat e Ilirvet të moçëni dhe se gjuha e tyne asht faza ma e re e ilirishtes së vjeter...... Mendimi dilektant i çfaqun herë mbas here se Shqiptarët janë sternipat e Pellasgvet nuk ka as nevojë të bisedohet.
I vetmi Komb qi mund të vijë në veshtrim si prind i Shqiptarvet të sotëm qe kanë banuem qe motit në këto vise, janë ilire 41)
referencat
34) G. von Hahn, Albanesische Studien, I fq. 215: « Unsere Thesen sind folgende: (1) Die Epiroten und Makedonier waren noch zu Strabo's Zeiten Ungriechen oder Barbaren. (2)
Epiroten, Makedonier und Illyrier sind Staminverwandte. (3)
Es sind viele Anzeichen vorhanden, dass Epiroten und Makedonier den Kern des tyrrhenisch-pelasgischen Volkstammes bildeten, dessen äusserste Spitzen in Italien und Thracien die Geschichte hineinragen. (4) illyrisch =pelasgisch weiteren Sinne». - 35)
J. DE RADA, Confrenze sull' antichita della lingua Albanese.
Confer. III,fq.. 27. 36)
D. CAMARDA, Saggio di Grammatologia comparata sulla lingua albanese, fq. LIII. 37)
M. MARCHIANO, L Albania e l opera J. de Rada, fq. 254. 38)
Z. SCHIRO, Gli .Albanesi laquestionë Balcanica, K 1. 39)
DORA d ISTRIA, La Nazionaliti Albanese fq. 12. 40)
sh. Hylli i Drites, III (1922), fqq. 179-180 n.




faqe 46


Zanafillja iliro-thrake provohet nga AUKTORITETI
Auktorët qi pohojnë xanafillen ilire a iliro-trake të Shqiptarve të pa numër.
Po përmendim vetem disa ma të njohur.
Angleze e Amerikan: J. A. R. Marriott 42), E. Durham 43), Th. S. Hughes 44), Leake 45), Forbes 46), N. von Redlich 17 )E. F. Knight 48), E. P. Stickney 49); ndër Austriak e Gjerman G. Meyer 50) J. Thunmann 51), Niebuhr 52), Hertzberg, 53), Drerup, 54), A. E. Lux Odescalchi 56), P. Siebertz 57) H. A. Bernatzik,58), E. Jack 59, F. Hueppe 60), R. Busch-Zantner 61); ndër Italian : A. Galanti 62), F. V. Ratti 63), E.


41) E. Obermummer, Albanien, çekun në Bota shqiptare, fqq. 103-104
42) J. A. R. MARRIOTT, The Eastern, Question, fqq. 55, 3 65. 43) E. Dun-HAM, The Burden of the Balkans, fqq. 15, 16Twenty Years of Balkan Tangle, fq. 135. — 44)
TH. S. HUGHKS, Voyage ti Janina II, 11, fq. 200. —45) LEAKE, çekun prej H.S.Hunghes ne Voyage janina,II fqq. 69, 103. 46) N. Forbks, në The Balkans, fq. 16. - 47)
M. von RICDLICH, The Unconquered Albania, fq. 23. 48)
E. F. KNIGHT, Albania, fq. 278. 49)
E. P. Stickney, Southern Albania itt European Internatioual Affairs, 1912-1923, fq. 5. 50)
G. Mayer, Della Lingua e della Letteratura Albanese n. Nuova Antologia, 2a SERIE,Vol. 50 (1888) fqq., 585-607. — 51)
J. THUNMANN, Untersuehungen uber die Geschichte der östlichen Volker, I. 52)
NIEBUHR, Histoire Romaine, III, fq. 422. — 158)
HERTZBERG Storia della Grecia e di Roma Perkthim nga gjermanishtja, I, fq. 12. 54)
DRERUP, Le origini, della civilta, ellenica (nga gjermanishtja), bl. I, fq. 80. - 55)
A. E. Lux, Die Balkanhalbinsel, fq. 62. - 56)
ODESCALCHI, Albanien, fqq. 35, 36, 37, 40, - 57)
P. SIEBERTZ, Albanien und die Albanesen, fqq. 55-57. - 58)
H.A. BERNATZIK, Albanien, fq. 8. - 59)
E. JACKH, Im turkischen Kriegslagerdurch Albanien. 60)
F. HUEPPE Uber die Herkunft und Stellung der Albanesen në Revisten Arehiv fur, Rassen und Gesellschaftibiologia, vj. VI, fash IV. fq. 520. (61) R. BUSCHE ZANTNER, Albanien, fqq. 10-11. (62)
A. GALANTI, L Albania, fq. 27 çekun Bota Shqiptare, fqq. 116-117. (63)
F, V. RATTI, Profilo di albanese, fq. 14.

[Akuamarini]

47
Barbarich 64 )G. Simini 65) R. Almagia66 "), L. Hugues 67), G. Dainelli 68), A. Baldacci69),
7. Valentini S. J. 70), A. Lorecchio 71)S. Bettini 72');
Ndër FRENGË Demoulins 73), B. Guyon 74)J. Bourcart 75), L. Rey76), C. Paganel 77), C. Becker 78) E. Denis 79), J. Godart 80), L. Lamouche 81), E. Kahn,82), H. Hecquard,83) E. Pittard 84);
Ndër Sllave: F. Miklosich 85), K. Patsch, 86), J. Cvijiq 87), M. Shufflay 88 ) B. Magovac 89);
Ndër Rumune : N. jorga 90), e A. Gjika (Ghica), burimi shqiptar 91).
Po riprodhojmë do thanje tyne ma karakteristike, tue i nxje-rrun nga veprat e cekuna me perpara.
«Shqiptarët e sotëm rjedhin pa dyshim nga rraca e moçme e Ilirvet (J o r g a, fq. 3).
Shqiptarët janë Ilirë të moçem, teprica të popullsivet ilire e thrake (C v i q, fq.159)».
Shqiptarët janë pasardhsit e pamjetshëm t' Ilirve qe nxunë vend kah perendimi i Gadishullit Ballkanik para ardhjes së Grekve.
Antropologët provojnë ekzistencën e nji rracës shqiptare e ma te mirë të nji rracës ilire prej së cilës rrjedhin drejtpërdrejtë Shqiptarël e sotëm (Kahn , fq. 37).
Shqiptaret janë përfaqsuesit e nji rraces ndër ma të moçmet e Europës.
Ata rrjedhin drejtpërdrejtë nga iliret e pushtimet e shumta qe psuene nuk e kanë ndrrue typin fysik të tynve (Denis, fq. 2I9)».


referencat
64) E. BARBARICH, Albania, fqq. 131-138, 147. 65)
G. SIMINI, Albania, 66) R. ALMAGIA? Geografia fq. 26. 67)
L. HUGUKS, Dizionario di Geografia antica, fqq. 236-237. -- 68)
G.DAINELLI,17 La regione Balkanica. fqq. 74, 94. — 69)
A. BALDACCI, Dal Montenegro al Golfo d' Ambracia, fqq.‘7-8. 70)
Z. VALLNTINI, në Rivista d' Albania,11 ()941), fq. 276 71)
A. LORECCHIO, Albania, fash. VIII, fqq. 19 - 20— 72)
S. BETTINI, L orte nella zona di Kossovo, në Kossovo, fq. 114. 73)
DIMOULINS, cekun nga H. Kokalari në KosoVa, djepi i Shqiptarizmit, fq. 87— 74)
B.GUYON, Balcanica, fqq. 336-337. — 76)
J. BOURCART L'Albanie et les Albanais, fqq. 16-17, 65-70, 82. — 78)
L. REY, Guide de Albanie, fq. 24. 77)
C. PAGANELI Histoire de • Skanderbeg, fqq. LV e LIX. 78)
C. BECKER, L, Albanie et les AIbanais, fqq. 4-5. - 79)
F. DENIS, La Grande Serbie, fqq. 14, 219. 80)
J. GODART, L' .Albanie en 1921, fq. 34.— 81.)
L. LAMOUOCHE, Les Droits de Albanie në La question Albanaise fq. 20. 82)
E. KAHN, L, Albanie et la Paix de l Europe, fq. 37. 83)
H. HECQUARD, Histoire et description de la Haute Albanie, fq. IX. 84)
E. PITTARDI ne Lititre preface veprës Les Albanais... të LUMO Skendoa 85)
F. MIKLOSICH, Die.e Slavishen Elemente Rumunischen, fqq. 5-6. 86)
K. PATSCH, Gjendja ekonomike e kulturore e Shqpnis, fq. 11. 87)
J. CVIJIC, La Peninsule Balkanique, fqq. 91, 100, 159. 88)
M. SUFFLAY, Serbia dhe Shqiptarët, fqq. 2, 33-34, dhe në Aeta et Diplomata, fq. III - IV. 89)
B. MAGOVAC, O Albaneima i o Albaniji, fqq. 13, 23-24. 90)
N. Jorga, Breve histoire de l Albanie fq. 3. 4. 91)
GHIGA. L' Albanie, fq. 8.[/SIZE]

[Akuamarini]

«Kush janë Shqiptarët?
Jane nje popull lumnueshem shumë i moçëm, qe rrjedhin nga iliret e moçëm, qi dikur banojshin nji pjesë shumë ma të hapëtë të Ballkanit (Almagi,fq.26).
Shqiptaret e sotëm mbahen si pasardhsit ma të drejtë e ma të pastër te ilirve të moqem (Dainelli, fq. 74, 94).
Shqiptarët rrjedhin nga do fise ilire qi u strukën kah prendimi i Pindit e i malit Shar, tue ruejtun tiparet etnike të tynve (Pernice, fq. 7)».
«Zanafillja kaukazike e Shqiptaret asht krejl fantastike e pa kurrnji temel as historik as gjuhsore.
Shqptarët do të mbahen si pasardhsit e Ilirve të moçërn, qe populluenë dikur Shqipnin, Dalmacinë e Bosnjen (M e y e r, fq. 585).
Shqiptarët përbajnë tepricat e familjes Trako~llire (L u x, fq. 62).
Populli Shqiptar asht nji tepricë e popollsis ilire të moçme (Odescalchi, fq. 40).
Shqiptarët janë pasardhsit ma të moçmit e ma të pastrit e popullsis ilire qi nxunë vend në Gadishull Ballkanik shumë kohë para Grekve (Bernatzik, fq. 8).
Bota mbarë shef ndër Shqiptarë tepricat e Ilirve të moçëm qe banojshin dikur të tanë krahinën dinarike (Busch Zantner, fq.10).
Të drejtat ma të hershmet u përkasin, pa dyshim, Shiptarvet, tue qenë se ata janë pasardhsit e drejtpërdrejtshëm të Thrakve e t Ilirvet (Hueppe, fq. 520)».
«Shqiptarët janë pasardhsit e Ilirve moçëm të ruejtun nga vetë natyra e vendit prej çdo përzimjeje me Grekë, Romakë, Gotë, Hunë, sllavë e pushtuesë tierë qi njeri mbas tjetri qe hyren ne Shqipni (Hughes, 11, fq. 103).
Ndër kohë të lashta të tanë Bosnja e Hercegovina ishin pjesë t ilirisë të banueme nga të Parët e Shqptarvet të sotem, si e deshmojnë vorret parahistorike të zbulueme nder kohë të fudit (Durham, Twenty years..., fq. 1.55).
Hulumtimet moderne kanë provue se Shqiptarët, pasardhsë t' ilirve të moçëm, janë nji popull Indo-Europjan ose Arian, qe flet nji gjuhë të ndryshme prej greqishtes (Stickney, fq. 2)».
" «Populli Shqiptar asht nji popull shumë i vjetër, trim, adhurues i pamvarsisë e i Atdheut, për të cilin mund të thuhet çka historiaku romak Kornel Taciti për Kombin e vogël german të Longrobardvet: «Për ketë popull asht titull lavdije numni i pakët» (Taciti, Germania K. XI).
Kanë kalue sa e sa shekuj që nga koha në të cilën stërgjyshat e moçëm të trimavet Shqiptarë u selitën ndër qendra qe kanë ende pasardhsit e tyne e qe popuj tjerë me numër më te madh, ma të fortë e ma të gytetnuem deshtën t u a pushtojnë; por vendi i tyne kurr nuk mujten me u pushtuem kreit, e askush nuk mujti me u a shdukë karaktërin kombtar, fizionominë, natyrën guximtare, traditat, doket, gjuhën...
Populli Shqiptar qe i vetmi ne mes të Popujve trako-ilirë qe dijti të ruejë gjuhën e Stërgjyshavet të tij të lashtë, edhe ma mirë se dijitën të ruejnë gjuhën e tyne origjinale malsorët e Kornovailes, të Princnisë së Galles e të Skocisë e banorët e Irlanas e të Bretanjes prendimore frenge, qe janë të vetmit përfaqsues të thjeshtë të fisevet keltike, dikur zotnues të nji krahine shumë të hapëtë të kontinentit europjan.
Si përfundim, Shqiptarvet të sotëm u përshtatet emni neo -ilir, porsi Grekvet të sotem ai i neo grekvet e Italjanvet, Frengvet, Spanjolvet, etj. emni neo latin (Galanti, fq. 27) ».[/SIZE][/B][/B]

[Akuamarini]

Zanafillja ilire a Iliro-thrake provohet nga, ARSYEJA
Bashkëzanimi pra i Auktorve të çdo Kombi perkah zanafillja ilire a iliro-thrake e Shqiptarve asht i plot e smund të ndryshoj, pse:
1. Në njen' anë Shqiptarët na dalin para si nji popull në vehte, me shenja fysike të veçanta, me gjuhë të veten, me doke, me tradita të ndryshme nga fëqinjt e në luftë gjithmonë me 'ta.
N anë tjetër historija qi na kalixon ardhjen e kaIimin e sa e sa popujve ndër këto skaje të Ballkanit, nuk na thotë gja për ardhjen e Popullit Shqiptar.

Pranija e tij pra s ka shpjegim tjetër veçse tue thanë se ky Komb ishte ndër këto vende qysh heret, qysh para se historija te fillojë me rregjistrue dyndjet barbare, dmth, qysh ne kohen romano-ilire.
E mbasi historjakët popullsite e atëhershme të këtyne vendeve i qujshin Ilirë kah prendimi e Trake kah lindja 92), nuk mbetet veçse te themi se Shqiptarët janë pasardhsit e ilirve a t' Iliro -Trakve.
2. Nji argument tjetër shumë i fortë i zanafilles ilire a iliro-trake te Shqiptarvet asht edhe gjuha e cila, si mbas Auktorve, paraqet shumë gjasime me ilirishten e trakishten e moçme ").
Si shkruen mirë Nikë Barcoll a, kemi emna vendesh e vehtjesh qi jetojnë gjithnji: Scodra, Barbana (Buena), Dirinus, Medeon (Medun I Podgorices), Bato (Vate), Bardyles (Bardel), Taulant (fusha e Tales, prej Matje den në det),

Referencat
92) G.WEIGAND,Ethnograghie von Makedonien, fqq. 4-7. 93) C. TAGLIAVINI,LA Lingua .Albanese në Albania, I, fq. 150.
49
[/B]

Kemi shume toponyme qe shpjegohen vetem me rrenjet e shqipes ende te gjalla: mal, balte, brrake, pellk, lage, treg, karpe, karme..., b.f. Dy-mallum = dy malet; Diligatum dy ligatat ose kenetat etj,
Gjuha shqipe paraqet aqe perkime me ilirishten e trakishten, sidomos nder vokalizma e nder mbrapashtesa, sa me i a mbushe menden edhe dijetarve si Mayer, Pederson, Holger, Kretschmer, Jokl, Ribezzo, Tagliavini..., se se shqipja esht vjanimi(vazhdim) i ilirishtes a trako- ilirishtes 94).
Tashti gjuha asht shprehja ma e forta e prova ma e pathyeshmja e gjallnise dhe e vijanimit te Kombit Shqiptar, pse nji gjuhe kaq e veshtire e kaq e padobishine per te huejt 95), nuk mujti me qindruem deri sot veqse tue kaluem brez mbas brezit si nji trashigim e shenjt ne gji se pasardhsvet te llirve, qe e nxejshin nga goja e prindve rreth votres familjare.
Tajtimet gjuhsore, si cdo tajtim tjeter, mund te bahen vetem nga njerzit e nga Kombet ma te forta a ne pikpamje fysike a ne pikpamje mendore e kulturore, si ndodhi ne kohe te Grekve e te Romakve.
Tashti as iliret as Shqiptaret nuk paten kurr kete epersi fysike a kulturore, sa me mujtun me u a tajtuem gjuhen e tyne popujve te aferme.
3. Nji prove tjeter e zanafilles ilirike a iliro-trake te Shqiptarvet mund te gjindet nder gjasime mjaft te medhaja mes zakonevet t' Ilirve e te Thrakasvet te moqem e te Shqiptarve to sotshem, si jeta blegtore n liri te maleve e andja e luftes qi s u hiqet kurr, organizimi i pamvarshem I njanit fis prej tjetrit, bashkimi i ngushte ne rase rreziku, pranimi I nji sovraniteti nominal te iargte qe mos te cenoje zakonet e ligjet e fisit e te katundit 96)

referencat
94) N. BARCOLLA Mbrojtja e kombit Shqiptar, fqq. 15-16. — 95)
Aglezi H. A. BROWON ne veper A winter in Albania, (Njidimen ne Shqipni), fq. 57, mbasi foli per veprimtarine e palodhshme t' Etenve Jezuit të Shkodres per zhvillim e perparim të gjuhes shqipe, vrojton se >>seeing that the chances of Albanian becoming the language of any considerable portion, of the earth are infinitesimal, this labour is perhaps superfluous>›, dmth. mbasi ka pak gjasa se shqipja bahet gjuha e nji pjeses se rendesishme te botes, veprimtarija e Jezuitve asht ndoshta e pa frytshme. - 96) N. BARCOLLA. v,e v.,c fq. 17.

[Akuamarini]

«Luftarit ilir, shkruen Ludwig Thalloczy, i pëlqento lufta në male, mesymja prej prites dhe veprimi i shtirë.... Ai dinte përfituem mirë nga natyra e tokë vet, bante trepe garkullore dhe mbrohej me qendresë, kur afrohej ndonj rrezik dhe dukej armiku, ushtonte kushtrim nga nji maje mali në tjetren: natën i mbante zjarret çelun.
Të plagosunit nuk leheshin kurr në dorë të, anmiqve.
Kurse Ilirët ishin pergjithsisht ushtarë të mirë: Trakasit ishin kalorsë të mirë: disa nga fiset e tyne kishin nji mjeshtri të madhe.
Triballët të dobtit i vishin ne radhën e pare, trimat në te dyten, kalorsit ne të tretën, dhe krejt mbrapa ishin gratë,
Nuk kishin aradhe lufte„ britshin me të madhe, kërsitshin armët njenën me tjetren, por tërhishin lehtas kur ndeshin në. ndonji armik të ngulur.
Sikurse asht zakon ndër popuj luftarë, ata këndojshin kangë lufte, tue përcjellun me zamare e me rrëshiqe, tue sjellun për rreth dorë më dorë bririn e pijes e tue hedhur nji valle te egër armësh.
Iliri kërcente me shpatë, shgjeshun, sikurse edhe Shqiptari i sotëm kur hedh valle shkreh pushkën vringëllon hangjarin.
Darsma e mbretit thrakas Seuthes ka gjase të çuditshme me ndonji kremte në Hot a Në Mirditë.
Natyrisht gostat e defrimet ishin të ndryshme si mbas vendit të pasun a të vorfen ku rronte fisi.
Kishin kujdes per ngranje e pije: ngranja ishte mish delje e dhije me qepë.
E meta e tyne ma e madhe ishte pija e tepruar, gja qe cilson si Iliret edhe Thrakasit....
Feja e tyne ishte nji përzijeje e çuditshme e individualizmit te elementave natyrorë me traditat vendase.
Kulti trak dhe ilir-jugor qi i ka dhanë aq shumë lendë mytologjisë greke, duket të kete qenë mjaft i njillojtë; kurse te ilirët dhe Thrakasit verorë ruejtën shumë ma mirë kultin e lashte të natyrës me gjithë se ndikim kelt shihet edhe te këta....
Besimet iliro-trake u ndrruan duke u përhapur kulti greko-romak, kurse marrdhënjet me Keltetë ndrruau mënyrën e jetesës dhe zakonet e Ilirvet.
Kurse shkrimtarët hellenë i krahasojnë Perenditë e Thrako-iiirvet me te vetat, Romakët i permëndin me emra ilirë, por me mbaresa latine hyjnitë e atyre popujve që njihen më vonë me emrat Panonë e Dalmate; kështu përmenden perënditë Latobius, Sedatus, Laburo, Uridha, Frombo„ Sentona dhe Bindus-i iJapodvet 97).
Dijme se magjistaret ilire gëzonin nderimin ma të madh edhe ië qarqet bestare te Romes 98)•
_
referencat
97) Përkah besimi e Hyjnitë Ilirve te moçme vr. shka shkruen GRLASIUS ne H. i D., XIX (1943) fqq. 77-85. — 98)
L. THALLOCZY, Zakone te ilirve dhe te Thrakasve ne Bota Shqiptare fqq.105 - 108

[Akuamarini]

faqe52
4. I vierti albanolog hungarez Baroni Franz Nopcsa beri nji studim të thellë mbi elementa të ndryshëm qe hyjnë ndër kostume, ndërtesa e almise të Popullit Shqiptar.
Përfundimet e tija janë nji provë e re për vjetersinë e autoktoninë e Shqiptarve në lidhje me Iliro - thrake e me epokën mesdhetare 99).
E njimend u gjetën ndër tjera:
12 " " elementa të kulturës trako-ilirike
12 " " mesdhetare të vjetër
7 " " meseuropjane të moçme
6 " " ballkanike
5. Edhe disa zakone e bestytni të sotshme të Popullit Shqiptar e përforcojnë zanafillen e tij iliro-trake.

E me të vërtetë ndër popullsi ilire të moçme nderohei me madhni Diellin e Henen, si e dëshmojnë vjetersitë e gjetuna nder vorrezat para-historike të Glasinac-it në Bosnje 100) e tempullit ilirjan kushtue Diellit e zbulue tash vonë në Silberbergen n' Austri 101).
Animirë, Shqiptarët edhe sot përfëtyrojne me andje si diellin si hanen nder kryqa e ndër gurë të vorreve e ndër almise të shtëpisë 102), bajnë be në diell e hanë; kur u dhembe syri, shikojn diellin nëpër gur të biruem.
Shqiptarët e maleve, si na kallxon Atë Gjeçovi, si t' a shofin diellin tue le e porsa t' i lëshojë rrezet e para kah lindja, do sjellin kryet ne atë anë e, tue soditë kur lenë bajnë kryq ballit 103).
Qysh nga kohët e moçme e parasllave ishte përhapë ndër iliro-trakë gabimi qi kujton se janë në botë dy Fuqi, nji e mirë e nji e keqe, gjithmonë në luftë njena me tjetren 104).
Edhe sot mbetet nder Malsorë nji gabim këso dore.
« Ata kanë nji numër të çuditshem bestytnish pagane, i thonte nji ditë Ernest Cozzi Miss E. Durham-it, e nuk duen me i kallxuem.
Nder tjera, kam gjetë se besojn ndër dy Fuqi, të Dritës e të Territ, qe janë në luftë: e Mira e Keqja
Keto të theruna të lekurës me gjylpanë të ngjyeme, kanë lidhje me ketë besim . .. 105)».

referencat
99) F. NOPCSA, Albanien, Bauten-Thrachten-Geräte, fq. 237. 100)
E. Durham, Some tribal origins, laws and cusioms of the Balkans, fqq. 106-116. 101)
GELASIUS, Bindimi i Diellit nder- illyrë, në Hylli i Dritës, XIX (1943), fqq. 77-82. — 102)
E. DURHAM, v. e ç.. fqq. 121, 126. — 103)
SH. GJeqovi, Trashigime Thrako ilirjane ne; .Hylli i Drites, III (1922), fqq. 58-59. 104)
E. Durham, v. e ç., fqq. 116-120. - 105)
E. Durham, v. e q fqq. 121, 129.

[Akuamarini]

53
Ernest Cozzi tue permendë te therunit e lëlkures me gjylpan të ngjyeme, ka përmendë nji zakon tjeter iliro-trak, shum hapun edhe sot ndër Malsorë Shqiptarë.
Sa për moçmeninë e këtij zakoni, kemi dëshminë e Herodotit e të Strabonit: Herodoti, tue folun për Thrakët, thot se piksimi i lëkurës shenjon ndër ta fisnikinë e gjakut e mungesa e tij gjendjen e ultë të tynve 106).
Straboni tue folun japodet, fis ilir, thotë se trupat e tyne ishin piksue si ata të Thrakve e te Ilirve 107).
Nji tepricë tjetër e ilirve asht beja ne gurë në fuqi edhe sot nder Male tona 108), për të cilën flet edhe Kanuni i Lekë Dukagjinit qi thotë: 533.
Beja e Malevet të Shqypnis asht dy medyrësh a) beja mbi gur, me Kanu; b) beja mbë Kryq a mb Ungjilli. 534.
Beja mbë gur kah kanuja asht ndër ma të randat e ma të ndershmet be qe njef Shqiptari i Malevet.
§ 535. Kanu esht qe, po desht me dlirë prej nji zhgarlimi mohuesi, do të bajë be a mbi gur, a mbi Kryq e Ungjill 109). Atë Gjeçovi shton në shenjim « BeJa në gur mbetë qyshë motit.
Per gur këtu mirret vesht njai gur trekindsh me tri bira, qe mbate nji terezi me te cillen peshojshin dyllin e qirave, qe kishin menden me que te Kisha.
Kështu ishte njinji si me bë be si në gur,si nji gja shëjte e të drejtë 110) ›,
Kush jane Iliret?
Shqiptaret jane sternipat e Ilirve të moçem por kush ishin Ilirët ?
Emni « Ilir » me të cilin historjanët grekë e romakë qujnë të gjitha popullsitë e anës veri-prendimore të Gadishullit Ballkanik, në fillim i takonte vetëm nji fisi të vetëm e të vogël mes Drinit e Narentës, fis i qujtur Illyrii proprie dicli ase Iliret e vertele 111).
Prej këndej emni Ilir, si dikur emni Germani 112), muer nji veshtrim ma të haptë tue përfshi të gjitha fiset qi ishin nji gjinije

10 8) Herodoti Lib.V k,6 107)
STRABONI, Libri VII-108)
SH. 13, GJeçovi, Trashigime Thrako-Ilirjane, në Hylli i Drites V, ( 924), fq. 503. 109)
SH. GJEÇOVI, Kanuni i Lekë Dukagjinit, 533535. --110)
SH. GJEÇOVI, v, e fq. 60 v•. 3. 111)
RLATI- COLETI, Illyricum , bl. I, fqq. 3-4. 112)
C. TACITI, Germania, K. 2,

54
me Iliret e vërtetë, dmth. fiset e trollit (trojeve) epirot-maqedonas, si edhe feqinjet perndimore të Peonve, Dardanve dhe Tribalve.
Nder shekujt e pastajmë hyjnë e përfshihen edhe fiset e shumta të Dardanjev e të Liburnjev.
Kështu Illyri aty kah koha e Krishtit mërrinë prej kufini t' Epirit e deri në Danub e në Savë e që nga Adriatiku deri mbrenda kufinit të Thrakasve. 113)
«Populli i Ilirve, shkruen Mommsen, shtrihej n' e parë ne brigje të detit Adrijatik, që prej grykës së Lumit Po për të gjate t' Istries, Dalmacies e Epirit deri kah Akarnanja e Etolja, mandej, permbrenda, në Maqedoni të sypër, si edhe në Serbi të soçme, në Bosnje e në hungare të bregut djathëtë të Danubit; kështu qi kah të lemit kufizonte me popuj të Thrakve, kah perendimi me Keltë, prej të dive Taçiti çiltasi e ndan 114)».
Në kohë parahistorike ndonji fis ilir do të jet shpërngulet edhe n' Italin jugore, si na e deshmojne në zbulimet gjuhsore të kohve të fundit 115).

Përkah zanafillja a rraca, iliret janë arianë a indo-europian, kështu qi, si thotë mirë K. Tagliavini, opinioni i zanafilles pellasgjike të tyne asht sot lanun nga të gjithë studjuesit, pos ndoshta ndo' nji dilektanti 116).
Prova ma e forta e këtij pohimi esht gjuha ilire qi paraqet shenje të sigurta se asht gjuhë indo-europjane.
Fiset Ilire pra rrjedhin nga nji prej atyne familieve qe ndër kohë parahistorike, ndoshta kah vj. 2.000 para Krishtit 117), u . shkëputën prej cungut arjan të përbashkëtë, duelën popuj ndryshëm, dhe u perhapën n' Europë në fillim të kohës së tuçit 118)

referenca
113) H. Krahe, Die Welt als Geschichte, çekun në Bota Shqiptare, fqq. 109-110. 114)
TH. Mommsen, Provincet Romane, K. VI çekuti në Hylli Drites III , (1922). fq. 522 ---- 115)
P. Kretschmer, Die indogermanische Spraochwissenschaft, çekun Bota Shqiptare, fq. 113; Pais, Storia della e Sicilia e Magna Grecia, fq. 60 ; L. Ugolini, Albania Antica, I, fqq. 178- 179. 116)
K. Tagliavini. La Lingua Albanese, ne, Albania I fq. 149. 117)
E. Oberhummer, Albanien ne Bota Shqiptare, fq.105 118)
L. UGOLINI, Bota Shqiptare fq. 96.
]