Te Drejtat e Shqiperise Etnike

[Akuamarini]

Kush ishin Thrakët?
Kur flitet për zanafillen e Shqptarve thuhet gjithmonë se rrjedhin nga Ilirët e nga, Iliro-Trakët.
Arsyeja e kësajë » shtese janë gjasimet, qe studjuesit gjejnë mes gjuhës shqipe së sotshme e Ilirishtes e Trakishtes së moçme 119).
Tanii keto gjasime dëshmojnë nji ndikim prej anës së Trakve, nji ndikim kaq të madh sa do auktorë si M. Urban, H. Hirt e G. Weigand 121), mendoinë se Shqiptarët rrjedhin ma tepër prei Trakve se prej Ilirve.
Në daçim pra të kemi nji pamje të pIotë të çeshties themelore të zanafilles së Popullit Shqiptar, do të dijmë se kush ishin Thrakët e dikurshëm.
Thrakët ishin populli ma i madhi e ma i fuqishmi i Gadishullit Ballkanik.

Herodoti thotë se perkah numri vinte fill mbas popullit Hindian, e po t'ishte qenë bashkue rreth nji kryetarit te afte e trim, do të bahej populli ma fuqishmi i botes 122)
Thraket u shtrijshin jo vetëm në qendër e kah lindja e Ballkanit, por edhe përtei Tunës (Danubi) e kah veri i Karpatve, n' Azi të vogël e ndër do krahina të Greqisë.

«Traket, thotë Mommsen, e kishin ndejen dikur kah lindja e Ilirvet, që prej detit Aegeus deri në grykë të Danubit, e jo ma pak në njenën anë, bregut të majt të ketij lumit! ne Transilvani të sotem ne, tjetrën anë, andej Bosforit, nemose në Bitinie e deri kah Frigia 123)».
Kultura e jeta e tynve ndryshonte shumë nga ajo e Grekve.

Thraket kishin zakon poligamine e grate e martueme do të ruheshin me kujdes nga shkelja e kurorës; kishin përkundra nji liri të madhe të rejat e pamartueme.
Gratë ishin shitë me pare, por prindit mujshin me i pase perseri ne shtëpi tue kethye paren e marrun per ' to.
Grues i perkiste punimi i tokës e i shtëpisë e për ketë arsye qmohej shurnë a pak simbas zotsisë së saj.

Nji zakon shumë i perhapur nder Thrakët ishte edhe të therunit e lëkures me gjylpanë të ngjyeme: burra e gra thershin jo vetëm ftyrën por edhe trupin e tyne, tue vizatuem në lëkurë shenje të ndryshme, si hy, bimë e shtazë.
Ndër Thrakë lindja e nji femisë nuk pritej me gezim te Madh për shkak të vujtjeve qe bjen me vehte jeta e këttushme.
Për të njajtën arsye vdekja nuk do të shkaktonte nji pikllim shum të madh, sadoqi s ishin në përdorim vajtimet e vajtueset si te na ndër dit të sodit.

Përkah gjuha e Thrakve, pos nji mbishkrimi qe dijetari germam H. Hirt 124) u mundue kot t' a interpretonte, na mbesin vetëm nji numër i madh glosah, emnash bimësh, vendesh e vehtesh, të cilët na sigurojnë se Thrakishtja esht nji gjuhë indoevropiane e grupit satem.
Emna bimësh janë b, f. mozula a mizela, shqip. modhullë-a, qe e ven edhe fjalori Bashkimi e don me thanë egjer-a, e fjala mantia prej kah vien fjala shqipe mandë-i.
Ndër emna vendesh me zanafille thrake po permendim Skup gjyteti i Shkupit; Bylazora= Weles (Köpryly), Strymon—Shtruma, Dardania= toka e dardhave, etj.
Si kufinj mes Thrakve e Ilirve mund të mbahet nji vijë qe niset prej Milanovic mbi Tunë, kalon nepër Nish e arrin ne Ohër.
Në Maqedoni dy popullsitë ishin shumë të përzieme kështu qe s asht e mundun me caktuem nji kufi të qartë. '25)

referencat
119) K. Tagliavini, V. e ç., fq. 150. 120)
M. Urban, Die Seidlugen Sudalbaniens. fqq. 128,195. 121)
G. WEIGAND, Ethnographie von Makedonien, fqq. 12 13, 122) Idem, v. e ç., fq. 4.— 123)
The Mommsen, Provincet Romane, K. VI, Trakët, çekun në Hylli i Dritës, III (1922), fq. 522.
124) H.Hiert Indogermanische Forischungen., 37) fq. 2o9. 125) G.WEIGAND, v. e q fq. 7.

[Akuamarini]

Epirotasit e moçëm ishin Ilirë
Por këjo çashtje e kufinjve t' Ilirve e të Trakve të moçëm meriton të studjohet_pak ma thellë për rrjedhime të randa qi bjen me vehte.
Po pyesim pra : Popullsitë e banoret e moçëm t' Epirit, të Maqedonisë e të Kosovës a ishin e Ilire e Thrak apo Greke?
Sa për Epirotasit, shkruen P. Zancan, Prof. n'Universitet të Padovës, shumica e istorjanve dhe e linguistave i mbajnë si ILIR , ne lidhni të madhe me popullsitë ilire të bregdetit jugor-lindor te Italisë.
E njimend disa emna fisesh e vendesh gjinden të pandrruem ndër dy brigjet e detit Jon.
Ndër të dyja brigjet gjindet Bantia, qytet i moçëni i Italisë e Bantia, vend i Epirit; Acherunzia, qytet i Italisë e Akheron, lum i Epirit; Bardulis, qyteti i Barletta-s e Bardhylis, mbret ilirik; Drini, fis i Italisë Jugore, Drini lum i Shqipnisë; Genusia, vend afër Taranto-s e Genusus ose Vijosa, lum i Shqipnisë jugore;
Bandusia e Aulon. vende të përmenduna nga Horaci (Odë, II, 6, 18) e Pandosia n' Epir, e Vlona, e qujtuna prej latinve Aulon; Gargano, mal e kep Italisë jugore e Gargar, vend i Epirit; Butrotus, lum afër Locri (Itali) e Bitonto, qytet, e Buthroti, qytet i moçëm i Shqipnisë; Konël, fis ilirik (edhe simbas historjanit grekofil Beloch) i Italisë Jugore e Kaonët, fis ilirik i Epirit; Kaiabret, parardhsë të Kalabrezve te sotshem e Kalabret ne Dardanin ilire
referencat
(Sh. M. Gervasio, Albania Antica, në Japigia, X (1939), fash. III, fqq. 236-240)

N' anë tjetër asht punë e pamohueshme se historjanët grekë si Straboni 126)
Thukididi, 127) e tjerë i qujnë Epirotasit barbarë,128) emën qe u ngjitej të gjithë atyne qi nuk flitshin greqisht, e prandej nuk ishin grekë, tue qenë gjuha, sidomos ndër kohë të lashta, shenjim ma i qarti i rrjedhjes së nji popullit 129).
Tashti Popujt e Gadishuilit Ballkanik atëherë, si u pa sypri, ishin, pos Greksh, Ilirët kah prendimi e Trakët kah lindja. Epirotasit prandej do t' ishin me do e mos Ilirë.
Edhe orakulli i Dodonës qe gjindej në qandër te Epirit, nja 20 km, nga Janina, na dëshmon ilirizmën e asajë krahine.
Siç dihet, Dodona ishte nji qytet i Epirit të moçëm, e quhej kështu a nga lumi « Dodoni » afër së cilit gjindej, a nga nji Nymfë detare qi kishte ketë emën, a nga Dodona, e e Zeusit e e Europës.
Afër Dodonës ishte nji pyllë e dendun lisash me nji tempuil të Zeusit, nji orakull shumë të permendun në të tanë moçmeni, e nji krue qi fikte kandilat e ndezun e ndezte kandilat e fikun 130).
U gjindshin atje edhe dy shtylla, mbi njanën e të cilave ishte nji lagen tuçit, mbi tjetrën trupoja e nji fëmisë me nji frushkull në dorë.
Kur frynte era, frushkulli i binte lagenit, tue shpërdamun për rreth tingllime të kandshme, kujtue ma vonë edhe nga Roma-kët 131).
128) STRABONi, , Lib. VII. e IX; HERODOTT, . Lib. I,57 127) THUKIDIDI, Lufta e Peloponezit, Lib. 11, IU 109. — 128)
Fjala ne fillim donte me than ai qe shqipton tingllime te pak tueshme e të papëlqyeshme si ato shtazvet.
Në ketë veshtrim e merr Aristofani tue. folun per Shytet (Arist., Av., 1521) e për Triballet (v. 1681), si edhe Koripi tue folun për zezakët (IV, 350).
Por gjuha ka rendsi e lidhni të, posaçme me kulturën e nji popullit.
Për ketë arsye Greket me të gjitha ndamjet politike te tyne e ndienë vehten gjithmon bashkuem e antar të te njajtit Komb, krejt dalluem nga popujt tjerë jo-Grekë.
Prei kendej barbar muer edhe nje veshtrim etnik politik e dëftonte popuj a njerz jo-Grekë.

referencat
(Sh.J.Juthner, Hellenen und Barbaren, Leipzig, 1923) 129)
P. ZANCAN,n Encicl.
Treecani, bl. XIV., fq. 99 a. 130)
PLINI, .Naturalis historia, Lib. 2. K. 1 03;PoMPONi Mela, De chorographia, lib. 2, K. 3;Servi ad Verg. Georg. I, v. 148, et Aen. III v. 466. 131)
PLINI, v. e ç, lib. 36, K. 13, LUKANI, Pharsalia„ VI, v. 426,

[Akuamarini]

Përgjegjet kerkue nga divoçmit u nepshin a nga zhurma e ujit të kronit a nga pllumbat e shenjtë te atij vendi a nga lisat vetë kështu qi edhe anija e Argut, ndërtue me këta lisa, thuhej se paralajmonte ngjarjet e ardhshme 132).
Animirë Auktorët e moçem 133) na e paraqesin ketë orakull të përmendun si nji qendër fetare pellasgiike shumë të vjetër, në lulzim të madh edhe para ardhjes së Grekvet në Gadishull Ballkanik.
Herodoti thotë se të gjithe teologjija e Pellasgvet rrjedh nga Dodona 134).
N anë tjetër lidhnija e nqushtë e orakullit me lumin Akeloo 135) e afërsija e knetës Akerusie e e lumit Akeront 136) zbulojnë edhe nën emnin e Hyjnivet të mavonshme elementa të kultit natyruer të Pellasgvet (male, lisa, zogjë, gurra, etj. 137).
Porse na dijmë se Pellazgët nuk ishin nji popull i posaçëm me cilsi e veçori të veçanta, por deftojnë vetëm popullsite qe Grekët gjetën ndër vende të ndryshme me të cilat u përpoqen.
Emni e kombsija e tyne do të njifen nga burime tjera.
Në rasë t' anë pra nuk na mbetet veçse të thomi se këta Pellasgë ishin Ilirë e se Dodona ishte në fillim nji qëndër fetare ilire 138).
Përfundimi i ynë gjen nji përforcim në zanafille ilire a shqiptare të disa emnave mitologiikë Grekë.
Kështu, thotë KIepert 139),
Zeus rrjedh nga me nxe, pse Zoti nxen e ngjallë gjithshka Aspetos, emën nën të cilin ishte nderue Akili n' Epir, rrjedh nga a (i) shpejtë Theti, hyineshë e detit dhe e ama e Akilit, rrjedh nga deti; Rhea, e bija e Tokës dhe e ama e Zeusit, rrjedh nga emni a nga adiektivi e re, e reja Afrodite, hyjnesha e dashunisë, nga afron dita, pse planeti qi i asht kushtue dhe e përfëtyron shkëlqen në nji mënyrë të posaçme ne e nade; Penelope, e shoqja e Yliksit, rrjedh nga pen lypë, pse për t'u bishtnuem dëshireve të lakmuesvet të sajë e për t i ndejë besnike të shoqit, u thonte atyne se do t u plotsonte deshiret e tyne porsa mbaronte pëlhurn qe ishte tue bamun : veçse nuk e mbaronte kurr pse natën prishte çka kishte bamun ditën.


referenca
132) KLAUDIANI, de III Consulatu Honorii, v. 117. 133)
Straboni, Lib. 7; Herodoti, Lib. IV, K. 33. 134)
Herodoti,v. e ç, Lib. 11, K. 52. — 135)
SCHOL. in Iliad XXI. v. 194. 136)
PAUSANIA, Lib. I. 175. 137 )
SH. CARAPANOS Dodone et ses ruines. 138)
SH. GJEÇOVI, Ndivenesa e Dodonës, Dodona ne Hylli i Drites, V (1924), fqq. 359-360, 500-503. 139)
Albania, fq. 14.

[Akuamarini]

Mbas A. Gjika-s (Ghica), Athena, hyjnesha e dijes qe duel e armatosun nga koka e Zeusit, rrjedh riga a thënë ase nga thane -ja, = fjalë mendore; Kora, hyjnesha e korrës, rrjedh nga korrë - a, e Poseidhoni, i biri i Saturnit e hyjni i detit, rrjedh nga pas (përtej) dhenash 140).

Poseidhoni quhet edhe Neptuni, emen qi, simbas Atë Gjeçovit , rrjedh nga Nep të tundun, kështu edhe Saturni mund quhet Kroni, qi don me thanë i kunoruem: në nderë të tij Shqiptarët ngrehen nji keshtjell në maje të Gurit të kuq, afër finikut, ku ishte edhe qyteti i Kronit, sod fshati i Krongji në rrethinë të Delvinh 141).
Epiri në kohë t' Ilirve ka nji histori shumë të lumnueshme, qi kemi për të ringjallun, së paku pjeserisht, në nji vend tjetër të këtjj studimi.
Maqedonasit ishin Ilire e Thrakë
Nji popullsi të përzieme paraqitte qysh ndër kohë të moçme Maqedonija. Këjo krahinë në përfshinte vetëm tokat e laguna nga Haliakmon (Bistrica) e Axios (Vardari) gjatë pjesës së poshtme.
Me pushtimet F Filipit (359-336 para Krishtit) i zgjonou kufinjit e sajë deri në Greqi (beteja e Keronesë, 338) e me Lekën e Madh (336-323 para K.) u ba fuqija ma e madhja e asajë kohë.
Por qe nji madhsi e paqindrueshme. e në shek. 11 parra K. ra në dorë Romakve (betejat e Kynoskefals, vj. 197, të Pydnas, vi. 167).
Banorët e Maqedonisë ishin Thrakë kah lindja, si fisi i Bisalt-ve, i Krestonve, i Bottive, e fisi i Peonve kah veriu.
Kah perendimi do fise ishin ilire si Lynkestët e Elimirtët 142\.
Në bregdet e ndër disa qëndra ma të randsishme të përmhrendshme do të kishin nxanë vend shumë heret edhe tregtarët grekë, qe i ndihmuen përhapjes së kulturës helenike.
Por s ka qenë nji përhapje e madhe, pes.. Maqedonasit nga historjanët e moçëm mbaheshin si barbarë 143).

referencat
140) A. GHICA,L Albanie et la question d' Orient, fqq.106-107. 141)
SH.Gjeqovi Trashigimia trako ilirjane Hylli Dritës V (19 4), fqq• 356 357, 359. 142)
THukididi, Lufta e Peloponezit. II, 99 e 169. — 143)
THUKIDIDI, v. e Ç., 11, 68; STRABONII , Lib. X.


Kthehet në atdhe "Koka Zeusit"[/SIZE]
https://www.google.se/url?sa=t&rct=j...WmFKURYBk6xaLg

[Akuamarini]

Nji provë se Maqedonasit nuk ishin grek esht fakti se ushtaret Maqedonasë nuk e kuptojshin gjuhën e grekve, e se Filipi, si thotë Demosteni, jo vetem nuk ishte grek e nuk u gjasonte kurrsesi Grekve, por nuk ishte as barbar, prej atyne barbarve qe kanë nje famë te mirë, por ishte nji Maqedonas i mbrapshte, prej asajë Maqedonije prej kah motit Grekët nuk dojshin te blejnë as rob... 144).
Vetë Isokrati (436-338 para eres.son.), mik i Filipit, bashkezanon me Demostenin tue i mbajtë Maqedonasit si jo-Grekë e si nji popull të ndryshem përkah zanafillja,
e ky gjykim i Isokratit, qe i njifte mirë punët e Maqedonisë, do të çfaqi nji gja të sigurët dhe të pa kundërshtueshme.
Edhe gjuha e Maqedonasve e ndien shumë ndikimin ilir, pse, ndër tjera, zevendson bashketinglloret e trasha (haspires) me ato te mesme: b. f. gr. fteiv(zTo-, (i vdekshërn), maq. hdsvoç; qr. ).rxexcoç (Filipi), maq. 1.3(7.urnoç,; gr. Kefalny (krye; kokë), maq. yE(3(ti,dv; përdorë shtesën etnik st, qe gjindet kaq shpesh ndër vende të banueme nga ilirët b. f. Airyxiiierrak,
H. Hirt mendon se Maqedonishtja nuk asht as Grekishte as Thrakishte, por esht nji gjuhë shumë e afër me ilirishtes.
G. Weigand thotë pa tjetër se kanë dalë huq si orvatjet e Hagjadakis 145) si ato të O. Hoffmann- it 146), qe deshtën të provojne se Maqedonishtja nuk ishte veçse nji e folme greqishtje 147).
Princi i Albanologvet, Georg von H a h n e shkoqiti edhe ai çashtjen e ilirizmës s Epirit e së Maqedonisë, tue prumun e tue analyzuem hollsisht vendet e ndryeshme të Strabonit, të Thukididit e te Auktorvet tjerë përkah çashtja në fjalë.
Përfundimet e të vlertit dijetar përkojnë plotsisht me përfundimet t' ona, pos hypotezës së Pellasgve, qe tashma asht krejt e lanun nga historjanet e sotshëm.
Le' t i përserisim këtu përfundimet e Albanologut të madh;
«1. Epirotasit e Maqedonasit edhe në kohë të, Strabonit ishin jo-Grekë, por Barbarë.
2. Epirotasit e Maqedonasit e Ilirët ishin fise të kushrinueme.
3. Me shumë gjasë Epirotasit e Maqedonasit trajtoishin thalbin e popullsisë tyrieno-pellasgiike qe në kohë historike u përhap deri në Traçje e ne Itali.
4. Adjektivi Ilirik esht nji si pellasgjik në veshtrim ma të haptë 148).»

144) Demosteni, III 145)
Hagjadakis, Du caractere hellenique des anciens Macedoins Athene, 189(. 146)
O. Hoffman , Die Makedonen, ihre Sprache und ihr Völkstum, Göttingen, 1906, — 147)
G. Weigand, Ethnographie von Makedonien, fq. 4

[murik]

Edhe sot jane gjalle keto teori anti shqiptare ne disa qarqe te vendeve fqinje

[Akuamarini]

Banorët e moçem të Kosovës ishin Ilirë e Thrakë

Edhe Kosova ishte e banueme nga, popullsi iliro-thrake.
E njimend pjesa perendimore e Kosovës ishte banuem nga Penestët, fis ilir si perkah emni si përkah rraca, e quhej prandej Penestia a Penestina terra 149).
Qyteti ma i madhi ishte Uscania, me shumë gjasë ndër afërsi të Dibrës së. sotshme 150).
Penestët e Dasaretët nuk u shtrijshin shumë ma poshte se Uscania a Dibra, pse në kohë të luftave romake maqedonase (shek. III - 11 para k.) qyteti Lychnidos (Ohri) nuk u përkitte atyne 151).
Me shumë gjasa ky qytet, i cili në fillim u përkiste Dasaretve, ka qenë bashkue mbandej herë me Maqedonin here me Epir, simbas dryshimesh së kufinjve të ndodhuna në kohe te Romakve 152).
S esht e mundur të caktohen në nji mënyrë të preme kufinjt e fiseve ilire qe banojshin pjesën qëndrore te Kosovës.
Kufini Mezies se Epër kohe te trajtimit të Provinçes Roinake, ndalej në vend qujtun ad fines, mes Shkupi e Stobi 153)
Këjo provinc përfshinte vendin e banuem nga Dardanët, të cilët shtriheshin gjatë brigjeve të lumnejve Axius (Vardari) e Margus (Morava), mes burimesh së Timacus (Timoku) kah verilindja e Drilon (Drini) kah jug-perendimi.
Në Kosovë kalonte edhe kufini qi ndante Dardanët nga Peonët, pse si Scupi si Stobi gjindeshin nder tokë të banueme nga Peonët 154).
Autorët e moçem si Straboni 155) e Appjani 156), Dardanët mbajnë si ilirë, dhe ilir duket emni i tyre: Dard (h) ë-anë shqip don me thanë vendi i dardhave 157).
Edhe Herodoti pranon ilirizmën e Dardanve, pse thotë se lumi Angros (Morava e sotshme), i cili buron në Dardani, nxen fill ndër vise ilirike 158).
llirizma e Peonve asht provue nga gjurmët e shpeshta te onomastikës ilire, qe kurrkush deri tash s ka mujtë as të mohojë as të hedhe poshtë me arsye te mira e të fuqishme 169).
Mund te themi pra se të tanë Kosova nder kohë të lashta ishte banueme nga popullsia ilire, ndoshta të perzieme aty ketu, sidomos kah lindja, me depërtime thrake, si ndodhë zakonisht kur kufinjt etnikë nuk përkojnë me kufinj gjeografikë natyrisht të pakalueshëm 160)


referencat
148) G. von HAHN, Albanesische Studien, I, fqq. 215-226. 149)
Livi, Historitë, Lib. 43, kk. 18-19. 150)
Lkakk Travels in Northern Greece, vj. 1835, III, fq. 338. 151)
Polybi, eiciroQiaL, Lib. I, k. 108, Livi, Historitë Lib. 27. k. 32 152) Shtjefni BYZANTIN, bot. Meineke, fq. 423. 153)
DOMASZKWSKI, Arch.-epigr.Mitt. aus Oesterrich, XII (1890), fq. 152. 154) Sitzungber, Wien Akademie, Phil. - hist.Kl.,IC., 1881, — 155)
STRABONI, Lib. VII, 315-318, fqq. 437 etj. 156)
Appiani, Lib. V, § 75. — 157)
E. Durham Some Tribal Origins, Laws ond Customs of tho Balkans, fqq. 235-234.

Monedha Tetradrachm te qytetit dardan Damastion

[Akuamarini]

Konservatorizma Shqiptare
Zanafillja ilire a iliro-trake e Shqiptarve ka nji përforcim shume të rendsishëm në konservatorizëm e ne individualizem të posaçëm qe e dallon Popullin Shqiptar.
Te gjithë Autoret, nji zeri, flasin për ketë ultra sensibilitet shqiptar qe e ban populliin t' anë të pa besë ndaj të huejt 161), dhe pengon e atrofizon çdo bashkim e çdo bashkëveprim, prej frike qe mos të bieren lirija, pamvarsija e tiparet tjera fisit, e do t' i a dijme kësajë konservatorizmë, po qe se Populli Shqiptar gjatë sa e sa shekujsh e mes sa e sa pushtimesh, ruejti të paprekun individualitetin etnik të tij.
« Shqiptarët, thotë J. Bourcart, ruejnë tiparet etike ma të pastrat ; gjuhën, doket e zakonet, kostumet kombtare 162).
Shqiptarët ruejnë me qendresë doket e zakonet e tyne origjinale e shumë të moqme 163).
Të strukun ndër male kanë mbajtë kombsine e tyne, si Baskët ndër Pirenej 164).


referencat
158) Herodoti, Lib. IV, 49. -- 159)
FR. RIBEZZO, në Rivista d' Albania, II (1941), fq. 129. 160)
D. MUSTILLI, Archeologia del Cossovo në Cossovo, fqq. 6 - 9 7 . 161)
G. VON Hahn, Märchen, II, fq. 13, E. LIBERT, aus dem nordalbanischen Hochgeirge, fq. IV;
E. DURHAM, Some Tribal Origins, Laws, eti.. fqq. 129 e 287. >> In those parts of the Balkans whe) e the tribal system was still in foree, the reluctance of the tribe to admit a stranger was still marked.
Off the beaten track a guide was a necessity, not merely to show the way, but to act as a passport and explain one...
The stranger is still suspect in lands much nearer home.
Areason for the stranger' s presence is required.» fq. 287. 162)
J. Bourcart, Albanie et les Albanais, fq. 37, 163)
CVIJIQ, La Pëninsule Balkanique, fq. 62; V. Dramis, L' albenia, fqq. 10, 21.

[Akuamarini]

Ky popull u përpoq me 10 qytetnime të ndryshme, pa njoftë prej tyne veçse zgjedhën ushtarake 165).
Mes të glitha ngjarjesh e ndrrimesh qe ndodhën gjatë shekujve, ka mbetë gjithmonë i njajti 166), gjithmonë në vehte, krejt i vetmuem, i dalluem, i ndamun nga popujt fqinj e nga pushtuesit 167).
Shqiptarët, të vetmit ndër të glithë popujt Ballkanikë, kanë qindrue mes të githa stuhive e pushtimeve 168).
Populli Shqiptar a e dboj a e asimiloj pushtuesin e, gjatë shekujsh, ruejti të paprekun gjuhën, traditat, zakonet 169).
Shqiptarët janë kundra çdo asimilimi të huej 170), e sidomos kundra gjdo sllavizimi 171).
Keshtu pak Shqiptarë katolikë qenë për 35 vjet nënshtetas të Malit te zi, pa psue kurrnji asimilim etnik 172).
Shqiptari, sidomos ndër male u ruejt nga çdo përzimje me popuj tjerë 173), e ndër banesa të katundarvet e të malcorvet gjithshka dëshmon largsin gadi të pamatun qi e ndan katundarin e malsorin nga njerzit tjerë 174).
Shqiptarët nuk u përzienë kurr as me Grekë as me Sllavë 175), mu patën për ta nji mëni të papjtueshme, qe bante të pamundun çdo bashkim.
Duhet thanë, vreni i madhl historjan Rumun, N. Jorga, se Shqiptarët kanë nji fugi ruejtse të çuditshme e nji qendresë te jashitëzakonshme 176).
Kurrnji popull i Europës, shton anglezi B a r n e s, nuk u deftue ma i qindrueshëm kundra qdo orvatjeje asimilimi 177).
Kësi mendimi janë edhe R. Lane, E. Durham, L. Lorecchio e B. Bareilles178).


referencat

[Akuamarini]

E kjo konservatorizëm e Popullit Shqiptar nuk asht nji cilsi e e idtyne kohve.
Vetë Hahni tash nji qind vjetë, e përshkrou në kryevepër te tij, tue vrejtë se si puntorët e tregtarët Shqiptarë, qi shkojshin me punuem perjashta, mbajshin gjithmonë e gjithkund, persa ishte e mundun, doket e zakonet e vendlindjes, e kur kthejshin ne Atdhe, fillojshin përsëri jetën e përparshme, tue u ruejtun nga çdo send i rij qe t' u binte në sy bashkëqytetarve të tynve.
« Të Parët e Shqiptarve të sotshëm, thotë tekstualisht i vlerti Auktor, banuen vendin e tyne që nga kohët ma të lashtat, tue ruejtun doket e zakonet e moçme shumë ma besnikisht se popujt fqinj.
U ndihmon në ketë punë gjendja fysike e vendit, të rrethuem në njan' anë nga deti e n' anë tjera nga malet, e prandej, të mbrojtun ma tepër se vendet tjera nga stuhitë e kohve.
Por mbrojtja kryesore e ma e fuqishmja e zakoneve e e dokeve të moçme asht konservatorizma e shofinfinizma natyrore për ruejtje të traditave e të zakoneve të tija, e per shkundje të zgjedhës së huej.
Këjo shihet qartazi në fenomen t' emigracionit të përkohshëm qe ndodhë për gjithë vjet në Shqipni.
Shumë Shqiptarë për nji arsye a për nji tjetër, zakonisht për interesë a për shërbim ushtarak, e shkojnë nji pjesë të madhe të jetës së tyne përjashta, ndër vende qe janë nën çdo pikpamje krejt të ndryshme nga Shqipnija.
Animirë, Shqiptarët mbesin e këthejnë gjithmonë si janë nisë, me prirjet, me mendesinë, me doket e zakonet e vendlindjes së tyne...
Vetëm këjo konservatorizëm e spjegon gjendjen e pandrrueshme të Shqipnisë 179)»
Nji shembull e nji provë e shkëlqyeshme e kesajë konservatorizme janë Kolonitë Shqiptare të Dalmacjes e t' Italisë.
Për Shqiptar të Borgo Erizzo-s (Zara), të shpërngulun atje jo me 1726, si thotë K. Tagliavini 180), por edhe para vj. 1622 181),
Istinoviq shkruen: Ky popull simpatik i ka ruejtun gjitha tiparet tjera kombtare '82).
Këto fjalë u përshtaten mirë të gjithë Shqiptarve të kolonive tjera t' ltalis e të Greqisë. 183)

referencat
177) J.S. BARNKS, I l futuro Stato d Albania, fq. 4. 178)
R. LANKS, Tho Peaks of Shala, fq. 43; E Durham, Some Tribal Origines‘, etj fq. 5;
L. Lorecchio, Albania, fash. VIII, fq. 22; B. Bareilles ne fq. 36. 179)
G. VON HAHN, Albanische Studien, I, fq. 214.