Nga Mustafa Nano
Pardje dhe dje, në Athinën e demokracisë antike (kjo është një rastësi e pakërkuar, që përkon me drejtimin e Presidencës gjashtëmujore nga ana e Greqisë), mú në këmbët e Akropolit, u përurua zgjerimi më spektakolar i Bashkimit Europian. Pesëmbëdhjetë vendeve të njohura iu bashkuan edhe dhjetë vende të tjera, tetë prej të cilave, pak më shumë se një dekadë më parë, ishin pjesë e botës komuniste dhe as që shpresonin se do të arrinte kaq shpejt kjo ditë. Polonia, Hungaria, Republika Çeke, Slovakia, Sllovenia e tre vendet baltike nga njëra anë, dhe Malta e Qipro nga ana tjetër, me siguri që do ta regjistrojnë ditën e djeshme si një nga më të rëndësishmet në historinë e tyre politike e kombëtare. Por kjo nuk është një ditë e rëndësishme vetëm për to. Kjo është e tillë edhe për “Europën e Vjetër”, e cila bash këto javët e fundit ka përjetuar një krizë, e cila për pak vuri në dyshim të sotmen e të ardhmen e vet. Lufta e SHBA-së në Irak e ndau si asnjëherë tjetër në dy pjesë Europën, e cila ndërsa ka kohë që përbën një entitet impresionant ekonomiko-financiar, nuk ka arritur akoma të jetë një entitet i qartë politik. Kjo luftë pra, e mbështetur nga Britania e Madhe, Polonia, deri diku Spanja e në një farë mënyre Italia, dhe e kundërshtuar fort nga Franca e Gjermania, u duk se e largoi ca më shumë shpresën që BE-ja të shndërrohet në një entitet politik. Kjo u vu re tek fakti, që përpjekjet disavjeçare për të hartuar një kushtetutë të përbashkët, e cila do të shënonte fillimin e këtij procesi, u tulatën frikshëm, për të mos thënë që u shpallën si të tepërta.
Dy ditët e summit-it dëshmuan përveç të tjerash se BE-ja nuk mund të ndalet në rrugën drejt institucionalizimit të një Europe federale apo konfederale. Rruga do të jetë e gjatë, por është gjithsesi e përshkueshme. Mund të ketë – e do të ketë – pengesa, keqkuptime, moskuptime, por duket se nevoja për t’i kapërcyer është më e madhe se vullneti për t’i krijuar ato. Bashkëkryetari i Konventës Europiane, francezi Giscard D’Estaign, deklaroi se projekti i Kushtetutës do të jetë në tavolinën e punës të kryetarëve të shteteve e të qeverive anëtare të BE-së nga fundi i qershorit. Ky projekt do të paraqitet së pari po në Greqi, në Selanik, dhe shqyrtimi i tij do të përbëjë pa dyshim hapin më të rëndësishëm politik të hedhur që nga momenti i krijimit të realitetit me emrin Europa e Bashkuar. Ky hap i pritshëm, së bashku me hapin e bërë dje në Athinë, tregojnë se ky proces e ka kaluar pikën, përtej së cilës nuk ka më kthim prapa.
Eshtë gjë e bukur, që vende si Polonia, Hungaria, Çekia, të cilat kanë qenë e janë pjesë e kontinentit të vjetër, qoftë edhe në kuptimet e interpretimet më ekskluzive që i japin këtij realiteti disa dashnorë të një Europe dallueshmërisht historike e fetare, nënshkruan më në fund aktin e bashkimit. Por europianët, sidomos ata që rendin shumë pas përkufizimeve kulturore të këtij entiteti politik, do të bënin një gabim tragjik, nëse do të refuzonin të merrnin në gjirin e tyre vende si Turqia, apo rajone si Ballkani. Për të arritur në këtë përfundim nuk është e thënë të jesh turk apo ballkanas, me fjalë të tjera nuk është e thënë të jesh “hallexhi e nevojtar”. Ka edhe një logjikë të pastër europiane, sipas së cilës, është e udhës dhe e detyrueshme të mos lësh në fatin e tyre pjesë të rëndësishme të kontinentit. Nuk është se ka të sharë apriori ndërtimi i një Europe të Krishterë, ndërtimi i një Europe që i kërkon themelet e saj tek trashëgimia romake e antibizantine, tek Perandoria e Karlit të Madh, ndoshta tek Kryqëzatat, tek Rilindja, tek iluminizmi, etj, etj, por shtrohen pyetjet: A nuk është ngritur kjo Europë e re së pari e së shumti mbi shqetësimin e ruajtjes së paqes në kontinent? A është e mundur të garantohet siguria e paqja në kontinentin europian, nëse lihet mënjanë Ballkani, nëse lihet mënjanë Turqia?
Ndërsa shtrojmë këto pyetje, nuk është se injorojmë ngritjen e Europës mbi disa vlera të qytetërimit të sotëm perëndimor, siç janë të drejtat e njeriut, solidariteti, demokracia, shteti i së drejtës, ekonomia e tregut, ndarja e fesë nga shteti, etj, etj. Jo! Thjesht kemi parasysh që këto vlera po përqafohen e po bëhen natyrshëm e gradualisht pjesë e kulturës e qytetërimit të vendeve ballkanike. Bëjnë shumë mirë që kërkojnë demokratizimin e mëtejshëm të Turqisë, garantimin e ushtrimit të kontrollit civil në ushtrinë e këtij vendi, heqjen dorë prej disa praktikave qemaliste të kapërcyera e të papërputhshme me praktikat e demokracive të sotme, ashtu siç bëjnë gjithashtu mirë që kërkojnë shëndoshjen institucionale të demokracive e pjekjen civile të shoqërive të Ballkanit. Por nga ana tjetër, janë bezdisës e jo konstruktivë zërat europianë, që jo vetëm nuk duan t’ia dinë për europianizimin e Ballkanit e të Turqisë, por edhe gëzohen tek i shohin këto realitete jo të gatshme e jo të pajtueshme me realitetin e madh me emrin Bashkimi Europian.
Përgjigju Duke Cituar
) ne jemi popull trim 
Krijoni Kontakt