perSHENDETje
Me kete teme miqt e mi dua me nje pershkrim te shkurter te shpjegoj historine e nje populli teutonik , i cili kishte "jete te shkurter" dhe histori madheshtore. Behet fjale per popullin (ose fisin) Vandal , emri i te cilit per fat te keq eshte keqperdoruar per shkak te diskriminimit qe i eshte bere ketij populli nga shkrimtaret romak te asaj kohe te cilet nuk mund te imagjinonin se nje fuqi "barbare" mund te zevendesonte ate romake. Per fat te keq termi Vandalizem (qe lidhet me Vandalet) sot do te thote shkatrim, shkatrim i veprave te artit etj, kjo si pasoje e shtremberimit te historise te vertet te ketij populli.
Vertet, kush ishin Vandalet;
Vandalet ishin nje popull teutonik (ose gjerman) qe ndaheshin ne dy degezime , ne Astinget dhe Silinget dhe kishin prej'ardhje nga zona jugore e gadishullit Skandinav. Ne shek e 2 e.s Astinget ishin vendosur ne zonen e lumit Tisa (sot Hungari) kurse Silinget shfaqen ne zonen e Silesise. Ne shekullin e 4 mbas trazirave te shumta te kohes si shkak i vershimit te Got'theve , Vandalet u nisen fillimisht drejt Dakise dhe pastaj moren drejtim per ne Perendim (te Europes). Ne vershimin e tyre drejt Perendimit u bashkuan me Suibet (fis teutonik dhe ky) dhe duke shfrytezuar luftrat midis Romes dhe Alarikut (mbreti i Visigot'theve) kaluan alpet e Frances dhe dolen ne gadishullin Iberik (Spanje). Brenda pak vitesh erdhen ne perleshje me aleatet e tyre , Suibet, gjithashtu dhe me Ualin ( mbreti i ri i Visigot'theve) i cili gati shfarosi njerin fis vandal, Silinget. Posht rrezikut visigot'th Vandalet Asting bashk me Alanet (nje fis aziatik qe kishte kaluar ne Spanje) u detyruan ne vitin 429 te kalojne Gjilblartarin dhe te vendosen ne Afriken e Veriut. Mbreti me i shquar i Vandalve ishte Gunxeriku i cili pushtoi shume zona te Afrikes veriore dhe ne vitin 435 pushtoi Kartagjenen (qe kishte rendesi te jashtzakonshme per ekonomine romake)dhe e beri kryeqytet, ne te njejten kohe ai krijoi nje flote detare te fuqishme e cila kaloi aftesite e flotave te tjera te kohes dhe ariti te mbikqyr Detin Mesdhe. Ne kete periudhe Vandalet organizuan sulme detare kundra bregdeteve te Mesdheut dhe pushtuan Siceline, Korsiken, Sardenjen dhe ishujt Balearid ndersa ne vitin 455 Gunxeriku pushtoi Romen (kryeqytetin e Perandorise) dhe e plackiti per 10 dite. Vandalet u mahniten nga bukurite e Romes dhe donin qe me zbukurimet e saj (statujat, idhujt, bustet etj.) te zbukuronin kryeqytetin e tyre dhe keshtu mblodhen shume vepra arti per t'i cuar ne Kartagjene por anijet e tyre u mbyten dhe keshtu keto vepra nuk ariten kurre atje. Qe atehere per Vandalet u shkruajt sikur ishin armiq te artit nderkohe qe ndodhte krejt e kunderta. Gjithashtu Vandalet nuk ishin as te paret as te fundit qe bene nje gje te tille, 1 shekull para tyre Konstandini i Madh e cveshi Romen dhe gati gjith Greqine e lasht nga veprat mahnitese per te zbukuruar kryeqytetin e ri ,Konztandinopojen , dhe nuk u shfaq termi "konstandinizem" sic ndodhi me termin "vandalizem".
Pėrgjigju Duke Cituar
Krijoni Kontakt